Yai panembwa’mba bijipo

Yai paji ndonda ya mitwe

MUTWE WA KUFUNDA 16

Telekai, Fundai Byavula, ne Kuba Lusa

Telekai, Fundai Byavula, ne Kuba Lusa

“Kilekai kutalanga ku bilungi pa kuchiba mambo, pakuba chibilainga mambo monka mo aolokela.”—YOA. 7:24.

LWIMBO 101 Twingijilenga Pamo Saka Twakwatankana

BIJI MU UNO MUTWE *

1. Baibolo wasolola ñanyi kishinka kitutekenesha pe Yehoba?

NANCHI mwakonsha kumvwa bulongo bantu kwimuzhachisha na mambo a musombelo wa kikoba kyenu, mwekelo ya kilungi, nangwa biji mubiji wenu nyi? Kechi mwakonsha kumvwa bulongo ne. Onkao mambo, kitutekenesha bingi pa kuyuka’mba Yehoba kechi wituzhachisha kwesekana na bimona bantu ne. Kimye Samwela kyo amwene baana ba kwa Yese, kechi wamwene bintu byamwene Yehoba ne. Yehoba wabuujile Samwela amba mwana umo wa kwa Yese ukekala mfumu mu Isalela. Pano wepi? Samwela byo amwenetu mubeji wa kwa Yese aye Eliaba, waambile’mba,“Kinetu awe waimana ku meso a Yehoba ye mushingwa wanji.” Eliaba wamwekele bingi bulongo kya kuba Samwela wafikenejiletu kulanguluka’mba ye wafwainwa kwikala mfumu. “Bino Yehoba wabuujile Samwela amba: ‘Kange ute muchima pa byo abena kumweka nangwa kulepa kwanji ne, mambo namukana.’” Tubena kufunjilako ka? Yehoba watwajijile kwamba’mba: “Muntu umonatu pangye ya mubiji, pakuba Yehoba utala mu muchima.”—1 Sam. 16:1, 6, 7.

2. Kwesakana na byaamba Yoano 7:24, mambo ka o twafwanwa kubujila kuzhachisha muntu na mambotu a mwekelo yanji? Lumbululai.

2 Na mambo a kuba’mba twibambulwa kulumbuluka, atweba bonse tuji na muteeto wa kuzhachisha bakwetu na mambotu a mwekelo yabo. (Tangai Yoano 7:24.) Bino tuyukakotu bicheche pa muntu kwesakana na byo tumona na meso. Nangwatu dokotala wafunda bingi kechi wakonsha kuyuka kikola kyakolwa muntu kupichila mu kumutalatu na meso ne. Wafwainwa kwipuzha mepuzho ne kutelekesha bibena kwamba wakolwa ne bikola byo akolelwepo kala, byo abena kumvwa ne kumona biyukilo bimwesha kikola kyo aji nakyo. Dokotala wakonsha kwingijisha kiñambañamba pa kuba’mba amone mukachi ka mubiji wa muntu wakolwa. Inge wabula kuba bino, wakonsha kupana muchi ungi. Ne atweba kechi twakonsha kuyuka bulongo balongo ne banyenga kupichilatu mu kumona byo bamweka ne. Twafwainwa kwibikako kwibayuka bulongo byo baji. Kechi twakonsha kuyuka biji mu michima ya bantu ne. Onkao mambo, kechi twakonsha kuyuka bakwetu byonka Yehoba byo ebayuka ne. Bino twakonsha kwibikako kulondela Yehoba. Mu ñanyi jishinda?

3. Mashimikila a bantu banembwa mu Baibolo aji mu uno mutwe asakwitukwasha byepi kulondela Yahoba?

3 Yehoba uba byepi na bapopweshi banji? Uteleka inge babena kumubuula bintu. Ulanguluka ne pa nkomeno yabo ne bintu byo babena kupitamo. Kabiji wibobila kifyele. Byo tusakwisambanga pe Yehoba byo aubile ne Yona, Elaija, Hegala, ne Lota, twayai tumone byo twakonsha kulondela Yehoba mu byo tuba na balongo ne banyenga.

TELEKESHAINGA

4. Ki ka kyakonsha kwitulengela kuzhachisha Yona?

4 Mambo a kuba’mba kechi twayuka byavula pa byajinga bwikalo bwa kwa Yona ne, twakonsha kulanguluka’mba kechi wajinga muntu wa kishinka ne. Bamukambizhe kwi Yehoba kuya na kusapwila byambo bya luzhachisho ku bantu baikalanga mu muzhi wa Ninevwa. Yona wakaine kwingila uno mwingilo. Onkao mambo, wakanjijile mu bwato bwayilenga ku mpunzha ingi pa kuba’mba “amunyeme Yehoba.” (Yona 1:1-3) Inge wajinga anweba, nanchi inge mwamutumine jibiji kuya na kusapwila byambo bya luzhachisho nyi? Kampe inge kechi mwikyubile ne. Pano bino, Yehoba wamwene kuba’mba wafwainwe kumutuma jibiji.—Yona 3:1, 2.

5. Byambo byaambile Yona byanembwa pa Yona 2:1, 2, 9, bimufunjishapo ka pe Yona?

5 Yona wasolwele byo ajinga mu lulombelo lwanji. (Tangai Yona 2:1, 2, 9.) Lulombelo lwalombele Yona lwitukwasha kuyuka kuba’mba wajinga mwanamulume wa bukishinka kechi wa moyo ne. Byambo biji mu lulombelo lwanji bimwesha’mba wajinga muntu wipelula, usanta, ne kwipana kukookela Yehoba. O ene mambo Yehoba o abujile kuta muchima pa bintu byalubankenye Yona. Pakuba wakumbwile lulombelo lwanji kabiji watwajijile kumwingijisha byo ajinga ngauzhi.

Inge twaikala na bishinka byonse, tukobilanga bakwetu lusa (Monai jifuka 6) *

6. Mambo ka kutelekesha o kwanemena?

6 Pa kuba’mba tutelekeshe ku byamba bakwetu, twafwainwa kwipelula ne kutekanya. Twafwainwa kwibikako kuba bino na mambo a bishinka bisatu. Kitanshi, kechi tukalangulukilanga bantu byatama ne. Kya bubiji, twakonsha kuyuka bibena kumvwa mulongo ku muchima ne ene mambo o obila bintu bimo, kabiji kiketukwasha kumwesha lusa. Kya busatu, inge twaleka mulongo wetu wakasuluka kwamba, wakonsha ne kufunjilako bintu bimo aye mwine. Bimye bimo, kechi tuyuka bulongo bintu bikala mu michima yetu ne, twibiyukatu inge twaamba milanguluko yetu. (Maana 20:5) Mukulumpe mu kipwilo wa ku Asia waambile’mba: “Pa kimye kimo, naambile kwa kubula kumvwisha bishinka byonse. Nabuujile nyenga namba wafwainwa kuwamishako mikumbu yanji pa kupwila. Bino mu kuya kwa kimye, nafunjile kuba’mba uno nyenga kechi wayukisha kutanga ne, kabiji wibikako bingi pa kubatu’mba akumbulepo.” Onkao mambo, kyanema bingi bakulumpe mu kipwilo “kumvwa bishinka” saka bakyangye kufundako muntu.—Maana 18:13.

7. Mwafunjilako ka ku jishinda Yehoba jo akwashishemo Elaija?

7 Balongo ne banyenga bamo kibakatazha bingi kwamba pa bintu biji mu michima yabo na mambo nkomeno, kisho, nangwa na mambo a kisemwa kyabo. Twakonsha kuba byepi pa kuba’mba bantu ba uno mutundu bakasuluke kwitubuula biji ku muchima? Vulukai byaubile Yehoba kimye Elaija kyo anyemenenga Yezebeli. Papichile moba avula pa kuba’mba Elaija abuule Shanji wa mwiulu bintu byajinga mu muchima wanji. Yehoba wateleko bingi muchima ku byaambile Elaija. Kepo amutundaikile ne kumupa mwingilo wanema bingi. (1 Mfu. 19:1-18) Pakonsha kupita kimye pa kuba’mba balongo ne banyenga bakasuluke kwisamba ne atweba, bino kanatu baamba biji ku muchima po po twakonsha kuyuka byo balanguluka. Inge twalondela Yehoba kupichila mu kwikala batekanya, balongo ne banyenga bakonsha kwituketekela. Kabiji inge bakasuluka kwamba biji ku muchima, twafwainwa kutako muchima kuteleka.

BAYUKAI BULONGO BALONGO NE BANYENGA YENU

8. Kwesakana na byaamba Ntendekelo 16:7-13, Yehoba wakwashishe byepi Hegala?

8 Wa mwingilo wa kwa Selai aye Hegala wamwesheshe byubilo byabula kufwainwa kimye kyo asongwelwe kwi Abulama. Hegala waimichile kabiji watendekele kulengulula Selai na mambo a kuba’mba kechi wasemenepo baana ne. Bintu byatamine bingi kya kuba Hegala bamupangile kwi Selai. (Nte. 16:4-6) Na mambo a kuba’mba twibamulwa kulumbuluka, twakonsha kulanguluka’mba Hegala wajinga mwanamukazhi witotele bingi kabiji wakebewenga kumukambula. Bino Yehoba kechi byo byo amumwenenga Hegala ne. Watumine malaika wanji kwi Hegala. Malaika byo amutaaine, wamukwashishe kupimpula byubilo byanji, kabiji wamupesheshe. Hegala wamwene kuba’mba Yehoba wamumwenenga konse ko ayilenga kabiji wayukile byonse byo apichilengamo. Kino kyamulengejile kumutela’mba “Lesa umona, . . . awa ummona.”—Tangai Ntendekelo 16:7-13.

9. Mambo ka Lesa o aubijile Hegala lusa?

9 Ñanyi kintu Yehoba kyo amwenemo mwi Hegala? Wayukile bwikalo bwanji bwa kala ne byonse byo achinchikile mu bwikalo bwanji. (Maana 15:3) Hegala wajinga mwina Ijipita waikalanga mu nzubo ya Muhebelu. Nanchi wamwenenga’mba kechi bamukebelenga mu ino nzubo nenyi? Abya watonganga kisemi kyanji ne kyalo ko afumine nyi? Kechi ye yenka wajinga muka Abulama ne. Pa kyo kya kimye, banabalume bamo ba kishinka basongolanga mpaji. Bino kino kechi kyo kyakebalenga Yehoba pa kulenga bantu ne. (Mat. 19:4-6) O ene mambo luno lunengezho o lwaletelanga mukao ne kwishikwa mu bisemi. Yehoba wayukile kuba’mba Hegala watamishe pa kubula kupa Selai mushingi, bino wayukile ne bintu byapichilengamo Hegala ne nkomeno yanji kabiji wamubijile lusa.

Bayukai bulongo balongo ne banyenga yenu (Monai mafuka 10-12) *

10. Twakonsha kuyuka byepi bulongo balongo ne banyenga?

10 Twakonsha kulondela Yehoba kupichila mu kuyuka bulongo bipitamo balongo ne banyenga. Bayukai bulongo balongo ne banyenga yenu. Isambainga nabo saka mukyangye kutendeka kupwila ne pa kupwisha kupwila ne kwingila nabo mu mwingilo, kabiji inge kyakonsheka, betaingako ku mazubo enu kuba’mba mujile pamo kajo. Inge mwauba bino, mwakonsha kutaana kuba’mba nyenga umweka kubula kukasuluka uji bingi na bumvu, mulongo ye mwalangulukanga’mba watemwa bintu bya ku mubiji uji na muchima wa kutambwila benyi, nangwa kisemi kikelwa javula kimye kya kupwila bebakanya kwingijila Lesa. (Yoba 6:29) Pano bino, kechi twafwainwa ‘kwibika mu mambo a bakwetu ne.’ (1 Timo. 5:13) Nangwa byonkabyo, kyawama kuyukako bimo pa balongo ne banyenga yetu ne bintu byo bapitamo mu bwikalo bibalengela kwikala byo baji.

11. Mambo ka o kyanemena bakulumpe mu kipwilo kuyuka bulongo mikooko?

11 Kikatakata bakulumpe mu kipwilo, bafwainwa kuyuka bintu byapitamo balongo ne banyenga bo batangijila. Langulukai pa byaubile mulongo wa jizhina ja Artur wajinga kalama wa mwanzo. Aye ne mukulumpe mukwabo bayile na kupempula nyenga wamwekanga bumvu ne kubula kukasuluka. Ba Artur baaambile’mba: “Witubuujile kuba’mba bamwatawanji bafwile aku batwelatu mu masongola. Nangwa kya kuba bwikalo bwa uno nyenga bwakatezhe, bino wafunjishe baana banji babiji ba bakazhi kutemwa Yehoba kabiji baikele ba mwingilo wanji ba kishinka. Nangwa byonkabyo, luno meso anji kechi abena kumona bulongo ne, kabiji uji bingi na bijikila. Pano bino, watwajijila kutemwa Yehoba ne kwikala wa kishinka kwi aye. Twamwene kuba’mba twakonsha kufunjilako byavula ku uno nyenga.” (Fili. 2:3) Uno kalama wa mwanzo walondejilenga byuba Yehoba. Yehoba wayuka mikooko yanji ne makatazho o ipitamo. (Lupu. 3:7) Bakulumpe mu kipwilo bayuka bulongo mikooko bakwashañana bingi.

12. Nyenga wa jizhina ja Yip Yee wamwenejilemo byepi mu kuyuka bulongo nyenga mukwabo mu kipwilo?

12 Inge mwayuka byapitamo mukwenu mwina Kilishitu uji na byubilo bimufichisha ku muchima, mukamumvwinanga lusa. Langulukai pa kino kyamwekele. Ba Yip Yee bekala ku Asia baambile’mba: “Nyenga umo mu kipwilo kyetu waambanga na jiwi ja peulu. Nalangulukanga’mba kechi uji na mushingi ne. Bino byo naingijile nanji mu mwingilo, wambuujile’mba wakwashanga bansemi banji kupotesha masabi pa kisankanyi. Wabijikanga pa kuba’mba ete bantu kwiya na kupota masabi.” Ba Yee banungilepo’mba: “Nafunjile kuba’mba pa kuba’mba ngyuke bulongo balongo ne banyenga, nafwainwa kuyuka byo bapitamo mu bwikalo bwabo.” Mwafwainwa kwibikako pa kuba’mba muyuke balongo bulongo. Pano bino, inge mwalodela lujimuno lwa mu Baibolo lwa kushinkula muchima wenu, mukalondela Yehoba watemwa “bantu bonse.”—1 Timo. 2:3, 4; 2 Ko. 6:11-13.

MWESHAINGA LUSA

13. Kwesakana na byanembwa pa Ntendekelo 19:15, 16, bamalaika baubile byepi Lota byo akankazhaminenga kufuma mu muzhi, kabiji mambo ka?

13 Pa kimye kyakatezhe bintu, Lota wakankazhamine kukookela mikambizho ya Yehoba. Bamalaika babiji baishile kwi Lota ne kumubuula kuba’mba afumye kisemi kyanji mu Sodoma. Mambo ka? Baambile’mba: “Tubena konauna ino mpunzha.” (Nte. 19:12, 13) Lukelo byo bwakile, Lota ne kisemi kyanji kechi bafuminemo mu Sodoma ne. Onkao mambo, bamalaika bamusopeshe jibiji Lota. Bino ‘wakikankazhaminenga.’ Twakonsha kulanguluka’mba Lota kechi wateleko muchima ku byamubuujilenga Yehoba ne, nangwa’mba kechi wajinga na lukookelo ne. Bino Yehoba kechi walekele kumukwasha kuba’mba apuluke ne. “Na mambo a lusa lwa Yehoba lo amumwesheshe,” bamalaika bakwachile pa kuboko kwanji ne pa maboko a ba mu kisemi kyanji ne kwibatwala pangye ya muzhi.—Tangai Ntendekelo 19:15, 16.

14. Ñanyi bintu byalengejile Yehoba kumvwina Lota lusa?

14 Kyamweka Yehoba waubijile lusa Lota na mambo a bishinka byavula. Kampe Lota wakankazhaminenga kufuma mu muzhi mambo wachiinenga bantu bajinga pangye ya muzhi. Kwajinga ne bizumba bikwabo. Kyamweka Lota wayukile bamfumu babiji baponejile mu bimbo bya manenekela mu kimpanchiko kyajinga kipikipi. (Nte. 14:8-12) Kabiji na mambo a kuba’mba wajinga na mukazhi ne baana, Lota wafwainwe waakaminwe pa kisemi kyanji. Kikwabo, Lota wanonkele bingi, onkao mambo, kyamweka wajinga na nzubo yawama mu Sodoma. (Nte. 13:5, 6) Pano bino, abino byonse kechi byafwainwe kulengela Lota kukankalwa kukookela mikambizho ya Yehoba bukiji bukiji ne. Nangwa byonkabyo, Yehoba kechi watele muchima pa byalubankenye Lota ne, bino wamumwene’mba wajinga muntu “waoloka.”—2 Pe. 2:7, 8.

Inge ke tutelekeshe ku bibena kwamba bakwetu, twakonsha kuyuka byo twafwainwa kwibobila lusa (Monai mafuka 15-16) *

15. Twafwainwa kuba byepi pa kuba’mba tubulenga kuzhachisha bakwetu pa byo boba?

15 Kechi mwafwainwa kufikenatu kuzhachisha mukwenu na mambo a byo auba ne, pakuba mwafwainwa kwibikako kuyuka byo abena kumvwa ku muchima. Nyenga wa ku Europe aye Veronica waesekele kuba bino. Washimikizhe’mba: “Nyenga umo kimye kyonse wamwekangatu nobe wazhingila. Kechi wakebanga kwisamba na bakwabo ne. Bimye bimo nachinanga ne kumusolomoka. Bino naambile mu muchima namba, ‘Inge kya kuba yami najinga byo aji, nakonsha kukeba kwikala na mulunda.’ Onkao mambo, nafuukwilepo kumwipuzha byo aumvwinenga. Kabiji watendekele kwamba byajinga ku muchima. Luno nayuka byavula pe aye.”

16. Mambo ka o twafwainwa kulombela kwi Lesa pa kuba’mba tumweshenga lusa?

16 Yehoba ye yenkatu wituyuka bulongo. (Maana 15:11) Onkao mambo, mulombai kuba’mba emukwashe kumonanga bakwenu byonka byo ebamona, ne kuyuka byo mwakonsha kwibamwesha lusa. Lulombelo lwakwashishe nyenga wa jizhina ja Anzhela kumwesha kifyele. Kyamukatezhe bingi kuyila mumo na nyenga umo mu kipwilo kyo ajimo. Nyenga Anzhela waambile’mba: “Kyapelele bingi kufwa mu kitewa kya kulengulula uno nyenga ne kuleka kupwanañana nanji. Bino nalombele kwi Yehoba kuba’mba ankwashe kubila kifyele uno nyenga.” Abya Yehoba wakumbwile mulombelo wa kwa Anzhela nyi? Wanungilepo’mba: “Twaingijijile pamo mwingilo wa kusapwila, kabiji byo twakotokele, twisambile pa kimye kyabaya bingi. Natelekele na lusa byo aambilenga bintu byo apitamo. Luno namutemwa bingi kabiji nkatwajijila na kumukwasha.”

17. Twafwainwa kutwajijila kuba ka?

17 Kechi mwafwainwa kusalanga balongo ne banyenga ba kubila lusa ne. Bonse bapita mu makatazho byonka byo kyajinga kwi Yona, Elaija, Hegala, ne Lota. Kabiji javula bakonsha kupita mu makatazho o beletelatu abo bene. Kishinka ke kya kuba’mba atweba bonse twakiletelapo kala makatazho atweba bene. O ene mambo Yehoba o etukambizha kwiubila kifyele atweba bene na bene. (1 Pe. 3:8) Inge twakookela Yehoba, tukosesha lukwatankano mu kisemi kyetu kya ntanda yonse. Onkao mambo, mu byo tuba na bakwetu, twayai twibikeko kutelekesha, kufunda byavula, ne kumwesha lusa.

LWIMBO 87 Iyai! Mukokoloke

^ jifu. 5 Na mambo a kuba’mba twibambulwa kulumbuluka, bimye byavula tuzhachisha bakwetu. Pakuba Yehoba aye “utala mu muchima.” (1 Sam. 16:7) Uno mutwe walumbulula Yehoba byo akwashishe Yona, Elaija, Hegala, ne Lota. Kabiji usakwitukwasha kulondela Yehoba mu byo tuba na balongo ne banyenga mu kipwilo.

^ jifu. 52 KULUMBULULA BIPIKICHALA: Mulongo wakoma waumvwa kutama ku muchima na mambo a mulongo wakipela wakelwa ku kupwila, bino palutwe kacheche wayuka kuba’mba waji kukelwa mambo waji kutanwa mu mapuso a pa mukwakwa.

^ jifu. 54 KULUMBULULA BIPIKICHALA: Nangwa kya kuba kalama wa jibumba ja mwingilo pa kimye kitanshi walangulukilenga’mba nyenga kechi ujipo na balunda ne, kabiji kechi ukeba kupwanañana na bakwabo ne, bino mu kuya kwa kimye wayuka kuba’mba uno nyenga umvwa bumvu kupwanañana na bantu bo abula kuyuka.

^ jifu. 56 KULUMBULULA BIPIKICHALA: Nyenga byo ayuka nyenga mukwabo bulongo, wataana kuba’mba uno nyenga kechi uzhingila-zhingila nangwa kubula kuta bakwabo muchima kwesakana na byo alangulukilega kimye kitanshi kyo bamonañene pa Nzubo ya Bufumu ne.