Kɔ o sɔɔŋ lebolloŋ sakpo

Kɔ o sɔɔŋ lebolloŋ sakpo

BUŊGƐI PƐƐKƐI 16

Nyɛiyii Waŋndo Nɔla Mii Bii Num te A Sina pɛ Bahawɛi Ndɔɔ

Nyɛiyii Waŋndo Nɔla Mii Bii Num te A Sina pɛ Bahawɛi Ndɔɔ

“La pɛŋgi waŋnda yamaŋ kilullo le kiolɔɔ leŋ. La wa waŋndo yamɛi kilullo pɛ, la tosa ndi o nɛi sakpo.”—CHƆŊ 7:​24.

CHONDII 101 Wallo Tosaa o Diompilɔɔ Niŋ

SƆƆŊ KULLOŊ O BUŊGƐI HEI NIŊ *

1. Yɛɛ Baabuiyo dimi yɛ a Chɛhowa okɔɔ nduyɛ, le yɛɛ hei cho yɛ suɛi kɔl dɛɛniaa?

VƐƐ kɔllo wa yɛ num te waŋndo nua num pɛ kɔɔleŋ, hɔlla ɔɔ dialloŋ mbo kilul num yamɛi wɔɔŋnde? Ma tambu kɔl tau lende le? I cho bɔɔ suɛi kɔl dɛɛniaa le sinaa maa Chɛhowa cho maa ŋwaŋnda chiee le. O cho nyɛ waŋnda chieeya cha wo le o cha le. Le taamaseliiyo, mi Chɛhowa dimul Saamiɛɛ maa puaa Chɛɛse wa opilɛ nɔ le simnɔŋndo masaa o lɛŋnde Isɔluɛileŋ niŋ. Mɛɛ Saamiɛɛ kuɛ o Chɛɛse lo, o cho mɛɛ ndoo che puaa nduaa yɛ le Chɛhowa ndoo che nda le. Mɛɛ o che Ɛliaabi po tase Chɛɛse wo, mbo dimiŋ o kɔl aa: “I laalaŋ maa hoo Mɛlɛka Yaawɛɛ hɛli ni.” Naŋɔɔ lahɔllo pila Ɛliaabi ndoo naŋ ni nduyɛ o wa heu. Le hei, mi Saamiɛɛ yiyaŋ maa ndu Chɛhowa cho hɛli ni. “Kɛ mi Mɛlɛka Yaawɛɛ dimul Saamiɛɛ aa, ‘Tofa le mɛɛ o [naŋ] nduyɛ mbo bandu yɛ le. O cho ndu le ya I hɛli le.’” Le yɛɛ Chɛhowa dimi yɛ lende? Mbo hiau lachi a dimioo aa: “Waŋnda chieeya nda o kɔɔ koni nda tofa ni, kɛ ya Mɛlɛka o kɔllo niŋ di ya tofa ni.”—1 Saam. 16:​1, 6, 7.

2. A mɛɛ Chɔŋ 7:​24 dimi yɛ, chɔmndɔ taamaseliiyo le sinaa maa ŋ nɔ miŋ che dɔɔ ko waŋndo miŋ kilul ndu yamɛi le?

2 Le mɛɛ naŋ cho wanaa lahakiaa yɛ, lepum ŋ che dɔɔ pɛ waŋndo, ŋ kilul ndu bɛɛ yamɛi le kiolɔɔ leŋ. (Nuawɔ Chɔŋ 7:​24.) Kɛ ŋ nɔla miŋ che dɔɔ ko waŋndo miŋ sina sɔɔŋ kpou a ndu okɔɔ le. Le taamaseliiyo, mɛɛ mɛɛ wana chiɔuwaa sina koowaŋ, o chi dɔɔ ko wana naa mbo sina bahawɛi ndɔɔ le. Mɛɛ mbo nyuuniaa ndu fɛŋ nyɛkɛndɛi malaŋ o sina nyɛ cho ndu nɛiyo wo. Lepum pɛŋ, mi wana chiɔuwaa tofa wana naa koŋ a maasiiyo. Te o tosa lende le, o nɔla mbo sina naa cho ndu wo le. Nduyɛ, o nɔla vɛlɛ mbo sina kooma o nɔ mbo ke ndu waŋ te. Mɛɛ lende ko i cho ni. Ŋ chi dɔɔ ko puaapiliaa a ndepiliaa naa miŋ sina nyɛ o nyɛ a nda okɔɔ le. Lelaŋ, ŋ nɔ miŋ kindiŋ le nda sinaa nyɛkɛndɛi. Ŋ nɔla miŋ sina puaapiliaa naa nyɛkɛndɛi maa Chɛhowa le kanifuule, ŋ sina nyɛ cho wanachioo o kɔl lo le. Kɛ o wa bɛɛ lende, ŋ nɔla miŋ tol taamasi Chɛhowaa kɔɔli. O nɛi kuɛɛ choo?

3. Vɛɛ wanaa Baabuiyo soo a nda okɔɔ o buŋgɛi hei niŋ nda cho yɛ naa mala le miŋ tol taamasi Chɛhowaa kɔɔli?

3 Vɛɛ Chɛhowa bii yɛ wanaa cho ndu piɛiyo wa? Mbo yaŋ nda nilaŋ. Mbo yiyaŋ a bahawɛila ndalaŋ okɔɔ a nyɛ o nyɛ cho nda paaliaŋndo. Nduyɛ mbo tuinuŋ nda inyiɛɛ. Ŋ yaasiaŋndɔ mɛɛ Chɛhowa ndoo tosa hei le Chona, Ilaacha, Hakaa a Lɔtu yɛ. Te ŋ wa pɛ yaasiaa, kindiŋ ma che mɛɛ naŋ tual taamasi ndɔɔ kɔɔli le puaapiliaa a ndepiliaa naa biyɔɔ lende yɛ.

YAŊ NILAŊ NYƐKƐNDƐI

4. Yɛɛ tosa yɛ miŋ kuɛ le Chona yamɛi wɔɔŋnde kilul?

4 Te ŋ tuei pɛ a bundɛi Chona ve okɔɔ, miŋ kuɛ le ndu yamɛi kilul maa o ve wana wana tiindaŋ te. Mi Chɛhowa dimul ndu maa o chɔŋ nya mbo kɔ dimul waŋnda Ninivɛɛ maa o cho hunɔɔ chiee ndaa tɛɛmbuu. Kɛ Chona kue naa nda vem ndu wa le. Mbo luɛinuŋ o dɛndɛ wa kɔlaŋ naa cheleŋnda wo niŋ le mbo “nyaanuŋ Mɛlɛka Yaawɛɛ.” (Chona 1:​1-3) Te ndoo yɔŋ pɛ aa num Chona tosal hei ni, a wa lɛ ndu pa viomɔɔ lɔɔ cheleŋ? Naapum a ve lɛ ndu viomɔɔ le. Kɛ mi Chɛhowa viam ndu vɛlɛ.—Chona 3:​1, 2.

5. Yɛɛ nyɛ dimiŋ o Chona 2:​1, 7, 9 niŋndo mala yɛ num le sinaa wana suu Chona wa wo?

5 Mi Chona chɔm wana suu o wa wo o piɛile ndɔleŋ niŋ. (Nuawɔ Chona 2:​1, 7, 9.) Mbo piɛi o Chɛhowa lo le teleŋnda bɔɔbɔɔ. Le taamaseliiyo, piɛile o piɛi suuwo o dembe wo le mala naa le sinaa maa o ve ko wana kɛɛ viomɔɔ le. Nyɛ o dimi wo chɔm maa o wa vɛlɛ wana tusiaŋ, ndoo nɔ balika melaa, nduyɛ maa mbo kɛɛsiaŋ o kɔl le Chɛhowa diikɔŋndo. Le hei, Chɛhowa hendu kɔllo o biondɔŋ Chona wo choo le. Mbo muli piɛile ndɔleŋ nduyɛ mbo hiau lachi a ndu soliŋndo kpeku!

Te ŋ sina pɛ bahawɛi cho puaapiliaa naa choo wo, nyɛiyii ndɛi cho naa biyɔɔ (Tofa pɛl 6) *

6. Le yɛɛ o bɛnda yɛ miŋ yaŋ fɛŋ waŋndo nilaŋ tuupa miŋ soo?

6 Ŋ nɔ miŋ yaŋ chaaŋaa naa nilaŋ nyɛkɛndɛi te a wa naa pɛ bahawɛi ndaa chɔmndo. Tusiŋndo a biuwɔŋndo yeemaŋ ni le hei tosaa. Tofawɔ sabulaŋ layaa le nyɛ naŋ nɔ miŋ yaŋ fɛŋ nilaŋ tuupa miŋ soo wo. O tasoo, ŋ nɔla miŋ fafaŋ yiyaŋ wɔɔŋndo nɔɔ a waŋnda okɔɔ. O diiŋ ndɔɔ, ŋ nɔla miŋ sina bahawɛila cho puaapiliaa naa choo laŋ, nduyɛ miŋ nuuviaa nɛilaŋ le nda malaa. O yaa ndɔɔ, ŋ nɔla miŋ ke waŋndo sila mala ndu wo. Lepum mi yiyaŋ wɔɔŋndo wa naa o kɔl kɛ ŋ sina le. Mɛɛ miŋ soo o waŋndo lo malaŋ naŋ sina. (Pulɔ. 20:​5) Mi bɛndu kunda cho Eesiaa wo dimi aa: “Teleŋ pilɛ mi bianduŋ a ndepilɛnɔɔ. I kindiŋ fɛŋ mi sina bahawɛi ndɔɔ le mi ke ndu silaa. Mi dimul ndu maa o nɔ mbo tosa hiouwɔɔ lachioo o mulila o yɔŋgu o bɔŋaŋndo laŋ choo. Mi mɛɛlu niŋ sina maa ndepilɛnɔɔ hoo chiee diomndaŋ veeloo lapi le nduyɛ, mi nyɔɔ pala ndu tau le mulioo yɔŋgoo.” Lelaŋ, o bɛnda mi bɛnduaa kundaa ‘yaŋ fɛŋ waŋndo nilaŋ’ tuupa ma ke ndu silaa!—Pulɔ. 18:​13.

7. Yɛɛ ŋ pɛɛku yɛ a mɛɛ Chɛhowa ndoo bii Ilaacha yɛ okɔɔ?

7 Siɔmbulaŋ pila puaapiliaa a ndepiliaa naa apum nɔ ni le waŋndo bahawɛi ndaa chɔmndo. Naapum kɔɔlima ndaŋ, naamu ndaa ɔɔ nyɛ yɔŋnuŋ nda paandu wo huŋ a hei ni. Yɛɛ naŋ nɔ yɛ miŋ tosa le ma wa fɛɛsɛŋ le naa bahawɛi ndaa chɔmndo? Loonuŋndɔ a nyɛ Chɛhowa tosal Ilaacha wo mɛɛ o wa Chɛsibɛɛ nyaanɔŋndo. Palɛi hiou fɛŋ tau malaŋ Ilaacha dimul Chɛhowa nyɛ wa ndu kɔllo tɛɛmboo wo. Mi Chɛhowa yaŋ ndu nilaŋ nyɛkɛndɛi nduyɛ mbo dɛɛniaa ndu kɔllo. Mbo ke ndu vɛlɛ wali sɔviɔɔ le tosaa. (1 Masaa. 19:​1-18) Lepum mbo chua teleŋndo tau malaŋ puaapiliaa a ndepiliaa naa wa fɛɛsɛŋ le naa bahawɛi ndaa chɔmndo. Nduyɛ mɛɛ mi ndapila soo o naa lo malaŋ naŋ sina saŋga cho nda choo wo. Kɛ te ŋ wa pɛ wanaa biuwaŋ maa Chɛhowa, a cho naa dimul nyɛ cho nda o kɔl lo. Te teleŋ fuuluu pɛ ma wa naa bahawɛi ndaa chɔmndo, ŋ nɔ miŋ yaŋ nda nilaŋ nyɛkɛndɛi.

KINDIŊ MA SINA PUAAPILIAA A NDEPILIAA NUMNDA NYƐKƐNDƐI

8. A mɛɛ Chɛnɛsee 16:​7-13 dimi yɛ, vɛɛ Chɛhowa ndoo mala yɛ Hakaa?

8 Buɛi Seluai yo Hakaa wa ni. Kɛ mɛɛ Ebilam hiviŋ ndu kɔɔli mbo chua folioo, mbo kandu Seluai tɛɛndaŋndo le mɛɛ o vilu chua le yɛ. Le hei, mi Seluai bɛɛ saa niko Hakaa biyɔɔ wɔɔŋndo nduyɛ mbo mɛɛlu nyaanɔŋ. (Chɛ. 16:​4-6) O yiyaŋ iwana chieeyaa niŋ miŋ kuɛ le dimi maa wana yoŋgaa Hakaa wa ni, nduyɛ maa Seluai chaa ndu bɔɔ biyɔɔ lende. Kɛ o cho lende le Chɛhowa ndoo che Hakaa le. Mbo viam maalikɛinɔ ndɔɔ o ndu lo. Mɛɛ maalikɛinɔɔ hoo komal Hakaa, mbo mala ndu le kaa ndɔɔ siŋgaa nduyɛ mbo duau ndu sala. Mi Hakaa sina kɛsɛ maa Chɛhowa wa ndu chɔɔ nduyɛ maa o sina a bahawɛi ndɔɔ okɔɔ. Okoŋ mbo dimul ndu aa: “Num cho Mɛlɛka o cha ya wo ni.”—Nuawɔ Chɛnɛsee 16:​7-13.

9. Yɛɛ Chɛhowa ndoo sina yɛ a Hakaa okɔɔ?

9 Yɛɛ Chɛhowa ndoo sina yɛ a Hakaa okɔɔ? Ndoo sina kɔɔlima nduaŋ a nyɛ o nyɛ keeku ndu choo. (Pulɔ. 15:​3) Ichipi Hakaa ndoo fula ni kɛ, Hibuluiya o ba o wa niŋ ni. Baa mi ndoo yiyaŋ pa lepum maa a cho ndu biyɔɔ lechiɔɔ? Baa mi yeemɛi ndii bii ndu pa le yuŋgu ndɔɔ a lɛŋnde ndɔleŋ? O cho ko ndupilɛ le wa Ebilam o ba o nɔɔ niŋ te. O teleŋ koŋ niŋ, mi puaa ndaa chua laanduaa tau. Kɛ o cho sabu Chɛhowaa le wa koŋ te. (Maa. 19:​4-6) O kpeekpei niŋ, mi hei ndii hiŋ a paŋalaa a yɛletulaaleŋ o yuŋgoo niŋ. Chɛhowa sim Hakaa kɔɔli le mbo tɛɛndaŋ Seluai le. Kɛ mbo bii saŋga wa ndu choo wo bila nduyɛ mbo mala ndu.

Kindiŋ ma sina puaapiliaa a ndepiliaa numnda nyɛkɛndɛi (Tofa pɛlta 10-12) *

10. Yɛɛ naŋ nɔ yɛ miŋ tosa le puaapiliaa a ndepiliaa naa sinaa nyɛkɛndɛi?

10 Ŋ nɔla miŋ tol taamasi Chɛhowaa kɔɔli te ŋ bii pɛ bahawɛila chaaŋaa naa laalaŋnda bila. Kindiŋ ma sina puaapiliaa a ndepiliaa numnda nyɛkɛndɛi. Keleŋa lakɔ o bɔŋaŋndo le baltaŋ a nda nduyɛ te la mal pɛ, lau le lakɔ le. Kɔ yooŋgu kɛndɔɔ dimioo a nda nduyɛ te o bɛnda pɛ, veelu nda o numndo bɛɛ le nyɛdiaa. Naapum ma yiyaŋ maa ndepilɛnɔɔ pum holnuŋ wana le ɔɔ maa puaapilɛnɔɔ pum nɔ bɔɔ hɔlte nyɛm kiɔɔŋ. Ma tambu vɛlɛ dɔɔ kɔl le mɛɛ yuŋgoo pum keleŋa hunɔɔ o bɔŋaŋndaŋ te yɛ. Kɛ te a chua pɛ teleŋndo a waŋnda haa, a cho sina maa siɔmbulaŋ pila ndepilɛnɔ holnuŋ koŋ wana le wo nɔ ni. A cho vɛlɛ sina maa kɛndɛi pila puaapilɛnɔ koŋ bɛɛ nɔ ni nduyɛ maa, simulta kala kalalaŋ yuŋgu koŋ cho biuwɔŋndo ni. (Choobu 6:​29) I cho tonya maa ŋ nɔ miŋ wa “sondolaŋ wouwo o sɔɔŋ” pilaŋ niŋ te. (1 Timo. 5:​13) Kɛ o wa bɛɛ lende, ŋ nɔ miŋ kindiŋ le puaapiliaa a ndepiliaa naa sinaa a sɔɔŋ keeku nda niŋ choo woŋ.

11. Le yɛɛ o bɛnda yɛ mi bɛnduaa sina wanaa cho o kundaa niŋ nda nyɛkɛndɛi?

11 Bɛnduaa kundaa kpeekpei nɔ ni ma sina kɔɔlima puaapiliaa a ndepiliaa cho o kundaa niŋ nda. Tofawɔ taamasi Atɔ, o wa paandu buɛi ibuŋgaa wo. Mbo kua ndepilɛnɔɔ pum yilɔɔ paale pilɛ nda bɛndu kunda cheleŋ. Siɔmbulaŋ pila ndepilɛnɔɔ hoo ndoo nɔ ni nduyɛ ndoo holnuŋ wana le. Mi Atɔ dimi aa, “Paale leŋ naŋ sina ni maa mɛɛ o chal o nɔɔ, a chue wɔsila bɔɔ le mi pɔnɔ ndɔ wu. A simulta wa ndu choo laŋ kpou, mbo manda chuaa nduaa laanduaa nda ŋiɔɔŋ ma wa Chɛhowa piɛiyo o laalaŋndo choo. O chi lɛ lapi suŋ suŋ te nduyɛ, o cho saŋgaa o kɔllo niŋ. Kɛ a koŋ kpou, o nɔ kaalaa le Chɛhowa nduyɛ tiindaŋ ndɔɔ cho o kala poŋ. Mi taamasi ndepilɛnɔɔ hoo pɛɛku naa sɔɔŋ tau.” (Filipi. 2:​3) Taamasi Chɛhowaa buɛi ibuŋgaa hoo wa tolɔɔ kɔɔli ni. Chɛhowa sina buɛiyaa nduaa laalaŋnda a nyɛpalaa cho nda choo wo. (Ɛsɔ. 3:​7) Mɛɛ mi bɛnduaa sina wanaa cho o kundaa niŋ nda nyɛkɛndɛi malaŋ nda tiuba le nda malaa.

12. Mɛɛ Yip Yee kindiŋ le ndepilɛnɔɔ o kunda ndɔɔ niŋ sinaa, yɛɛ wa yɛ fulamakɔɔlioo?

12 Baa puaapilɛnɔɔ ɔɔ ndepilɛnɔɔ cho pa o kunda numndo niŋ o ŋ hɛnaŋ a niilu ndɔɔ le wo? Nyiɛɛyii nduɛi cho num biyɔɔ te a kindiŋ pɛ ma sina kɔɔlima nduaŋ. Tofawɔ taamasi Yip Yee cho Eesiaa wo. Mbo dimi aa, “Ndepilɛnɔ pilɛ cho o kunda nuu niŋ, deŋioo pila ndoo deŋi a suɛi ni. Mi yiyaŋ maa o nɔ manda kɛndɛ le. Kɛ mɛɛ naŋ kuɛ paale pilɛ o wali pollo niŋ naa ndu, mbo dimulla maa mi ndoo mala wanaa velu ndu wa suuwa pisioo o lɔɔ niŋ. Le hei, mi ndoo deŋi choo choo le wanaa piandaa veeloo.” Mi Yip Yee chɔɔlu dimi aa: “Mi hei mala ya le sinaa maa le mi bii puaapiliaa a ndepiliaa niaa bila, mɛɛ mi sina kɔɔlima ndaŋ.” Sɛmbɔɔ yeemaŋ ni le puaapiliaa naa sinaa nyɛkɛndɛi. Kɛ te a chɔm nda pɛ kɔl diandaa a mɛɛ Baabuiyo dimi yɛ, mɛɛ taamasi Chɛhowaa ŋ cho koŋ tolɔɔ kɔɔli ni. Kanifuule, Chɛhowa kaala “waŋnda kpou.”—1 Timo. 2:​3, 4; 2 Kɔliŋ. 6:​11-13.

NƆ NYIƐƐYE LE PUAAPILIAA A NDEPILIAA NUMNDA

13. A mɛɛ Chɛnɛsee 19:​15, 16 dimi yɛ, yɛɛ maalikɛiya ndaa tosa yɛ mɛɛ Lɔtu saa tamaltaŋ, nduyɛ le yɛɛ?

13 Teleŋ yoomu Lɔtu wo wa o kpundɔɔ niŋndo kpeekpei o saalaŋ le nyɛ Chɛhowa dimul ndu wo tosaa le ni. Mi Chɛhowa viam maalikɛiya a ŋiɔɔŋ le ma kɔ dimul Lɔtu maa o fula a yuŋgu ndɔɔ Sodɔm. Le yɛɛ? Ma dimul ndu aa: “Le ndu tɛɛmbuuwo o vem naa ni.” (Chɛ. 19:​12, 13) Kɛ diimandɔɔ, Lɔtu a yuŋgu ndɔɔ waŋnuŋ ndɔ o nda lo bɛɛ. Mi maalikɛiya dimul ndu vɛlɛ maa o chɔŋ mbo keleŋa fula. Kɛ “mi Lɔtu saa tamaltaŋ.” O yiyaŋ iwana chieeyaa niŋ, miŋ kuɛ le dimi maa Lɔtu ndoo nɔ tɛɛndiɛi nduyɛ maa o ve wana diikaŋ te. Kɛ Chɛhowa dounuŋ tumbe a ndu le. Mbo “tuiinuŋ ndu inyiɛɛ” okoŋ mi maalikɛiya saaliaa nda balaŋ ma soli nda o chiee koŋ niŋ.—Nuawɔ Chɛnɛsee 19:​15, 16.

14. Le yɛɛ Chɛhowa ndoo tuiinuŋ yɛ Lɔtu inyiɛɛ?

14 Mi Chɛhowa tuiinuŋ Lɔtu inyiɛɛ le sabulaŋ tau. Naapum Lɔtu wa siooŋnde le wanaa wa Sodɔm ikɛiya. Kɛlɛŋgaa koŋ tosa ni mbo wa tamaltaŋ le chioo malɔɔ. Kpundɛla cheleŋ la wa vɛlɛ o hei kɔɔli. Lɔtu ndoo sina vɛlɛ dɔɔ a masaa ŋiɔɔŋaa del o sooŋnda ndaa kala kotɛiyo niŋ nda okɔɔ. (Chɛ. 14:​8-12) Mɛɛ Lɔtu wa wana yuŋgoo yɛ, o wa vɛlɛ dɔɔ buulaŋndo a mɛɛ sɔɔŋ cho wa a yuŋgu ndɔɔ yɛ te o mal pɛ chioo. Le handɔɔ lechoo, wana nyɛsɔlaa pila o wa vɛlɛ ni. Le hei, ndoo nɔ dɔɔ chiɛi sɔviɔɔ Sodɔm. (Chɛ. 13:​5, 6) O kpeekpei niŋ, sɔɔŋ muŋ kpou muŋ nɔ miŋ kɛɛlu ndu Chɛhowa diikɔŋndo o foofo le. Kɛ Chɛhowa hendu kɔllo o biondɔŋ Lɔtu wo choo le. Mbo dimi pɛŋ maa “wana sakpoo [o] wa ni.”—2 Pitɛ 2:​7, 8.

Ŋ nɔla miŋ sina nɛila naŋ tuiinuŋ chaaŋaa naa inyiɛɛ laŋ te ŋ yaŋ nda pɛ nilaŋ (Tofa pɛlta 15-16) *

15. Tuupa miŋ kilul waŋndo yamɛi, yɛɛ naŋ nɔ yɛ miŋ tosa?

15 Ŋ nɔ miŋ che dɔɔ ko waŋndo suɛi pum tosaa miŋ kilul ndu yamɛi le. Ŋ nɔ fɛŋ miŋ kindiŋ le sinaa bahawɛi ndɔɔ. Hei Vɛlonika, ndepilɛnɔ cho Yulopi wo tosa ni. Mbo dimi aa, “Ndepilɛnɔ pilɛ ndoo holnuŋ wana le nduyɛ lɔɔlɔɔ num aa che ndu pɛ, hɔlla wa ndu a yiyaa poŋ. Mi siooŋnde ndii bii ya lepum le ndu baltaŋ chiŋaa. Kɛ mi dimiŋ o kɔl aa, ‘Te o yɔŋ pɛ aa ya cho o bahawɛi waa naa niŋ ni, I wa naŋɔɔ kɔl te waŋndo ndoo holnuŋ ya pɛ.’ Le hei, mi nyuna ndu le sinaa a mɛɛ sɔɔŋ cho kɔlaŋ o yoomu ndɔɔ niŋ yɛ, nduyɛ mbo chɔm ya! Suŋ suŋ ya bii niŋ sɔɔŋ cho ndu choo woŋ bila ni.”

16. Le yɛɛ naŋ nɔ yɛ miŋ piɛi le mi Chɛhowa mala naa miŋ tuiinuŋ waŋnda inyiɛɛ?

16 Chɛhowa ndupilɛ kpe sina sɔɔŋ kpou a naa okɔɔ ni. (Pulɔ. 15:​11) Lelaŋ, nyuna ndu le mbo mala num ma nɔ yiyaŋ o nɔ a waŋnda okɔɔ wo. Piɛi le ma sina nɛila ŋ tuiinuŋ waŋnda inyiɛɛ laŋ. Piɛileŋ le mala ndepilɛnɔ pilɛ ni diolaŋ aa Aŋchɛla le nyiɛɛye nɔɔ. Mi ndepilɛnɔ pilɛ saa ŋgɛbɛ ŋgɛbɛlaŋ o kunda ndɔɔ niŋ. Mi Aŋchɛla dimi aa, “Ndii wa tɛtɛlɛ le mi yaa dimul ndu tonyaa nduyɛ mi soli balaŋ o suɛi nduɛi niŋ. Kɛ mi nyuna Chɛhowa le mbo mala ya mi bii ndepilɛnɔɔ hoo bila.” Baa Chɛhowa ndoo muli pa piɛile Aŋchɛla leŋ? Mbo hiau lachi a dimioo aa: “Paale pilɛ, miŋ kua o wali pollo niŋ naa ndu. Mɛɛ naŋ mal, miŋ duau baltaŋ tau. Mi yaŋ ndu nilaŋ nyɛkɛndɛi mɛɛ o wa suɛi nduyɛ mi nyɛiyii nduɛi bii ya. I kaalaa ndu niŋ tau nduyɛ I cho o bɛɛndiaŋ le ndu malaa.”

17. Yɛɛ naŋ nɔ yɛ miŋ kindiŋ lɔɔlɔɔ le tosaa?

17 A nɔ ma tuiinuŋ puaapiliaa a ndepiliaa numnda kpou inyiɛɛ. Nda kpou cho bahawɛilaŋ chɔulabaa mɛɛ ndii yɔŋnuŋ Chona, Ilaacha, Hakaa a Lɔtu yɛ. Teleŋnda bɔɔbɔɔ, ndapila veeluŋ bahawɛilaŋ ndaŋ lapum choo ni. Nduyɛ wana dimi isɔɔ a tonya, naa kpou veeluŋ niŋ bahawɛilaŋ choo o yoomoo niŋ. Lelaŋ Chɛhowa cho naa dɛɛniaa ni maa kɔlta naalaŋ la wa o chaaŋaa naa lo vellaa velle. (1 Pitɛ 3:​8) Te ŋ diikuŋ pɛ Chɛhowa, diompilɔɔ cho hiouwɔɔ lachi a waa o yuŋgu naa sɔviɔɔ hoo niŋ chieeŋndo balɔɔ silɔ. Lelaŋ, ŋ nɔ miŋ kindiŋ le bahawɛila puaapiliaa a ndepiliaa naa sinaa. Te ŋ tosa lende pɛ, nyɛiyii ndɛi cho naa biyɔɔ.

CHONDII 87 Huŋ Ma Miiŋgu Yoomuaŋ Sɔla!

^ pɛl. 5 Le mɛɛ naŋ cho wanaa lahakiaa yɛ, lepum ŋ che dɔɔ pɛ waŋndo ŋ kelu ndu bɛɛ iyama. Kɛ Chɛhowa ndu cho lende le kanifuule, “o kɔllo niŋ di [o] tofa ni.” (1 Saam. 16:​7) Buŋgɛi hei cho naa chɔm mɛɛ Chɛhowa ndoo bii Chona, Ilaacha, Hakaa a Lɔtu o nɛi kaalaa niŋ yɛ. I cho naa mala miŋ che mɛɛ naŋ tual taamasi ndɔɔ kɔɔli le puaapiliaa a ndepiliaa naa biyɔɔ yɛ.

^ pɛl. 52 TƐƐSIAA LE FOTUEIYO: Puaapilɛnɔ kaasoŋnɔɔ muliŋ mbo wa puaapilɛnɔ feleŋgɔnɔɔ nuaa ŋau le mɛɛ o yala hunɔɔ o bɔŋaŋndo le yɛ. Kɛ mɛɛ nda mal bɔŋaŋndo, mbo saaluŋ maa bahawɛiyo o kei sɔla a mɔmbil ndɔɔ ni.

^ pɛl. 54 TƐƐSIAA LE FOTUEIYO: Puaapilɛnɔ cho wali pollo chilaŋndo ndoo yiyaŋ maa ndepilɛnɔ pilɛ cho fɛɛsɛŋ a waŋnda le. Kɛ mbo huŋ mɛɛlu sina maa siɔmbulaŋ pila ndoo nɔ ni le waa wanaa o sina tau le wa tɛɛŋ.

^ pɛl. 56 TƐƐSIAA LE FOTUEIYO: Ndepilɛnɔɔ che ndepilɛnɔ cheleŋ o Toŋgo leMasaa mbo yiyaŋ maa o cho bɔɔ ŋɔɔchiŋ nduyɛ maa o buulaŋ a wana le. Kɛ mɛɛ o kindiŋ le ndu sinaa, mbo siŋga yiyaŋ ndoo nɔ hoo a ndu okɔɔ wo.