Amuye ku shebo

Amuye pa mitwi iliimo

MUTWI WAKWIIYA 16

Munookutika, Kushiba Kabotu Akunyumfwila Nkumbu

Munookutika, Kushiba Kabotu Akunyumfwila Nkumbu

‘Amucileeke koombolosha kweelana amuntu mbwaaboneka, sombi amoomboloshe cabululami.’​—JONI 7:24.

LWIIMBO 101 Kusebensela Pomwi Mulucatano

NSHESHI TWIIYE *

1. Ino Baibo ilatuyubulwita makani nshi ayuminisha pali Yehova?

SA INGA mwakondwa bantu kumoombolosha ceebo ca cikanda canu, mbomuboneka paciwa, na ceebo ca mubili wanu mboboneka? Kwalo, inga tamukoondwi. Tulayuminishikwa abuumbi kushiba kwaamba ayi Yehova tatoomboloshi kweelana ambotuboneka! Kucakubonenaako, Samwelo ndyaakalangilisha bana bakwe Jese basankwa, taakwe kubona Yehova nshaakabona. Yehova wakalwiita Samwelo ayi, mwaana musankwa womwi pabaana bakwe Jese ulaakuba mwaami wa bene Isilaeli. Ano ino ngani? Samwelo ndyaakabona Eliyabu, mwanaakwe Jese munenebantu, wakaamba ayi: “Ndushinisho uyu ngounanikitwe wakwe Yehova.” Eliyabu wakalinga kuboneka kabotu abuumbi cakwaamba ayi Samwelo wakabona anga ngweshi abe mwaami. “Ano Yehova wakalwiita Samwelo ayi: ‘Utaboni mbwaaboneka nabi ciimo, mukwiinga nebo ndamukaka.’” Ino nciinshi ncetutokwiiyawo? Yehova wakatolelela akwaamba ayi: “Bantu balabonabo pansengwe, ano Yehova ulabona mukati kamoyo.”​—1 Samwe. 16:1, 6, 7.

2. Kweelana a Joni 7:24, ino nceebonshi tatweelete koombolosha muntu kweelana ambwaboneka? Amwaambe cakubonenaako.

2 Mbuli bantu batamaninite, liinji tuloombolosha bamwi kweelana ambobaboneka. (Amubelenge Joni 7:24.) Nacibi boobo, tuleeyabo shintu shiniini kuswa kumuntu mbwaboneka. Kucakubonenaako, nabi kwaamba ayi dokota aliishi kabotu abuumbi incito yakwe na kusebensa myaaka iinji muncito iyo, inga taashibi makani oonse pa bulwashi muntu mbwaacite kwiinda mukumulangilishabo. Alyeelete kukutika cakubikila maano mulwashi ndyaatosansulula kwaamba ayi ashibe shiinji pa bulwashi ubo, mbwaalinyumfwa pa bulwashi ubo, na kushiba makani amwi eenga amucafwa kubushiba kabotu bulwashi. Cimwi ciindi dokota inga wasebensesha mashini ikopa mukati ka mubili wa mulwashi. Mukwiinga na taakwe kucita sheeshi, inga wapa mulwashi musamu upusene abulwashi mbwaacite. Bweenka ubu mbocibete akubamakwesu abenankashi, tatukoonshi kubashiba kabotu na katubikilabo maano mbobaboneka. Tulyeelete kweelesha cankusu kwaamba ayi tubashibe kabotu. Nacibi boobo, ici tacaambi ayi inga twabashiba kweelana a Yehova mbwaabeshi kabotu, mukwiinga tatucishiwo shili mukati kamyoyo yabo. Sombi inga tweelesha cankusu kukonkela cakubonenaako cakwe Yehova. Munshila nshi?

3. Ino makani amu Baibo ngweshi twiiye mumutwi uyu atootucafwa buyani kukonkela cakubonenaako cakwe Yehova?

3 Ino Yehova alatondesha buyani ayi alabayeeyelaako basebenshi bakwe? Alabakutika. Alabikila maano mbobakakomena amapensho ngobeendaamo. Alimwi alabayeeyelaako. Ndyetutokwiiya Yehova mbwakayeeyelaako Jona, Elija, Aga, alimwi a Loti, atubone mbweenga twakonkela cakubonenaako cakwe Yehova ndyetutocafwa bamakwesu abenankashi.

AMUKUTIKE CAKUBIKILA MAANO

4. Ino nceebonshi nceenga twayeeyela ayi Jona taakalinga kushomeka?

4 Kwakubula kushiba makani oonse pali Jona, inga twabona anga taakalinga muntu ushomeka. Yehova wakamutuma kuya mukwaambilisha makani aboomboloshi ku ndabala ya Ninife. Ano muciindi cakunyumfwila, Jona wakatanta bwaato akulobokela kumusena kumwi, “kuswa pameenso akwe Yehova.” (Jona 1:1-3) Naakwiinga ndimwe mwakatuma Jona, sa naakwiinga mwakamushoma akumutuma alimwi? Mpashi naakwiinga tamukwe kumutuma. Sombi Yehova wakabona kwaamba ayi Jona wakalinga kweelete kupekwa coolwe alimwi.​—Jona 3:1, 2.

5. Ino nshiinshi nshomweeya pali Jona kweelana amaswi ngotucana pa Jona 2:1, 2, 9?

5 Maswi akaamba Jona mumupailo akatondesha shakalinga mukati kamoyo wakwe. (Amubelenge Jona 2:1, 2, 9.) Ncakutatoonsha kwaamba ayi Jona wakapaila mankanda aanji kuli Yehova. Mupailo womwi ngooyo ngwakaamba ndyaakalinga mumala mwa ciswi. Maswi ngakaamba mumupailo uyu alatupa kushiba mibo ibotu njaakalinga kucite. Wakalinga muntu uliceesha, muntu ulumba alimwi wakalinga kusuni bunene kunyumfwila Yehova. Nceceeco Yehova ncaatakwe kubikilabo maano kukubisha kwakwe Jona, sombi wakakumbula mupailo wakwe akumusuminisha kwaamba ayi atolelele kusebensa mbuli mushinshimi!

Kutaanguna kushiba kabotu makani, kulaakutucafwa kuyeeya bamwi mbobatolinyumfwa (Amubone palagilafu 6) *

6. Ino nceebonshi ncotuyandikila kutaanguna kukutika katutana kwaamba?

6 Kwaamba ayi tukutike cakubikila maano kubamwi, tulyeelete kuba bantu baliceesha alimwi bakalika moyo. Tulyeelete kucita boobo ceebo ca sheebo shotatwe. Cakutaanguna, teshi tukanoocicila kukuyeeya shibiibi pa bamwi. Cabili, inga catupa kushiba mukwesu na nankashi mbwaatoolinyumfwa acapa kwaamba ayi acite nshaacita, alimwi kushiba sheeshi kulaakutupa kwaamba ayi tumuyeyeleeko. Catatu, kukutika mukwesu ndyaatokwaamba inga kwamucafwa mukwesu kushiba mbwaatoolinyumfwa. Cimwi ciindi muntu ulaalilwa kushiba mbwaatoolinyumfwa kushikila ndyaabandikaawo. (Tus. 20:5) Mukwesu umwi munene mulibungano ku Asia wakaamba ayi: “Kale kale ndakalinga kufwambaana kwaamba kaantana kukutika. Ndakalwiita nankashi umwi ayi alyeelete kunookumbula shinyumfwika kumabungano. Mukuya kwaciindi, ndakesa mukushiba ayi anu taacishiwo kubelenga kabotu aboobo aleelesha cankusu kwaamba ayi akumbuleewo.” Aboobo munene uli woonse alyeelete kutaanguna “kushiba makani oonse” kaatana kululika umwi!​—Tus. 18:13.

7. Ino tutokwiiya nshi kucakubonenaako cakwe Yehova mbwaakacafwa Elija?

7 Bamakwesu abenankashi bamwi balaalilwa kwaamba mbobatoolinyumfwa ceebo ca mbobakakomena na kashalilo. Ino inga twacita buyani kwaamba ayi cibe cuubu kutulwiita mbobatoolinyumfwa? Amwiibaluke Yehova mbwaakacafwa Elija ciindi ndyaakalinga kucica Jesebelo. Cakatola nshiku shiinji kwaamba ayi Elija alwiite Yehova mbwaakalinga kulinyumfwa. Nacibi boobo, Yehova wakakutika cakubikila maano. Lyalo wakayuminisha Elija akumupa ncito iyandika. (1 Baami 19:1-18) Inga catola ciindi kwaamba ayi mukwesu nabi nankashi aanguluke kubandika andiswe, ano na katukalika moyo bweenka mbuli Yehova, mukuya kwaciindi alaakutushoma, lyalo akutulwiita mbwaatoolinyumfwa. Ndyaatootulwiita mbwaatoolinyumfwa, tulyeelete kukutika cakubikila maano.

AMUBASHIBE KABOTU BAMAKWESU ABENANKASHI

8. Kweelana a Matalikilo 16:7-13, ino Yehova wakacita buyani kwaamba ayi acafwe Aga?

8 Shakacita Aga musebenshi wakwe Salai ndyaakapekwa kuli Abulamu mbuli mukaakwe, tashikwe kubota. Pesule lyakumita, Aga wakatalika kunyaansha Salai ceebo cakwaamba ayi taakalinga kucite mwaana. Bukaalo bwakabica abuumbi cakwaamba ayi Salai wakatanda Aga paŋanda. (Mata. 16:4-6) Mukwiinga tatumaninite, inga twabona anga Aga wakalinga shilunkutwe aboobo wakalinga kweelete kwaanishikwa. Sombi Yehova teshi mbwaakalinga kumubona. Wakatuma munjelo kuya mukumubona. Munjelo ndyaakamucana, wakamululika akumupa shoolwe. Aga wakesa mukushiba kwaamba ayi Yehova wakalinga kubona shakalinga kumucitikila alimwi wakalinga kulishi kabotu lipenshi ndyaakalinga kucite. Wakakondwa abuumbi cakwaamba ayi wakeeta Yehova ayi “Lesa uyo umbona.”​—Amubelenge Matalikilo 16:7-13.

9. Ino nciinshi cakapa kwaamba ayi Yehova anyumfwile nkumbu Aga?

9 Ino nshiinshi Yehova nshaakalinga kucishi pali Aga? Wakalinga kucishi mbwaakakomena ashintu shoonse nshakeendaamo. (Tus. 15:3) Aga wakalinga mwine Ijipiti wakalinga kukala mumukwashi wa bene Ebulu. Ano sa cimwi ciindi wakalinga kulinyumfwa bweensu? Sa wakalinga kuyeeya mukwashi wakwe akumusena nkwaakakulila? Wakalinga kweebetwe kumpali. Paciindi cilya, basebenshi bakwe Yehova bashomeka bakalinga kweeba mpali. Nacibi boobo, uku takwakalinga kuyanda kwakwe Yehova kwakutaanguna. (Mate. 19:4-6) Aboobo inga tatukankamani kwaamba ayi abo bakalinga kweebwa kumpali bakalinga kunyumfwilana munyono akubikilana mfundilishi. Yehova wakalinga kucishi kwaamba ayi kunyaansha Salai kwakacita Aga takwakalinga kabotu. Nacibi boobo, Yehova wakanyumfwila nkumbu Aga mukwiinga wakalinga kucishi mbwaakakomena ambwaakalinga kulinyumfwa.

Amubashibe kabotu bamakwesu abenankashi (Amubone mapalagilafu 10-12) *

10. Ino inga twacita buyani kwaamba ayi tubashibe kabotu bamakwesu abenankashi?

10 Inga twakonkela cakubonenaako cakwe Yehova na katweelesha cankusu kunyumfwishisha bamakwesu abenankashi. Amubashibe kabotu bamakwesu abenankashi. Amubandikaabo mabungano kaatana kutalika andyaamana, amusebenseabo muncito yakushimikila, alimwi na kacikonsheka inga mwabeetako kucakulya. Na mwacita boobo, mulaakusa mukushiba ayi anu benankashi bamwi balaboneka anga tabasuni kubandika ceebo ca nsoni, bamakwesu bamwi bacite maali aanji tabasunishishi bubile sombi balicite mushimu wakutambula beensu, na mpashi mushali umwi ucite baana ucelwa kumabungano lyoonse atokwiinda mubukaalo buyumu kuŋanda ceebo cakupikishikwa. (Jobo 6:29) Nacibi boobo, ici tacaambi ayi tulyeelete ‘kunoonjila mumakani abeene.’ (1 Timo. 5:13) Sombi ncetutokwaamba ncakwaamba ayi, cili kabotu kushibako makani amwi pabamakwesu abenankashi alimwi anshebatokwiindaamo mubuumi bwabo. Kucita boobo kulaakutucafwa kubashiba kabotu.

11. Ino nceebonshi bamanene balyeelete kubashiba kabotu bamakwesu abenankashi?

11 Bamanene mbobayandika bunene kushiba kabotu bamakwesu abenankashi mbobakakomena. Atubandike cakubonenaako ca mukwesu waliina lya Artur uyo wakalinga kusebensa mbuli mutanjilili walubasu. Lakwe amunene umwi bakafwakashila nankashi umwi wakalinga kuboneka wa nsoni alimwi usuni kuba eenka. Mukwesu Artur wakaamba ayi: “Twakesa mukushiba ayi anu beebaye bakafwa myaaka iniinibo pesule lyakweebana. Nabi kwaamba ayi shintu shakalinga shiyumu, wakacikonsha kucafwa bana bakwe banakashi bobilo kuya panembo lwakumushimu. Nacibi boobo, nankashi uyu paciindi ici wakalinga kucite lipenshi lyakutalasha kabotu, alimwi wakalinga kulisukama abuumbi. Sombi wakatolelela kuyumya lushomo alusuno lwakwe pali Yehova. Twakesa mukushiba kwaamba ayi kuli shiinji nsheenga tweeya kuswa kucakubonenaako cibotu cakwe nankashi uyu.” (Fili. 2:3) Mutanjilili walubasu uyu wakakonkela cakubonenaako cakwe Yehova. Yehova alibeshi kabotu basebenshi bakwe bashomeka amapensho ngobatokwiindaamo. (Kulo. 3:7) Bamanene bashishi kabotu mbelele shakwe Yehova, balacikonsha kushipa lucafwo luyandika.

12. Ino nankashi Yip Yee wakesa mukwiiya nshi ndyaakashiba kabotu nankashi ngobakalingaakwe mulibungano?

12 Kushiba kabotu mukwesu na nankashi ucita shimwi shitukalasha mbwaakakomena, inga kwatucafwa kumunyumfwila nkumbu. Kucakubonenaako, nankashi Yip Yee ukala kucishi ca Asia wakaamba ayi: “Nankashi umwi mulibungano lyoonse wakalinga kwaamba cakoolobesha, aboobo ndakalinga kubona anga taacite bulemu. Ano ndyendakasebensaakwe muncito yakushimikila, ndakesa mukushiba kwaamba ayi anu kale kale wakalinga kucafwa bashali bakwe kuulisha nswi kumaaketi. Aboobo wakalinga koolobesha kwiita beshikuula.” Nankashi Yip Yee wakatolelela akwaamba ayi: “Ndakesa mukushiba ayi, kwaamba ayi mbanyumfwishishe bamakwesu abenankashi, ndyeelete kutaanguna kushiba mbobakakomena.” Kushiba kabotu bamakwesu abenankashi kulayandika kusebensa cankusu. Ano na katukonkela njiisho yamu Baibo yakwaamba ayi amutondeshe lusuno lwanu, tulaakucikonsha kukonkela cakubonenaako cakwe Yehova cakutondesha lusuno “kubantu boonse.”​—1 Timo. 2:3, 4; 2 Koli. 6:11-13.

MUNOONYUMFWILAKO BAMWI INKUMBU

13. Kweelana a Matalikilo 19:15, 16, ino baanjelo bakacita buyani Loti ndyaakatolelela kuwayawaya, alimwi ino nceebonshi?

13 Loti wakawayawaya kunyumfwila Yehova nshaakaamba ciindi ndyaakalinga kweelete kufwambaana kucita boobo. Baanjelo bobilo bakafwakashila Loti akumulwiita ayi alyeelete kuswa mundabala ya Sodoma pomwi amukwashi wakwe. Ino nceebonshi? Baanjelo bakaamba ayi: “Yehova watutuma kunyonyoola musena uno.” (Mata. 19:12, 13) Loti amukwashi wakwe tabakwe kuswa muŋanda kushikila macuunsa bushiku bwakaboolaawo. Aboobo baanjelo bakacenjesha Loti alimwi. Sombi ‘wakatolelela kuwayawaya.’ Mpashi inga twaamba ayi Loti taakalinga kubikila maano kushintu Yehova nshaakalinga kumulwiita na mpashi kwaamba ayi taakalinga kunyumfwila. Nacibi boobo, Yehova taakwe kucileka kumucafwa kwaamba ayi apuluke. “Mukwiinga Yehova wakamunyumfwila nkumbu,” baanjelo bakamucata kulyaansa amukwashi wakwe akubakusha mundabala.​—Amubelenge Matalikilo 19:15, 16.

14. Ino nciinshi mpashi cakapa kwaamba ayi Yehova anyumfwile Loti inkumbu?

14 Cilyeelete kwaamba ayi kuli shiinji shakapa Yehova kunyumfwila nkumbu Loti. Mpashi Loti wakalinga kuwayawaya kuswa muŋanda ceebo cakuloonda bantu ba mundabala. Kwakalinga ashimwi nshaakalinga kuloonda. Cilyeelete kwaamba ayi mpashi wakalinga kwaashi kabotu makani abaami bobilo bakawita mushilindi sha manenekela mucinyika cakalinga pafwiifwi andabala. (Mata. 14:8-12) Mbuli mushali musankwa, cilyeelete kwaamba ayi Loti wakalisukama pamukwashi wakwe. Kwiilikaawo, Loti wakalinga mubile, aboobo mpashi wakalinga kucite ŋanda ibotu abuumbi mu Sodoma. (Mata. 13:5, 6) Ncakwiila ishi teshi shintu shakalinga kweelete kupa kwaamba ayi Loti aalilwe kukonkela butanjilishi bwakwe Yehova cakufwambaana. Nacibi boobo, Yehova taakwe kubikilabo maano kucilubo cakwe Loti, sombi wakalinga kumubona ayi “ngumuntu ululeme.”​—2 Pita 2:7, 8.

Kukutika bamwi ndyebatokwaamba inga kwatucafwa kushiba mbweenga twatondesha nkumbu (Amubone mapalagilafu 15-16) *

15. Ino nshiinshi nshotweelete kucita muciindi ca koombolosha muntu kweelana anshaacita?

15 Muciindi cakoombolosha bamwi kweelana ambobacita shintu, amweeleshe cankusu kushiba kabotu mbobalinyumfwa. Nankashi Veronica, waku Europe, wakeelesha cankusu kucita sheeshi nshetwaambawo. Wakaamba ayi: “Nankashi umwi lyoonse takalinga kuboneka kukondwa alimwi wakalinga kulitalamusha kubantu. Cimwi ciindi ndakalinga kuloonda kwaambaakwe. Lyalo ndakayeeya ayi, ‘na ndime ncite buumba inga ndasuna wakunjuminisha.’ Aboobo ndakaya mukumwiipusha mbwaakalinga kulinyumfwa, lyalo wakansansulwita shakalinga kumoyo. Pacecino ciindi ndimushi kabotu abuumbi nankashi ulya.”

16. Ino nceebonshi tulyeelete kupaila kwaamba ayi tucikoonshe kutondesha bamwi inkumbu?

16 Yehova eenkabo ngootushi kabotu. (Tus. 15:11) Aboobo munoomusenga kwaamba ayi anoomucafwa kunoobona bantu bweenka mbuli mbwaababona alimwi akumucafwa kushiba mbweenga mwatondesha nkumbu. Mupailo wakacafwa nankashi waliina lya Anzhela kuba muntu unyumfwila bamwi inkumbu. Nankashi umwi taakalinga kunyumfwana abamwi mulibungano. Nankashi Anzhela wakaamba ayi: “Cakalinga cuubu abuumbi kutalika kusuula nankashi ulya akumutalamuka. Sombi ndakapaila kuli Yehova kwaamba ayi ancaafwe kumushiba kabotu akumutondesha nkumbu.” Sa Yehova wakakumbula mupailo wakwe nankashi uyu? Nankashi Anzhela wakatolelela akwaamba ayi: “Ndakasebensa anankashi ulya muncito yakushimikila lyalo pesule twakabandika abuumbi. Alimwi ndakakutika cankumbu ndyaakalinga kubandika. Pacecino ciindi ndimusuni abuumbi, alimwi ndishinishite kumucafwa.”

17. Ino tulyeelete kuba bashinishite kucita nshi?

17 Tamweelete kusala mukwesu na nankashi ngweenga mwatondesha nkumbu. Bweenka mbuli Jona, Elija, Aga, alimwi a Loti, abalo baleenda mumapensho. Alimwi liinji mapensho ayo alaba akuliletela beene. Ano cancine ncakwaamba ayi soonsebo tulabaako amapensho ceebo ca bukaalo bumwi. Nceceeco Yehova ncatulangila kuyeeyelako bamwi akubatondesha nkumbu. (1 Pita 3:8) Kunyumfwila Yehova kulatucafwa kuyuminisha lucatano ndotucite mumukwashi wakwe nsengwe yoonse. Aboobo atube bashinishite kunokutika cakubikila maano, kubashiba kabotu, alimwi akunonyumfwila nkumbu bamakwesu abenankashi.

LWIIMBO 87 Kamusa! Mucane Kookesha

^ par. 5 Mbuli bantu batamaninite, liinji tulafwambaana koombolosha muntu kweelana ambwaatoboneka alimwi anshaacita. Ano Yehova lakwe, “alabona shili mukati kamoyo.” (1 Samwe. 16:7) Mumutwi uyu tutokwiiya Yehova calusuno mbwaakacafwa Jona, Elija, Aga, alimwi a Loti. Alimwi utootucafwa kushiba mbweenga twakonkela cakubonenaako cakwe Yehova ndyetutocafwa bamakwesu abenankashi.

^ par. 52 BUSANSULUSHI BWASHIKOPE: Mukwesu wacinene wapilinganishikwa ceebo ca kucelwa kumabungano kwa mukwesu wacanike, ano pesule wesa mukushiba ayi walinga wacana lipenshi munshila.

^ par. 54 BUSANSULUSHI BWASHIKOPE: Nabi kwaamba ayi mukwesu utanjilila likoto lyakushimikila walinga kuyeeya ayi nankashi umwi ulalitalamusha, wakesa mukushiba ayi nankashi uyo wakalinga kunyumfwa nsoni alimwi taakalinga kulinyumfwa kabotu kuba pabantu mbwaateshi.

^ par. 56 BUSANSULUSHI BWASHIKOPE: Nankashi womwi ndyaakacana ciindi cakushiba kabotu nankashi umwi, wakesa mukushiba ayi anu nankashi taabete mbuli mbwaakalinga kumuyeeyela ndyaakamubona pa Ŋanda ya Bwaami.