1. Mbimbiliya ya muesa vusunga vua ku lembezieka ku tuala hali Yehova ni?

MU HASA ku vuahelela nga vantu va mi singaniekela viuma, mu ku mi tala lika ku cikanda cenu, ku cifua ca cihanga cenu ni ku vukama vua muvila uenu ni? Halumo kuahi. Ngeci mukemuo, ce ku tu lembezieka cikuma ku tantekeya ngecize, Yehova ke ku tala ku cifua cetu! Ca ku muenako omo Samuele ua talele vana va Njese, ka muene viuma via muene Yehova. Yehova ua lekele Samuele ngecize umo ua vana va Njese a ka pua muangana ua Isaleli. Muana muka? Samuele mua muene Eliave, ndala ya Njese, ua handekele ngueni, ‘Mua vusunga, ou ikeye ya na vuavesa Yehova.’ Vutuhu Eliave ua solokele vene ngue na fuila ku pua muangana. Vunoni Yehova ua lekele Samuele ngueni: “Kati u tale cihanga ceni, cipue ku-tuntuka ca citso ceni; muomu ange nja mu viana” Vika tu lilongesaho? Yehova ua tualeleleho ngueni muomu “muntu a tala cifua ca ha mbandza, vunoni Yehova a tala ku mutima.”—1 Sam. 16:1, 6, 7.

2. Ngue mu ya muesa Yoano 7:24, omo lia vika ka tua pande ku hisa muntu mu ku mu tala lika? Hanenu cimueso.

² Etu vantu va ku hona ku tantuluka, tua lema ku hisa vakuetu mu ku va tala lika ha mbandza. (Tandenu Yoano 7:24.) Vunoni meso eku tu kuasa ku tantekeya via vindende lika ku tuala ha muntu. Ca ku muenako, cipue ndotolo ua vutongue ka hasa ku tantekeya via vingi hali muvezi mu ku tala lika. Vunoni na pande ku hula vuino mavezi a vavalele muntu uaco laza, visinganieka via muntu uaco ku tuala ha vuvezi vueni ni nkala viuma vieka vi ali na ku litetela. Ndotolo a hasa naua ku kupula muvezi shapa, linga a tale vili mu muvila. Nga ka lingile evi, ndotolo a hasa ku hana vihemba vieka ku muvezi. Na vuno vene, ka tu hasa ku tantekeya vuino vamuanetu mu ku va tala lika. Tua pande ku veta ha cilambu tu ivue vili mu ntulo, ni nguetu ku tantekeya vuntu vuavo.  Mu ku linga ka tu hasa ku tantekeya vili mu mutima ua muntu, ngeci mukemuo ka tu hasa ku ivuisisa vakuetu ngue mue ku vevuisisa Yehova. Vunoni tu hasa ku lihakela kapandi ka ku tambuluisa Yehova. Mu njila ika?

3. Vati mizimbu ya mu Mbimbiliya i tu lilongesa mu cilongesa cino i tu kuasa ku tambuluisa Yehova?

³ Vati Yehova ue ku niunga vangamba veni? Ue ku va halakana. kaha naua ue ku hilula ha cifua cavo na visoti viavo. Kaha ue ku va muesa cikeketima. Omo tu hilula vati Yehova ua lingilemo na Yona, Eliya, Hangale, na Lote, tu talenu vati tu hasa ku tambuluisa Yehova omo tu yoya na vamuanetu.

4. Vika vie ku tu lingisa ku mona Yona mu njila ya ku vihia?

⁴ Mu ku linga ka tu tantekeya viose ha muzimbu ua Yona, tu hasa ku singanieka nguetu Yona ua puile mukua liova kaha ka kele na lukakatela. Muomu Yehova ua mu tumine ku ya ku Ninivayi linga a ka ambulule muzimbu ua cihiso. Vunoni Yona kononokele, ua londele mu vuato vua ile ku cihela ceka, mu ku “tina ku meso a Yehova.” (Yona 1:1-3) Nga yenu, nga mua hele Yona vukovelelo vukuavo vua ku linga cipanga caco ni? Halumo nga kuahi. Vunoni Yehova ua muene vumo vusunga vua mu lingisile ku hana Yona vukovelelo vukuavo.—Yona 3:1, 2.

5. Vika mua lilongesa hali Yona ku mezi eni a ku Yona 2:1, 2, 9?

⁵ Yona ua muesele mpundu vuntu vueni, ku hitila mu civundilo ca lingile. (Tandenu Yona 2:1, 2, 9.) Tuli na vusunga nguetu Yona ua kele na ku vundila vintsimbu via vingi. Cimo ca vivundilo viaco, cize ca lingile tele ali muzimo lia intsi, ci tu kuasa ku ivuisisa ngecize Yona ka puile mukua ku tina vipanga. Mezi eni a muesa ngecize Yona ua puile muntu ua ku likehesa, mukua ku santsela, kaha naua mukua vukatuisi mu ku ononoka Yehova. Ngeci ka ci tu komouesa ku tantekeya ngecize Yehova ua talele ku nima ya cisevuka ca Yona, ua kumbuluile civundilo ceni, na ku mu tavesa ku tualelelaho cipanga ca vupolofeto!

6. Vika ca puila ca seho ku lihakela kapandi ka ku halakana vuino?

⁶ Linga tu hase ku halakana vuino vakuetu, tua pande ku pua va ku likehesa na vakua lukakatela. Ca pua ca seho omo lia vusunga vutatu. Vua katete, ku lingamo ci ka tu kuasa linga kati tu singaniekele vakuetu via ku vihia. Ca mu civali, tu ka nongonona vati ali na ku livua muanetu na visinganieka vieni, kaha evi vi ka tu kuasa ku lihaka mu cihela ceni. Kaha ca mu citatu, ku ecelela muanetu a handeke, ci hasa ku mu kuasa ku tantekeya vimo ka tantekeyele laza ku tuala hali ikeye ivene. Muomu vintsimbu vimo, tue ku hasa lika ku ivuisisa vati tuli na ku livua ku  mutima, nga tu seteka ku lomboluela vakuetu viuma viaco. (Visi. 20:5) Ku Asia, umo mukuluntu mu cikungulukilo, ua litavelele ngueni: “Nji vuluka ntsimbu imo nja sevukile, mu ku livanga ku handeka ca ku hona ku halakana. Nja lekele umo ndumbuetu nguange ua tondekele ku lihakela kapandi ka ku hana vikumbululo via cili. Mu nima ya ntsimbu nja nongonuene ngecize ndumbuetu ka tantekeyele vuino ku tanda, kaha ua kele na ku lihakela kapandi ka kama linga a hase ku kumbulula.” Mua vusunga, ca pua ca seho ku nkala mukuluntu ku ‘ivua’ mizimbu yose ntsimbu kanda a hane cimamuna.—Visi. 18:13.

7. Vika mua lilongesa ku viuma via lingile Yehova kuli Eliya?

⁷ Vamo muanetu ni vandumbuetu ce ku va kaluuila ku handeka visoti viavo, omo lia cifua ci va kolelamo, cisemua cavo ni vuntu vuavo. Vati tu hasa ku asiuisa viuma linga va livue ku zituka mu ku tu leka vili mu mitima yavo? Vulukenu viuma via lingile Yehova kuli Eliya mua kele na ku tina Yezevele. Mua hitile matangua a engi, amba vuose Eliya ua lekele Tatetu ua muilu via kele ku mutima ueni. Yehova ua mu halakanene vuino. Mu nima yaco, ua kaniamesele Eliya na ku mu hana cipanga ca seho ca pandele ku linga. (1 Vam. 19:1-18) Ci hasa ku ambata ntsimbu linga vamuanetu va livue ku zituka mu ku simutuila netu, kaha noho va na lingimo, amba tu hase ku nongonona mpundu vati ve ku livua ku mutima. Nga tu tambuluisa Yehova mu ku muesa lukakatela, vamuanetu vaco va hasa ku tu kulahela. Kaha nga va na tu kulahela na ku putuka ku tu lekako visoti viavo, tua pande ku va halakana vuino.

8. Kuliya na Njenisisi 16:7-13, vati Yehova ua kuasele Hangale?

⁸ Hangale, ngamba ya Sala, ua putukile ku muesa lisino mu nima ya ku mu puisa mpuevo ya Avilahama. Hangale uemitile kaha ua putukile ku sahula Sala, muomu ka kele na vana. Hangale ua hianeselemo ngeci Sala ua mu sekuile ha ndzivo. (Njen. 16:4-6) Omo lia ku hona ku tantuluka, tu hasa ku mona ngue Hangale ua puile mpuevo ua lisino, kaha vize via mu lingile Sala via puile vikuni via njamba via ku litiavela. Vunoni kati vikevio via muene Yehova muli Hangale. Ngeci ua tumine kangelo keni kuli Hangale. Uze kangelo ua mu kuasele ku alulula cifua ceni na ku mu vezikisa. Hangale ua muene ngecize nkuma Yehova ua mu muene kaha ua tantekeyele viose ku tuala ha citanga caco. Ngeci ua tumbuile Yehova ngueni ua pua “Njambi Mukua ku mona, . . . uze a nji mona.”—Tandenu Njenisisi 16:7-13.

9. Vika via lingisile Njambi ku muesa cikeketima kuli Hangale?

⁹ Vika Yehova ua muene muli Hangale? Ua tantekeyele mu vutuntu cisemua ca Hangale na viose via lihitile navio mu muono. (Visi. 15:3) Hangale ua puile mukua Ingito vunoni ua ku pangelele ku ndzivo ya kaHevelu. Vuno eci ca mu lingisile ku livua ngue ka kele na seho ku ndzivo yaco ni? Vuno ua kele na vusona vua vavusoko vueni na kuimbo liavo ni? Halumo. Avilama ka puile yala ua lika lieni. Muomu ku ntsimbu ya ku nima vamo vamala va lutsilielo va kele na kuhaleka. Vunoni evi ka via kele mu vutumbe vua katete vua Yehova. (Mat. 19:4-6) Ngeci mukemuo, ka tu komoka ku mona vilinga via Hangale, muomu luhale lue ku koka lifua na nkulundundu. Lisino lia muesele Hangale kuli Sala ka lia ile Yehova ku mutima, vunoni tuli na vusunga ngecize Yehova ka talele lika kuli evi, ua talele naua ku cisemua ca Hangale na cifua ca muono ua kele na ku yoya ha ntsimbu ize mu ku kala ku luhale.

10. Vati tu hasa ku tantekeya vuino vamuanetu na vandumbuetu?

¹⁰ Tu hasa ku tambuluisa Yehova mu ku seteka kuli ivuisisa umo na mukuavo. Lihakelenu kapandi ka ku tantekeya vuino vamuanetu na vandumbuetu. Puenu na ku simutuila navo ntsimbu  kanda viuano vi putuke ni mu nima yaco, puenu na ku panga navo mu lihia, kaha nga citava na ku va lania ku ndzivo yenu va ka hitiseko vimo mu kanua. Nga mu lingamo, mu ka hasa ku mona ngecize ndumbuetu u mua singaniekele ngueni muenda lika, nkuma ua pua muekulu. Kaha muanetu u mua singaniekele ngecize ua lema vupite, nkuma ua pua cihuanga. Ni vusoko vue ku kotokela ku viuano, nkuma vali na ku vu luisa. (Yombi 6:29) Tu tantekeya nguetu ka tua pandele ku “lihaka ku vize vintsa ka [via tu] pandamene.” (1 Tim. 5:13) Vunoni ca pua ca cili ku lihakela kapandi ka ku tantekeya vamuanetu na viuma vi va lihita navio mu muono.

11. Vika ca puila ca seho ku vakuluntu ku tantekeya vuino vampanga?

¹¹ Cikuma-kuma vakuluntu, va pande ku tantekeya vuino vamuanetu va mu cikungulukilo. Halakanenu via muzimbu ua muanetu Artur ua puile kaniungi ua ku zinguluka. Neni na umo mukuluntu mu cikungulukilo va ile mu ku meneka umo ndumbuetu ua puile muekulu na muenda lika. Muanetu Artur ngueni: “Ndumbuetu uaco ua tsisile yalieni mu nima ya miaka ya indende tunde ha vulo vuavo. Vutuhu ca mu puilile ca cikalu cikuma, ua hasele ku lela vana vavali va vampuevo na ku va kuasa ku pua vaku kaniama mu lutsilielo. Vunoni ha ntsimbu ize meso eni tele a na putuka ku tsitsivala kaha naua tele ua vavala litima. Vutuhu ngoco ua tualeleho ku lema Yehova na ku kala na lutsilielo lua ku tsimana. Tua muene ngecize nkuma kuli via vingi vi tua pandele ku lilongesa ku lungano lua ndumbuetu uaco. (Filp. 2:3) Ou kaniungi ua ku zinguluka ua kele na ku kava lungano lua Yehova. Yehova a tantekeya vampanga veni na tuyando tu ve ku lihita natuo. (Ezu. 3:7) Vakuluntu nga va tantekeya vuino vampanga, va ka hasa ku uana vinjila via cili via ku va kuaselamo.

12. Vati ndumbuetu Yip Yee ua uanene vukuasi mu ku lihakela kapandi ka ku tantekeya umo ndumbuetu mu cikungulukilo?

¹² Nga mu lihakela pandi ka ku tantekeya vuino umo muanetu ue ku mi vuisa ku mutima ku vihia, citava mu nima yaco mu ka mu vuila cikeketima. Ca ku muenako, umo ndumbuetu ua ku Asia ua lizina Yip Yee ua handekele ngueni, “umo ndumbuetu mu cikungulukilo ue ku tambakana cikuma nga a handeka. Kaha nja kele na ku mu mona ngue ka kele na kasingimiko. Vunoni tangua limo mu nja tuhukile neni mu lihia, ua nji lekele ngueni ua kele na ku kuasa visemi ku landesa vantsi ha citanda. Kaha mingoso yaco ya tondekele ku tambeka amba vakua ku landa veze.” Ndumbuetu Yip Yee ngueni: “Eci ca nji longesele ngecize linga nji hase ku ivuisisa vuino vamuanetu nja pande ku tantekeya vuino muono uavo.” Ku tantekeya vuino vamuanetu ca tondeka ku lihakela kapandi. Vunoni nga tu  lihakela kapandi ka ku kava cimamuna ca Mbimbiliya ca ku hamesa mitima yetu, tu ka tambuluisa Yehova, uze ua lema “vantu vose.”—1 Tim. 2:3, 4; 2 Kol. 6:11-13.

13. Kuliya na Njenisisi 19:15, 16, vika va lingile tungelo mu va muene malanga a Lote, kaha omo lia vika?

¹³ Lote ua kele na malanga a ku ononoka Yehova, vutuhu tele muono ueni uli mu vusonde. Tangua limo tungelo vavali va ile kuli Lote na ku mu leka linga a tine mu Sondoma hamo lika na vusoko vueni. Omo lia vika? Va mu lekele nguavo: “Muomu tu ka nongesa muhela ou.” (Njen. 19:12, 13) Lia mukuavo ku cimene, Lote na vusoko vueni kasi va kele na ku lizenga-zenga hembo. Ngeci tungelo va mu lunguile naua lua mu civali. Vutuhu ngoco Mbimbiliya nguayo “vunoni ikeye ua tokeleho.” Evi vi hasa ku tu lingisa ku handeka nguetu Lote ua puile mukua sembulule na lisino. Vunoni Yehova ka likelele ku mu muesa lukakatela. Kaha mu ku linga “Yehova ua mu vuilile cikeketima,” tungelo va mu kuatele ku livoko hamo lika na vusoko vueni na ku va tuhula mu mbonge.—Tandenu Njenisisi 19:15, 16.

14. Omo lia vika Yehova ua vuililile Lote cikeketima?

¹⁴ Citava Yehova ua kele na vusunga vua vuingi vua mu lingisile ku vuila Lote cikeketima. Lote, halumo ua kele na ku likanuuela ku tunda hembo muomu ua kele na liova lia vantu va kele ku mbandza ya mbonge. Vunoni kati ovio lika. Lote halumo ua vuile via muzimbu ua vamiangana vavali va uilile mu vipuku via mbitume na katalau via kele mu cimo cimbongo ca ku hiehi na Sondoma. (Njen. 14:8-12) Mu ku pua yala na cisemi, citava Lote ua lisosomuene na vusoko vueni. Cikuavo naua, Lote ua puile mpite, citava ndzivo yeni ya puile ya cili. (Njen. 13:5, 6) Vutuhu aha ka hesi na vimo via mu hanene mpoko ya ka likanuuela ku ononoka Yehova, vunoni Yehova ka talele lika ku cisevuka ceni, ngeci ua mu tumbuile ngueni “mukua vuviuke.”—2 Pet. 2:7, 8.

15. Mu cihela ca ku hisa vilinga via muntu, vika tua pande ku linga?

¹⁵ Mu cihela ca ku hisa vilinga via umo muanetu, lihakelenu kapandi ka ku seteka ku mu ivuisisa. Ndumbuetu Veronica ua ku Europa, ua setekele ku lingamo. Ivene ngueni: “Umo ndumbuetu ua kele na ku soloka ngue ali na matoto ntsimbu yose. Ka kele na ku likata na vakuavo.  Vintsimbu vimo nja kele na ku ivua liova lia ku mu suena. Vunoni nja singaniekele nguange ‘nga yange nje ku fuile muze, nga nja tondekele kavusamba.’ Ngeci nja mu ihuile. Kaha ndumbuetu uaco ua putukile ku nji ndemuinako visoti vieni! Lelo lino nje ku mu ivuisisa honi.”

16. Omo lia vika tua pande ku vundila amba tu hase ku muesa cikeketima ku vakuetu?

¹⁶ Yehova ikeye lika ue ku tu ivuisisa mu vutuntu. (Visi. 15:11) Ngeci mukemuo, mu vundilenu a mi kuase ku mona vakuenu ngue mue ku va mona ikeye na ku mi kuasa ku ivuisisa vati mu hasa ku va muesa cikeketima. Ku vundila ca kuasele ndumbuetu Anzhela ku muesa cikeketima. Mu cikungulukilo cavo mua kele umo ndumbuetu ua mukalu ku litombola neni. Ndumbuetu Anzhela ngueni: “Nga ca puile ca casi ku uila mu ngandzo ya ku paya ndumbuetu uaco na ku likela ku likata neni. Vunoni nja vundilile Yehova a nji kuase ku muesa ndumbuetu uaco cikeketima.” Vuno Yehova ua kumbuluile civundilo ca Anzhela ni? Ivene ngueni: “Tangua limo nja tuhukile mu lihia neni kaha mu nima yaco tua simutuilile viola via vingi. Nja mu halakanene na cikeketima. Lelo lino nja mu lema cikuma, kaha nje ku lihakela kapandi ka ku mu kuasa.”

17. Kapandi kaka tua pande ku lihakela?

¹⁷ Ka mua pandele ku hangula muanetu ni ndumbuetu iya na fuila ku mu muesa cikeketima. Vose ve ku hita mu visoti, ngeci mu va lingile va Yona, Hangale na Lote. Vintsimbu vimo, ve ku yanda na visoti vi ve ku likokela vakevo vavene. Vunoni ku handeka vusunga, kati vakevo lika, tu vose tua likokelaho laza visoti. Ngeci mukemuo, Yehova ue ku tu mamuna linga tu kale na cikeketima ku vakuetu na ku seteka ku lihaka mu cihela cavo. (1 Pet. 3:8) Kaha mu tue ku ononoka Yehova, tue ku vueza ku ku likata ca ku komouesa ca vusoko vuetu vua mu lutsilielo mu mavu ose. Ngeci mukemuo, tu puenu na ku lihakela kapandi ka ku halakana vuino, ku tantekeya na ku muesa cikeketima ku umo na mukuavo.