1. ¿Tlake tlamantli tlauel techyolchikaua?

TOJUANTIJ amo techpaktia kema sekinok techijilnamikij pampa amo tichipaktikej, pampa seyok totlachialis o pampa totlakayo amo eli sanse kej sekinok. Maske kiampa kichiuaj maseualmej, tlauel kuali tijyolmatij pampa Jehová amo kitlachilia totlachialis kema techtlajtolsenkaua. Ni tijmatij pampa kema Samuel kiitak Isaí (Jesé) iachtouikone, amo kiitak sanse tlamantli kej Jehová. ToTeotsij kiiljuijtoya se Isaí ikone tlanauatiskia ipan Israel. Kema Samuel kiitak Eliab, katli eliyaya achtouiejketl, kiijtok: “Temachtli ya nopa tlakatl tlen toTeko kitlapejpenik”. Maske Eliab nesiyaya kejuak se tlanauatijketl, “toTeko kiiljuik Samuel: ‘Amo xijtlachili iyejka se tlakatl, niyon kejatsa iuejkapanka [...] pampa ni telpokatl tlen moixpa itstok axnijneki’”. ¿Tlake techmachtia? Jehová kiijtok: “Tlakamej kitlachiliaj itlachialis se tlakatl uan iyejka itlakayo, pero na nijtlachilia iyolo” (1 Sam. 16:1, 6, 7).

2. Kej kiijtoua Juan 7:24, ¿kenke amo kinamiki tikijilnamikisej se akajya san pampa tikitaj kenijkatsa nesi? Xikijto se neskayotl.

² Nochi timoiljuiaj tlen amo ijki tlen se akajya pampa san tijtlachiliaj kej nesi maske amo tikixmatij. Kiampa tijchiuaj pampa titlajtlakolejkej (xijpoua Juan 7:24). Tlaj san tikitaj kej nesi, miak tlamantli amo tijmatisej tlen ya. Ma timoiljuikaj ipan se tepajtijketl: maske kuali tepajtia uan tlauel ixtlamati, tlaj san kitlachilis katli mokokoua, amo kimatis tlake kipia. Tlaj nelia kineki kimatis tlake kokolistli kipia, moneki kitlatsintokis tlake kikoua uan kuali kitlakakilis. Uelis nojkia kiiljuis ma kichiuilikaj se radiografía uan kiampa kimatis tlake kipia. Tlaj nopa tepajtijketl amo kichiua nochi ni tlamantli, amo kuali tepajtis. Nojkia kiampa pano ika toikniuaj, tlaj san  tikinixayakitaj o kenijkatsa nesij, uajka amo tijkuamachilisej tlen nelia kiyolmatij. Moneki tijchiuasej kampeka kuali tikinixmajtiasej uan kiampa tijmatisej tlake kipiaj ipan ininyolo. Tojuantij amo tiuelij tikitaj tlen kipiaj ininyolijtik, yeka amo kema uelis kuali tijkuamachilisej nochi tlen kiyolmatij kej Jehová kichiua. Tlaj amo tiuelij tijchiuaj nopa, ¿uajka kenijkatsa uelis tijchiuasej kej Jehová? Ma tikitakaj.

3. ¿Kenijkatsa techpaleuis kema tikitstiasej tlen kinpanok se keskij toTeotsij itekipanojkauaj?

³ Jehová kintlakakilia itekipanojkauaj, kimati tlen kinpanok uejkajkia uan kenijkatsa itstokej, uan kinextia nelnelia kintlasojtla. Ma tikitakaj kenijkatsa kichijki ni ika Jonás, Elías, Agar uan Lot, uan ma tikitakaj kenijkatsa uelis tijchiuasej kej Jehová kema tiitstosej ininuaya toikniuaj.

4. ¿Tlake tlamantli ueliskia kichiuas amo kuali ma tikitakaj Jonás?

⁴ Tojuantij amo kuali tijmatij nochi tlen Jonás kipanok, uan uelis timoiljuiskiaj amo eliyaya temachtli uan amo kitlamiltiyaya iteki. Jehová kinauatik ma kiniljuiti katli itstoyaj ipan Nínive nechka kintsontlamiltiskiaj. Jonás amo tlaneltokak, tlejkok ipan se akali uan mochololtik “iixpa toTeko” (Jon. 1:1-3). Uelis tojuantij ayokmo tijkajtoskiaj ma kitlamilti iteki pampa achtoui amo kinejki kichiuas. Jehová amo kiampa moiljuik uan kikajki nojua ma kichiua tlen kinauatijtoya (Jon. 3:1, 2).

5. ¿Kenijkatsa Jonás 2:1, 2, 9 techpaleuia ma tijmatikaj kenijkatsa eliyaya Jonás?

⁵ Uelis tijmatisej kenijkatsa nelnelia eliyaya Jonás tlaj tikitasej kenijkatsa momaijtok kema itstoya iijtiko nopa ueyi michij (xijpoua Jonás 2:1, 2, 9). Nopa tlamaijtoli techpaleuia amo ma tikitakaj Jonás kej se akajya katli kimakaski iteki uan mochololtik. Uan temachtli tijmatij ya miakpa momaijtouayaya. Tlen kiijtok kinextia amo moueyimatiyaya, kitlaskamatiyaya Jehová uan kinekiyaya kineltokas ika nochi iyolo. Nama tijmatij kenke Jehová amo san kitlachilik kenijkatsa mokuapolok. Ya kinankilik kema momaijtok uan nojua kitekimakak kej tlajtolpanextijketl.

6. ¿Kenke tlauel moneki kuali tikintlakakilisej sekinok?

⁶ Tlaj tijnekij kuali tikintlakakilisej sekinok, moneki timoechkapantlalisej uan tijpiasej toyolo. Amo san tlapik tlaj tijchiuasej ni. Ma tikitakaj san eyi tlamantli. Se, kiampa  amo timoiljuisej tlen amo ijki tlen se toikni. Ome, kiampa tijmatisej kenijkatsa kiyolmati uan kenke kichiua se keski tlamantli. Ni techpaleuis ma tijyolmatikaj tlen ya kiyolmati. Uan eyi, tlaj tijkauaj ma kamanalti, uelis tijpaleuisej kuali ma moixmati. Kemantika se maseuali peua kikuamachilia kenke kichiua o kiyolmati se tlenijki kema kiijtoua tlen kipanotok o tlen kiyolmati (Prov. 20:5). Se ueuejtlakatl katli tlatekipanoua Asia, kiijtoua: “Nikilnamiki kemantika nikijtouayaya se tlenijki maske amo kuali nitetlakakilijtoya. Se tonali, nikiljuik se tosiuaikni monekiyaya nojua kuali tlanankilis ipan tlanechikoli. Teipa nijmatki amo ueliyaya kuali tlapoua uan moneki kichiuas se ueyi kampeka tlanankilis ipan tlanechikoli”. Ueuejtlakamej tlauel moneki achtoui kuali tetlakakilisej uan teipa tetlajtolmakasej (Prov. 18:13).

7. ¿Tlake techmachtia kema tikitaj kenijkatsa Jehová kipaleuik Elías?

⁷ Sekij toikniuaj kimatij ouij kiijtosej tlen kiyolmatij pampa uelis uejkajkia kinpanok se tlenijki, amo momajtokej kiampa kichiuaj o pampa ipa kiampa elij. ¿Kenijkatsa uelis tikinpaleuisej ma moyoltlapokaj? Ma tikilnamikikaj kenijkatsa Jehová kipaleuik Elías kema mochololtik pampa Jezabel kinekiyaya kimiktis. Elías amo nima kiiljuik Jehová kenijkatsa kiyolmatiyaya. Uan kema moyoltlapok, Jehová kuali kitlakakilik. Teipa kiyolchikajki uan kimakak se tekitl tlen tlauel ipati (1 Rey. 19:1-18). Uelis sekij toikniuaj nojkia amo nimantsi motemachisej ipan tojuantij uan yeka amo nima moyoltlaposej. Tlaj kiampa pano, ma tijpiakaj toyolo kej Jehová, kiampa inijuantij uelis motemachisej ipan tojuantij uan uelis techiljuisej tlen nelia kiyolmatij. Uan kema moyoltlaposej, kuali ma tikintlakakilikaj.

8. Kej kiijtoua Génesis 16:7-13, ¿kenijkatsa Jehová kipaleuik Agar?

⁸ Agar kitekipanouayaya Sarai, uan kema nojkia elki Abram isiua, amo tlatlepanitak. Kema tlanemiltik, kitlaijiljuiyaya Sarai pampa amo ueliyaya konepia. Sarai kitlatsakuiltik Agar uan yeka teipa mochololtik (Gén. 16:4-6). Pampa titlajtlakolejkej, uelis timoiljuiaj kualtitok tlen kipanok pampa ya iselti motemolik uan pampa moueyimatiyaya. Jehová amo kiampa kiitak. Ya kititlanki se iluikaejketl ma kipaleui kipatlas kej moiljuiyaya uan ma kiteochiua. Agar kiitak Jehová kitlachilijtoya uan kimatiyaya tlake kipanoyaya. Yeka, kiijtok: “ToTeko Dios tlen nochi kiita” (xijpoua Génesis 16:7-13).

9. ¿Tlake kimajtoya Jehová tlen Agar?

⁹ ¿Tlake kiitak Jehová? Ya kuali kimatiyaya tlen uejkajkia kipanotoya Agar (Prov. 15:3). Maske ya euayaya Egipto, itstoya ipan seyok altepetl ininuaya sekinok. ¿Uelis mokuesouayaya pampa amo itstoya ipan ialtepe? ¿Kintemouayaya ichampoyouaj? Nojkia, amo san ya eliyaya isiua Abram. Ipan nopa tonali, maske Jehová amo kiampa kinekiyaya ma kichiuakaj tlakamej, se keskij toTeotsij itekipanojkauaj kinpixkej miakej ininsiuajuaj (Mat. 19:4-6). Uelis yeka mokualaniyayaj uan mokualankaitayayaj. Maske Jehová amo kimanauik Agar kema amo kitlepanitayaya Sarai, ya kinextik kikuamachiliyaya tlen kiyolmatiyaya uan tlen kipanoyaya.

10. ¿Tlake uelis tijchiuasej uan kiampa kuali tikinixmatisej toikniuaj?

¹⁰ Uelis tijchiuasej kej Jehová kema tijchiuaj kampeka tijkuamachilisej tlen kinpanotok sekinok. Nojua kuali ma tikinixmatikaj toikniuaj. Ma tikamanaltikaj ininuaya kema ayamo peua tlanechikoli uan kema tlami,  ma titlajtolmoyauakaj ininuaya, uan tlaj tiuelij, ma tikintlaneuikaj ma tlakuatij tochaj. Tlaj kiampa tijchiuasej, tikitasej kenijkatsa se toikni katli timoiljuiaj moueyimati amo nelia kiampa eli, uan uelis san pinaua kamanaltis. O se toikni katli timoiljuiaj san kineki tlapijpias pampa tlauel tlatominpia, tikitasej tlauel kuali iyolo uan temaka tlen kipia. Nojkia, uelis tijmatisej se toikni ika ichampoyouaj amo nima asij ipan tlanechikoli pampa sekinok kintlatsakuiltiaj o amo kinkauaj (Job 6:29). Maske tijnekij tikinixmatisej, amo kinamiki ‘titlatsintokatinemisej tlen axtocuenta’ (1 Tim. 5:13). Tlauel kuali tlaj tikinixmajtiasej toikniuaj; tlaj tijmatisej tlen kinpanotok, uajka tijkuamachilisej kenke kiampa elij.

11. ¿Kenke ueuejtlakamej tlauel moneki kuali kinixmatisej toikniuaj?

¹¹ Ueuejtlakamej kintekipanouaj toikniuaj, yeka tlauel moneki kuali kinixmatisej. Ma tikitakaj tlake kichiua Artur, katli tepaxaloua chijchikuasej metstli. Ya uan seyok ueuejtlakatl kipaxalotoj se toikni katli nesiyaya pinaua uan amo kinekiyaya kamanaltis. Artur kiijtoua: “Tijmatkej iueue mijki kema namanok mosenkajtoyaj. Maske kiixnamijki tlaouijkayotl, ya kinpaleuik omej isiuapiljuaj ma kiiknelikaj Jehová. Nojkia ayokmo kuali tlachiayaya uan mokuesouayaya miak tonali. Maske kipanoyaya nopa, ya tlauel kiikneliyaya Jehová uan itlaneltokilis amo kaxantoya. Tikitakej onkayaya miak tlamantli tlen toikni ueliskia techmachtis” (Filip. 2:3). Toikni katli tepaxaloua kichiua kampeka kichiuas kej Jehová, katli kuali kinixmati itekipanojkauaj uan kuali kimati tlake tlaouijkayotl kipiaj (Éx. 3:7). Tlaj ueuejtlakamej kuali kinixmatij toikniuaj, nochipa kimatisej kenijkatsa kinpaleuisej.

12. ¿Kenke tlauel kipaleuik Yip Yee kema kuali kiixmatki se tosiuaikni ipan itlanechikol?

¹² Kema tikixmatij se toikni katli techkualankamaka uelis tijmatisej ouij tijkuamachilisej tlen kipano. Kiampa kipanok se tosiuaikni katli eua Asia uan motokaxtia Yip Yee. Ya kiijtoua: “Ipan tlanechikoli se tosiuaikni chikauak kamanalti, yeka nimoiljuiyaya amo tlatlepanita. Uan kema nitlajtolmoyajki iuaya, nechiljuik kinpaleuiyaya itatauaj kampa michnamakayayaj. Yeka, kamanaltiyaya chikauak uan kiampa ueliskia kitlakouisej”. Nojkia kiijtoua: “Nijyekok tlaj nijneki nijkuamachilis tlen kinpano toikniuaj moneki achtoui kuali nikinixmatis”. Maske ouij tijchiuasej ni tlamantli, tlaj tijchiuaj tlen  techtlajtolmaka Biblia uan tijtlapouaj toyolo, uajka tijchiuaj kej Jehová katli kiniknelia “nochi tlakamej” (1 Tim. 2:3, 4; 2 Cor. 6:11-13).

13. Kej kiijtoua Génesis 19:15, 16, ¿tlake kichijkej iluikaeuanij kema Lot nojua uejkajki, uan kenke?

¹³ Lot amo nima kineltokak Jehová kema kiiljuik kitsontlamiltiskiaj nopa altepetl. Omej iluikaeuanij kipaxalotoj Lot uan kiiljuijkej ma kinkixti ichampoyouaj pampa kitsontlamiltiskiaj altepetl Sodoma (Gén. 19:12, 13). Ualmostla, Lot uan ichampoyouaj nojua itstoyaj ininchaj. Maske nopa iluikaeuanij sampa kiiljuijkej Lot tlake panoskia, ya nojua “uejkauayaya”. Uelis timoiljuisej Lot amo tlaneltokayaya o amo kineltokayaya tlen panoskia. Jehová amo moiljuik ayokmo kinmanauiskia, ya kintlasojtlak uan yeka iluikaeuanij kinmaitskijkej uan kinkixtijkej tlen nopa altepetl (xijpoua Génesis 19:15, 16).

14. ¿Kenke Jehová kitlasojtlak Lot?

¹⁴ ¿Kenke Jehová kitlasojtlak Lot? Uelis Lot amo kinekiyaya kisas pampa kinmakasiyaya maseualmej katli san tlemach tlachiuayayaj. Uan uelis nojkia majmauiyaya pampa kimajtoya ipan se tlamayamitl “onkayaya miak tlakoyoktli ika chapopojtli” uan nopaya uetskej omej tlanauatianij (Gén. 14:8-12). Nojkia uelis kitekipachouayaya tlen ueliskia kinpanos isiua uan iichpokauaj. Uan pampa tlatominpiayaya, uelis kipixtoya se kuali kali (Gén. 13:5, 6). Maske uelis kitekipachouayaya nochi ni tlamantli, monekiyaya nima kineltokas Jehová uan amo kinamikiyaya motechtis. Maske kiampa panok, Jehová amo mosentlalik ipan tlen kichijki, pampa “itstoya xitlauak iixtla” (2 Ped. 2:7, 8).

15. ¿Tlake kinamiki tijchiuasej uan kiampa amo tikijilnamikisej se maseuali?

¹⁵ Amo ma tikijilnamikikaj se akajya san pampa tikitaj kichiua se tlenijki. Kinamiki tijchiuasej kampeka tijkuamachilisej tlake kiyolmati. Verónica, se toikni tlen Europa, kiampa kichijki. Ya kiijtoua: “Itstoya se tosiuaikni katli nesiyaya nochipa senkuajkualantoya. Amo kinekiyaya kinnechkauis sekinok.  Kemantika achi nimajmauiyaya nijkamanaljuis. Teipa nimoiljuik tlaj na nechpanoskia tlen ya kipanoyaya, nechpaktiskia nijpias se nouampo. Yeka, nitlajtlanik tlake kiyomatiyaya, uan pejki nechiljuia. Nama kuali nijkuamachilia tlen kipano”.

16. ¿Kenke moneki tikiljuisej Jehová ma techpaleui tijyolmatisej tlen sekinok kiyolmatij?

¹⁶ San Jehová tlauel kuali techkuamachilia (Prov. 15:11). Yeka, ma tikiljuikaj ma techpaleui tikinitasej sekinok kej ya kinita uan kiampa tijmatisej kenijkatsa tijnextisej tikintlasojtlaj. Se tosiuaikni katli itoka Anzhela tlauel kipaleuik kema momaijtok, kiampa pejki kiyolmati tlen sekinok kiyolmatiyayaj. Se tosiuaikni tlen itlanechikol amo kinekiyaya mouikas ininuaya sekinok. Anzhela kiijtoua: “Ueltoskia san nikijilnamikis uan amo nijkamanaljuis. Na nimomaijtok uan nikiljuik Jehová ma nechpaleui nijyolmatis tlen ya kiyolmatiyaya”. ¿Kinankilik Jehová? Ya kiijtoua: “Se tonali, nitlajtolmoyajki iuaya uan teipa uejkajki tikamanaltikej. Na nijtlakakilik ika miak tlaiknelili. Nama nijmati nikiknelia uan nijneki nijpaleuis”.

17. ¿Tlake tlamantli nojua moneki tijchiuasej?

¹⁷ Amo uelis tikintlapejpenisej ajkia inijuantij tikintlasojtlasej. Sanse kej Jonás, Elías, Agar uan Lot, nochi kipiaj kuesoli. Uan uelis se keskij ininselti motemolijtokej. Maske kiampa kinpano, ma tikilnamikikaj uelis tojuantij nojkia timotemolijtokej kuesoli. Yeka, Jehová kineki nojkia ma tijkuamachilikaj tlen sekinok kiyolmatij (1 Ped. 3:8). Kema tijchiuaj tlen Jehová techiljuia, titlapaleuiaj ma tiitstokaj sansejko ininuaya toikniuaj ipan nochi Tlaltipaktli, maske amo sanse tielij. Yeka, tlauel moneki tijchiuasej kampeka kuali tikintlakakilisej toikniuaj, tijkuamachilisej tlen kinpano uan tikintlasojtlasej.