1. Ko e heigoa e tala mafanatia ne fakakite he Tohi Tapu hagaao ki a Iehova?

MANAKO nakai a koe ke he tau tagata ke fakafili a koe he fakavē ke he lanu he kili, foliga he mata, po ke lahi he tino haau? Liga nakai manako a koe. Mafanatia mooli ke iloa mogoia kua nakai fakafili e Iehova a tautolu he fakavē ke he mena ne kitia he tau tagata! Ma e fakatai, he mogo ne onoono a Samuela ke he tau fanau taane ha Iese, nakai kitia e ia e mena ne kitia e Iehova. Na tala age a Iehova ki a Samuela ko e taha he tau tama taane ha Iese ka eke mo patuiki ha Isaraela. Ka ko e tama taane fe? Magaaho ne kitia e Samuela e tama taane uluaki ha Iese ko Eliapo, pehē a ia: “Ko e moli ni, ha ha i mua a Iehova a ia ke fakauku ai e ia.” Mata a Eliapo tuga e patuiki. “Ka e pehe mai a Iehova kia Samuela, Aua neke kitekite a koe ke he hana tino, po ke tokoluga he hana tino ha kua tiaki e au a ia.” Ko e heigoa e fakaakoaga? Matutaki e Iehova: “Kua kitekite e tagata ke he tino, ka e kitekite a Iehova ke he loto.”​—1 Samu. 16:1, 6, 7.

2. Ia Ioane 7:24, ko e ha kua nakai lata a tautolu ke fakafili e tagata ke he puhala he foliga haana? Fakatai.

² Ha ko e tau tagata nakai mitaki katoatoa, fa mafiti a tautolu oti ke fakafili e falu ke he puhala he tau foliga ha lautolu. (Totou Ioane 7:24.) Ka e tote maka e mena ne iloa e tautolu hagaao ke he tagata mai he mena ne kitia e tautolu aki e tau mata. Ke fakatai, maeke foki e ekekafo iloilo mo e lotomatala ke nakai lahi e mena ne iloa he onoono hokoia ke he tagata gagao. Lata a ia ke fanogonogo fakamitaki ka manako a ia ke iloa e tuaga fakaekekafo, tau logonaaga, po ke tau matalekua he tagata gagao. Liga hulu foki he ekekafo ke kitia a loto he tino he tagata gagao. Neke hepe e tuluiaga he ekekafo. Pihia  foki, nakai maama katoatoa e tautolu e tau matakainaga ha tautolu he onoono hokoia ke he tau foliga ha lautolu. Lata a tautolu ke lali ke maama mooli e loto he tagata. Nakai maeke a tautolu ke iloa e tau loto, mo e to nakai maama e tautolu e falu tuga ne maama e Iehova. Ka e eketaha a tautolu ke fifitaki a Iehova. Puhala fe?

3. To lagomatai fēfē he tau tala he Tohi Tapu he vala tala nei a tautolu ke fifitaki a Iehova?

³ Fehagai fēfē a Iehova mo e tau tagata tapuaki haana? Fanogonogo a ia ki a lautolu. Manamanatu a ia ke he feakiaga mo e tuaga ha lautolu. Ti fakakite e ia e fakaalofa hofihofi noa ki a lautolu. He fakaako a tautolu ke he tau mena ne taute pihia e Iehova ma Iona, Elia, Hakara, mo Lota, kitekite la ke he puhala ka fifitaki e tautolu a Iehova ka fehagai mo e tau matakainaga.

4. Liga ko e ha kua hepe e manatu ha tautolu hagaao ki a Iona?

⁴ Mai he onoonoaga tote ha tautolu, maeke a tautolu ke fakafili a Iona kua nakai tuahā ki ai ti nakai mahani fakamooli foki. Poaki age fakahako a Iehova ki a ia ke fakapuloa e fakafiliaga i Nineva. He lata a Iona ke omaoma, ne heke a ia he toga ne fano he hala kehe kua mamao “mai mua a Iehova.” (Iona 1:1-3) To fakaatā agaia nakai e koe a Iona ke taute e kotofaaga haana? Liga nakai. Ka e kitia e Iehova e tau kakano ke taute pihia.​—Iona 3:1, 2.

5. Ko e heigoa kua fakaako e koe hagaao ki a Iona mai he tau kupu haana ia Iona 2:1, 2, 9?

⁵ Fakakite mooli e Iona a ia he liogi haana. (Totou Iona 2:1, 2, 9.) Ko e taha ni a ia he tau liogi loga ne talahau e Iona kua lagomatai a tautolu ke nakai ni kitia a ia ko e tagata ne hola mai he kotofaaga haana. Ka e fakakite he tau kupu haana kua fakatokolalo, loto fakaaue, mo e eketaha a ia ke omaoma ki a Iehova. Ko e mena ia ne nakai hagaaki a Iehova ke he hehē ne taute e Iona, ka e talia e liogi haana, mo e matutaki ke fakaaoga a ia ko e perofeta!

6. Ko e ha kua aoga lahi e lali ha tautolu ke fanogonogo fakamitaki?

⁶ Ke fanogonogo fakamitaki ke he falu, lata a tautolu ke mahani fakatokolalo mo e fakauka. Aoga lahi e laliaga ha kua tolu e kakano. Fakamua, to liga nakai mafiti a tautolu ke talahau e tau manatu hepe hagaao ke he tau tagata. Uaaki, mailoga e tautolu e tau logonaaga mo e tau fatuakiloto he matakainaga ha tautolu, ti lagomatai he mena ia a tautolu ke lahi e fakaalofa. Mo e toluaki, maeke a tautolu ke  lagomatai e tagata ke iloa taha mena hagaao ni ki a ia. Falu mogo kua nakai maama mooli e tautolu e tau logonaaga ni ha tautolu ato tutala hagaao ki ai. (Fakatai 20:5) Ko e motua i Asia ne pehē: “Manatu e au he taute e hehē he vagahau fakamua to fanogonogo. Tala age au ke he matakainaga fifine kua lata a ia ke holo ki mua e tau tali haana he feleveiaaga. Fakamui, iloa e au kua uka a ia ke totou ka kua lali fakalahi a ia ke fai tali.” Aoga lahi ai ke he tau motua takitaha ke “fanogonogo” ke logona e tau vala tala mooli ato foaki e fakatonuaga!​—Fakatai 18:13.

7. Ko e heigoa kua fakaako e koe mai he puhala ne fehagai a Iehova mo Elia?

⁷ Falu he tau matakainaga ha tautolu kua uka ke tutala hagaao ke he tau logonaaga ha lautolu ha ko e ha lautolu a feakiaga, aga fakamotu, po ke aga fakatagata. Fakamukamuka fēfē e tautolu ke maeke a lautolu ke liligi mai e tau loto ha lautolu ki a tautolu? Manatu e puhala ne fehagai a Iehova mo Elia he mogo ne hola a ia mai ia Iesepela. Loga e aho ato maeke a Elia ke tutala katoatoa ke he Matua haana he lagi. Fanogonogo fakamitaki a Iehova. Ti fakamafana e ia a Elia mo e foaki ki a ia e gahua aoga ke taute. (1 Patu. 19:1-18) Liga fai magaaho to fakatotoka e tau matakainaga ke tutala ki a tautolu, ti ko e magaaho la ka taute pihia e lautolu ka maeke a tautolu ke mailoga e tau logonaaga mooli ha lautolu. Ka fifitaki e tautolu a Iehova he fakauka, to falanaki a lautolu ki a tautolu. Ti ka mautali a lautolu ke talahau e tau logonaaga, lata a tautolu ke fanogonogo fakamitaki.

8. Ia Kenese 16:7-13, lagomatai fēfē e Iehova a Hakara?

⁸ Ko Hakara ko e fekafekau fifine ha Sarai ne nakai fakalilifu he mole e eke a ia mo hoana ha Aperamo. Ne fatu a Hakara ti kamata ke onoono hifo ki a Sarai ne nakai fai tama. Kua kelea lahi e tuaga ti fekau e Sarai a Hakara ke fano. (Kene. 16:4-6) Mai he onoonoaga nakai mitaki katoatoa ha tautolu, liga ko Hakara ko e fifine fakatokoluga ne lata ni mo e fua ia. Ka e nakai pihia e logonaaga ha Iehova ki a Hakara. Fakafano mai e Ia e agelu haana ki a Hakara. Mogo ne moua he agelu a Hakara, lagomatai e ia a Hakara ke hiki e aga haana ti fakamonuina ai. Mailoga e Hakara kua kitekite mai a Iehova ti kitia e tau mena oti hagaao ke he tuaga haana. Kua omoomoi a Hakara ke fakahigoa a Ia ‘ko e Atua ne fioia; kua fioia e Ia au.’​—Totou Kenese 16:7-13.

9. Ko e heigoa ne manamanatu e Atua he fehagai a ia mo Hakara?

⁹ Ko e heigoa ne kitia e Iehova ia Hakara? Mailoga katoatoa e ia e feakiaga mo e tau mena oti ne fehagai mo Hakara. (Fakatai 15:3) Ko Hakara ko e Aikupito ne nofo he magafaoa Heperu. Logona hifo kia e ia he falu magaaho ko e fifine kehe a ia? Misi kia e ia e magafaoa mo e motu haana? Nakai ni ko ia e hoana ha Aperamo. Fai magaaho, loga e hoana he falu tagata taane fakamooli. Ka e nakai ko e finagalo fakamua ha Iehova anei. (Mata. 19:4-6) Nakai ofo ai, ko e fakatokaaga pihia kua fakatupu e mahekeheke mo e fakaita. He nakai tokanoa e Iehova e nakai fakalilifu ha Hakara ki a Sarai, maeke a tautolu ke iloa kua manamanatu a Iehova ke he feakiaga mo e tuaga ha Hakara.

10. Maeke fēfē a tautolu ke iloa mitaki e tau matakainaga ha tautolu?

¹⁰ Maeke a tautolu ke fifitaki a Iehova he lali ke maama e taha mo e taha. Lali ke iloa mitaki e tau matakainaga haau. Tutala ki a lautolu ato kamata mo e ka hili e feleveiaaga, gahua mo lautolu he fonua, ti ka maeke, uiina a lautolu ke o mai ke kai auloa. He taute pihia, liga iloa e koe ko e matakainaga fifine ne tuga kua  nakai kapitiga kua mā a ia, ko e matakainaga taane ne manatu a koe kua velevele koloa kua loto fakamokoi, po ke magafaoa ne fa mule tumau he o mai ke he tau feleveiaaga kua fakauka ke he totokoaga. (Iopu 6:29) Mooli, nakai lata a tautolu ke “hanihani,” po ke tutala teao ke he tau mena he falu. (1 Timo. 5:13) Ka e mitaki ke iloa taha mena hagaao ke he tau matakainaga ha tautolu mo e tau tutūaga ne fakahakohako e tau aga fakatagata ha lautolu.

11. Ko e ha kua aoga ma e tau motua ke iloa mitaki e tau mamoe?

¹¹ Mua atu ke he tau motua e lata ke iloa e feakiaga he tau matakainaga i lalo hifo he levekiaga ha lautolu. Manamanatu ke he fakafifitakiaga he matakainaga taane ko Artur ne fekafekau ko e leveki takaiaga. Ne o atu a ia mo e taha motua ke ahiahi e matakainaga fifine ne tuga kua mā mo e fakanono. “Ti iloa e maua na mate e taane haana he mole laia e mau ha laua,” ui e Artur. “Pete ne tau paleko, ne feaki e ia tokoua e tama fifine malolō fakaagaaga. Ka e mogonei kua pouli fakahaga e tau mata haana ti matematekelea he gagao tupetupe. Pete ia, ko e fakaalofa haana ki a Iehova mo e tua haana ki a Ia kua tumau e malolō. Mailoga e maua kua loga e mena ka fakaako mai he fakafifitakiaga mitaki he matakainaga fifine nei.” (Filipi 2:3) Muitua he leveki takaiaga nei e fakafifitakiaga ha Iehova. Iloa e Iehova e tau mamoe haana mo e tau matematekelea ha lautolu. (Esoto 3:7) Ko e tau motua ne iloa mitaki e tau mamoe kua maeke ke lagomatai a lautolu.

12. Aoga fēfē e matakainaga fifine ko Yip Yee mai he iloa e matakainaga fifine he fakapotopotoaga?

¹² Ka iloa e koe e feakiaga he matakainaga Kerisiano ne fakahogohogo manava a koe, to liga lahi e fakaalofa haau ki a ia. Manamanatu ke he fakataiaga. “Ko e matakainaga fifine he fakapotopotoaga haaku ne leo lahi ka tutala,” he ui he matakainaga fifine ko Yip Yee ne nofo i Asia. “Logona hifo e au kua nakai fai mahani mitaki a ia. Ka ko e mogo ne gahua au mo ia he fonua, iloa e au na fa lagomatai e ia e tau matua haana ke sela e tau ika he makete. Lata a ia ke vagahau fakaleolahi ke futiaki mai e tau tagata fakatau.” Lafi e Yip Yee: “Fakaako e au, ke maama e tau matakainaga haaku kua lata au ke iloa e tau feakiaga ha lautolu.” Lali fakalahi ke iloa mitaki e tau matakainaga haau. Kaeke ke muitua e koe e fakatonuaga he Tohi Tapu ke hafagi fakalahi e loto haau, fifitaki e koe a Iehova kua fakaalofa ke he “tau tagata oti kana.”​—1 Timo. 2:3, 4; 2 Kori. 6:11-13.

13. Ia Kenese 19:15, 16, ko e heigoa ne taute he tau agelu he mogo ne fakamule a Lota, ti ko e ha?

¹³ He magaaho uho lahi he moui ha Lota, ne fakatuai a ia ke omaoma ke he tau fakatonuaga ha Iehova. Tokoua e agelu ne ahiahi atu ki a Lota mo e tala age ki a ia ke tamai kehe e magafaoa haana i Sotoma. Ko e ha? Pehē a laua: “Ha ko e moumou ne fai e maua e mena nai.” (Kene. 19:12, 13) He pogipogi hake, haia agaia a Lota mo e magafaoa haana i kaina. Ti liu foki e tau agelu hataki a Lota. Ka “kua fakamule a ia.” Liga fakafili e tautolu a Lota he nakai fanogonogo po ke liuliu a ia. Ka kua nakai tiaki e Iehova a ia. “Ha kua ofania [fakaalofa hofihofi noa] a ia e Iehova,” ne uta he tau agelu e magafaoa he totō e tau lima ha lautolu mo e takitaki kehe mai he maaga.​—Totou Kenese 19:15, 16.

14. Ko e ha ne liga fakaalofa hofihofi noa a Iehova ki a Lota?

¹⁴ Liga fakaalofa hofihofi noa a Iehova ki a Lota ke he loga e kakano. Liga fakauaua a Lota ke toka e kaina haana ha kua matakutaku a ia he tau tagata i fafo he maaga. Fai hagahaga kelea foki. Liga iloa e Lota na ua e patuiki ne veveli ke he luo hemeri ne tata atu ke he pahua. (Kene. 14:8-12) Ha ko e taane mo e matua taane, kua liga tupetupe a Lota ke he magafaoa haana. Lafi ki ai, na maukoloa a Lota ti liga mitaki e fale haana i Sotoma. (Kene. 13:5, 6) Mooli, nakai fai he tau mena ia ne fakaatā e kaumahala ha Lota ke omaoma fakamafiti ki a Iehova. Ka kua nakai onoono a Iehova ke he hehē ha Lota ka e manamanatu ki a ia ko e “tagata tututonu.”​—2 Pete. 2:7, 8.

15. He nakai fakafili e tau gahua he tagata, ko e heigoa kua lata a tautolu ke taute?

¹⁵ He nakai fakafili e tau gahua he taha tagata, eketaha ke maama e tau logonaaga haana. Ko Veronica ko e matakainaga fifine i Europe ne lali ke taute pihia. “Taha e matakainaga fifine ne tuga kua hauhauā tumau,” he ui e Veronica. “Ne vevehe kehe tumau e ia a ia mai he falu. Ti matakutaku au ke tutala ki a ia he falu mogo. Ka e manatu au, ‘Kaeke ko au he tuaga haana, manako au ke fai kapitiga.’ Ti fifili au ke hūhū ki a ia ke he tau logonaaga  haana. Kamata mogoia a ia ke hafagi e loto haana! Lahi e mena haaku ne maama hagaao ki a ia mogonei.”

16. Ko e ha kua lata a tautolu ke liogi ma e lagomatai ke feaki e fakaalofa?

¹⁶ Ko Iehova ni kua maama katoatoa a tautolu. (Fakatai 15:11) Ti ole ki a Ia ke lagomatai a koe ke kitia e falu ke he puhala kua kitia e Ia mo e maama e puhala ke fakakite e fakaalofa hofihofi noa ki a lautolu. Lagomatai he liogi e matakainaga fifine ko Anzhela ke lahi e fakaalofa. Ko e matakainaga fifine he fakapotopotoaga haana ne uka ke femataaki. Ui a Anzhela: “Liga mukamuka lahi ke putoia he matahele ke tuhituhi e matakainaga fifine mo e oti pōpō e matutakiaga mo ia. Ka e ole au ki a Iehova ke lagomatai au ke fakaalofa ke he matakainaga fifine nei.” Tali nakai e Iehova e liogi ha Anzhela? Matutaki e ia: “Ō tokoua a maua he fonua ti leva e tutala he mogo ne oti ai. Fanogonogo au ki a ia mo e fakaalofa hofihofi noa. Lahi e fakaalofa haaku mogonei ki a ia, ti eketaha au ke lagomatai a ia.”

17. Ko e heigoa kua lata a tautolu ke eketaha ke taute?

¹⁷ Nakai maeke a koe ke fifili e tau matakainaga kua lata mo e fakaalofa hofihofi noa haau. Ko lautolu oti ia tuga a Iona, Elia, Hakara, mo Lota, ne fehagai ai mo e tau lekua. Ma e falu, ne fehagai a lautolu mo e tau lekua ne fakatupu ni e lautolu. Ka e fai magaaho ne pihia foki e tuaga ha tautolu. Hako mogoia a Iehova he ole ki a tautolu ke fakakite e feofanaki ko e taha ke he taha. (1 Pete. 3:8) Ka omaoma a tautolu ki a Iehova, lafi e tautolu e kaufakalataha ke he ha tautolu a magafaoa lahi mo e kehekehe he lalolagi katoa. Ti ka fehagai mo e taha mo e taha, kia eketaha a tautolu ke fanogonogo, iloa, mo e fakakite e fakaalofa hofihofi noa.