1. EBiblia yikatungangiriraya ekwenene yahi eyikatsemesaya oko Yehova?

WANGANANZA abandu ibakutswera erikwamana n’erangi y’engobi y’omubiri waghu, ngoko usosire omo busu, kutse erikwamana n’olulengo lw’omubiri waghu? Alinga, siwanganza ekyo. Kikatsemesaya kutsibu eriminya ngoko Yehova iye, syalitutswera erikwamana n’ebyo ameso w’abandu angalangira! Eky’erileberyako, omughulu Samueli asamalira abaghala ba Yese, mwatalangira ebyo Yehova alangira. Yehova mwabwira Samueli ati omughuma w’oko baghala ba Yese asyabya mwami we Israeli. Nikwa, owahi oko bosi? Samueli abere alangira Eliabu, akambere ka Yese, mwabugha ati: ‘Kwenene omuhakabibwa wa Yehova ali embere siwe.’ Eliabu abya asusumene ng’omwami. “Nikwa Yehova mwabwira Samueli ati: ‘Susamalire obubuya buwe, kutse obuli bw’olubu alirimo, kusangwa nabirimugana.’” Ekyo kikatwighisayaki? Yehova mwasyabugha ati: ‘Omundu akalangira erisosa ly’eyihya, nikwa Yehova akasamalira omo mutima.’​—1 Sam. 16:1, 6, 7.

2. Erikwamana ne Yoane 7:24, busanaki situtolere eritswera abandi erikwamana n’ebikalangirika eyihya? Leta eky’erileberyako.

² Kundi situhikahikene, kangyi-kangyi tukatswera abandi bo luba-luba tukalangira ngoko basosire. (Soma Yoane 7:24.) Aliwe, ebyo tukasamalira omo meso wetu oko mundu bikatwighisaya myatsi mike misa okw’iye. Eky’erileberyako, n’omunganga oyo wasi ndeke omubírí wiwe anganaminya myatsi milebe omwisamalira omukoni, aliwe amasonda eriminya amakoni wa kera w’omukoni wiwe, ngoko akayowa kutse n’ebindi biminyikalo ebyo amamulangirako, atolere erimuhulikirira ndeke. Nibya omunganga anganabugha ati omukoni alabe omo Radio kutse omo Skanere atoke erilangira ebiri omo mubiri wiwe. Omunganga amatendikola atya, inianganaha omukoni obubalya obutatolere. Kutya, netu sitwangaminya abaghala n’abali betu bo  ndeke omwibasamalira lisa. Litolere itwayikasa eriminya nga ni bandu ba muhanda wahi. Kwenene, sitwangaminya ebiri omo mitima y’abandu; busana n’ekyo, sitwangatoka n’ahake eriminya abandi bo ndeke nga Yehova. Aliwe twanganayikasa erigha Yehova. Tuti?

3. Emyatsi eyiri omo Biblia eyo tukendikaniako omo mwatsi ono yikendituwatikya yiti erigha Yehova?

³ Yehova akakolera abaramya biwe b’ati? Akahulikirirabo. Anasi emyatsi eyo babirilabamo n’emibere eyo balimo. Kandi akabakwira obulighe. Tulebaye ngoko Yehova akolera Yona, Eliya, Hagari, na Loti, neryo tulangire nga twangamwigha tuti omo mibere eyo tukakoleramo abaghala n’abali betu.

4. Busanaki twangabere n’amalengania awatuwene oko Yona?

⁴ Kundi sitwasi emyatsi yosi oko mwatsi wa Yona, twanganamutswera luba-luba tuti syabya mutaleghula kandi tuti syabya mundu w’eriyiketera. Yehova mwamubwira burora-rora ati ayatule engulu y’eritswera e Ninawi. Aliwe omo mwanya w’eryowa Yehova, mwasamba omo bwato n’erimya eyindi nzira, ‘atoke erihigukala omo meso wa Yehova.’ (Yona 1:1-3) Alibya in’iwe, wanganahere Yona y’akandi kanya atoke erikola omubírí wiwe? Alinga iyehe. Aliwe Yehova iye mwalangira Yona inyatolere erihabwa akandi kanya.​—Yona 3:1, 2.

5. Ebinywa bya Yona ebiri omo Yona 2:1, 2, 9 byamatwighisyaki okw’iye?

⁵ Omo musabe wiwe, Yona mwakangania ng’abya mundu wa muhanda wahi oko kwenene. (Soma Yona 2:1, 2, 9.) Ahate eritikatika, Yona mwasaba Yehova ngendo nyingyi. Omusabe owasaba inyane omo nda y’erihere linene, akatuwatikaya eriminya ngoko syabya mulume oyukatibita omubírí owo bakamuha. Ebinywa biwe bikangananaya ngoko abya mundu oyukayikehaya, oyukasima, n’oyo wanzire kundu eryowa Yehova. Sikiriswekaya erilangira ngoko Yehova mwatahanda omunwe oko makosa wa Yona. Aliwe, mwasubirya oko musabe wiwe, kandi mwalola embere erimukolesya ng’omuminyereri!

6. Busanaki ni ky’omughaso okw’itwe erihulikilira abandi bo ndeke?

⁶ Erihulikirira abandi bo ndeke, litolere itwabya bandu abakayikehaya kandi itwabya n’omutima w’erilindirira. Ekyo kitolere busana n’emyatsi isatu. Ow’erimbere, isitwendibya tukatswera abandu bo luba-luba. Ow’akabiri, itwanganaminya ngoko abalikyetu bakayowa, n’ekikaleka ibakola emyatsi mibele; n’ekyo ikikendileka itwabakwira obulighe. N’ow’akasatu, itwanganawatikya mulikyetu  eriminya ndeke ngoko akayowa. Oko kandi katambi omundu akaminya ndeke ngoko akayowa abikanirya abandi oko myatsi eyikamuhanga-hangaya. (Emisyo 20:5) Omusyakulu mughuma w’endeko omo Asia akabugha ati: “Kiro kighuma, munasubirya isindinahulikirira ndeke. Munabwira mwali wetu mughuma niti atolere eryuwania ebisubiryo biwe oko mihindano. Enyuma, munafumbala ngoko abya isyasi erisoma ndeke kandi ngoko akayikasa kutsibu erisubirya.” Kwesi, ni ky’omughaso kutsibu oko buli musyakulu w’endeko “eryowa omwatsi” embere sy’erihana omundu.​—Emisyo 18:13, NWT. 

7. Ekyo Yehova akolera Eliya kyamakwighisyaki?

⁷ Kikanakala oko baghala na bali betu balebe eribugha ngoko bakayowa busana n’emyatsi eyabahikira kera, emibere eyo bakuliramo kutse busana n’emibere yabo ibibene-bene. Twangabawatikya tuti imo kyoloba okw’ibo eritukaniria ngoko bakayowa? Tulangire ngoko Yehova akolera Eliya omughulu atibita akasagha Yezebeleli. Muhalaba biro bingyi embere Eliya abwire Tata wiwe w’elubula ngoko akayowa kwenene-kwenene. Yehova mwamuhulukirira ndeke. Neryo mwamusikya mutima n’erimuha omubírí w’omughaso ow’erikola. (1 Bam 19:1-18) Hanganalaba endambi nene embere abaghala n’abali betu bayowe mbolere eritubwira ngoko bakayowa. Aliwe omughulu bakakanaya netu twamabibya n’omutima w’erilindirira nga Yehova, ibanganayiketera itwe n’eritubwira ngoko bakayowa. Neryo, omughulu bakenditsuka eritubwira ngoko bakayowa, tutolere eribahulikirira ndeke.

8. Ngoko kiri omo Enzuko 16:7-13, Yehova mwawatikya Hagari yw’ati?

⁸ Hagari, omughombe wa Sara, abere abihabwa Abrahamu eribya mukali wiwe mwatsuka eriyiwata muhanda. Hagari mwabya mukule neryo mwatsuka erighonera Sara, oyo wabya isyawite abana biwe-biwe. Omwatsi mwakala kutsibu na Sara amatibita oko Hagari. (Enz. 16:4-6) Kundi situhikahikene, twanganalengekania tuti Hagari abya atolere eritibitwako kundi abya mubi kutsibu. Aliwe Yehova mwatabya n’amalengekania ng’ayo oko Hagari. Mwamutumira omumalaika wiwe. Omumalaika abere ahika ahali Hagari, mwamuwatikya eribindula amalengekania wiwe n’erimutsumula. Hagari mwalangira ngoko Yehova abya inyanamusamalire kandi ngoko abya inyanasi ebyosi ebyamuhikira. N’ekyo mukyaleka inyakania oko Yehova ati ‘uli Mungu oyukalangira, . . . oyukanyilolako.’​—Soma Enzuko 16:7-13.

9. Ekyaleka oMungu iniakolera Hagari n’olukogho niki?

⁹ Yehova mwalangiraki omo mutima wa Hagari? Abya inyanasi ebyosi ebyo Hagari abirilabamo n’ebyosi ebyabya bikamwaghalya. (Emisyo 15:3) Hagari abya munya–Misiri oyo wikere omo nyumba yo Muebrania. Anabya akayowa nga si w’omo nyumba eyo kwehi? Anabya akakwa olukando lw’ab’omo kihanda kyabo n’olw’ekihugho kyabo kwehi? Iye musa yutabya mukali wa Abrahamu. Muhanabya omughulu, abalume balebe abataleghula mubabya n’abakali bangyi. Aliwe, ekyo sikyabya omw’isonda lya Yehova omughulu ahangyika omulume n’omukali. (Mat. 19:4-6) Sikiriswekaya erilangira ngoko omwatsi oyo mwabya akasiramo esyombanza; ng’obuyighu n’eriponana kutsibu omo bihanda. N’omo Yehova mwatimira obutakenga obo Hagari akanganaya Sara, mwibuka ebyo Hagari alabamo n’emibere eyo abyamo, neryo mwamukolera n’olukogho.

10. Twangakolaki tutoke eriminya abaghala n’abali betu bo ndeke?

¹⁰ Twanganigha Yehova omwiyikasa erihulikirira abaghala n’abali betu. Uyikase eriminya ndeke abaghala n’abali benyu. Ubye ukakania nabo embere n’enyuma sy’emihindano, ubye ukatulira haghuma nabo, kyamatokenana iwakokyabo  oko kalyo. Wamakola utya, iwanganasweka ukafumbula ngoko omwali wetu oyukalangirika isyaliyibegheraya oko bandi, kwesi ni mukutu; kutse mughala wetu oyo ulwe ukalengekania uti anzire ebindu by’ekinya-mubiri, kwesi ini mundu oyukahitaya; n’ekihanda ekikatseleghawa ebiro byosi oko mihindano, kwesi kikalaba omo myatsi eyikalire busana n’obw’ikirirya bwabo. (Yobu 6:29) N’omo bine bitya, situtolere “eriyihira omo myatsi y’abandi.” (1 Tim. 5:13) Aliwe, kyuwene eriminya emyatsi milebe oko baghala n’abali betu n’ebyo balolako. Ekyo kyanganatuwatikya eribaminya ndeke.

11. Busanaki ni ky’omughaso oko basyakulu b’endeko eriminya esyombuli syo ndeke?

¹¹ Kutsibu-tsibu, abasyakulu b’endeko batolere eriminya ndeke abaghala n’abali babo abo bakakolera. Tulebaye eky’erileberyako ky’omughala wetu ye Artur oyo wabya mulebererya w’omutimbo. Iye haghuma n’oghundi mughala wetu, mubalenderera mwali wetu oyo wabya nga mukutu. Yo Artur akabugha ati: “Mutwaminya ngoko omulume wiwe mwahola mughulu muke babilunga, kandi ngoko n’omo anabya n’amaisha awakalire, mwayikasa erikangirirya abali biwe babiri eryanza Yehova, nabo babiribya baghombe ba Yehova bataleghula. Na lino syakilangira ndeke kandi akaghalirawa omo mutima. N’omo bine bitya, olwanzo lwiwe oko Yehova n’obwikiriya bwiwe bikinawatire. Mutwalangira ngoko tuwite myatsi mingyi eyo twangigha oko mwali wetu oyo.” (Flp. 2:3) Omulebererya w’omutimbo oyo abya ak’igha Yehova. Yehova anasi esyombuli siwe, n’ebikasyaghalaya. (Eri. 3:7) Abasyakulu b’endeko abasi esyombuli syo ndeke bo bangatoka eriwatikyasyo ndeke.

12. Eriminya ndeke omwali wabo mughuma omo ndeko mukyawatikya kiti mwali wetu Yip Yee?

¹² Wamabiminya ndeke emyatsi eyo oMukristo mulikyenyu abirilabamo, ekyo kyanganakuwatikya erimukwira obulighe omughulu ukalangira ng’amakuhitania. Tulebaye eky’erileberyako. Mwali wetu oyukahulawamo Yip Yee, owe Asia akabugha ati: “Omo ndeko yetu mwabya mwali wetu mughuma oyuwite omulenge muli kutsibu. Ingalengekanaya niti syawite adabu. Aliwe omughulu naya tulira haghuma naye, munaminya ngoko akawatikaya ababuti biwe erighulya amahere omo soko. Inyakasumba omulenge eribikira abakiliya.” Mwali wetu Yip Yee akatomekako ati: “Munalangira ngoko namanza eriminya abaghala n’abali betu bo ndeke, litolere inaminya emyatsi eyo babirilabamo.” Eriminya abaghala n’abali benyu bo ndeke kikasaba eriyikasa kutsibu. Kandi, wamabikwama erihano ry’eBiblia erikabugha  liti iwakingula omutima waghu oko bandi, aho ukabya iwamigha Yehova, oyo wanzire abandu “b’emihanda yosi.”​—1 Tim. 2:3, 4; 2 Kor 6:11-13.

13. Ngoko kisakire omo Enzuko 19:15, 16, abamalaika mubakolaki omughulu Loti abya akayitimbya-timbya, kandi mubakola batya busanaki?

¹³ Oko mughulu owakalire w’omo ngebe yiwe, Loti mwayitimbya-timbya erikwama obusondoli bwa Yehova. Abamalaika babiri mubasyamubana n’erimubwira bati alusaye ekihanda kiwe ky’omo muyi we Sodomo. Busanaki? Mubabugha bati: “[Tukenditsandya] kuno.” (Enz. 19:12, 13) Omo tututu y’ekiro ekyakwama, Loti n’ekihanda kiwe babya ibakine omo muyi we Sodomo. Kandi abamalaika mubamwanguhya. Aliwe Loti “mwayitimbya-timbya.” Twanganatswera Loti yo luba-luba tuti alinga mwatatsomana ebyo Yehova amubwira, kutse abya mundu oyutekenga oMungu. Aliwe, Yehova mwatamulekerania. Kundi “Yehova mwamuganyira,” abamalaika mubamuhamba iye n’ekihanda kiwe oko byala, n’eritwalabo eyihya wo muyi.​—Soma Enzuko 19:15, 16.

14. Alinga ni kyahi kyo kyaleka Yehova iniakwira Loti y’obulighe?

¹⁴ Alinga Yehova mwakwira Loti yo bulighe busana n’emyatsi milebe. Alinga Loti abya akayitimbya-timbya busana n’erisagha abandu ababya eyihya w’omuyi. N’ekindi, alinga Loti abya inianasi omwatsi owahikira abami babiri abatoghera omo byuna by’eribumba ebyabya omo musya w’Esidimu. (Enz. 14:8-12) Kusangwa abya n’omukali n’abana, alinga Loti mwasagha busana n’ekihanda kiwe. N’eritomekako, Loti abya n’ebindu bingyi; neryo alinga abya n’enyumba eyuwene omo muyi we Sodomo. (Enz. 13:5, 6) Kwenene, omo byosi ebyo, sihali n’ekighuma ekyangalekire Loti inyatakwama luba obusondoli bwa Yehova. Aliwe, Yehova mwatahanda omunwe oko makosa wa Loti, kandi mwamulangiramo “omundu oyutunganene.”​—2 Pet. 2:7, 8.

15. Omo mwanya w’eritswera omundu busana n’ebyakakola, ni kyahi ekyo tutolere itwakola?

¹⁵ Omo mwanya w’eritswera omundu busana  n’ebyakakola, yikase eriminya ngoko akayowa. Veronica, mwali wetu oyo wikere eBulaya, mwakola atya. Akabugha ati: “Mwali wetu mughuma inyakabya inianasusumene mughulu wosi. Inyakayihighula oko bandi. Naghe inganasagha erikania naye. Aliwe munayibwira niti, ‘Ko nabya mwali wetu oyo, nendilagha oko munywani.’ Neryo, munayamubulya ngakayowa ati. Neryo mwatsuka erinikingulira omutima wiwe! Lino, nabirimuminya ndeke.”

16. Busanaki litolere itwasaba Yehova atuwatikaye eribya tukakwira abandi b’obulighe?

¹⁶ Omundu mughuma musa oyutwasi ndeke-ndeke ni Yehova. (Emisyo 15:11) Okw’ekyo, umusabe erikuwatikya erilangira abandi ngoko akalangirabo n’eriminya nga wangakangania wuti ko ukakwira b’obulighe. Erisaba mulyawatikya mwali wetu mughuma oyukahulamo Anzhela eribya akakwira abandi b’obulighe. Mwali wetu mulebe omo ndeko yabo mwabya mutsibu. Anzhela akabugha ati: “kyangolobire eritoghera omo kitegho eky’erimubughako muhanda n’eriyihighula okw’iye. Aliwe, munasaba Yehova aniwatikaye eriminya emibere eyo alimo.” Yehova mwanasubirya oko musabe wa Anzhela? Anzhela akatomekako ati: “Munaya tulira haghuma naye, n’enyuma syaho mutwabugha esyosaha nyingyi tukakania. Munamuhulikilira n’obulighe bunene. Lino, nimwanzire kutsibu, kandi n’abiriyisogha kundu eribya ngamuwatikya.”

17. Litolere itwayisogha kundu erikolaki?

¹⁷ Siwangaminya nga ni baghala kutse bali betu bahi abatolere erikwirwa obulighe. Nga Yona, Eliya, Hagari, na Loti; abaghuma b’okw’ibo banganabya ibakalaba omo myatsi eyikalire eyo bakayiletera ibibene-bene. Oko kwenene, itwe bosi hakanabya endambi itwayiletera esyombanza itwibene-bene. Busana n’ekyo, Yehova asingene eribugha ati tubye tukakwirana obulighe. (1 Pet. 3:8) Omughulu tukowa Yehova tukawataya obughuma bw’ekihanda kyetu ky’omo kihugho kyosi. Busana n’ekyo, omughulu tukakola omo bughuma n’abandi, tuyisoghe kundu erihulikirira, eriminya, n’erikwira abaghala n’abali betu b’obulighe.