1. Kansi Baibo yufotokoza kuti Yehova oona cinji potiweluza?

KANSI mungakonde kuti ŵanthu akuweluzeni cifukwa ca maonekedwe, mwamulili pamenso na kukula olo kucepa kwa muŵili wanu? N’zoonekelatu kuti mungakonde lini. N’cinthu cotonthoza kuziŵa kuti Yehova otiweluza lini kulingana na maonekedwe. Mwacisanzo, Samueli peciona ŵana a Jese, aliyoone zeenzoona Yehova. Yehova euzhya Samueli kuti mwana m’mozi wa Jese akankhale mfumu ya Isiraeli. Ko enze ŵani? Samueli peciona mwana mkulu wa Jese, Eliyabu, elaŵila kuti: ‘Wozozewa wa Yehova waonekela pamenso pake.’ Eliyabu enzooneka bwino cakuti Samueli eganiza kuti niye woyenelela kunkhala mfumu. “Koma Yehova euzhya Samueli kuti: ‘Usaone maonekedwe ŵake olo kutalimpha kwake, cifukwa neo namukana.’” Kansi tuphunzilapo cinji? Yehova epitilizhya kulaŵila kuti: “Munthu oona zooneka na menso, koma Yehova oona zili mumtima.”​—1 Sam. 16:1, 6, 7.

2. Molingana na Yohane 7:24, ndaŵa yanji tufunika lini kuweluza ayakine poona maonekedwe ŵao? Fotokozani cisanzo.

² Monga ŵanthu aliye ungwilo, tili na ciyoŵelezi coweluza ayakine cifukwa ca maonekedwe ŵao. (Ŵelengani Yohane 7:24.) Koma tukwanisha kuziŵa tyala zitontho zokhuza munthu kulingana na zatuona na menso. Mwacisanzo, dokota waluso koma soti woziŵa nchito angaziŵe lini zinyinji zokhuza wolwala mwa kumulolesha tyala. Ofunika kumvwishila mosamala kuti aziŵe ngati enze elwalako kuvuli, mwaakumvwila olo ali na vizindikilo voonesha kuti ni matenda amozimozi. Payakine dokota angapime kuti aone mkati mwa muŵili kuti aziŵe mwamulili. Ngati angalekocita izi, angapeleke thandizo yolakwika. Molingana na izi, tingaziŵe  lini zinyinji zokhuza akwasu na azilongosi mwa kuona tyala maonekedwe ŵao. Tufunika kuyesayesa kuziŵa luweme umunthu wao. N’cendi kuti tingaziŵe lini zili mumtima monga ni mwaangaziŵile Yehova, koma tingacite luweme kutolela cisanzo cake. Motyani?

3. Kansi visanzo vati tilaŵizhyane mu nkhani ino vitiyavye tyani kutolela cisanzo ca Yehova?

³ Kansi Yehova ocita tyani vinthu na olambila ŵake? Oŵamvwishila. Omvwishisha mwazilili zinthu pa umoyo wao koma soti mavuto yakupitamo. Ndipo oŵaonesha cifundo. Patuphunzila, tione mwamene Yehova ecitila vinthu na Yona, Eliya, Hagara na Loti, ndipo tione mwatingatolele cisanzo ca Yehova patucita vinthu na akwasu na azilongosi.

4. Ndaŵa yanji tingaone Yona m’njila yolakwika?

⁴ Molingana na kaonedwe kasu, tingaone kuti Yona enze munthu wosadalilika olo wosakhulupilika. Epasiwa nchito yakuyolengeza ciweluzo ca Yehova ku mzinda wa Nineve. M’malo momvwila, Yona ekwela boti noloŵela ‘kuyakine kuthaŵa Yehova.’ (Yona 1:1-3) Kuti mwenze mweo, ko sembe mwem’pasa soti mwai uyakine? Yai. Koma Yehova eona kuti ofunika kum’pasa mwai uyakine.​—Yona 3:1, 2.

5. Kansi tingaphunzile cinji kwa Yona tikaona mau opezeka pa Yona 2:1, 2, 9?

⁵ Zecifotokoza Yona m’pemphelo zeonesha mwewenzele mtima wake. (Ŵelengani Yona 2:1, 2, 9.) Pemphelo yecitwala peenze m’mala mwa cinsomba yutiyavya kumuona moyenelela osati monga munthu eutuka pecitumiwa na Yehova. Mau ŵake oonesha kuti enze munthu wolicefya, woyamikila koma soti wokonzeka kumvwila Yehova. Niye cifukwa cake n’zosadabwisha kuti Yehova aliyololeshe pa zolakwa zake, koma eyankha pemphelo yake ndipo epitilizhya kumuseŵenzesha monga mneneli.

6. Ndaŵa yanji tufunika kuyesayesa kumvwishila mosamala?

⁶ Kuti timvwishile mosamala kuli ayakine, tufunika kunkhala olicefya koma soti odekha. Kucita izi n’kofunika pa vifukwa vitatu ivi: Coyamba, tupewa kuona ayakine molakwika. Caciŵili, tuzindikila mwaakumvwila ayakine, koma soti cifukwa cake ocita vinthu m’njila iyakine. Izi zikotiyavya kuŵamvwila cifundo. Ndipo cacitatu, ngati talola mkwasu olo kalongosi kuti alaŵile,  timuyavye kuti aphunzilepo kanthu. Nthawi ziyakine munthu angakangiwe kumvwishisha mwaakumvwila mpaka akafotokozelako muyakine. (Miy. 20:5) Mkulu muyakine ku Asia elaŵila kuti: “Nthawi iyakine neyamba kupasa kalongosi uphungu nikaliyoziŵa cifukwa cake enzocita vinthu m’njila iyakine.” Neuzhya kalongosi kuti enzofunika kutwala ndemanga ziweme pa misonkhano. Pavuli pake nezindikila kuti enzovutika kuŵelenga, koma soti enzotailapo nthawi ikulu kukonzekela ndemanga zake. Tetyo n’cinthu cofunika kuti mkulu aliyense ‘akomvwishisha nkhani yonse’ akaliyotwala uphungu.​—Miy. 18:13.

7. Kansi tingaphunzile cinji pa cisanzo ca Yehova tikaona mwecicitila zinthu na Eliya?

⁷ Akwasu na azilongosi ayakine ociona kunkhala cinthu covuta kulaŵila mwaakumvwila cifukwa ca kwecikulila, cinkhalidwe koma soti umunthu wao. Kansi tingaŵayavye tyani kuti ankhale omasuka kufotokoza mwaakumvwila? Kumbukilani mwecicitila vinthu Yehova na Eliya peenzoutuka Yezebeli. Pepita masiku anyinji Eliya akaliyofotokozela Ausuwake akululu mweenzomvwila. Yehova emvwishila mosamala. Pavuli pake emulimbikisha nom’pasa nchito yofunika ngako kuti acite. (1 Maf. 19:1-18) Nthawi ziyakine pangatole nthawi kuti akwasu na azilongosi amasuke nolaŵila nase, koma pavuli pake niye patingaziŵe cendi mwaakumvwila. Ngati tutolela cisanzo ca Yehova mwa kunkhala odekha, akwasu na azilongosi akotidalila. Tetyo paakufotokoza mwaakumvwila, tufunika kumvwishila mosamala.

8. Molingana na Genesis 16:7-13, kansi Yehova emuyavya tyani Hagara?

⁸ Hagara wamene enze kapolo wa Sara, pecinkhala mkazi wa Abrahamu ecita vinthu mopusa. Hagara pecinkhala na vumo, eleka kulemekeza Sara wamene enzeve ŵana. Zinthu pezefwika paipa, Sara em’pitikisha Hagara. (Gen. 16:4-6) Cifukwa cakuti tiliye ungwilo, tingaone kuti Hagara enze wozikuzhya ndipo enzofunika kulondela cilango. Koma Yehova enzomuona lini tetyo Hagara. Etuma m’ngelo kuli yove. M’ngelo pecimupeza emuyavya kucinja nkhalidwe yake ndipo pavuli pake em’dalisa. Hagara ezindikila kuti Yehova enzomuona ndipo enzoona mwezenzele zinthu. Izi zemucitisha kukamba kuti “mweo nimwe Mulungu wamene muona ciliconse, . . wamene oniona.”​—Ŵelengani Genesis 16:7-13.

9. Ndaŵa yanji Mulungu ecita zinthu m’njila yoteti kwa Hagara?

⁹ Kansi Yehova enzoziŵa zotyani zokhuza Hagara? Enzoziŵa luweme mbili yake na zilizonse zecikumana nazo. (Miy. 15:3) Hagara enze Muiguputo wamene enzonkhala m’ng’anda ya M’heberi. Kansi nthawi ziyakine enzokumvwa kuti ni mulwendo? Ko enzoyewa abanja ŵake koma soti kumalo kwecikulila? Abulamu enze na anakazi ayakine. Koma ici niye lini cenze colinga coyambilila ca Yehova. (Mat. 19:4-6) Kulungula cipali kuleta mavuto monga nsanje na udani m’banja. Yehova eziŵa kuti zecicita Hagara kwa Sara kwenze kusoŵa ulemu. Yove emvwisha mweenzomvwila Hagara koma soti mwezenzele zinthu, tetyo emucitila cifundo.

10. Kansi tingaŵaziŵe tyani luweme akwasu na azilongosi?

¹⁰ Tingatolele cisanzo ca Yehova mwa kuyesayesa kumvwishisha akwasu na azilongosi. Aziŵeni luweme akwasu na azilongosi. Mukolaŵila nao misonkhano ikaliyoyamba koma soti pavuli pake, kuseŵenza nao mu  utumiki ndipo ngati n’zokwanishika mungaŵaitileko ku cakulya. Ngati mwacita izi, mungadabwe kuziŵa kuti kalongosi wamene enzooneka kuti ni wosamasuka, enzomasuka lini cifukwa ca nsoni, koma soti mkwasu wamene ali na cuma, okondeshesha lini cuma koma ni wopasa, olo banja yamene yukonda kuwela mocelwa pa misonkhano yupilila cisuso. (Yobu 6:29) Pocita izi, tufunika lini “kuloŵelela m’nkhani za ayakine.” (1 Tim. 5:13) Tufunika kuŵaziŵa luweme akwasu na azilongosi. Tufunika soti kuziŵa zakukumana nazo pa umoyo wao, izi zingatiyavye kuti tikoŵamvwisha luweme.

11. Ndaŵa yanji akulu ofunika kuŵaziŵa luweme akwasu na azilongosi?

¹¹ Makamaka akulu ofunika kuŵaziŵa luweme akwasu na azilongosi. Ganizilani cisanzo ca mkwasu Artur wamene enze woyanganila dela. Yove na mkulu muyakine eciyotandalila kalongosi wamene enzooneka kuti ali na nsoni. Mkwasu Artur elaŵila kuti, “Tezindikila kuti mulume wake emwalila pavuli polungulana.” Mosasamala kanthu za mavuto yeenzokumana nayo, ekwanisha kuphunzisa ŵana ŵake anakazi aŵili kukonda Yehova, nonkhala okhulupilika kuli yove. Lomba ovutika kulolesha koma soti olwala matenda amaganizo. Nangu n’tetyo, akalukonda Yehova ndipo cikhulupililo cake cikali cotang’a. Tezindikila kuti pali zinyinji zatingaphunzile pa cisanzo ciweme ca kalongosi uyu.” (Afil. 2:3) Woyanganila dela etolela cisanzo ca Yehova. Yehova oŵaziŵa luweme atumiki ŵake okhulupilika koma soti mavuto yakukumana nayo. (Eks. 3:7) Akulu amene oŵaziŵa luweme akwasu na azilongosi, ali pa malo aweme oŵayavya.

12. Kansi kalongosi Yip Yee epindula tyani cifukwa coziŵa luweme kalongosi muyakine mumpingo?

¹² Ngati mwaŵaziŵa luweme akwasu na azilongosi amene muona kuti onkhala okalipa, mungafwike poŵamvwila cifundo. Ganizilani cisanzo ici. “Kalongosi Yip Yee wamene onkhala ku Asia elaŵila kuti, kalongosi muyakine mumpingo mwasu enzolaŵila mokuwa. Neona kuti enzocita lini bwino, koma peneseŵenza naye mu utumiki, nezindikila kuti enzolaŵila teti cifukwa enzoyavya makolo ŵake kugulisa nsomba ku maketi. Kuti akope ŵanthu kuzogula nsomba, enzolaŵila mokuwa.” Kalongosi Yip Yee epitilizhya kuti: “Kuti nikwanishe kuŵamvwisha akwasu na azilongosi, nufunika kuziŵa bwino mbili yao.” Pofunika kuyesayesa kuti tiŵaziŵe luweme akwasu na azilongosi. Tetyo  ngati mukonkha uphungu uli m’Baibo wakuti segulani mitima yanu, mutolele cisanzo ca Yehova wamene okonda “ŵanthu a mitundu yonse.”​—1 Tim. 2:3, 4; 2 Akor. 6:11-13.

13. Molingana na Genesis 19:15, 16, Loti peenzowayawaya, kansi angelo ecitanji, ndipo ndaŵa yanji?

¹³ Panthawi iyakine yofunika ngako pa umoyo, Loti ewayawaya kukonkha malangizo a Yehova. Angelo aŵili ewela kwa Loti nomuuzhya kuti yove na banja yake afumemo mu Sodomu. Ndaŵa yanji? Elaŵila kuti: “Tiononge malo ŵano.” (Gen. 19:12, 13) M’mawa mwake, Loti na banja yake enze akali pang’anda. Angelo em’cenjeza soti Loti koma “enze akaluwayawaya.” Payakine tingaganize kuti Loti enzoikako lini nzelu ku zeenzomuuzhya Yehova kuti acite, olo enzofuna lini kumvwa. Olo n’tetyo, Yehova aliyoleke kufuna kum’pulumusa. Cifukwa ca cifundo ca Yehova, angelo ekata kwanja Loti na a m’banja yake noŵafumya kunja kwa mzinda.​—Ŵelengani Genesis 19:15, 16.

14. Ndaŵa yanji Yehova emucitila cifundo Loti?

¹⁴ Yehova ecitila cifundo Loti pa vifukwa vinyinji. Payakine Loti enzowayawaya cifukwa cakuti enzoyopa ŵanthu amene enzekunja kwa mzinda. Koma penze soti ngozi iyakine. Cuoneka kuti Loti enzoziŵa za mafumu aŵili amene eponela m’cisengu ca phula camene cenze pafupi na cigwa. (Gen. 14:8-12) Monga mutu wa banja, payakine enzodela nkhaŵa za banja yake. Kuyangizhyila apo, enze na cuma koma soti ng’anda yabwino mu Sodomu. (Gen. 13:5, 6) Olo n’tetyo, ivi venze lini vifukwa vomvwika vomukangisha kumvwila cenjezo ya Yehova. Nangu n’tetyo, Yehova aliyoone tyala pa volakwa vake, koma eona kuti enze “munthu wolungama.”​—2 Pet. 2:7, 8.

15. M’malo moweluza ayakine cifukwa ca zocita zao, kansi tufunika kucitanji?

¹⁵ M’malo moweluza tyala ŵanthu ayakine cifukwa ca vocita vao, tufunika kumvwisha cifukwa cake ocita vinthu m’njila yotetyo. Mwacisanzo, Kalongosi Veronica wa ku Europe eyesayesa kucita zamene izi ndipo  elaŵila kuti, “kalongosi muyakine enzooneka wokhumudwa. Enzokonda kuzipatula cakuti nthawi ziyakine nenzoyopa kulaŵila naye. Neona kuti nufunika kucitapo kanthu. Tetyo nemukonsha kuti afotokoze mweenzomvwila, ndipo eyamba kumasuka nane. Lomba nuziŵa zinyinji zokhuza kalongosi uyu ndipo numumvwisha.

16. Kansi pemphelo ingayavye tyani kuti tikoonesha cifundo kuli ayakine?

¹⁶ Yehova otimvwisha ngako. (Miy. 15:11) Mukomusenga kuti akuyavyeni kuona ŵanthu ayakine monga ni mwaakuŵaonela yove, nakuti mukokwanisha kuŵaonesha cifundo. Pemphelo yeyavya kalongosi muyakine wazina yakuti Anzhela kuti ankhale wacifundo. Elaŵila kuti, “kalongosi muyakine mumpingo mwao enze wovuta kucita naye zinthu. Sembe cenkhala cosavuta kumuona molakwika noyamba kumupewa. Koma m’malo mwake nesenga Yehova kuti aniyavye kumuonesha cifundo.” Kansi Yehova eyankha pemphelo ya kalongosi Anzhela? Anzhela epitilizhya kulaŵila kuti: “Telutila pamozi mu utumiki pavuli pake telaŵizhyana kwa awala imozi. Nenzomumvwishila mosamala. Lomba numukonda ngako kalongosi wamene uyu ndipo n’ne wokonzeka kumuyavya.”

17. Kansi tasimikizhya mtima kucita cinji?

¹⁷ Tufunika lini kucitosankha akwasu olo azilongosi ŵatingaoneshe cifundo. Onse okumana na mavuto monga ni mwezenzele kwa Yona, Eliya, Hagara na Loti. Pa nthawi iyakine, ekumanapo na mavuto yeciziletela ŵeka. Kulaŵila cendi, tonse pa nthawi iyakine tekumanapo na mavuto yetiziletela seka. Cifukwa ca zamene izi m’pomvwika kuti Yehova otisenga kuti tikooneshana cifundo. (1 Pet. 3:8) Ngati tumvwila Yehova tilimbikishe mgwilizano m’banja yasu ya pacalo conse. Tetyo ngati tucita vinthu na akwasu tufunikila kuŵamvwishisha, kuŵaziŵa luweme na kuŵaonesha cifundo.