1. Ngimba bwanaloli buliku ubwakukasya ubu Ibaibolo likuyoba isyakufwana na Yehova?

NGIMBA mubaghile ukuhoboka nabandu aba bikubalonga panongwa ya luko lwinu, muno mukubonekela pamo muno umbili winu ghuyilile? Kisita kukayika mukabaghila. Syakukasya fiyo ukumanya isi, kangi Yehova atikutulonga ukufwana namuno abandu bikutuketela! Mwakifwanikisyo, bo Samueli abaketile abana ba Yese, umwene akasibwene isi Yehova aketile. Yehova alimbulile Samueli ukuti yumo mbana ba Yese ayagha pakusaliwa ukuya mwalafyale wa Israeli. Ngimba ali yonani? Bo Samueli ambwene Eliyabu umwana wa Yese uwakwanda, umwene atile: “Yoyumpakiwa wa Yehova uyu ali nkyeni mmyangu.” Eliyabu abonekagha kanunu fiyo kangi Samueli inong’onagha ukuti ayagha pakuya mwalafyale. “Loli Yehova alinkumbula Samueli alinkuti: ‘Ungaketagha mumo umundu ikubonekela mu mbili pamo ubutali bwa mundu buno nunkanile.’” Ngimba tukumanyilako isyafiki? Yehova akindilile ukuti: “Umundu ikwenesya akabonekelo nu mbili loli Yehova ikwenesya mundumbula.”​—1 Samu. 16:1, 6, 7.

2. Ukufwana na Yohani 7:24, nongwa yafiki tutikulondiwa ukubalonga abangi muno bikubonekela? Yoba ikifwanikisyo.

² Panongwa yakuti tuli basitabugholofu, utubalilo twingi tubaghile ukwanda ukubalonga abandu ukufwana namuno bikubonekela. (Belenga Yohani 7:24.) Loli tutikusimanya nyingi isyakufwana numundu mwakunketa itolo namaso ghitu. Mwakifwanikisyo, dokotala waluso akabaghila ukumanya nyingi mwakunketa itolo umbine. Umwene ikulondiwa ukupilikisya fiyo isyakufwana nububine bwake namuno ikwipilikila. Dokotala uyu abaghile ukuntuma umbine ukuti akajambuliwe ukuti amanye ububine bwake. Linga dokotala akabomba isi, abaghile ukumpa unkota ughu ghutikukolelana nububine bwake. Mwakufwana itolo, tukabaghila ukumanya syosa isya bakamu na balumbu  bitu mwakuketa itolo muno bikubonekela. Tukulondiwa ukughelaghela ukumanya ubundu bwabo ubwa nkati. Bwanaloli ukuti tukabaghila ukumanya isi sili mundumbula ya mundu, yonongwa yake tutikuya pakubamanya kanunu abangi muno Yehova abamanyile. Loli tukulondiwa ukubomba isi tubaghile ukufwanisya ukuti tunkonge Yehova. Bulebule?

3. Ngimba inkhani sya mu Baibolo isi sili mu nkhani iyi sikuya pakututula bulebule ukunkonga Yehova?

³ Ngimba Yehova ikubabombela bulebule ifindu ababombi bake? Umwene ikubapilikisya. Ikumanya indamyo isi bikwaghana nasyo. Kangi ikubanangisya ikisa. Linga tukumanyila muno Yehova alintulile Yona, Eliya, Hagara na Loti, tukuya pakuketa muno tubaghile ukunkongela Yehova linga tukubomba ifindu na bakamu na balumbu bitu.

4. Nongwa yafiki tubaghile ukuya naminong’ono amabibi aghakuyoba isya Yona?

⁴ Panongwa yakuti tukamanya nyingi isyakufwana na Yona tubaghile ukwinong’ona ukuti akali nsubiliwa. Umwene abuliwe na Yehova ukuti akafumusye amasyu gha bulongi ku kisu kya Ninive. Loli m’malo mwakupilikila, umwene Yona alinkukwela ingalaba alinkubuka ku kisu ikingi, ukuti “aye kubutali na Yehova.” (Yona 1:1-3) Ngimba mwayagha pakumpa ulusako ulungi ukuti apilikile ululaghilo lwa Yehova? Hayi. Loli Yehova aketile ukuti Yona alondiwagha ukupeliwa ulusako ulungi.—Yona 3:1, 2.

5. Ngimba mukumanyilako isyafiki isya Yona ukufwana na masyu agha ghali pa Yona 2:1, 2, 9?

⁵ Yona anangisye isya bundu bwake ukwendela ndwiputo. (Belenga Yona 2:1, 2, 9.) Kisita kukayika ulwiputo ulu lukututula ukuketa ukuti Yona akali mundu uyu abopile ububombeli ubu apeliwe. Amasyu ghake ghikunangisya ukuti ali mundu wakwiyisya, andaghisyagha kangi aghelaghelagha ukumpilikila Yehova. Yonongwa yake sikaya syakuswighisya ukuti Yehova akaketagha ifi Yona onangagha loli alintulile mwakumwamula ulwiputo lwake kangi akindilile ukuya nsololi!

6. Nongwa yafiki kwakulondiwa ukuti tughelegheleghe ukupilikisya kanunu?

⁶ Ukuti tubapilikisyeghe kanunu abangi tukulondiwa ukuya bakwiyisya kangi bololo. Ukubomba isi kwakulondiwa fiyo panongwa yafifukwa fitatu. Ikyakwanda, tutikuya pakuya naminong’ono amabibi ku bangi. Ikyabubili, tutikuya pakubabombela ifindu ifibibi kangi isi sikuya pakututula ukuti tubanangisyeghe ikisa. Kangi ikyabutatu, linga tukumwitikisya unkamu witu ukuti ayobe isi sili mundumbula  yake tubaghile ukumanya muno ikwipilikila. Utubalilo tumo umundu atikumanya muno ikwipilikila ukufika apa ikuyoba isi ikwinong’ona. (Mbu. 20:5) Unkulumba wakipanga uwa ku Asia atile: “Ngukumbukila ukuti nasobagha mwakuyoba mwanakalinga m’malo mwakupilikisya tasi. Nalimbulile umulumbu ukuti alondiwagha ukwiyipa fiyo ukuti akindilileghe ukwamula kanunu pangomano. Bo akabalilo kakindilepo, nasimenye ukuti atoliwagha ukubelenga kanunu kangi atamiwagha ukwamula.” Kwakulondiwa fiyo ukuti unkulumba aliwesa “apilikisyeghe tasi” bo akali ukumpa umundu ubulongosi!​—Mbu. 18:13.

7. Ngimba tukumanyilako isyafiki ukufwana namuno Yehova alintulile Eliya?

⁷ Bamo mwa bakamu na balumbu bitu kukuya kukafu ukuyoba muno bikwipilikila panongwa ya kuno bakulile, inyiho pamo ubundu bwabo. Ngimba tubaghile ukubomba bulebule ukuti batubule muno bikwipilikila? Kumbukila muno Yehova abombile na Eliya pakabalilo aka ambopagha Yezebeli. Pakindilepo amasiku mingi bo Eliya akali ukumbula Tata wake uwakumwanya muno ipilikilagha. Yehova alimpilikisye kanunu. Ukufuma apo umwene alinkasisye Eliya kangi alimpele imbombo iyakuti abombe. (1 Banyaf. 19:1-18) Kubaghile ukwegha akabalilo ukuti abakamu na balumbu bitu batubule muno bikwipilikila loli linga batubulile, tukulondiwa ukunangisya ukuti tukubinong’onela. Linga tukunkonga Yehova mwakuya bololo, bikuya pakutusubila nukutubula muno bikwipilikila. Ukufuma apo, linga bitendekisye ukutubula muno bikwipilikila tukulondiwa ukubapilikisya kanunu.

8. Ukufwana nilemba lya Ubwandilo 16:7-13, ngimba Yehova alintulile bulebule Hagara?

⁸ Hagara, umbombi wa Sarai, abombile ifindu kisita mahala bo eghiwe na Abramu. Bo Hagara ali nulwanda alekile ukungindika Sarai uyu akali na bana. Isi syalimpangisye Sarai ukuti ankaghe Hagara. (Bwa. 16:4-6) Panongwa yakuti tuli basitabugholofu tubaghile ukwinong’ona ukuti Hagara ali wa nkhaza kangi alondiwagha ukufundiwa. Loli Yehova aketile nyingi mwa Hagara. Umwene alintumile uwandumi ukuti abuke kwa Hagara. Bo uwandumi amwaghile Hagara, alintulile ukuti achenje akayilo kake kangi alinsayile. Hagara asyaghenie ukuti Yehova ambonagha kangi amenye indamyo iyi ali nayo. Umwene ahobokagha ukunkolela ukuti “yo Kyala uyu ikuketa.”​—Belenga Ubwandilo 16:7-13.

9. Nongwa yafiki Kyala alimbombile Hagara munjila ya kisa?

⁹ Ngimba Yehova aketile isyafiki mwa Hagara? Umwene alimmenye muno akulile kangi nindamyo syosa isi ifimbilisyagha. (Mbu. 15:3) Hagara ali nkikulu wa ku Egiputi uyu ikalagha nnyumba ya Bahiburi. Ngimba umwene iketagha ukuti akali wakulondiwa? Ngimba umwene abasyukile abakamu bake? Hagara akali nkasi mwene wa Abramu. Bo akabalilo kakindilepo panandi, abanyambala bamo abasubiliwa balyandile ukwegha abakikulu bingi. Loli ubu bukali bwighane bwa Yehova. (Mat. 19:4-6) Isi utubalilo twingi syandisyagha indamyo bo akabini nukuleka ukukolelana mumbumba. Yehova asimenye ukuti isi Hagara alimbombile Sarai sikali nunu, loli umwene asimenye muno Hagara ipilikilagha nindamyo isi aghanagha nasyo, yonongwa yake umwene alimbombile mwakisa.

10. Ngimba tubaghile ukubamanya kanunu bulebule abakamu na balumbu bitu?

¹⁰ Tubaghile ukunkonga Yehova mwakughelaghela ukubamanya kanunu abakamu na balumbu bitu. Tubamanyeghe kanunu abakamu na balumbu bitu. Tuyobesanieghe nabo bo tukali pamo bo tumalile ingomano, tubukeghe nabo mubufumusi kangi linga kwakulondiwa  tubakoleleghe ukuti tukalye nabo ifyakulya. Linga tukubomba isi, tukuya pakumanya ukuti umulumbu uyu ikuboneka ukuti akighana ukwangala nabandu ali nisoni, unkamu uyu twinong’onagha ukuti afighanile ifindu fyakumbili ikwambilila abahesya, pamo imbumba iyi utubalilo twingi yikukabila ukwisa kungomano yikwifimbilisya kundamyo. (Jobu 6:29) Tutikulondiwa “ukwingililapo pankhani isya bangi.” (1 Tim. 5:13) Loli ukumanya indamyo isi abakamu na balumbu bitu bikwaghana nasyo kubaghile ukututula ukuti tubamanye kanunu.

11. Nongwa yafiki kwakulondiwa ukuti abakulumba babamanyeghe kanunu abakamu na balumbu?

¹¹ Abakulumba bakipanga bikulondiwa ukubamanya kanunu abakamu na balumbu aba bikubalongosya. Mwakifwanikisyo, inong’onela unkamu Artur uyu wakwendela idela. Umwene nunkulumba yumo babukile ku mulumbu uyu ali nisoni. Artur atile, “Twasyaghenie ukuti undume wake afwile bo beghene itolo. Nalinga ukuti alyaghene nindamyo nyingi loli umwene abamanyisye abanake babili ukungana Yehova kangi bali basubiliwa. Lino atikuketa kanunu kangi ikutamiwa naminong’ono. Nalinga syali bo ulu loli alinganile Yehova kangi ali nulwitiko ulwamaka. Twasyaghenie ukuti twalondiwagha ukumanyila nyingi ukufuma ku mulumbu uyu ali nakayilo akanunu.” (Filip. 2:3) Uwakwendela idela uyu akongagha ikifwanikisyo kya Yehova. Yehova ikusimanya ing’osi syake kangi nindamyo isi sikwaghana nasyo. (Kuso. 3:7) Abakulumba bakipanga aba babamenye kanunu abakamu na balumbu bali nubudindo ubunywamu ubwakubatula.

12. Ngimba umulumbu Yip Yee asayiwe bulebule panongwa yakummanya kanunu umulumbu uwa nkipanga kyake?

¹² Linga mukulonda ukummanya kanunu unkamu pamo umulumbu uyu mukuketa ukuti ikutamiwa, mubaghile ukunnangisya ikisa. Inong’onela ikifwanikisyo iki. Umulumbu Yip Yee, uwa ku Asia, atile, “Umulumbu yumo nkipanga kyitu ayobagha mwakukwesya amasyu. Naketagha ukuti akali nakayilo akanunu. Loli bo mbukile nawe mubufumusi, nasyaghenie ukuti abatulagha abapapi bake ukulisya iniswi ku musika. Umwene ayobagha mwakukwesya amasyu ukuti abandu bingi buleghe iniswi syake.” Kangi Yip Yee atile: “Ukuti mmanye nyingi isyakufwana na bakamu na balumbu bangu, ngulondiwa ukubamanya kanunu.” Tukulondiwa ukughelaghela ukuti tubamanye kanunu abakamu na balumbu bitu. Linga tukukonga ubulongosi ubwa mu Baibolo ukuti bututule, tukunkonga Yehova uyu abaghanile “abandu bosa.”​—1 Tim. 2:3, 4; 2 Kor. 6:11-13.

13. Ukufwana nilemba lya Ubwandilo 19:15, 16, ngimba abandumi babombile isyafiki bo Loti ikwilabasyalabasya, kangi nongwa yafiki?

¹³ Pakabalilo aka Loti alyaghene nindamyo umwene akalimpilikile Yehova mwanakalinga. Yehova abatumile abandumi babili ukuti bakambule Loti nimbumba yake ukuti basokemo mu Sodomu. Nongwa yafiki? Abene batile: “Namanga tukuya pakukapyuta akaya aka.” (Bwa. 19:12, 13) Loli ilisiku ilyakukongapo, Loti nimbumba yake bakasokilepo pakaya. Yonongwa yake abandumi balinsokile kangi Loti. Loli ‘umwene alinkwilabasyalabasya.’ Tubaghile ukwinong’ona ukuti Loti akahobwike na isi Yehova alimbulile ukuti abombe. Loli, Yehova alimpokile. “Panongwa ya kisa kya Yehova,” abandumi bala balinkunkola pakiboko Loti nunkasi kangi nabanake abalindwana bo babili balinkunsosyamo mu Sodomu.​—Belenga Ubwandilo 19:15, 16.

14. Nongwa yafiki Yehova ayagha pakunnangisya ikisa Loti?

¹⁴ Yehova ayagha pakunnangisya ikisa Loti pafifukwa ifyakukindanakindana. Loti abaghile ukuti atilagha abandu aba bali nkaya yonongwa yake atoliwagha ukukaleka mwanakalinga akaya kake. Kangi abandu aba bali babibi. Loti amenye kanunu ukuti abanyafyale babili balinkwiyingisya m’mayibiyibi gha matope gha mfu pabupipi nuntebela. (Bwa. 14:8-12) Ukuya yo tata, Loti abaghile ukuti atamiwagha naminong’ono isyakufwana nimbumba yake. Mwakongelelapo, Loti ali nkabi, yonongwa yake abaghile ukuti ali ninyumba inunu fiyo mu Sodomu. (Bwa. 13:5, 6) Ukuyoba ubwanaloli, kikalipo ikifukwa iki kyayagha pakuntolesya Loti ukumpilikila Yehova mwanakalinga. Yehova, akaketagha isi Loti atoliwagha ukubomba loli umwene anketagha ukuya “mundu ungolofu.”​—2 Pet. 2:7, 8.

15. M’malo mwakubalonga abangi, ngimba tukulondiwa ukubomba isyafiki?

¹⁵ M’malo mwakubalonga abangi, mubombeghe syosa isi mubaghile ukufwanisya ukuti mubamanye muno bikwipilikila. Umulumbu Veronica uwa ku Europe, aghelile ukubomba isi. Umwene atile, “Umulumbu yumo abonekagha ukuti asulumaniagha akabalilo kingi, akangalagha  nabangi. Utubalilo tumo, natilagha ukuti nangale nawe. Loli nalinong’wine ukuti, ‘Linga nali yone, nalondiwagha ukuya nummanyani.’ Yonongwa yake nalinong’wine isyakundalusya muno ikwipilikila. Umwene alyandile ukumbula muno ikwipilikila! Lino nsimenye nyingi isyakufwana numwene.”

16. Nongwa yafiki tukulondiwa ukwiputa ukuti tunangisyeghe ikisa?

¹⁶ Yehova mwene yo atumenye kanunu. (Mbu. 15:11) Tunsumeghe ukuti atutule ukuti nanuswe tubaketeghe abangi bo muno ikubaketela nukubanangisya ikisa. Ulwiputo lwalintulile umulumbu Anzhela ukuti aye wakibabilisi. Kwali kukafu ukuti angale nu mulumbu yumo nkipanga. Umwene atile: “Kwayagha pakuya kupepe fiyo ukugheliwa mwakunketa umulumbu uyu ukuti ‘akali wakulondiwa.’ Loli nalinsumile Yehova ukuti andule ukummanya kanunu umulumbu uyu.” Ngimba Yehova alyamwile ulwiputo lwa Anzhela? Umwene atile: “Nabukile nawe mubufumusi kangi twayobesenie akabalilo akatali. Nalimpilikisye mwakisa. Lino ngunnangisya ulughano kangi ngukindilila ukuntula.”

17. Ngimba tukulondiwa ukukindilila ukubomba isyafiki?

¹⁷ Tukulondiwa ukubanangisya ikisa abakamu na balumbu bosa. Mwakufwana itolo na Yona, Eliya, Hagara na Loti abakamu na balumbu bitu bope babaghile ukubomba ifindu fimo ifi fibaghile ukubabika mundamyo. Ukuyoba ubwanaloli twesa tubaghile ukubomba ifindu fimo ifi fibaghile ukutubika mundamyo. Syakuhobosya ukuti Yehova ikulonda ukuti tunangisanieghe ulughano. (1 Pet. 3:8) Linga tukumpilikila Yehova, tukukusya ulughano mu gulu lya Yehova. Yonongwa yake linga tukubomba ifindu nabangi tukulondiwa ukughelaghela ukubapilikisya, ukubamanya kanunu nukubanangisya ikisa.