1. Jehova Diosqa, ¿hawallanchiktachu qawan? Chaywanqa, ¿imaynatam tarikunchik?

MANAMÁ kusikunchikchu pipas uyanchikta utaq sayayninchikta qawaykuspa asikuwaptinchikqa, ¿aw? Jehova Diospas chaytaqa manamá munanchu. Payqa manam hawallanchiktachu qawan, aswanqa imayna sunquyuq kasqanchiktam. Chayqa anchatam kusichiwanchik. Huk kutipim paymanta willakuq Samuelta nirqa Isaipa huk kaqnin churinta kamachiq kananpaq akllamunanpaq. Samuelñataqmi Isaipa piwi churin Eliabta qawaykuspan nirqa: ‘Chiqaptapunim tayta Diospa akllakusqan [payqa]’, nispa. Chaytaqa nirqa chay musu sumaq rikchayniyuq kasqanraykum. Jehova Diosmi ichaqa Samuelta nirqa: “Amayá sumaq rikchaynintawan sayaynillantachu qawayqa, paytaqa manam munanichu”, nispa. Nirqataqmi: ‘Runapa qawasqanqa manam ñuqapa qawasqay hinachu, runaqa hawallantam qawan, ñuqam ichaqa sunqunta qawani’, nispa (1 Sam. 16:1, 6, 7).

2. Juan 7:24 nisqanman hinaqa, ¿imatam mana ruwananchikchu? Rimariy allin doctorkunapa ima ruwasqankumanta.

² Pantaq runa kasqanchikraykum wakinpiqa iñiqmasinchikkunata allinpaq utaq mana allinpaq hapichwan hawallanta qawaykuspanchik (qaway Juan 7:24). Chayqa manamá allinchu. Iñiqmasinchikkunata allinta riqsinapaqqa manam hawallantachu qawana. Allin doctorkunapas pipas imawan unqusqanmanta allinta yachanankupaqqa manam qawayllachu-qawanku, aswanmi sumaqta tapuykuspanku tukuy ima nisqanta uyarinku. Chaymantañam ima hampita tomanankupaqpas ninku. Paykuna hinam ñuqanchikpas iñiqmasinchikkunata allinta riqsinapaqqa imayna tarikusqanta tapuykuspanchik tukuy ima niwasqanchikta uyariykunanchik. Ñuqanchikqa manamá runapa sunquntaqa riqsiyta atichwanchu. Jehova Diosllam runapa sunquntaqa riqsin. Chaywanpas  llapallanchikmi kallpanchakunanchik iñiqmasinchikkunata allinta riqsinanchikpaq.

3. ¿Imapaqmi yanapawasun Jehova Dios imayna Jonasta, Eliasta, Agarta hinaspa Lotta yanapasqanmanta yachayninchikqa?

³ Jehova Diosqa tukuy ima willakusqanchiktam sumaqta uyariykuwanchik, imayna kasqanchiktapas sumaqtam yachan. Pantaptinchikpas payqa llakipayaykuwanchikmi. Chaynamá Jehova Diosqa karqa ñawpaq yupaychaqninkunawanpas. Paykunamanta wakiqninkum karqaku Jonas, Elias, Agar hinaspa Lot. Qatiqninpiyá yachaykusun paykunata imayna Jehova Dios yanapasqanmanta, chaynapi ñuqanchikpas qatipakunapaq.

4. Jonaspa tukuy ima ruwasqanta qawaspanchik, ¿imatam nichwan karqa?

⁴ Jehova Diosmi ñawpaq tiempopi paymanta willakuq Jonasta kamachirqa Ninive sutiyuq llaqtaman rispan Diospa piñakuyninmanta willakamunanpaq. Jonasmi ichaqa mana kasukurqachu. Ninive llaqtaman rinanmantaqa ‘Diosmanta ayqikuspanmi’ huk lawman pasakurqa (Jon. 1:1-3). Chaypi kaspaqa, ¿imatam Jonasmanta nichwan karqa? Yaqapaschá payta mana allinta riqsisqanchikrayku nichwan karqa Jonasqa mana kasukuq runa kasqanmanta. Chaymantapas yaqapaschá piñakuruspanchik manaña ima ruwananpaqpas nichwanñachu karqa. Taytanchik Jehova Diosmi ichaqa mana chaytaqa ruwarqachu. Payqa Jonasta sumaqta riqsisqanraykum llakipayariykurqa (Jon. 3:1, 2).

5. Jonas 2:1, 2 hinaspa 9 nisqanta ñawinchaspanchikqa, ¿imayna Jonas kasqantam yachanchik?

⁵ Ñuqanchikpas Jonastaqa sumaqtam riqsichwan, ¿imaynata? Hatun challwapa wiksanpi Diosta mañakusqanmanta bibliapi ñawinchaspanchikmi (qaway Jonas 2:1, 2, 9). Mañakusqanta ñawichaspanchikmi yachanchik Jonasqa mana hatun tukuq kasqanta. Yachanchiktaqmi pantasqanmanta riqsikuq chaynataq Jehova Diosta kasukuy munaq kasqanmantapas. Chayraykum Jehova Diosqa mana paymantaqa karunchakurqachu, aswanmi mañakusqanman hina yanapaykurqa, hinaspapas paymanta hinalla willakunanpaqmi saqirqa.

6. ¿Imanasqataq iñiqmasinchikkunapa niwasqanchikta sumaqta uyariykunanchik?

⁶ Iñiqmasinchikkunatam sumaqta riqsinanchik, chaypaqqa tukuy ima niwasqanchiktam sumaqta uyariykunanchik. Iñiqmasinchikkunapa niwasqanchikta sumaqta uyarispanchikqa yanqakunataqa manam rimasunchu. Sumaqtataqmi imayna tarikusqankumantapas yachasun, yachasuntaqmi imanasqa chayna rimasqankumantapas utaq ruwasqankumantapas. Chaymantapas uyariykuspanchikqa iñiqmasinchikkunatam yanapaykusun kikinku imayna  tarikusqankuta musyakunankupaq (Prov. 20:5). Asia lawmanta punta apaq iñiqmasinchikmi willakun: “Mana sumaqta uyariykusqayraykum hinaspa puntata mana allinta yachaykusqayraykum huk kutipi huk iñiqmasinchikta hukmanyarachirqani. Paytam niykurqani huñunakuyman manaraq richkaspan wasinpi qillqanchikta allinta ñawinchananpaq, chaynapi huñunakuypi allinta rimananpaq. Chaymantañam yacharurqani iñiqmasinchikqa mana ancha leey yachasqanta chaynataq huñunakuypi rimananpaq anchata kallpanchakusqanmantapas”, nispa. Chaymi punta apaqkunaqa chaylla imatapas ninankumantaqa puntata allinta uyariykunanku utaq yachaykunanku (Prov. 18:13).

7. ¿Imaynatam Jehova Diosta qatipakuchwan?

⁷ Wakin iñiqmasinchikkunaqa imayna tarikusqankumantaqa manam pimanpas willakunkuchu. Chaynaqa kanku mana ancha rimakuq kasqankuraykum, ñawpaqta ñakarisqankuraykum utaq chayna uywasqa kasqankuraykum. ¿Imaynatam paykunataqa yanapaykuchwan? Jehova Diostam qatipakunanchik. Paymi ñawpaq tiempopi paymanta willakuq Eliaspa tukuy ima nisqanta sumaqta uyariykurqa. Eliasqariki wañuyta manchakusqanraykum Jezabel warmimanta ayqikurqa. Chaymantapas Jehova Diosqa manam Eliastaqa hikutarqachu imayna tarikusqanmanta chaylla willakunanpaqqa, aswanmi kallpanchaykurqa hinaspam hinalla munayninta ruwananpaq niykurqa (1 Rey. 19:1-18). Elias hinapaschá wakin iñiqmasinchikkunaqa imayna tarikusqankumantaqa mana chayllaqa willawasunchu, chayna kaptinqa amayá hikutasunchu, aswanqa kuyakuywanyá imapipas yanapaykusun, chaynapi imayna tarikusqankumanta kikinkuña willawananchikpaq.

8. Genesis 16:7-13 nisqanman hinaqa, ¿imaynatam Jehova Diosqa Argarta yanapaykurqa?

⁸ Agarmi Saraipa huk kaqnin sirvientan karqa. Paymi Abrampa churinta wiksayakurusqanrayku Saraimanta asikuq, qulluq kasqanrayku. Saraiñataqmi tukuyta ruwaq Agarta ñakarichinanpaq. Chayraykum paykunaqa mana hawkallachu kawsarqaku. Chaymi Agarqa Saraimanta lluptikurqa (Gen. 16:4-6). Chaykunarayku ichapas ñuqanchikqa pantaq kasqanchikrayku nichwan: “Saraipa ruwasqanqa allinmi karqa” utaq “imapaqmá Saraimantaqa mana allinta rimarqa”, nispa. Jehova Diosmi ichaqa Agarta llakipayaykurqa. Chaymi huk kaqnin angelta kacharqa “patronaykiman kutispa paywan hawkalla kawsakamuy” nimunanpaq. Willachirqataqmi Dios llakipayasqanrayku mirayninkuna mana yupay atina kananmantapas. Chaywanmi Agarqa cuentata qukurqa Jehova Dios mana qunqasqanmanta chaynataq imayna tarikusqanmanta allinta yachasqanta. Chaymi nirqa: “[Jehova Dioslláy] qamqa rikuqniy Diosmi kanki”, nispa (qaway Genesis 16:7-13).

9. ¿Imanasqataq Jehova Diosqa Agarta llakipayariykurqa?

⁹ Jehova Diosqa sumaqtam Agartaqa riqsirqa. Payqa yacharqam Agar imayna uywasqa kasqanmanta hinaspa maymanta kasqantapas (Prov. 15:3). Agarqa Egipto nacionmantam karqa, ichaqa Abrampa serviqnin kasqanraykum llaqtanmantawan ayllunmanta karu-karupi kachkarqa. Chaywanqa mayna llakisqachá tarikurqa. Chayraykum Jehova Diosqa llakipayariykurqa. Chaymantapas chay tiempopi runakunaqa iskay-kimsa warmiyuqmi karqaku. Jehova Dios chayta mana munaspanpas yupaychaqninkuna chayna kawsakunankupaqmi saqirqa. Agarqa chayna ayllupim yacharqa. Chaywanqa mayna sasachakuypichá tarikullarqa (Mat. 19:4-6). Tukuy chaykunawanchá Agarqa mana hawkallachu kawsakurqa, chaychá Saraitaqa chiqnikuytaña qallaykurqa. Chaywanpas Jehova Diosqa sumaqta riqsisqanraykum llakipayaykurqa.

10. ¿Imakunatam ruwachwan iñiqmasinchikkunata allinta riqsinanchikpaq?

¹⁰ Jehova Diosta qatipakuyta munasqanchikraykum kallpanchakusun iñiqmasinchikkunata  allinta riqsinanchikpaq. Chaypaqqa paykunawanmi parlarichwan huñunakuy manaraq qallaykuchkaptin utaq huñunakuy tukuyta. Iñiqmasinchikkunataqa nichwantaqmi Diosmanta willakuq kuska lluqsinapaq utaq imachallatapas kuska mikuykunapaq. Chaykunapaq kallpanchakuspaqqa yachasunmi iñiqmasinchikkuna imayna kasqankuta. Iñiqmasinchikkunata mana allinta riqsiykuspam ichaqa nichwan hatun tukuq kasqankuta utaq qullqi sunqu kasqankutapas. Wakinpiqa iñiqmasinchikkuna imawan sasachakusqankuta mana yachaspanchikmi piñapakuchwan huñunakuykunaman sapa kuti mana tiempollanpi chayamuptinku (Sant. 4:12). Kaywanqa manamá nichkanchikchu iñiqmasinchikkunapa tukuy ima ruwasqankupi chapukunanchikmantachu (1 Tim. 5:13). Chaywanpas allinmi kanman iñiqmasinchikkuna imayna tarikusqankuta utaq imawan sasachakusqankuta yachaykuyninchikqa.

11. ¿Imanasqataq punta apaqkunaqa iñiqmasinchikkunata allinta riqsinanku?

¹¹ Punta apaqkunaqa astawanraqmi kallpanchakunanku iñiqmasinchikkunata allinta riqsinankupaq. Rimarisun llaqtan-llaqtan watukuq iñiqmasinchik Arturmanta. Paymi huk kutipi punta apaq iñiqmasinchikwan watukurqaku mana piwanpas ancha rimaq iñiqmasinchikta. Iñiqmasinchik Arturmi nin: “Paywan parlaspaykum yacharuniku casarakusqanmanta qipallata qusan wañukusqanta. Chaymi sapallanña iskay wawanta uywasqa. Sapallantaqmi Diosmantapas paykunaman yachachisqa. Kay iñiqmasinchikqa niwarqakutaqmi antataña qawakusqanmanta hinaspa wakinpi llakikuy qunqaymanta hapirusqanmantapas. Chaywanpas parlasqaykupim cuentata qukuruniku Diospi hinalla hapipakusqanta. Chayqa ñuqaykutapas anchatam kallpanchawarqaku”, nispa (Filip. 2:3). Iñiqmasinchik Arturqa anchatam kallpanchakun Jehova Diosta qatipakunanpaq. Jehova Diosqariki sunqunchikpi imayna tarikusqanchiktam allinta yachan (Ex. 3:7). Punta apaqkunapas iñiqmasinchikkunata allinta riqsispankuqa allintam paykunata imapipas yanapaykunqaku.

12. Willarimuy Asia lawpi yachaq iñiqmasinchikmanta.

¹² Wakinpiqa iñiqmasinchikkunata mana allinta riqsisqanchikraykum imapas ruwasqankuwan utaq imapas nisqankuwan piñapakuchwan. Chaynam pasarurqa Asia lawmanta kaq iñiqmasinchikwan. Paymi willakun: “Huk iñiqmasinchikmi qaparichkaq hina pitapas rimapayaq. Chayqa ñuqapaqqa manam allinchu karqa. Ichaqa huk kutipim paywan Diosmanta willakuq lluqsirqaniku. Chaypim willawarqa challwa rantikuypi tayta-mamanta yanapasqanmanta. Willawarqataqmi runakuna paykunaman asuykunankupaqqa qaparichkaq hina rimasqanmantapas. Chaywanmi cuentata qukururqani iñiqmasinchikkunamanta yanqakunata  rimanaymantaqa puntataraq paykunata allinta riqsiykuy allin kasqanmanta”, nispa. Iñiqmasinchikkunata allinta riqsinapaqqa kallpanchakunanchikmi kanqa. Chaypaq kallpanchakuspaqqa Dios hinam lliw iñiqmasinchikkunata sunqumanta kuyasun (1 Tim. 2:3, 4; 2 Cor. 6:11-13).

13. Genesis 19:15, 16 nisqanman hinaqa, ¿imatam Jehova Diospa angelninkunaqa ruwarqaku Lot unamuptin, hinaspa imanasqa?

¹³ Abrampa sobrinon Lotmi Sodoma llaqtapi yacharqa. Chay llaqtatam Jehova Diosqa ninawan chinkachinanpaq tantiarurqa. Chaymi iskay angelninkunata kacharqa tantiasqanta Lotmanwan ayllunkunaman willamunankupaq. Lotmi ichaqa chayta uyarispanpas mana chaypunillachu kasukurqa (Gen. 19:12, 13). Payqa hinallaraqmi paqarintinpas inti qispimuykama wasinpi kachkarqa, chaymi Jehova Diospa angelninkuna kaqmanta Lotta nirqaku Jehova Dios chay llaqtata chinkachinanpaq tantiarusqanmanta. Chaywanpas Lotqa hinallaraqmi wasinpi unamurqa. Chaykunarayku ichapas nichwan Lotqa mana kasukuq kasqanta. Jehova Diosmi ichaqa llakipayaykuspan iskay angelninkunata kamachirqa Lotta hinaspa ayllunta makinmanta aysaspanku chay llaqtamanta hurqunankupaq (qaway Genesis 19:15, 16).

14. ¿Imanasqataq Jehova Diosqa Lotta llakipayaykurqa?

¹⁴ Lottaqa Jehova Diosqa llakipayaykurqa imayna tarikusqanmanta sumaqta yachasqanraykum. Lotqa ichapaschá wasinmantaqa mana lluqsiyta munarqachu Sodoma llaqtapa muyuriqninpi mana allin runakunata manchakusqanrayku. Manchakurqataqchá chay llaqtapa hichpanpi breawan huntasqa achka uchkukunatapas. Chaypim ñawpaqta iskay kamachiqkunapa soldadonkuna wañururqaku (Gen. 14:8-12). Chaymantapas Lotqa hukmanyasqachá tarikurqa tukuy imankunata saqiruspan ayllunwan maypi yachananmanta mana yachasqanrayku. Paykunaqariki tukuy imayuqmi karqaku, chaymi mana imamantapas llakikuqkuchu (Gen. 13:5, 6). Tukuy kaykunamanta allinta yachasqanraykuchá Lottaqa Jehova Dios llakipayaykurqa. Arí, Lotpa mana kasukusqanta Jehova Dios yuyarayananmantaqa, payman sunqu kasqantam qawarqa, chaymi Jehova Dios Lotmanta nirqa allin ruwaq kasqanta (2 Ped. 2:7, 8).

15. Iñiqmasinchikkunamanta mana allinta rimanamantaqa, ¿imapaqmi kallpanchakunanchik?

 ¹⁵ Iñiqmasinchikkunapa imapas ruwasqankumanta utaq imapas nisqankumanta mana allinta rimanamantaqa kallpanchakunanchikmi iñiqmasinchikkuna imayna tarikusqankuta yachananchikpaq. Iñiqmasinchik Veronicapas chaypaqmi kallpanchakurqa. Paymi willakun: “Huk iñiqmasinchiktam sapa kuti piñasqallataña qawaq kani, hinaspapas hukkunawanqa manam anchatachu hukllawakuq. Chaymi manchakuq kani parlapayaykuyta. Ichaqa imayna tarikusqanpim yuyaymanarqani, chaymi yanapaykuwarqa payman asuykunaypaq hinaspa imayna tarikusqanmanta tapuykunaypaq. Kay iñiqmasinchikñataqmi imayna tarikusqanmanta willawarqa, chayqa anchatam yanapaykuwarqa astawan kuyanaypaq”, nispa.

16. ¿Imanasqataq llakipayakuq kananchikpaqqa Jehova Diosta mañakunanchik?

¹⁶ Jehova Diosllam imayna tarikusqanchiktaqa allinta yachan (1 Juan 3:20). Chaymi Dios hina llakipayakuq kananchikpaqqa payta mañakunanchik. Iñiqmasinchik Angelapas Diostam mañakullarqa llakipayakuq kananpaq. Paymi nin: “Huk iñiqmasinchikwanmi mana allintaqa parlayta atiqchu kaniku. Chaywanpas imayna kasqanmanta mana allinta rimanaymantaqa utaq paymanta karunchakunaymantaqa, Diostam mañakurqani llakipayakuq kanaypaq”, nispa. Diosmi Angelataqa mañakusqanman hina yanapaykurqa. Payqa ninraqmi: “Huk kutipim paywan kuska Diosmanta willakuq lluqsirqani. Diosmanta willakuyta tukuruspaykuñataqmi paywan unayta parlarirqaniku. Tukuy ima willawasqantam sumaqta uyariykurqani. Kunanqa manañam hukmantañachu paytaqa qawani, aswanmi yanapaytaña munani”, nispa.

17. ¿Imapaqmi kallpanchakunanchik?

¹⁷ Ñuqanchikqa manam akllachwanchu pi iñiqmasinchikkunallawan llakipayakuq kanapaqqa. ¿Imanasqa? Llapallanchikmi pantaq runa kanchik. Wakinpiqa Jonas, Elias, Agar hinaspa Lot hinam imapipas pantaruchwan. Chayraykum Jehova Diosqa niwanchik lliw iñiqmasinchikkunata sunqumanta llakipayaykunanchikpaq (1 Ped. 3:8). Llakipayakuq kaspanchikqa iñiqmasinchikkunawanmi huk sunqulla kawsakusun maymantaña kaptinkupas. Chaynaqa, kaypi yachamusqanchikman hinayá kallpanchakusun iñiqmasinchikkunata sumaqta uyariykunapaq, paykunata allinta riqsinapaq chaynataq paykunawan llakipayakuq kanapaqpas.