Ndokoni pa mphangwa

Pitani pa tsamba ya Pyankati

NSOLO WA PFUNDZIRO 16

Towezerani Yahova Pakutsalakana Abale na Alongo

Towezerani Yahova Pakutsalakana Abale na Alongo

“Lekani kutonga mwakubverana na maonekero akunja, mbwenye tongani mwakulungama.”​—JUWAU 7:24.

NYIMBO 101 Titumikire Yahova Mwakuphatana

PINAFUNA IFE KUPFUNDZA *

1. Bhibhlya isalonganji thangwi ya undimomwene wa Yahova?

KODI mbamudakomerwa anthu angakulongani mwakuipa thangwi ya khanda yanu, nkhope yanu peno manungo anu? Mwandimomwene nkhabe. Ndi pyakutsandzayisa kudziwa kuti Yahova nee asationa ninga munationa anthu. Mwacitsandzo, njira idaona Samweli ana a Yese ikhali yakusiyana na njira idaona Yahova. Yahova apanga Samweli kuti m’bodzi mwa ana a Yese mbadakhala mambo wa Izraeli. Mphapo ndi mwana upi? Pidaona Samweli mwana wakutoma wa Yese, Eliabhe, iye alonga: ‘Mwandimomwene uyu ndi nyakudzodzwa wa Yahova.’ Eliabhe akhali na maonekero adidi, natenepa Samweli akhanyerezera kuti iye athema kukhala mambo. Mbwenye Yahova apanga Samweli: ‘Leka kutsalakana maonekero ace na kulapha kwace, thangwi ine ndankhonda.’ Tisapfundzanji? Yahova apitiriza kulonga: “Munthu asaona pinthu pinaoneka na maso, mbwenye Yahova asaona muntima.”​—1 Sam. 16:1, 6, 7.

2. Mwakubverana na Juwau 7:24, thangwi yanji nee tisafunika kutonga anthu thangwi ya maonekero awo akunja? Perekani citsandzo.

2 Ninga anthu akusowa ungwiro tonsene tiri na cipendamiro cakutonga anango thangwi ya maonekero awo akunja. (Lerini Juwau 7:24.) Mbwenye tingayang’ana basi ene anthu, tisadziwa pinthu pyakucepa kakamwe thangwi ya iwo. Mwacitsandzo, dotoro wakuti ali na maluso kakamwe nee asafunika basi ene kuyang’ana ntenda. Iye asafunika kubvesera mwadidi pinalonga ntenda toera adziwe utenda unathimbana na iye. Panango dotoro anampanga toera acitwe raios-X kuti agumane utenda unanentseka na iye. Dotoro angakhonda kucita pyenepi kuna munthu unoyu pinanentsa toera kudziwa utenda wace. Munjira ibodzi ene, ife nee tinakwanisa kudziwa mwadidi abale na alongo athu basi ene tingayang’ana maonekero awo akunja. Ife tisafunika kudziwa mwadidi makhaliro awo. Mwandimomwene, ife nkhabe kudziwa piri muntima, natenepa cipo tinakwanisa kudziwa mwadidi anango ninga munaadziwira Yahova. Mbwenye ife tinakwanisa kucita pyonsene pinakwanisa ife toera kutowezera Yahova. Munjira ipi?

3. Pitsandzo pya m’Bhibhlya pinafuna kudingwa mu nsolo uno, pinatiphedza tani toera kutowezera Yahova?

3 Yahova asatsalakana tani alambiri ace? Iye asaabvesera. Iye asaona makhaliro awo na nyatwa zonsene zinathimbana na iwo. Pontho asaabvera ntsisi. Mu ndzidzi unadinga ife kuti Yahova acita tani pyenepi kuna Yona, Eliya, Agari na Loti, tendeni tione kuti tinantowezera tani pakutsalakana abale na alongo athu.

BVESERANI MWADIDI

4. Thangwi yanji mbatidanyerezera mwakuphonyeka thangwi ya pinthu pidacita Yona?

4 Nakuti nee tisadziwa pizinji thangwi ya Yona, panango mbatidanyerezera kuti iye akhali munthu wakukhonda nyindirika na wakusowa cikhulupiro. Yahova antuma toera aende kamwaza mphangwa za kutonga ku nzinda wa Ninive. Mbuto mwakubvera pidapangwa iye, Yona akwira bote mbaenda ku dziko inango, ‘kutali na Yahova.’ (Yona 1:1-3) Mbadakhala imwe, mbamudapasa Yona mwai unango toera kucita basa idampasa Yahova? Panango nkhabe. Mbwenye Yahova ampasa mwai unango.​—Yona 3:1, 2.

5. Musapfundzanji na mafala a Yona anagumanika pa Yona 2:1, 2, 9?

5 Yona apangiza makhaliro ace kubulukira mu phembero idacita iye. (Lerini Yona 2:1, 2, 9.) Mwakukhonda penula, Yona aphembera kuna Yahova kazinji kene. Phembero idacita Yona m’mimba mwa ntsomba, isatiphedza kudziwa pizinji pya iye kupiringana basa idathawa iye. Mafalace asapangiza kuti iye akhali wakucepeseka, wakupereka takhuta, pontho akhali dzololo toera kubvera Yahova. Na thangwi ineyi, Yahova nee aikha manyerezero ace ku madodo adacita Yona, mbwenye iye atawira phembero yace mbapitiriza kumphatisira ninga mprofeta.

Tingadziwa undimomwene onsene, pinatiphedza toera kukhala akubvera ntsisi (Onani ndima 6) *

6. Thangwi yanji tisafunika kuwangisira toera kubvesera mwadidi?

6 Toera kubvesera mwadidi anango, tisafunika kukhala akucepeseka na akupirira. Pana mathangwi matatu toera kuwangisira kucita pyenepi. Yakutoma, ife nee tinadzacimbiza kukhala na maonero akuphonyeka thangwi ya anango. Yaciwiri, ife tinakwanisa kudzindikira mabvero na pifuno pya abale athu pyakuti pinatiphedza toera kuabvera ntsisi. Yacitatu, ife tinakwanisa kuphedza abale athu toera kukhala akusudzuka kucedza na ife, pontho pyenepi pinaaphedza. Midzidzi inango, ife nee tinakwanisa kudziwa mabvero athu mpaka munthu unango angatipanga. (Mis. 20:5) Nkulu wa mpingo unango wa ku Azya alonga: “Ndisakumbuka kuti ntsiku inango ndalonga pinthu mbandidzati kubvesesa undimomwene onsene. Ine ndapanga mulongo unango kuti iye asafunika kupereka matawiro adidi pa misonkhano. Buluka penepo, ndadzindikira kuti iye nee asaleri mwadidi, pontho asawangisira kakamwe toera kupereka matawiro.” Pyenepi pisapangiza kuti ndi pyakufunika kakamwe kuna akulu a mpingo “kubvesesa mwadidi” mbadzati kupereka uphungu.​—Mis. 18:13.

7. Mwapfundzanji kubulukira munjira idatsalakana Yahova Eliya?

7 Abale na alongo anango asanentseka kakamwe toera kulonga mabvero awo thangwi ya njira idakula iwo, misambo yawo, peno makhaliro awo. Tisafunika kucitanji toera iwo akhale akusudzuka kutipanga mabvero awo? Kumbukani njira idatsalakana Yahova Eliya mu ndzidzi ukhathawa iye Yezabhele. Eliya amala ntsiku zizinji mbadzati kulonga mabvero ace kuna Babace wakudzulu. Yahova abvesera mwadidi Eliya. Iye awangisa Eliya, pontho ampasa basa yakufunika kakamwe toera kucita. (1 Ama. 19:1-18) Panango panapita ndzidzi toera abale na alongo athu akhale akusudzuka kucedza na ife, mbwenye angacita pyenepi pinakhala pyakukhonda nentsa kwa ife kudziwa mwadidi mabvero awo. Tingatowezera Yahova mukukhala akupirira, iwo anakhala akusudzuka toera kutipanga mabvero awo. Natenepa, mu ndzidzi unatipanga iwo mabvero awo, ife tisafunika kuabvesera mwadidi.

DZIWANI MWADIDI ABALE NA ALONGO ANU

8. Mwakubverana na Genesi 16:7-13, Yahova aphedza tani Agari?

8 Agari, bitcu wa Sarai acita pinthu mwakusowa ndzeru mu ndzidzi udakhala iye ninga nkazi wa Abhramu. Iye akhala na mimba, buluka penepo atoma kupwaza Sarai wakuti nee akhali na ana. Nkandzo unoyu wadzatekera kakamwe mpaka Sarai kuthamangisa Agari. (Gen. 16:4-6) Thangwi yakusowa ungwiro, panango tinanyerezera kuti Agari akhali nkazi wakuzikuza, pontho athema kutsalakanwa munjira ineyi. Mbwenye Yahova nee akhamuona tenepo. Iye atuma anju wace kuna Agari. Anju unoyu aphedza Agari toera kucinja n’khaliro wace, mbampasa nkhombo. Agari adzindikira kuti Yahova akhamuona, pontho akhadziwa nyatwa zace zonsene. Pyenepi pyakulumiza Agari toera kucemera “Mulungu wakuti asaona, ule wakuti asandiona.”​—Lerini Genesi 16:7-13.

9. Thangwi yanji Mulungu atsalakana Agari munjira ineyi?

9 Kodi Yahova akhaonanji kuna Agari? Iye akhadziwa umaso wa Agari, pontho akhadziwa nyatwa zonsene zidapirira iye. (Mis. 15:3) Agari akhali wa ku Ejitu, pontho akhakhala pabanja Yacihebheri. Kodi iye akhapibva ninga munthu wakukhonda funiwa? Kodi iye akhatsuwa acibale ace na dziko idabalwa iye? Iye akhali m’bodzi wa akazi a Abhramu. Mu ndzidzi wakale, amuna anango akukhulupirika akhali na akazi azinji. Mbwenye ceneci nee cikhali cifuniro cakutoma ca Yahova. (Mat. 19:4-6) Ndi thangwi yace, kupalakanya kazinji kene kusabweresa nyatwa ninga ntcanje na kuidana pabanja. Yahova akhadziwa kuti pikhali pyakuipa kuna Agari kutsalakana Sarai mwakusowa cilemedzo. Mbwenye iye abvesesa mabvero na nyatwa za Agari mbantsalakana mwakukoma ntima.

Dziwani mwadidi abale na alongo anu (Onani ndima 10-12) *

10. Tinakwanisa tani kudziwa mwadidi abale na alongo athu?

10 Ife tinakwanisa kutowezera Yahova tingayesera kubvesesa abale na alongo athu. Dziwani mwadidi abale na alongo anu. Cedzani na iwo misonkhano mbidzati kutoma na mungakotoka, mwazani mphangwa pabodzi na iwo, pontho pingakwanisika, acemereni toera kudzadya kunyumba kwanu. Mungacita pyenepi, panango munadzumatirwa na pinafuna kuona imwe. Mwacitsandzo, panango munadzindikira kuti mulongo anaoneka kuti nee ndi wauxamwali ndi thangwi ya manyadzo, m’bale ananyerezera imwe kuti asafuna kakamwe kobiri, asapasa mwakudzala manja, pontho panango banja yakuti isafika mwakudembuka pa misonkhano isapirira nyatwa zizinji. (Yobe 6:29) Mwandimomwene, ife nee tisafunika “kudzudzumika na pinthu pya anango.” (1 Tim. 5:13) Mbwenye ndi pyakufunika kudziwa pinthu pinathimbana na abale na alongo athu, thangwi pyenepi pinatiphedza toera kuabvesesa mwadidi.

11. Thangwi yanji akulu a mpingo asafunika kudziwa mwadidi abale na alongo?

11 Makamaka akulu a mpingo asafunika kudziwa mwadidi abale na alongo anatsalakana iwo. Onani citsandzo ca m’bale anacemerwa Artur wakuti akhatumikira ninga muyang’aniri wa cisa. Iye na nkulu wa mpingo unango aenda kaona mulongo unango wakuti akhaoneka ninga wakumatama. Artur alonga: “Ife tadzindikira kuti mamunace akhadalowa pidapita ndzidzi pang’ono pidamala iwo kwene kumanga banja. Ngakhale umaso wace ukhali wakunentsa, iye apfundzisa anace awiri atsikana toera kufuna Yahova na kuntumikira mwakukhulupirika. Cincino, iye asathimbana na nkandzo wa maso, pontho kazinji kene asakhala wakutsukwala. Ngakhale tenepo, iye asapitiriza kufuna Yahova, pontho ali na cikhulupiro cakuwanga. Ife tadzindikira kuti tikhafunika kupfundza pinthu pizinji na citsandzo ca mulongo unoyu.” (Afil. 2:3) Muyang’aniri wa cisa unoyu atowezera citsandzo ca Yahova. Yahova asadziwa atumiki ace akukhulupirika na nyatwa zinathimbana na iwo. (Eks. 3:7) Akulu a mpingo angadziwa mwadidi abale na alongo pisakhala pyakukhonda nentsa toera kuaphedza.

12. Ndi maphindu api adakhala na mulongo Yip Yee thangwi yakudziwa mulongo unango mu mpingo?

12 Mungadziwa mwadidi m’bale peno mulongo wakuti ali wakutsukwala, imwe munakwanisa kumbvera ntsisi. Mwacitsandzo, mulongo Yip Yee, wakuti asakhala ku Azya alonga: “Mulongo unango mu mpingo mwathu asalonga mwakukhuwa kakamwe. Ndikhanyerezera kuti iye ndi wakusowa cilemedzo. Mbwenye pidaphata ife basa pabodzi mu utumiki, ndadzindikira kuti iye akhaphedza anyakubalace kugulisa ntsomba pa nsika. Natenepa iye akhadadzolowera kulonga mwakukhuwa toera kucemera anyakugula.” Yip Yee athimiza: “Ndadzindikira kuti toera kubvesesa mwadidi abale na alongo anga, ndikhafunika kuadziwa mwadidi.” Musafunika kuwangisira toera kudziwa mwadidi abale anu. Kusiyapo pyenepi, mungabvera uphungu wa Bhibhlya toera kufungula ntima wanu, munakwanisa kutowezera Yahova wakuti asafuna “anthu a mitundu yonsene.”​—1 Tim. 2:3, 4; 2 Akor. 6:11-13.

BVERANI NTSISI

13. Mwakubverana na Genesi 19:15, 16, aanju acitanji pidaona iwo Loti akudembuka kubuluka, pontho thangwi yanji?

13 Pa ndzidzi wakufunika kakamwe mu umaso wa Loti, iye adembuka kubvera pitsogolero pya Yahova. Aanju awiri aenda kuna Loti mbampanga toera abuluke pabodzi na banjace mu nzinda wa Sodhoma. Thangwi yanji? Iwo alonga: “Ife tisafuna kufudza nzinda uno.” (Gen. 19:12, 13) Mbwenye mpaka mangwana mwace namacibese, Loti na banja yace akhapitiriza mu nzinda. Natenepa aanju apanga pontho Loti. Mbwenye “iye akhadembuka.” Panango tinanyerezera kuti Loti akhapwaza pidapangwa iye na Yahova, pontho nee akhali wakubvera. Mbwenye Yahova nee ansiya. ‘Nakuti Yahova ambvera ntsisi’ aanju aphata manja a Loti, a nkazace na a anace awiri mbaabulusa mu nzinda.​—Lerini Genesi 19:15, 16.

14. Ndi mathangwi api panango adacitisa Yahova kubvera ntsisi Loti?

14 Panango pana mathangwi mazinji adacitisa Yahova kubvera ntsisi Loti. Panango Loti akhanyinyirika kubuluka mu nzinda thangwi akhagopa anthu a kunja kwa nzinda. Kusiyapo pyenepi pakhali na ngozwi inango. Pisaoneka kuti Loti akhadziwa amambo awiri adagwera mu ncera wakucitwa na sakatraya, cifupi na gowa. (Gen. 14:8-12) Nakuti iye akhali baba, Loti akhadzudzumika na banjace. Kusiyapo pyenepi, Loti akhali wakupfuma, natenepa, panango iye akhali na nyumba yadidi mu nzinda wa Sodhoma. (Gen. 13:5, 6) Mwandimomwene, anewa nee akhali mathangwi toera Loti akhonde kubvera Yahova mwakucimbiza. Ngakhale tenepo, Yahova nee aikha manyerezero ace ku madodo a Loti, mbwenye iye apitiriza kumuona ninga “munthu wakulungama.”​—2 Ped. 2:7, 8.

Tingabvesera mwadidi anango pinatiphedza toera kudziwa kuti tinaabvera tani ntsisi (Onani ndima 15-16) *

15. M’mbuto mwakutonga pinthu pinacita anango, tisafunika kucitanji?

15 M’mbuto mwakutonga pinthu pinacita anango, musafunika kucita pyonsene pinakwanisa imwe toera kubvesesa mabvero awo. Mulongo unango anacemera Veronica wa ku Europa ayesera kucita pyenepi. Iye alonga: “Ndzidzi onsene mulongo unango akhaoneka ninga wakuipirwa. Iye nee akhakomerwa kucedza na anango. Midzidzi inango ndikhagopa kucedza naye. Mbwenye ine ndanyerezera, ‘mbidakhala ine ndiri m’makhaliro anewa, mbidafuna xamwali.’ Natenepa, ndatonga kumbvundzisa toera kudziwa mabvero ace. Iye andipanga mabvero ace onsene. Cincino ndisandziwa mwadidi kakamwe.”

16. Thangwi yanji tisafunika kucita phembero toera kukhala akubvera ntsisi?

16 Munthu wakuti anakwanisa kutibvesesa mwadidi basi ene ndi Yahova. (Mis. 15:11) Natenepa, phembani Yahova toera akuphedzeni kuona anango ninga munaaona iye. Pontho mphembeni toera akuphedzeni kudziwa kuti munaabvera tani ntsisi. Phembero yaphedza mulongo anacemerwa Anzhela toera kukhala wakubvera ntsisi kakamwe. Mulongo unango wa mu mpingo wace akhali wakunentsa kakamwe. Anzhela alonga: “Pikhali pyakukhonda nentsa kusumula mulongo unoyu na kuncalira. Mbwenye ndaphemba Yahova toera andiphedze kubvesesa mwadidi mabvero ace.” Kodi Yahova atawira phembero ya Anzhela? Iye athimiza: “Ife taenda pabodzi mu utumiki, buluka penepo tamala ndzidzi uzinji mbatikacedza. Ine ndambvesera mwantsisi. Cincino ndisanfuna kakamwe, pontho ndiri dzololo toera kum’phedza.”

17. Tisafunika kukhala akutonga toera kucitanji?

17 Imwe nee musafunika kusankhula abale na alongo adathema kubverwa ntsisi. Thangwi anango asathimbanambo na nyatwa ninga zidathimbana na Yona, Eliya, Agari na Loti. Mwandimomwene, midzidzi inango ife tonsene tisasosa tekha nyatwa zinango. Ndi thangwi yace Yahova asatiphemba toera kubvera ntsisi anango. (1 Ped. 3:8) Tingabvera Yahova, tisathimizira kuphatana kwa abale na alongo pa dziko yonsene yapantsi. Natenepa, tisafunika kukhala akutonga toera kutowezera Yahova pakutsalakana abale na alongo athu.

NYIMBO 87 Bwerani Mudzawangiswe pa Misonkhano!

^ ndima 5 Ninga anthu akusowa ungwiro, ife tiri na cipendamiro cakutonga anango mwakucimbiza. Mbwenye Yahova “asaona muntima.” (1 Sam. 16:7) Mu nsolo uno tinapfundza kuti Yahova aphedza tani mwaufuni Yona, Eliya, Agari na Loti. Pontho nsolo uno unatiphedza toera kutowezera Yahova mu ndzidzi unatsalakana ife abale na alongo athu.

^ ndima 52 FOTO TSAMBA: M’bale wakugwesera aipirwa pidaona iye m’bale akufika mwakudembuka pa misonkhano, mbwenye mukupita kwa ndzidzi iye adzindikira kuti m’bale unoyu adembuka thangwi ya cidengwa.

^ ndima 54 FOTO TSAMBA: Maseze pakutoma m’bale anatsogolera basa ya m’munda, akhanyerezera kuti mulongo nee akhali wauxamwali, mukupita kwa ndzidzi iye adzindikira kuti mulongo unoyu ndi wamanyadzo, pontho nee asakhala wakusudzuka kucedza na anthu akuti nee asaadziwa mwadidi.

^ ndima 56 FOTO TSAMBA: Mulongo m’bodzi pidamala iye kudziwa mwadidi mulongo unango, iye adzindikira kuti mulongo unoyu nee akhali wakuipirwa na wakusowa citsalakano ninga mukhanyerezera iye pidaonana iwo paulendo wakutoma pa Nyumba ya Umambo.