1. Tâ tënë wa la Bible afa na ndö ti Jéhovah so adë bê ti e?

ESKÊ a yeke nzere na mo tongana azo afâ ngbanga na ndö ti mo ndali ti couleur ti mo, forme ti face ti mo wala konongo ti mo? Peut-être a yeke nzere na mo ape. So e hinga so Jéhovah ayeke fâ ngbanga na ndö ti e pëpe alingbi na ye so lê ti zo abâ adë bê ti e mingi. Na tapande, na ngoi so Samuel abâ lani amolenge ti Jessé ti koli, lo bâ lani pëpe ye so Jéhovah abâ. Jéhovah atene lani na Samuel so mbeni molenge ti Jessé ti koli ayeke ga gbia ti Israël. Me lo so wa? Na ngoi so Samuel abâ lani Éliab, kozo molenge ti Jessé, lo tene: “Zo so Jéhovah asoro lo so la aluti na gbele lo so.” Éliab akpa zo so alingbi ti duti gbia. “Me Jéhovah atene na Samuel: ‘Bâ gï pendere ti lo nga na yongo ti lo pëpe, ndali ti so mbi soro lo pëpe.’” Nyen la e manda dä? Jéhovah akiri atene: “Zo ayeke bâ gï ye so lê ti lo ayeke bâ, me Jéhovah abâ ye so ayeke na yâ ti bê ti zo.”—1 Sam. 16:1, 6, 7.

2. Ti gue oko na Jean 7:24, ngbanga ti nyen la a lingbi e fâ ngbanga na li ti mbeni zo pëpe alingbi na ye so lê abâ? Mû mbeni tapande ti fa ni.

² So e yeke mbilimbili-kue ape, e kue bê ti e ayeke pusu ka e ti fâ ngbanga na ndö ti azo alingbi na ye so lê ti e abâ. (Diko Jean 7:24.) Me tongana e bâ mbeni zo na lê, e hinga gï kete ye na ndö ti lo. Na tapande, même mbeni docteur so ayeke na kode mingi nga so aninga na yâ ti kua ti lo alingbi ti hinga ye mingi ape na ndö ti mbeni zo ti kobela gï na bango lo. Tongana lo ye ti hinga akpale ti seni so zo ti kobela ni awara ni ândö, pensé ti lo na ndö ti kobela ti lo nga ambeni ye so afa so lo yeke na kobela ni, a lingbi lo mä zo ni nzoni. Peut-être docteur ni ayeke hunda même na zo ni ti sara ambeni examen ti hinga ambeni ye so ayeke na yâ ti terê ti lo. Tongana lo sara tongaso ape, lo lingbi ti soigné lo na lege ni ape. Legeoko nga, e lingbi pëpe ti hinga ye kue na ndö ti aita ti e gï na bango ala. A lingbi e ngbâ pëpe gï  na ye so lê abâ, me a lingbi e gi ti bâ zo ti ala ti yâ ni. Ti tâ tënë ni, e lingbi pëpe ti hinga ye so ayeke na bê ti azo, tongaso e yeke comprendre lâ oko ape amba ti e tongana ti Jéhovah. Me e lingbi ti sara ngangu ti sara ye tongana Jéhovah. Na lege wa?

3. Tongana nyen la ambaï ti Bible so ayeke na yâ ti article so ayeke mû maboko na e ti sara ye tongana Jéhovah?

³ Jéhovah ayeke sara ye na mbage ti awakua ti lo tongana nyen? Lo mä ala. Lo comprendre dutingo ti ala nga na aye kue so apusu ala ti sara ye. Nga lo bâ mawa ti ala. Na ngoi so e yeke bâ tongana nyen la Jéhovah asara ni na Jonas, Élie, Agar nga na Lot, zia e bâ tongana nyen la e lingbi ti mû tapande ti lo na yâ ti sarango ye ti e na mbage ti aita ti e.

4. Ngbanga ti nyen la e lingbi ti duti na sioni bango ndo na ndö ti Jonas?

⁴ So e hinga ye kue ape na ndö ti dutingo ti Jonas, e lingbi ti pensé so lo yeke zo ti confiance ape nga lo yeke même be-ta-zo ape. Jéhovah amû lani yanga na lo ti gue ti fa tënë ti ngbanga so lo fâ na ndö ti Ninive. Jonas amä yanga ti Jéhovah ape, me lo mû mbeni bateau lo gue na mbeni ndo nde “yongoro na lê ti Jéhovah.” (Jonas 1:1-3). Tongana a yeke fade mo, eskê mo yeke mû mbeni pasa na Jonas ti sara kua ni? Peut-être mo yeke sara ni ape. Me Jéhovah abâ ambeni raison ti sara ni.—Jonas 3:1, 2.

5. Nyen la e manda na ndö ti Jonas na lege ti atënë ti lo so ayeke na Jonas 2:1, 2, 9?

⁵ Jonas afa zo so lo yeke ni biani na yâ ti sambela ti lo. (Diko Jonas 2:1, 2, 9.) Sambela so, so ayeke biani oko ti gbâ ti asambela so lo sara, amû maboko na e ti bâ lo pëpe gï tongana mbeni koli so akpe kua so a mû na lo. Atënë ti lo afa so lo sara terê ti lo kete, lo kiri singila nga lo leke na bê ti lo ti mä yanga ti Jéhovah. Li ti e akpe ape so Jéhovah abâ gï pëpe aye so Jonas asara me lo kiri tënë na sambela ti lo nga lo ngbâ lani ti sara kua na lo tongana mbeni prophète.

6. Ngbanga ti nyen la a yeke nzoni e sara ngangu ti mä amba ti e nzoni?

⁶ Ti mä amba ti e nzoni, a lingbi e sara terê ti e kete nga e kanga bê. A yeke nzoni ti sara ni ndali ti araison ota tongaso. Kozoni, peut-être e yeke wara hio pëpe sioni bango ndo na ndö ti azo. Use ni, e lingbi ti hinga atënë ti bê ti ita ti e nga na aye so apusu lo ti sara ye, na a yeke mû maboko na e ti zia terê ti e mingi na place ti lo ahon ti kozo. Nga ota ni, peut-être e yeke mû maboko na zo ni ti manda mbeni  ye na ndö ti lo wani. Na ambeni ngoi, mbeni zo ayeke comprendre kue ape aye so ayeke na bê ti lo juska lo sara tënë ni na mbeni zo (aProv. 20:5). Mbeni ancien na Asie atene: “Mbi dabe ti mbi so mbi sara lani faute na lege so mbi sara tënë kozo ti mä zo. Mbi tene lani na mbeni ita-wali so a lingbi lo leke yâ ti acommentaire so lo yeke sara na bungbi. Mbeni ngoi na pekoni, mbi ga ti bâ so lo yeke na kpale ti dikongo ye nga lo doit ti sara ngangu mingi si lo mû acommentaire.” A yeke tâ kota ye mingi ti tene ancien oko oko kue ‘ahinga ye nzoni na ndö ti mbeni tënë’ kozo si lo mû wango na mbeni zo.—aProv. 18:13.

7. Nyen la e manda na lege ti fason ti sarango ye ti Jéhovah na mbage ti Élie?

⁷ A yeke ngangu na ambeni ita ti e ti fa atënë ti bê ti ala ndali ti aye so asi na ala ândö wala ndali ti fason ti sarango ye ti ala. Tongana nyen la e lingbi ti sara si a yeke ngangu na ala ape ti zi bê ti ala na e? Dabe ti mo na fason so Jéhovah asara ye na mbage ti Élie na ngoi so lo kpe Jézabel. A mû lani ngoi mingi ti tene Élie azi bê ti lo kue na Babâ ti lo ti yayu. Jéhovah amä lani lo nzoni. Na pekoni, lo kpengba Élie nga lo mû na lo mbeni kota kua ti sara (1 aGbia 19:1-18). Ti tene aita abâ so ala lingbi ti zi bê ti ala na e sân mbeto alingbi ti mû ngoi, me gï na ngoi so ala sara ni la e lingbi ti hinga tâ ye so ayeke na bê ti ala. Tongana e kanga bê tongana Jéhovah, ala lingbi ti sara confiance na e. Tongaso, tongana ala yeke nduru ti fa na e atënë ti bê ti ala, a lingbi e mä ala nzoni.

8. Ti gue oko na Genèse 16:7-13, tongana nyen la Jéhovah amû lani maboko na Agar?

⁸ Agar, zo ti kua ti Saraï, asara lani ye ti buba na peko ti so lo ga wali ti Abram. Agar amû ngo na lo komanse ti bâ Saraï, so ayeke na molenge ape, tongana mbumbuse zo. Ye ni aga lani sioni mingi asara si Saraï atomba Agar (Gen. 16:4-6). Ndali ti so e yeke mbilimbili-kue ape, peut-être e yeke pensé so Agar ayeke sioni wali na lo lingbi na ye ti kamene so a sara na lo. Me Jéhovah apensé lani tongaso ape na ndö ti Agar. Lo tokua ange ti lo na lo. Na ngoi so ange ni awara lo, lo mû maboko na lo ti leke bango ndo ti lo nga lo sara tufa na ndö ti lo. Agar aga ti bâ so Jéhovah abâ lo nga lo hinga aye kue na ndö ti dutingo ti lo. Bê ti lo apusu lo ti tene so lo yeke “Nzapa so abâ ye kue, . . . lo so ayeke bâ mbi”.—Diko Genèse 16:7-13.

9. Nyen la Nzapa ahinga ni na ngoi so lo yeke sara ye na mbage ti Agar?

⁹ Nyen la Jéhovah abâ lani na mbage ti Agar? Lo hinga dutingo ti Agar ti ândö nga lo hinga aye kue so asi na lo (aProv. 15:3). Agar ayeke lani mbeni zo ti Égypte so alango na yâ ti da so tanga ti azo ti da ni kue ayeke aHébreu. Eskê na ambeni ngoi lo bâ terê ti lo so lo yeke wande? Eskê lo sara vundu ndali ti so lo yeke yongoro na sewa ti lo nga na kodro ti lo? Lo yeke lani gï oko wali ti Abram ape. Na mbeni ngoi lani, ambeni zo so ayeke be-ta-zo ayeke na awali use wala ahon ni. Me a yeke ye so Jéhovah aleke na tongo nda ni la ape (Mat. 19:4-6). Tongaso, li ti e akpe ape so mara ti sarango ye tongaso adü mbanda nga na songo bê na yâ ti sewa. Jéhovah ahinga lani so a yeke na lege ni ape ti tene Agar abâ Saraï tongana mbumbuse zo. Me lo hinga nga atënë ti bê ti Agar nga na dutingo ti lo, tongaso lo sara ye na lo na nzoni bê.

10. Tongana nyen la e lingbi ti gi ti hinga aita ti e nzoni mingi?

¹⁰ E lingbi ti mû tapande ti Jéhovah na lege so e gi ti comprendre amba ti e. Gi ti hinga aita ti mo nzoni mingi. Sara lisoro na ala kozo na bungbi nga na pekoni, fa tënë legeoko na ala nga tongana lege ayeke dä tisa ala ti te mbeni kobe. Tongana mo sara ni, peut-être mo yeke hinga so mbeni ita-wali so mo bâ so lo ye ti  sara kamarade na azo ape ayeke kamene mingi, mbeni ita-koli so mo pensé so lo ye aye ti sese mingi ayeke zo so ayamba azo wala mbeni sewa so fani mingi aga na abungbi na retard ayeke gbu ngangu na yâ ti kangango lege (Job 6:29). Tâ tënë, a lingbi e “yôro yanga ti [e] na yâ ti atënë ti azo” ape (1 Tim. 5:13). Ye oko, a yeke nzoni ti hinga ambeni ye na ndö ti aita ti e nga na aye so asi na yâ ti fini ti ala. Ye so alingbi ti mû maboko na e ti hinga ala nzoni mingi.

11. Ngbanga ti nyen la a yeke kota ye ti tene a-ancien ahinga aita ti ala nzoni mingi?

¹¹ A-ancien abezoin mbilimbili ti hinga aye so asi na aita so ala yeke bâ ndo na ndö ti ala. Bâ tapande ti mbeni ita-koli so iri ti lo ayeke Artur so ayeke sara lani kua ti surveillant ti circonscription. Lo na mbeni ancien asara vizite na mbeni ita-wali, so na bango ni, lo kpa zo so ayeke kamene mingi. Artur atene: “E ga ti hinga so koli ti lo akui angu mingi ape na peko ti so ala sara mariage. Atâa akpale so lo wara, lo fa na amolenge ti lo ti wali use ti ye Jéhovah na ala ga awakua ti Jéhovah so ayeke be-ta-zo. Me na ngoi ni so, lo yeke bâ ndo nzoni encore ape nga lo yeke na kota vundu. Atâa so kue, lo ngbâ ti ye Jéhovah nga lo yeke na kpengba mabe na lo. E bâ so e lingbi ti manda aye mingi na lege ti nzoni tapande ti ita-wali so.” (aPhil. 2:3). Surveillant ti circonscription so ayeke mû lani peko ti tapande ti Jéhovah. Jéhovah ahinga ataba ti lo nga na pasi ti ala (Ex. 3:7). A-ancien so ahinga ataba ni nzoni mingi alingbi ti mû maboko na ala mingi.

12. Tongana nyen la mbeni ita-wali so iri ti lo ayeke Yip Yee awara nzoni na peko ti so lo hinga mbeni ita-wali na yâ ti congrégation nzoni?

¹² Tongana mo hinga nzoni mbeni ita so sarango ye ti lo ason bê ti mo, peut-être mo yeke gi ti zia terê ti mo na place ti lo. Bâ mbeni tapande. Yip Yee, mbeni ita-wali so ayeke na Asie, atene: “Mbeni ita-wali so ayeke na yâ ti congrégation ti mbi ayeke sara tënë na kota go mingi. Mbi bâ ni tongana sarango ye na mbeni lege so ane zo ape. Me na ngoi so mbi na lo e fa tënë legeoko, mbi ga ti hinga so lo yeke sara kua lani na ndo ti kango susu ti babâ na mama ti lo. Lo doit lani ti sara tënë na kota go ti gboto na aclient.” Yip Yee akiri atene: Mbi manda so ti tene mbi comprendre aita ti mbi, a lingbi mbi gi ti hinga ala nzoni ahon ti kozo.” A lingbi mo sara ngangu ti hinga aita ti mo nzoni ahon ti kozo. Ye oko, tongana mo mû peko ti wango ti Bible ti maï ndoye so ayeke na bê ti mo, mo yeke sara ye tongana Jéhovah so andoye “mara ti azo nde nde kue”.—1 Tim. 2:3, 4; 2 aCor. 6:11-13.

13. Tongana ti so Genèse 19:15, 16 atene, nyen la a-ange asara na ngoi so Lot angbâ ti sara ye gï yeke yeke? Ngbanga ti nyen?

¹³ Na mbeni kpengba ngoi na yâ ti fini ti Lot, lo sara ye alingbi na afango lege ti Jéhovah hio ape. A-ange use aga lani abâ Lot atene na lo ti sigi na sewa ti lo na yâ ti Sodome. Ngbanga ti nyen? Ala tene: “E yeke futi ndo so.” (Gen. 19:12, 13). Na ndade ni na ndapre, Lot na sewa ti lo angbâ na yanga-da. Tongaso, a-ange ni akiri agboto mê ti Lot. Me “lo ngbâ ti sara ye gï yeke yeke”. Peut-être e pensé so Lot asara sanka ti ye so Jéhovah atene na lo ti sara wala même lo ke yanga. Ye oko, Jéhovah azia pëpe ti gi ti sö fini ti lo. “Jéhovah abâ mawa ti lo”, tongaso a-ange agbu maboko ti azo ti sewa ti Lot na ala sigi na ala na yâ ti gbata ni.—Diko Genèse 19:15, 16.

14. Ngbanga ti nyen la peut-être Jéhovah abâ lani mawa ti Lot?

¹⁴ Peut-être Jéhovah abâ lani mawa ti Lot ndali ti araison nde nde. Peut-être Lot aye lani ti zia da ti lo ape ndali ti so lo sara mbeto ti azo so ayeke na gigi ti gbata ni. Ambeni ngangu kpale ayeke nga lani dä. Peut-être Lot ahinga lani tënë ti agbia use so atï na yâ ti adû ti goudron so ayeke na yâ ti mbeni popo-hoto so ayeke nduru na gbata ni (Gen. 14:8-12). So Lot ayeke na wali nga na amolenge, lo doit lani ti gi bê ti lo na ndö ti sewa ti lo. Na ndö ni, Lot ayeke lani zo ti mosoro, tongaso peut-être lo yeke na mbeni pendere da na Sodome (Gen. 13:5, 6). Me ti tâ tënë ni, aye so kue ayeke pëpe mbeni raison ti tene Lot ake ti mä yanga ti Jéhovah hio. Ye oko, Jéhovah azia lê ti lo pëpe na ndö ti faute so Lot asara me lo bâ lo tongana “zo ti mbilimbili”.—2 Pi. 2:7, 8.

15. Ahon ti fâ ngbanga na li ti mbeni zo ndali ti aye so lo sara, a lingbi e sara nyen?

¹⁵ Ahon ti fâ ngbanga na li ti mbeni zo ndali ti aye so lo sara, a lingbi mo sara kue ti comprendre lo. Veronica, mbeni ita-wali na Europe, atara lani ti sara tongaso. Lo tene: “Mbeni ita-wali ayeke dä so, na bango lo lani, bê ti lo ason lakue. Lo ngbâ lani ti duti yamba na azo. Na ambeni ngoi, mbeto asara mbi ti sara tënë na lo. Me mbi tene na bê ti mbi, mbi tene: ‘Tongana fade mbi yeke na place ti lo,  mbi yeke duti na bezoin ti mbeni kamarade.’ Ni la mbi mû desizion ti hunda lo wala lo yeke nzoni. Na lo komanse ti zi bê ti lo na mbi. Laso, mbi comprendre lo nzoni mingi ahon ti kozo.”

16. Ngbanga ti nyen la a lingbi e hunda Jéhovah ti mû maboko na e ti zia terê ti e na place ti aita ti e?

¹⁶ Gï Jéhovah oko la acomprendre e nzoni mingi (aProv. 15:11). Tongaso, hunda lo ti mû maboko na mo ti bâ azo tongana ti so lo bâ ala nga ti hinga tongana nyen ti bâ mawa ti ala. Sambela amû maboko na mbeni ita-wali so iri ti lo ayeke Anzhela ti zia terê ti lo mingi na place ti amba ti lo. A ga lani ngangu na lo ti mä terê na mbeni ita-wali na yâ ti congrégation ti lo. Anzhela atene: “A yeke duti lani ngangu na mbi oko ape ti kasa ita-wali ni nga ti kpe lo kpengo. Me na pekoni, mbi hunda Jéhovah ti mû maboko na mbi ti zia terê ti mbi na place ti ita-wali ni.” Eskê Jéhovah akiri tënë na sambela ti Anzhela? Anzhela akiri atene: “E sigi na fango tënë legeoko nga e sara lisoro al’heure mingi na pekoni. Mbi bâ lani mawa ti lo na ngoi so mbi mä lo. Laso, mbi ye lo mingi ahon ti kozo, na mbi leke na bê ti mbi ti ngbâ ti mû maboko na lo.”

17. Nyen la a lingbi e leke na bê ti e ti ngbâ ti sara?

¹⁷ Mo yeke soro sorongo ape aita so mo bâ so ala lingbi ti tene mo bâ mawa ti ala mingi. Ala kue ayeke wara akpale tongana ti so Jonas, Élie, Agar nga na Lot awara lani. Na yâ ti aye mingi, ala la ayeke na gunda ti akpale so ala wara. Me ti bâ ni nzoni, na ambeni ngoi, e kue e yeke na gunda ti akpale so e wara. Tongaso, a yeke na lege ni so Jéhovah ahunda na e ti hinga ti zia terê ti e na place ti amba ti e (1 Pi. 3:8). Na ngoi so e mä yanga ti Jéhovah, e yeke kpengba beoko ti sewa ti e so ayeke tâ nde mingi, so mara ti azo nde nde ayeke na yâ ni nga so ayeke na yâ ti dunia kue. Tongaso, na ngoi so e yeke sara ye na mbage ti amba ti e, zia e leke na bê ti e ti ngbâ ti mä ala, ti gi ti hinga ala nga ti bâ mawa ti ala.