Enda bua kuleshe mianda i muanka

Enda bua kuleshe kashibo ka mianda i muanka

MWISAMBO WA KULONGA 16

Teemesha, uuka, na oleshe bangi lusa

Teemesha, uuka, na oleshe bangi lusa

“Lekaayi kutshiba kiimu muyiile byaanumono na meeso, iyaayi kutshiba kiimu muyiile bululame.”​—YO. 7:24.

LOONO 101 Tufube booso mu buumune

KYABAKWILA MWANKA *

1. Mbya binyibinyi kinyi abyakula Bible pabitale Yehowa abitunyingisha?

OKUMIINAA’SHI bantu bakwelele binangu bibubi mwanda w’ekoba dyobe, mpala yobe, sunga bula na bukata bobe? Nya. Kuuka’shi Yehowa t’etwelela binangu muyile abitumono bantu, akwitunyingisha! Bu kileshesho, nsaa ibaadi Samwele atala bana ba Yeese, tabaadi mumone kibaadi Yehowa amono nya. Yehowa bamulungwile’shi umune a ku bana ba Yeese akekala nfumu a Isalele. Kadi mmwana kinyi? Pabaadi Samwele mumone Eliabe mwana a kumpala a Yeese, bambile’shi: “Mbiinyibiinyi, uno ngi musangulwe a Yehowa.” Eliabe baadi amweneka nka bu nfumu. “Anka Yehowa baalungwile Samwele’shi: ‘Totalanga lukyebo lwaye sunga kishiisa kyaaye kila. Naamupele.’” Bino abitulongyesha kinyi? Yehowa batungunukile na kwamba’shi: “Bantu abamonaa àkììleèsha ku meeso aabo, ank’Efile Mukulu atalaa eshimba.”​—1 Sam. 16:1, 6, 7.

2. Muyile byabadi baleshe mu Yowano 7:24, bwakinyi tabitungu tupwandikiishe bangi myanda muyile byatumono na meeso? Tusha kileshesho.

2 Pa mwanda wa kukutwa kwetu kwa kupwidika, atukamba kupwandikiisha bangi myanda muyile byatumono na meso. (Badika Yowano 7:24.) Anka twi kuuka myanda ipeela pabitale muntu kukiila ku byatumono penda na meso. Kileshesho, sunga doktere ekala na binangu, ta mulombene kuuka myanda i bungi penda mu kutala muntu e na maladi. Abitungu’shi atemeshe kalolo su akumiina kuuka maladi abaadi yawa muntu mukumbe, bya kwete kwipusha, sunga bitundwilo abilesha’shi e na maladi kampanda. Doktere mulombene kulungula muntu e na maladi bwa’shi bamukite radiographie bwa kumona bi munda. Su akutwa kukita byabya, doktere mulombene kumulungula myanda ya madimi. Mu mushindo umune, tatwibalombene kuuka bakwetu bena Kidishitu kalolo penda pabitale byatumono. Abitungu tutompe kuuka ki mwishimba dya muntu. Binyibinyi’shi, tatwibalombene kumona bi mwishimba dya muntu, nyi bwakinyi tatwi balombene kuuka bangi kalolo bu Yehowa nya. Kadi twi kukita mwetu moso bwa kwambula Yehowa. Mushindo kinyi?

3. Miisambo ya mu Bible i mu uno mwisambo ayitukwasha naminyi bwa kwambula Yehowa?

3 Mushindo kinyi ubaadi Yehowa mukitshine bafubi baye myanda? Baadi ebatemesha. Baadi amono bi nshalelo abo na kibaadi akibatakula mu kukita kintu kampanda. Baadi ebapushiisha lusa. Nsaa yatulongo mushindo ubaadi Yehowa mukitshine Yoona, Eliya, Hagaare na Lota myanda, tutaleyi byatudya kumwambula nsaa yatukitshiina bakwetu bena Kidishitu myanda.

TEEMESHA KALOLO

4. Bwakinyi twi kwikala na mweneno ebubi pabitale Yoona?

4 Muyile mweneno eetu a bu muntu, twikwamba Yoona bu muntu shii a kukulupila, na mukutwe lulamato. Yehowa bamupele mudimo wa kulungula mukandu wa kiimu kwi bena Ninive. Kadi pamutwe pa kukokyela, Yoona batwelele mu bwato enda ku ingi mbalo, “kula na Yehowa,” (Yon. 1:1-3, EEM) Su nnobe, bodya kumupa dingi ungi mudimo bwa kutala su akokyela? Nya. Kadi, Yehowa bebikitshine.​—Yon. 3:1, 2.

5. Mayi e mu Yoona 2:2, 3, 10 aakulongyesha kinyi pabitale Yoona?

5 Mu luteko lwaye, Yoona balesheshe kyadi. (Badika Yoona 2:2, 3, 10.) Lumune lwa ku nteko ibaadi Yoona mwele​—alwitukwasha bwa kumuuka kalolo, kushi penda bu muntu baadi musuukye mudimo ubabamupele. Mayi aaye aalesha’shi baadi na kwiyisha, lutumbu, na baadi mwate kitshibilo kya kukokyela Yehowa. Kushi mpaka, Yehowa tabaadi mutale bilubilo bya Yoona, nyi bwakinyi baadi mwaluule ku luteko lwaye, na atungunuka na kumufubisha bu mutemuki!

Su tubauku bantu kalolo, atwikala na mushindo wa kwibapusha lusa (Tala kikoso 6) *

6. Bwakinyi abitungu twikale atuteemesha bangi kalolo?

6 Bwa kuteemesha bangi kalolo, abitungu twikale na kwiyisha na lwishinko. Bi na muulo bwa tubingilo tusatu. Ka kumpala, tatwikala atwelela bangi binangu bi bubi. Ka kabidi, twi kutundula bi binangu bya bakwetu na akibatakula bwa kukita mwanda kampada, na bino abitukwasha bwa kwituula pa mbalo yabo. Ka kasatu, twi kukwasha muntu bwa’shi aukye kyadi. Ingi nsaa tatwiuka bi mwishimba dyetu kalolo mpa na pa twibyakula. (Nki. 20:5) Ungi mukulu a mu Asie amba’shi: “Natentekyesha efuku dinakitshine kilubilo kya kwakula kushi kubanda kuteemesha. Nalungwiile ungi mukwetu mukashi’shi abitungu alumbuule mushindo waaye wa kwaluula mu bisangilo. Kunyima, natundwile’shi e na lukalakashi lwa kubadika na etatshishaa ngofu bwa kutuusha ngaluulo.” Bi na muulo ukata bwa’shi mukulu ooso ‘apushe kalolo’ kumpala kwa kutuusha elango!​—Nki. 18:13, EEM.

7. Nkinyi kibolongyela ku mushindo ubaadi Yehowa mukwashe Eliya?

7 Kwi bangi bakwetu balume na bakashi, be na lukalakashi lwa kwakula bya bapusha mwanda wa kabila kaabo, bipikwa sunga bu muntu bwabo. Twi balombene kwi bakwasha naminyi bwabadya kwitulungula bi mwishimba dyabo? Tentekyesha mushindo ubaadi Yehowa mukwashe Eliya nsaa ibaadi asuku Yesabele. Eliya baadi mwishe mafuku ebungi kumpala kwa kulungula Nshaye e mwiyilu byoso bi mwishimba dyaaye. Yehowa batemeeshe Eliya kalolo. Aye nkumunyingisha na nkumupa mudimo wi na muulo. (1 Bf. 19:1-18) Bakwetu mbalombene kwisha mafuku ebungi kumpala kwa’shi bapushe bya kwitulungula myanda yabadi nayo, anka su betulungula atwikala na mushindo wa kutundula byabapusha. Su twekala na lwishinko bu Yehowa, mbalombeene kwitulungula byabapusha. Byabya, nsaa yabetulungula byabapusha, abitungu twibateemeshe kalolo.

UUKA BAKWENU BENA KIDISHITU KALOLO

8. Muyile Kibangilo 16:7-13, mbikunyi bibaadi Yehowa mukwashe Hagaare?

8 Hagaare mwina mudimo a Sara, baadi mukite myanda bu muntu shii na binangu kunyima kwa Sara kumupa Abrahame bu mukashi. Nsaa ibapetele eyimi, babangile kukutwa kaneemo kwi Sara, mwanda Sara tabaadi na mwana nya. Myanda ibaadi ilwile bikile mu kipaso kibaadi Sara mwate kitshibilo kya kubinga Hagaare. (Kib. 16:4-6) Mwanda wa kukutwa kwetu kwa kupwidika, twi kwela binangu’shi Hagaare baadi mwana mukashi ebubi baadi mulombeene kunyokiibwa. Anka Yehowa tabaadi munangusheene byabya nya. Baadi mutumine Hagaare mwikeyilu. Nsaa ibafikile mwikeyilu kwadi, baadi mumukwashe bwa kulumbuula binangu byaye na anye nkumwelela myabi. Hagaare bamwene’shi Yehowa baadi amumono na auku lukalakashi lwaye loso. Byabya bi bamutakwile bwa kwamba’shi ‘Obe we’Efile mummone’mi, . . . bamono kumpala.’​—Badika Kibangilo 16:7-13.

9. Nkinyi kibaadi kitakule Yehowa bwa kukitshina Hagaare myanda mu wawa mushindo?

9 Yehowa bamwene kinyi mwi Hagaare? Baadi auku nshaleelo abaadi naye kumpala na nkalakashi ibaadi munyingiile. (Nki. 15:3) Hagaare baadi mwina Ejiipitu baadi mushaleele mu nshibo ya beena Ebelu. Baadi epusha bu mwenyi ingi nsaa su? Baadi apusha bushiye bwa kifuko kyaye na eumbo dyaaye su? T’anka penda aye baadi mukashi a Abrahame nya. Aa mafuku, bangi balume basha lulamato abaadi abebakila bakashi bebungi. Anka bino tabibaadi mu mpango ya kumpala ya Yehowa nya. (Mat. 19:4-6) Tabitukanyisha pakumona’shi aa malunda abaadi aatusha mukao na mushikwa mu kifuko. Sunga’shi kukutwa kwa kaneemo kwa Hagaare kwi Sara takubaadi kusankishe Yehowa, kadi baadi mupushe bi binangu byaye na nshaleelo abaadi naye.

Kimba bya kuuka bakwenu bena kidishitu kalolo (Tala kikoso 10-12) *

10. Mushindo kinyi watudi balombene kuuka bakwetu bena Kidishitu kalolo?

10 Twi balombene kwambula Yehowa pa kwitatshisha bwa kupusha bakwetu. Kimba bya kuuka bakwenu bena kidishitu kalolo. Esambe nabo kumpala na kunyima kwa bisangilo, tuka nabo mu bulungudi, na su kwi mushindo, ebetamine bwa kudya nabo koobe. Nsaa yokitshi byabya, okamono’shi, mukwetu mukashi omonanga bu shakumiinaa kwikala peepi na bantu, e na buufu, mukwetu mulume e na bintu bibungi bya ku mbidi omonanga bu sha kukisheenaa, akukila bantu, sunga’shi bena kifuko abakambaa kufika mu bisangilo nka kunyima kwa nsaa, bakwete kunyingiila bulwishi. (Yob. 6:29) Oolo, tabitungu twikale ‘atutwela mu myanda ishi itutale.’ (1 Tim. 5:13) Sunga mbyabya, kuuka ingi myanda ya bakwetu, na myanda yabadi bafumankane nayo mu nshaleelo kwi buwa mwanda akwitukwasha bwa kwibeuka kalolo.

11. Bwakinyi bi na muulo bwa’shi bakulu baukye mikooko yaabo kalolo?

11 Bikishekishe, Bakulu abitungu baukye nshaleelo enaye bakwetu babakwete kupasukila. Tubandeyi kutala kilesheesho kya mukwetu baadi mukukunshi a kifunda abetanyina bu Artur. Aye na ungi mukulu abaadi bakatembele ungi mukwetu mukashi baadi amweka bu e na buufu na muumiine. Artur amba’shi “Tubakaukile’shi mulume aaye baadi mufwe mafuku apeela kunyima kw’abo kwiyibakisheena. Sunga byadi na nkalakashi, mmukushe ba nsongwakashi babidi banyingye mu kikudi. Binobino, takyamono kalolo nya, na kwete kukumba dépression. Kadi, kifulo kyaye bwa Yehowa na lukumiino mbinyingye. Tubamwene’shi twi na bibungi bya kulongyela ku kileshesho ki buwa kya uno mukwetu mukashi.” (Fid. 2:3) Uno mukunkushi a kifunda baadi mulonde kileshesho kya Yehowa. Yehowa auku bafubi baye basha lulamato na nkalakashi yabadi nayo. (Efi. 3:7) Bakulu abauku mikooko kalolo bena mushindo wa kwiyikwasha.

12. Mushindo kinyi ubaadi ungi mukwetu mukashi abetaminaa bu Yip Yee mufikye mu kuuka ungi mukwetu mwina Kidishitu kalolo?

12 Nsaa yokimbi bwa kuuka nshaleelo e naye bakwenu bena Kidishitu bomono bu bashingile, we kwibapushiisha mpa na lusa. Banda kutala kino kileshesho. Yip Yee mushaale mu Asie amba’shi “Ungi mukwetu mu kakongye baadi akulaa na eyi dibukopo ngofu. Na monanga’shi te na bukalanga nya. Kadi nsaa inaadi mwende naaye mu bulungudi, naukile’shi akwasha baledi baaye bwa kuudisha mishipa mu kisalwe. Muubiile kwakula n’eyi di bukopo bwa kukaka ba kidiya.” Akumbasha’shi: “Ne mulongye bya kwiuka bakwetu bena Kidishitu, abitungu nebauukye kalolo.” Abitungu kwitatshisha bw’odya kwiuka bakwenu kalolo. Anka, nsaa y’olondo elango dya mu Bible dya kufungula eshimba dyobe, wambula Yehowa mwanda mmufule “bantu booso.”​—1 Tim. 2:3, 4; 2 Kod. 6:11-13.

LESHA BANGI LUSA

13. Muyile Kibangilo 19:15, 16, nkinyi kibakitshine ba mikeyilu nsaa ibaadi Lota anyengakana, na bwakinyi?

13 Pabaadi mu kipungo ki bukopo, Lota baadi munyengakane pa kukokyela mayi a Yehowa. Ba mikeyilu babidi abafikile kwa Lota, abo nkumulungula bwadya kutuuka na kifuko kyaye mu Sodome. Bwakinyi? Abamulungwile’shi: Atukyebe “kwilutuuta [lupata].” (Kib. 19:12, 13) Ku nakashika efuku dibalondele, Lota na kifuko kya tababaadi babande kutuuka nya. Anka ba mwikeyilu abadimwishe Lota dingi. Kadi “baanyengakananga.” Twi balombene kupwandikisha’shi Lota tabaadi mukokyele Yehowa. Anka Yehowa baadi mutungunukye na kukimba bya kumupasha. Pa “mwanda Yehowa bamufwilanga lusa,” ba mikeyilu abakwatshile kifuko kyaye ku maboko bwa kwibatusha kibundji.​—Badika Kibangilo 19:15, 16.

14. Bwakinyi Yehowa baadi mupushe Lota lusa?

14 Yehowa baadi mupushe Lota lusa bwa tubingilo twi bungi. Lota baadi pangi apele kukatuka kwaye ku nshibo mwanda baadi atshinyi bantu ba mu kibundji, nyi bwakinyi baadi anyengakana bwa kutuuka mu nshibo. Kubaadi dingi angi masaku. Lota baadi pangi mupushe mwanda wa ba nfumu babidi babaadi bapone mu meena a kaabudimbo peepi n’ebanda. (Kib. 14:8-12) Bu bibaadi mwibakile na nshe-bana, Lota baadi ekalakasha bwa kifuko kyaye. Na dingi, Lota baadi mpeta, baadi pangi na nshibo ibuwa mu Sodome. (Kib. 13:5, 6) Eyendo’shi, tuno tubingilo toso tatubadya kukutshishwa Lota bwa kukokyela Yehowa musango umune nya. Anka Yehowa tabaadi mwimene pa bilubilo byaye nya, kadi baadi mumumone bu muntu “mululame.”​—2 Mp. 2:7, 8.

Patuteemesha bangi, twi balombeene kupeta mushindo wa kwibalesha lusa (Tala kikoso 15-16) *

15. Pa mutwe pa kwelela muntu binangu bibubi, nkiyi akitungu’shi tukite?

15 P’amutwe pa kwelela muntu binangu bibubi mwanda wa bikitshino byaye, kita moobe mooso bwa kwitula pa mbalo yaye. Veronica ungi mukwetu mukashi a mu Europe baadi mukite byabya. Amba’shi: “ungi mukwetu mukashi baadi akamba kumweneka nka mushingile. Baadi nka kula na bangi. Ingi nsaa, naadi napusha moo wa kwisamba n’aye. Anka, nadi na nangushena’shi ‘su nami e mu lwalwa lukalakashi, neekala na lukalo lwa lole.’ Natshile kitshibilo kya kumwipusha by’epusha. Babangile kundungula bi mwishimba dyaye! Ngi ami kumuuka kalolo.”

16. Bwakinyi abitungu tutekye bwa kwikala na lusa?

16 Nka penda Yehowa nyi etupushaa kalolo. (Nki. 15:11) Byabya mutekye bwa’shi akukwashe wekale omono bangi by’ebamonaa na bwashi opete mushindo wa kwibapusha lusa. Luteko lubaadi lukwashe ungi mukwetu mukashi abetamina bu Anzhela bwa kwikala etuulu pa mbalo ya bangi. Tabaadi epusheena na ungi mukwetu mukashi mu kakongye kaabo. Anzhela amba’shi: “Bibaadi bibofule bwandya kupona mu kateo ka kwipula yawa mukwetu mukashi na kumutadila ku bula. Ami nkuteka Yehowa bwa’shi ankwashe ngukye yawa mukwetu mukashi kalolo.” Yehowa balulwile ku luteko lwa Anzhela su? Atungunuka’shi: “Tubayiile mu bulungudi pamune atwe nkwisamba nsaa ibungi. Ami nkumuteemesha na lusa. Binobino ne mumufule ngofu, na ne mwate kitshibilo kya kumukwasha.”

17. Abitungu twikale na kitshibilo kya kukita kinyi?

17 Tatwi balombene kusangula bakwetu batudya kulesha lusa nya. Bangi ba kwabadi​—nka buYoona, Eliya, Hagaare, na Lota—​babaadi abanyingiila nkalakashi ibabaadi bekakile abo banabeene. Mu kwakula kwa kalolo, atwe boso tatubekakiile myanda ingi nsaa. Nyi bwakinyi Yehowa etutekye bwa’shi twikale atwikwasheena. (1 Mp. 3:8) Nsaa yatumukokyela, atunyigisha buumune bwa kifuko kyetu ki mu nsenga ishima. Byabya nsaa yatukutwa kwipusheena na bangi, twikaleyi na kitshibilo kya kuteemesha, kuuka, na kwibalesha lusa.

LOONO 87 Fikayi! Nwikishe

^ par. 5 Pa mwanda wa kukutwa kwetu kwa kupwidika, atwelelaa bangi binangu bibubi muyile byatupwandikisha. Anka Yehowa “atalaa eshimba.” (1 Sam. 16:7) Uno mwisambo awisambila mushindo ubaadi Yehowa mukwashe Yoona, Eliya, Hagaare na Lota na kifulo kyoso. Na awitukwasha bwatudya kwambula Yehowa mu mushindo watukitshina bakwetu bena kidishitu myanda.

^ par. 52 BI MU BIFWATULO: Mukwetu bapu kukula mmushingile mwanda ungi mukwetu mulume ki nsongwa bafiki kunyima kwa nsaa mu bisangilo, anka kunyima bakauka’shi abekalanga ba mwikupile kwi ungi motoka.

^ par. 54 BI MU BIFWATULO: Mukunkushi a kasaka ka bulungudi amonanga’shi ungi mukwetu mukashi akumiina kwikala bupenka, kunyima bakauka’shi e na buufu na takambaa kwakula nsaa yadi na bantu bashi mwiubidisheene nabo.

^ par. 56 BI MU BIFWATULO: Kumpala, ungi mukwetu mukashi baadi amono ungi bu sha pasukila bangi, anka pabakisha naye nsaa pamune, bauuku’shi te byabya bibaadi amwelela binangu nsaa ibabadi bafumankane ku Nshibo ya Bufumu bwa musango wa kumpala.