1. Andi di Bëibel ta taki u Jehovah, nöö unfa di soni dë ta da u kötöhati?

UNFA i bi o fii te sëmbë ta kuutu i, u di de ta luku di fasi fa i mbei, di föluku sëmbë di i dë, nasö di fasi fa i ta bisi soni? Kandë ja bi o lobi di soni dë. U ta wai seei taa Jehovah an ta kuutu u u di a ta luku dee soni di libisëmbë wojo ta si! Di Samuëli bi go luku dee womi mii u Isai, an bi si andi Jehovah bi ta si. Jehovah bi piki Samuëli taa wan u dee womi mii u Isai bi o toon könu u Isaëli. Ma undi u de? Di Samuëli bi si di möön gaan womi mii u Isai de kai Eliab, hën a bi taki taa: „Di salufuwan u Jehovah wë ta taanpu a Jehovah fesi aki tuutuu.” Wë Eliab bi hanse. Fëën mbei Samuëli bi mëni taa Jehovah bi o tei ën faa toon könu. „Ma Jehovah piki Samuëli taa: ’Na luku di fasi fa a mbei, nasö fa a langa, biga nëën mi tei.’” Andi u ta lei a di soni aki? Wë Jehovah bi taki tu taa: „Di soni di di wojo ta si nöö libisëmbë ta si. Ma Jehovah ta si andi dë a di hati dendu.”​—1 Sam. 16:1, 6, 7.

2. Faandi mbei wa musu kuutu wan sëmbë ku di soni di u ta si nöö, te i luku Johanisi 7:24?

² U di u da zöndu libisëmbë, mbei hii u tuu ta kë kuutu wotowan ku dee soni dee wojo fuu ta si. (Lesi Johanisi 7:24.) Ma ee luku nöö u ta luku wan sëmbë, nöö wa o sa sabi unfa a dë tuutuu. Aluwasi ee wan data köni seei, tökuseei an sa sabi unfa soni dë da wan suwakima ee luku nöö a ta luku di sëmbë ku wojo nöö a kaba. A musu haika di sëmbë bumbuu te a o konda dëën un pei siki a bi abi kaa, söseei a musu haika te di sëmbë ta piki ën unfa a ta si di soni di ta miti ën, ku unfa a ta fii. Di data sa manda di sëmbë faa go puu wan footoo, u de sa sabi andi ta pasa a di sëmbë sinkii dendu. Ee di data an du dee soni aki, nöö a sa pasa taa an da di sëmbë di soifi deesi. Sö nöö a dë da u.  Wa sa sabi unfa wan baaa nasö wan sisa dë tuutuu te u ta luku ën nöö a kaba. Ma u musu mbei möiti fuu ko sabi unfa a dë tuutuu. A dë sö tuu taa wa sa sabi andi dë a wan sëmbë hati. Fëën mbei nöiti woo sa fusutan wan sëmbë kumafa Jehovah ta fusutëën. Hii fa a dë sö, tökuseei u sa waka a Jehovah baka. Unfa u sa du di soni aki?

3. Unfa dee woto u sëmbë dee sikifi a di Bëibel, sa heepi u fuu du soni kumafa Jehovah ta du soni?

³ Unfa Jehovah ta libi ku dee dinima fëën? A ta haika de. A ta hoi soni u de a pakisei. Soni kuma di fasi fa de kiija, ku dee soni dee ta miti de. A ta lei tu taa a ta fii da de. A di woto aki woo si unfa Jehovah bi du dee soni aki da Jona, Elia, Hagali, ku Lotu, nöö woo luku unfa useei sa djeesi Jehovah te u dë ku dee baaa ku dee sisa fuu.

4. Faandi mbei u bi o sa si Jona wan fasi?

⁴ U di wa sabi hii soni u Jona, mbei u sa ta si ën kuma wan sëmbë di wotowan an bi sa futoou, nasö kuma wan sëmbë di an bi ta hoi hënseei a wotowan. Jehovah bi piki ën taa a musu go paaja wan kuutu bosikopu a di foto Ninifei. Ma ka u Jona piki Jehovah buka, hën a tei wan sipi, hën a go a wan hii woto së, „u di a bi kë tjubi da Jehovah” (Jona 1:1-3). I bi o kë da Jona pasi möön faa du di wooko di Gadu bi mandëën faa du ö? Kandë ja bi o kë. Ma Jehovah bi si taa a bi sa da Jona di okasi faa du di wooko wan pasi möön.​—Jona 3:1, 2.

5. Un soni u Jona i ko sabi di i lesi Jona 2:1, 2, 9?

⁵ Te u luku dee soni di Jona bi taki di a bi begi, nöö u ta si un pei sëmbë a bi dë tuutuu. (Lesi Jona 2:1, 2, 9.) An dë u taki taa Jona bi begi Jehovah sömëni pasi. Ma di begi di a bi begi di a bi dë a di fisi bëë dendu, ta heepi u fuu si taa an bi dë wan sëmbë di an bi kë du wan wooko di Jehovah bi mandëën faa du nöö a kaba. Dee soni dee a bi taki a di begi fëën ta lei u taa a bi abi sakafasi, taa a bi ta tei soni u bigi, söseei taa a bi dë kabakaba u piki Jehovah buka a soni. Fëën mbei an ta foondo u taa Jehovah an bi luku di soni di a bi du nöö a kuutu ën. Ma Jehovah bi piki di begi u Jona, hën a dëën pasi faa du di wooko u wan tjabukama go dou!

6. Faandi mbei a dë wan bunu soni te u ta haika bunu te wotowan ta fan?

⁶ Ee u kë haika bunu te wotowan ta fan ku u, nöö u musu abi sakafasi, söseei u musu abi pasensi. A ta bunu fuu ta du di soni aki, u di a sa heepi u a dii fasi. Di fosu soni, hën da a o heepi u fu wa ta kuutu sëmbë a wan föutu fasi.  Di u tu soni, hën da da woo sa fusutan unfa di baaa nasö di sisa fuu ta fii, söseei woo sa sabi faandi mbei a ta du so soni. Te u ko sabi dee soni aki kaa, nöö a o heepi u fuu möön fii dëën. Di u dii soni, hën da woo sa heepi di sëmbë faa ko sabi soni fëën seei di an bi sabi. So juu wan sëmbë an ta kaba fusutan faandi mbei a ta fii wan fasi. Ma te a konda da wotowan unfa a ta fii, nöö di soni dë sa heepi ën faa ko fusutan faandi mbei a ta fii sö (Nöng. 20:5). Wan gaanwomi a Asia bi taki taa: „A bi pasa taa wan daka mi bi taki wan soni hii fa ma bi kaba sabi unfa soni bi dë tuutuu. Mi bi piki wan sisa taa a musu ta da möön bunu piki a dee komakandi. Bakaten, mi bi ko fusutan taa di sisa aki an bi sa’ u lesi sö bunu, nöö ku taanga möiti a bi ta da piki a komakandi.” A dë wan gaan fanöudu soni seei taa wan gaanwomi musu ’jei unfa soni dë tuutuu’ ufö a da wan sëmbë lai!​—Nöng. 18:13.

7. Andi i ta lei u di fasi fa Jehovah bi libi ku Elia?

⁷ A ta taanga da so u dee baaa ku dee sisa fuu u de konda unfa de ta fii, kandë u di soni bi miti de a di ten di pasa. Kandë di fasi fa so u de kiija mbei di soni aki ta taanga da de, nasö u di de an abi di guwenti u du di soni aki. Andi u sa du sö taa an taanga da de u de konda da u unfa de ta fii tuutuu? Pakisei fa Jehovah bi libi ku Elia di a bi ta kule da Iseibëli. Sömëni daka bi pasa ufö Elia bi piki di Tata fëën di dë a liba ala, unfa a ta fii. Jehovah bi haikëën bunu. Jehovah bi da Elia taanga te a kaba, hën a dëën wan gaan wooko faa du (1 Kön. 19:1-18). A sa tei ten ufö dee baaa ku dee sisa fuu bigi konda da u unfa de ta fii. Ma te de bigi du di soni aki, nëën ufö woo sa sabi unfa de ta fii tuutuu. Ee u abi pasensi kumafa Jehovah abi pasensi, nöö de o futoou u. Nöö te de ta fan, nöö u musu haika de bunu.

8. Unfa Jehovah bi heepi Hagali, te u luku Kenesesi 16:7-13?

⁸ Di mujëë saafu u Salai de ta kai Hagali, an bi du soni a wan bunu fasi di a bi ko toon wan mujëë u Abam. Di Hagali bi ko dë ku bëë, hën a bi bigi ta sösö Salai, u di Salai an bi pai miii wan daka. Hagali bi du ku Salai sö tee taa Salai bi jaka Hagali (Ken. 16:4-6). U di u da zöndu libisëmbë, mbei u bi sa pakisei taa a bunu taa di soni dë pasa ku Hagali, biga a bi abi gaanfasi. Ma na sö Jehovah bi pakisei u di soni di bi miti Hagali. Jehovah bi manda wan ëngëli go a Hagali. Di di ëngëli bi dou a Hagali, hën a heepi ën faa tooka di fasi fa a bi ta pakisei, hën a wensi bunu dëën. Hagali bi ko fusutan taa Jehovah bi ta buta pakisei nëën, söseei taa a bi sabi andi bi ta miti ën. Fëën mbei a bi taki taa: „Ju da wan Gadu di ta si hii soni . . . , di sëmbë di ta si mi.”​—Lesi Kenesesi 16:7-13.

9. Faandi mbei Jehovah bi libi bunu ku Hagali?

⁹ Andi Jehovah bi si a Hagali? A bi sabi andi ku andi bi miti Hagali, söseei a bi sabi dee soni dee bi ta taanga dëën (Nöng. 15:3). Hagali bi dë wan Egepiti mujëë di bi ta libi ku wanlö Hebelejën sëmbë. A kan taa so juu a bi ta fii kuma sëmbë an bi lobi ën. A kan tu taa a bi ta hangi dee sëmbë fëën ku di köndë fëën. Nëën wanwan bi dë mujëë u Abam. Fosufosu, so dinima u Jehovah bi ta abi möön leki wan mujëë. Ma na sö Jehovah bi kë taa soni musu dë (Mat. 19:4-6). Fëën mbei an ta foondo u taa di soni dë bi ta mbei sëmbë ta haun ku wotowan, söseei a bi ta mbei hati u de ta boonu ku wotowan. Jehovah bi sabi taa an bi bunu taa Hagali libi hogi ku Salai, ma tökuseei a bi fusutan unfa Hagali bi ta fii, söseei a bi fusutan unfa soni bi dë dëën. Dee soni dë bi mbei Jehovah bi libi bunu ku Hagali.

10. Andi u musu du fuu ko sabi dee baaa ku dee sisa fuu möön bunu?

 ¹⁰ U sa djeesi Jehovah te u ta mbei möiti fuu ko fusutan unfa dee baaa ku dee sisa fuu ta fii. Mbei möiti fii ko sabi dee baaa ku dee sisa fii möön bunu. Fan ku de ufö di komakandi bigi, söseei te di komakandi kaba. Peleiki makandi ku de. Nöö ee a sa, kai de u de ko a i pisi u de njan wan soni makandi ku i. Te i du dee soni aki, nöö kandë joo ko fusutan taa di sisa di i bi mëni taa an abi suti fasi, an dë sö tuutuu, ma u di a ta sen mbei a ta dë sö. Nasö kandë joo ko fusutan taa di gudu baaa an giii, ma a lo’ u da sëmbë soni. Nasö kandë joo ko fusutan taa na ku deseei kë wanlö sëmbë u wan wosudendu ta ko latilati a dee komakandi, ma u di sëmbë ta du ku de mbei (Jöpu 6:29). An dë u taki taa wa musu „ta tjökö buka a sëmbë soni” (1 Tim. 5:13). Ma a ta bunu te u sabi wantu soni u dee baaa ku dee sisa fuu. Di soni aki sa heepi u fuu ko ta fusutan de möön bunu.

11. Faandi mbei a dë fanöudu u dee gaanwomi sabi dee baaa ku dee sisa bumbuu?

¹¹ A dë fanöudu u dee gaanwomi ko sabi dee baaa ku dee sisa u de bunu. Luku di woto u wan baaa de kai Artur. Di baaa aki bi dë wan keling-gaanwomi. Di baaa aki ku wan woto gaanwomi bi go luku wan sisa nëën pisi. Di sisa aki an bi ta hulu sëmbë wan apaiti. Artur bi taki taa: „U bi ko fusutan taa di sisa aki manu bi lasi libi kölö sö baka di de bi tööu. Hii fa soni bi ta taanga dëën, tökuseei a bi heepi dee tu mujëë mii fëën u de ko lobi Jehovah. Bakaten dee mii aki bi toon dinima u Jehovah. Ma nöunöu wojo fëën ta booko, nöö a ta fii booko saka seei. Ma hii fa soni dë sö, tökuseei a lobi Jehovah gaanfa jeti, nöö di biibi fëën taanga jeti. U bi ko si taa u bi sa lei sömëni soni a di sisa aki” (Fil. 2:3). Di keling-gaanwomi aki bi du soni kumafa Jehovah ta du soni. Jehovah sabi dee dinima fëën, söseei a sabi un fuka de ta tja (Ëki. 3:7). Te dee gaanwomi sabi dee baaa ku dee sisa u de bumbuu, nöö de o sa heepi de.

12. Unfa wan sisa bi feni wini, di a bi ko sabi wan woto sisa u di kemeente ka a nango möön bunu?

¹² Te i ko sabi wan baaa nasö wan sisa bumbuu, di abi fasi di ta toobi i, nöö joo sa möön fii dëën. Wan sisa di ta libi a Asia, bi taki taa: „Wan sisa u di kemeente ka mi nango, bi ta kai wolo te a bi ta fan ku sëmbë. Mi bi ta si kuma an bi abi manii. Ma di mi ku ën bi peleiki makandi, hën mi bi ko jei taa a bi ta heepi dee gaansëmbë fëën sei fisi a wojowojo fosu. A bi musu ta fan taanga u kai sëmbë u de ko bai soni nëën.” Di sisa aki bi taki tu taa: „Mi bi ko si taa ee mi bi kë fusutan faandi mbei dee baaa ku dee sisa u mi ta du wan soni, nöö mi musu  mbei möiti u mi ko sabi de möön bunu.” Tuu taa i musu mbei taanga möiti fii ko sabi dee baaa ku dee sisa fii. Ma te i ta jabi i hati da wotowan, nöö joo djeesi Jehovah, di Gadu di lobi „hii sëmbë u goonliba tuu”.​—1 Tim. 2:3, 4; 2 Kol. 6:11-13.

13. Te u luku Kenesesi 19:15, 16, nöö andi dee ëngëli du di Lotu bi ta naanaa, nöö faandi mbei de du di soni dë?

¹³ Lotu an bi piki Jehovah buka wantewante a wan pisiten ka a bi dë fanöudu tuutuu. Tu ëngëli bi go a Lotu, hën de piki ën taa hën ku dee sëmbë fëën wosudendu musu kumutu a di foto Sodom. Faandi mbei? De bi taki taa: „Woo booko di kamian aki” (Ken. 19:12, 13). Di debooko fëën, Lotu ku dee sëmbë fëën bi dë a wosu jeti. Fëën mbei dee ëngëli bi ko fan ku Lotu wan pasi möön. Ma tökuseei a „bi ta naanaa”. Kandë u bi o sa kë taki taa Lotu an bi ta booko hën hedi ku di soni di Jehovah bi ta piki ën, nasö taa an bi ta piki Gadu buka. Ma tökuseei Jehovah bi suku fasi faa tjubi Lotu. „U di Jehovah bi abi tjalihati fëën”, mbei dee ëngëli bi kisi dee sëmbë aki hoi a de maun, hën de tja de go a döösë u di foto.​—Lesi Kenesesi 19:15, 16.

14. Kai wantu soni di bi sa mbei Jehovah bi abi tjalihati u Lotu.

¹⁴ Kandë sömëni soni dë di mbei Jehovah bi abi tjalihati u Lotu. A kan taa Lotu an bi kë kumutu a wosu u di a bi ta fëëë dee sëmbë dee bi ta libi a döösë u di foto. Woto hogi bi sa miti de tu. A kan taa Lotu bi jei taa tu könu bi kai go a baaku dendu di bi abi tala. Dee baaku aki bi dë a wan lagi kamian zuntu ku ka Lotu bi ta libi (Ken. 14:8-12). A musu u dë sö taa Lotu bi ta booko hën hedi ku di mujëë fëën, söseei ku dee mii fëën. Boiti di dë, Lotu bi gudu, nöö kandë a bi abi wan waiti wosu a Sodom (Ken. 13:5, 6). Aluwasi fa soni bi dë, tökuseei na wan u dee soni aki bi musu tapa Lotu fu an piki Jehovah buka wantewante. Ma Jehovah an bi buta pakisei a di föutu di Lotu mbei, ma a bi taki taa a dë wan „bumbuu sëmbë”.​—2 Pet. 2:7, 8.

15. Andi u musu du, ka fuu kuutu wan sëmbë?

¹⁵ Na kuutu wan sëmbë u dee soni dee a ta du, ma mbei möiti fii ko fusutan unfa a ta fii. Wan sisa de kai Veronica, di ta libi a Europa,  bi pooba u du di soni aki. A bi taki taa: „Hii juu a bi ta djei kuma wan sisa an bi ta kë fan ku sëmbë. An bi ta hulu sëmbë tu. So juu mi bi ta fëëë u go fan ku ën. Ma mi bi pakisei taa: ’Ee mi bi dë sö, mi bi o abi wan mati fanöudu.’ Fëën mbei mi bi go hakisi ën unfa a ta fii, hën a bi konda da mi unfa a ta fii! Nöunöu mi ko ta fusutëën möön bunu.”

16. Faandi mbei u musu begi Jehovah faa heepi u fuu ta möön fii da wotowan?

¹⁶ Jehovah da di wan kodo sëmbë di ta fusutan u te dou (Nöng. 15:11). Fëën mbei i sa hakisi ën faa heepi i fii sa si di soni di a ta si a wotowan. Söseei i sa hakisi ën faa heepi i fii fusutan unfa i sa lei wotowan taa i ta fii da de. Wan sisa de kai Anzhela bi taki taa di begi di a bi ta begi, bi ta heepi ën faa ta möön fii da sëmbë. Wan sisa bi dë a di kemeente ka di sisa aki bi dë, nöö a bi taanga da Anzhela faa libi ku di sisa aki. Anzhela bi taki taa: „An bi o dë wan taanga soni seei u mi kuutu di sisa aki, nöö mi koti pasi dëën. Ma mi bi begi Jehovah faa heepi mi u mi fusutan unfa soni dë da di sisa aki.” Jehovah bi piki di begi u Anzhela u? Wë a bi taki möön taa: „U bi du di peleikiwooko makandi, hën bakaten u bi fan wantu juu longi. Mi bi haikëën ku pasensi. Nöunöu mi ko lobi ën möön gaanfa, nöö mi dë kabakaba u heepi ën.”

17. Andi u musu dë kabakaba u du?

¹⁷ Ja sa taki un baaa ku un sisa i kë fii da nasö un baaa ku un sisa ja kë fii da. Soni ta miti hii de tuu, leti kumafa soni bi miti Jona, Elia, Hagali, ku Lotu. So juu deseei bi suku dee soni aki. Fuu taki ën kumafa a dë, nöö so juu useei ta du soni di ta mbei hogi miti u tu. U di soni aki mbei u sa taki taa Jehovah abi leti u hakisi u fuu abi tjalihati da wotowan (1 Pet. 3:8). Te u ta piki Jehovah buka, nöö u sa ta möön libi fiifii ku dee baaa ku dee sisa fuu a hii së u goonliba. Boo dë kabakaba u haika dee baaa ku dee sisa fuu te de ta fan. Boo mbei möiti fuu ko sabi unfa soni dë da de tuutuu, söseei boo lei taa u abi tjalihati u de.