1. Bibilia ili yalanda kisinka ki kili kyateekia mutima palwakue Yehova?

ATI, KUNTI watona bantu bakupingule kukoonkana ni rangi ya mpapa yobe, vili lukebu lobe, ao vili mubili obe? Kulanda kisinka teutona. Kili kyakoselezia kakiine kumana nangue Yehova teezi kutupingula kukoonkana ni beelia bili byamoneka pa menso a muntu! Kwa mufuano, musita Samweli lwaaile kukenta mu baana bakue Yese, taamwene keelia kyaali kyamwene Yehova. Yehova waamulandile Samweli nangue, umo pakati ka baana bakue Yese wakaba kwaluka likolo wa mu Israeli. Inzi, naanipo? Musita Samweli lwaamumwene Eliabu, muana mukulu wakue Yese, waalandile eevi: “Kakiine ozu i muntu wakue Yehova abiikilue mafuta emeene ntaanzi yakue.” Eliabu waali wamonekele kuya wapalile kwaluka likolo. “Inzi Yehova waamulandile eevi Samweli: ‘Te kukenta lukebu lwakue ao kuleepa kwakue paantu neene mukeene.’” Twasambililapo ki? Yehova waaongeziizie eevi: “Muntu ali wamona keelia kili kyamoneka ku menso, inzi Yehova ali wamona keelia kili ku mutima.”​—1 Sam. 16:1, 6, 7.

2. Nga vilandile lileembo lya Yoane 7:24, juu ya ki te tupalile kumupingula muntu kukoonkana ni vyali wamoneka panze? Leeta mufuano.

² Paantu tuli bantu basipuililikile, fwe bonse twaikala twali ni mibeele ya kupingula bange kukoonkana ni vibamwenekele. (Soma Yoane 7:24.) Inzi, muntu, tuli twamumanasie kaniini kupitila vyali wamoneka ku menso etu. Tuleete mufuano. Atasie doktere ali saana ni maano ni bufundi, taviinda kumana bintu bingi kupitilasie kumukenta muluele. Apalile kutuilizia wapoozeleko saana maano kine atonene kumana muluele ali waemiiwa na buluele ki, ali mukuya waiunvua siani ao aali yonse ili mukunvua muluele. Doktere kunti wabombia ni kipiimo kya radio eevi amane buavia buli mukati mubili wa muluele.  Kine waandua kukita evio, ali kumupeela muluele miti isipateene ni buluele. Enka evio, tetuviinda kubamana buino balupua ni bankazi kine twabakentasie pa muulu-muulu. Tupalile kukita maka kukenta munkati mwa muntu. Kakiine tetuviinda kusoma bili ku mutima, pakaako tetuviinda kumana bili ku mutima wa muntu nga evelia vili vyamana Yehova. Inzi, tupalile kukita maka etu onse eevi kumupala Yehova. Kumupala siani?

3. Mpunda ili mu Bibilia ilondolwelue mu leeli lyasi kunti yatukwasia siani kumupala Yehova?

³ Yehova ali wabakitila siani babombi bakue? Ali wabatuilizia. Ali wamana aali yabo ni bintu bili byabeemia. Kabili ali wabalangilila nkumbu. Musita utuli kuya twamona Yehova vyaamukitiile Yona, Eliya, Hagari ni Loti, tuli kusambilila vituli kumupala Yehova mu nzila ituli twabakitila balupua ni bankazi.

4. Juu ya ki kunti twamupingula ovio Yona?

⁴ Mu maano etu a kimpeleela, kunti twamupingula Yona nangue te wakuswapilua, kabili te wa kisinka. Waapokeleele malaizio aolokele kufuma kuli Yehova a kuya kusimikila mpunda ya bupinguzi mu muzi wa Ninawi. Inzi paali pa kunakila, Yona waingiile mu buato bwa kuya ku nkeende ipuseene ni koolia kwabanga walandilue kuya, “kule ni Yehova.” (Yona 1:1-3) Ati, kabenge ni weewe, kunti wamupeela nkeende inge eevi afikilizie mwilo wakue? Paange teuviinda. Inzi Yehova weene, waamwene nangue kipalile kumupeela kabili.​—Yona 3:1, 2.

5. Wasambilila ki kuli Yona kukoonkana ni milandu yakue ili mu lileembo lya Yona 2:1, 2, 9?

⁵ Mu lipepo lyakue, Yona walangiliile kakiine vyali bumuntu bwakue. (Soma Yona 2:1, 2, 9.) Yona waapepele lingi kuli Yehova. Lipepo limo pakati ka mapepo akue, leelia lyaapepele waali munda mwa kisabi, lyatukwasia kumumona apanasie nangue ni muntu waabutukile miilo yapeelue. Milandu yakue yalangilila nangue waali wafuukile, watasia kabili waapinguile kunakila kuli Yehova. Te kyakupapia kumona nangue Yehova waamwene bikitua byakue Yona, waasukile lipepo lyakue kabili waatwaliliile kumubombia kuya waali kabika!

6. Juu ya ki ni kintu kya mana saana kutuilizia twapoozeleko saana maano?

⁶ Eevi tubatuilizie bange twapoozeleko ni maano, tupalile kuya twafuukile ni kuya twali ni mutima wa kusipikizia. Kuli nsaambu itatu ilangiliile nangue ni kintu kya mana saana kukita evio. Kya mambo, tetuya twaleengele kubapingula bantu mu nzila isipalile. Kya bubili,  kunti twainika viyunvuile lupua weetu ni kintu kilengele eyunvue evio, kabili keekio kili kutukwasia kumulangilila nkumbu. Kya butatu, kunti twamukwasia muntu amane kintu kampanda palwakue mwine. Musita unge tetwizi kumana ata vituli twaiunvua fwe beene mpaka musita utuli kulanda bili ku mutima. (Tus Maf. 20:5) Mukote umo wa mu kyalo kya Asia walanda eevi: “Nalanguluka busiku bumo naaluviizie kulanda ntaanzi ya kutuilizia. Naamulandile nkazi umo nangue waali wapalile kuwaamia byasuko byali waasuka mu kulonghaana. Pa kyamba, naainikile nangue waali ni buavia bwa kusoma, kabili waali wakita maka akue onse eevi aleete byasuko.” Ni kintu kya mana kakiine kila mukote “kunvua vili bintu mu kisinka” ntaanzi ya kuleeta musoko!​—Tus Maf. 18:13.

7. Weewe, wasambilila ki kukoonkana ni Yehova vyaamukitiile Eliya?

⁷ Bintu byabasaangile bange balupua ni bankazi mu buikazi ao bumuntu bwabo, bili byalengia bamone kyakoleele kulanda vibali baiunvua. Kunti twakita ki eevi kubakwasia baleengelue kutubuila bili ku mutima? Languluka Yehova vyaamukitiile Eliya musita lwaali wamubutukile Yezebeli. Paapitile nsiku ingi ntaanzi Eliya amubuile Baba wakue wa ku muulu tonse tuli ku mutima. Yehova waamutuiliziizie wapoozelepo maano. Kabili wamukoseleziizie Eliya ni kumupeela miilo ya mana ya kukita. (1 Makol. 19:1-18) Kunti yatwama musita ku balupua ni bankazi pakunti besaange bali ni buntungua bwa kutubuila vibeiunvuile. Inzi, kinesie batubuila kunti kyakitika twaluke ni buviinde bwa kumana vibeiunvuile mu kisinka. Kine twamupala Yehova kupitila kuya twabasipikizia, bali kutubuila vibeiunvuile. Musita ubaleengelua kutubuila vibeiunvuile, tupalile kubatuilizia twapoozeleko saana maano.

8. Nga vilandile lileembo lya Kutendeka 16:7-13, Yehova waamukwasiizie siani Hagari?

⁸ Hagari, mubombi wakue Sarai, waakitile byabulubi musita lwaalukile mu ka Abramu. Hagari waalukile ni liimi ao mimba ni kutendeka kumusaabula Sarai, asinavyale baana. Aali yakilile kubiipa mpaka Sarai wamukumbile Hagari. (Kut. 16:4-6) Kupitila malanga etu asipuililikile, kunti twalanda nangue Hagari waali mwanakazi waali ni kiitoni kyabiipile, kabili bamukumbilesie ni nsaambu. Inzi Yehova taamumwene evio. Watumine malaika wakue aye amumone. Musita malaika lwamumwene Hagari, waamukwasiizie kupilibula aali yakue ni kumupaala. Hagari waainikile nangue Yehova waali wamumwene kabili waali wamanine aali yakue. Waakinkiziiziwe kumukuuta Leeza nangue “Leeza ali wamona buino, . . . olia wamona neene.”​—Soma Kutendeka 16:7-13.

9. Ni kiki kyaalengiizie Yehova amukitile buino Hagari?

⁹ Yehova waamanine ki palwakue Hagari? Waali wamanine buino aali yakue ya kale ni kila kintu kyaasipikiziizie. (Tus Maf. 15:3) Hagari mwikala kyalo kya Misri, waaikeele mu nsesi ya Muebrania umo. Eba, musita unge waali waiunvua nangue ni mueni? Eba, waali walanguluka lupua lwakue ni ku kyalo kwavyaliilue? Te weenesie waali mukazi wakue kwa Abramu. Mu musita kampanda, babombi ba kisinka baali ni bakazi bapitile pa umo. Inzi Yehova taapangile evio ku ntendeko. (Mat. 19:4-6) Te kyakupapia, lingi ezio aali yaali yaleeta bunkua ni kipuki mu lupua. Yehova wamanine nangue Hagari waaluviizie pa kumukoosiizia Sarai mukinzi. Inzi kunti twaya twali ni kisinka nangue Yehova waamwene Hagari vyaali waiunvuile ni aali yakue, i kyalengele amukitile buino.

10. Kunti twakita ki eevi tubamane buino balupua ni bankazi?

 ¹⁰ Kunti twamupala Yehova kine twakita maka kubonvua balupua ni bankazi beetu. Kita maka ubamane buino balupua ni bankazi bobe. Lanziana nabo ntaanzi ni kisia kulonghaana, simikila nabo, kabili kine kyakitika, bakupe ku kyakulia. Kine wakita evio, ewee, uli kupapa. Kunti wainika nangue nkazi amonekele nangue teezi kukita bukibuza kakiine alengeluesie na busoni; lupua uuli wamona nangue ali watona saana bintu bya kimubili, ali wapaana saana; ni lupua luli lwafika lingi nyuma ku kulonghaana, luli mukusipikizia kuluisiiwa. (Yob. 6:29) Kakiine te tupalile “kwiingizia mu bintu bya bange.” (1 Tim. 5:13) Inzi, kili buino kumana bintu kampanda palua balupua ni bankazi ni bintu bili byabalengia ezio aali ya bumuntu bwabo.

11. Juu ya ki bakote bapalile kumana buino nkondolo?

¹¹ Bakote palwabo, bapalile kumana aali ya balupua ni bankazi babali batungulula. Mona mufuano wakue lupua umo ali wakuutua Artur, waali kangalila wa muputule. Weene pamo ni mukote umo, baile kumwendela nkazi waali ni busoni kabili waali watalaliile. Walanda eevi: “Twainikile nangue, ozo nkazi waali wafuiliilue na mulume wakue musita uniini kisiasie kuupana. Anzia azo maavia, waakuziizie bana babili banakazi bakosele kimupasi. Inzi, loonu, buviinde bwakue bwa kumona butendekele kukeepa, kabili ali ni buluele bwa kukooka mutima. Anzia evio, ntono yakue kuli Yehova ni kiketekelo kyakue byaali byatwaliliile kuya byalumine. Twainikile nangue twali twapalile kusambilila ku mufuano wakue uweeme.” (Baf. 2:3) Ozo kangalila wa muputule waakoonkele mufuano wakue Yehova. Yehova aimanine nkondolo ni misa yabo. (Kuf. 3:7) Bakote bamanine buino nkondolo, bali ni buviinde bukata bwa kuikwasia.

12. Nkazi ali wakuutua Yip Yee wanoonkeelemo siani mu kumumana nkazi wa mu kilonghaano?

¹² Kine wafikiila kumana Mukristu muinobe uuli wamona nangue ali ni kibelezi kiusitonene, kunti wakinkiziiwa kumunvuila saana nkumbu. Mona ozu mufuano. Nkazi umo ali wakuutua Yip Yee wa mu kyalo kya Asia, walanda eevi: “Nkazi umo wa mu kilonghaano kyetu waali wasamuna saana pa kulanda. Naamwene nangue taali na mukinzi. Inzi musita unasimikiile nakue, naamanine nangue waali wabeleziizie kubakwasia baviazi bakue kusisia tusabi ku nsoko. Waali wapalile kulanda wasamuine eevi abuusie nkulu ya bantu bakuiza pa kusita.” Yip Yee waongezia eevi: “Naainikile nangue eevi mbamane balupua ni bankazi, naali napalile kumana aali yabo.” Iloombele  kukita maka eevi kubamana buino balupua. Inzi, kine wakoonka masoke ali mu Bibilia eevi kwizula saana mutima obe, uli kumupala Yehova, abatonene “bantu ba misango yonse.”​—1 Tim. 2:3, 4; 2 Bakor. 6:11-13.

13. Nga vilandile lileembo lya Kutendeka 19:15, 16, bamalaika baakitile siani musita Loti lwali wafuutafuuta, kabili juu ya ki?

¹³ Mu musita kampanda wa mu buikazi bwakue, Loti waali wafinine pa kunakila malaizio akue Yehova. Bamalaika babili baizile kumwendela Loti ni kumulanda afumie lupua lwakue panze pa muzi wa Sodoma. Juu ya ki? Baalandile eevi: “Tuli kwinoona eezi nkeende.” (Kut. 19:12, 13) Lukele-keele lwakue, Loti pamo ni lupua lwakue batwaliliile kuya baali pa nsesi. Pakaako, bamalaika bamusokele kabili Loti. Inzi “watwaliliile kufuutafuuta.” Kunti twamupingula Loti nangue taali wapoozeleko maano kabili taali wanakila. Inzi, Yehova taalekeele kukeba nzila eevi amupususie. “Paantu Yehova waamunvuiliile nkumbu,” bamalaika batweme lupua lwakue Loti ku kuboko ni kubatungulula mpaka panze pa muzi.​—Soma Kutendeka 19:15, 16.

14. Juu ya ki Yehova waamunvuiliile Loti nkumbu?

¹⁴ Kuli nsaambu ingi yamulengiizie Yehova amunvuile Loti nkumbu. Paange, Loti waali watiina kufuma mu nsesi yakue, paantu waali waunvuile muenzo wa bantu baali panze pa muzi. Kwali ni bunge buavia. Kipalile, Loti waali wamanine bamakolo babili baaponeene mu kiina kyalimo bulimbu ao kabulimbu mu peepi ni lulambe. (Kut. 14:8-12) Paantu abanga waali mulume kabili waali baba, Loti waali wapalile kwema juu ya lupua lwakue. Kuongezia pakaako, Loti waali wanoonkele, paange waali wakuulile nsesi yaweeme mu muzi wa Sodoma. (Kut. 13:5, 6) Kakiine, pakati ka ezio nsaambu, te paali ata imo ya kumulengia Loti andue kumunakila Yehova bila kukokola. Anzia evio, Yehova taamwenesie butope bwakue Loti, inzi wamumwene kuya waali “muntu wa nsaambu.”​—2 Pet. 2:7, 8.

15. Paali pa kumupingula muntu kupitila bintu byali wakita, tupalile kukita ki?

¹⁵ Paali pa kupingula muntu kupitila bintu  byali wakita, kita maka umane vyali waiunvua. Veronica, nkazi wa mu kyalo kya Bulaya, waeziizie kukita evio. Walanda eevi: “Nkazi umo, weene lyonse waali wamonekele wauzikile. Waali waiteengele ni bange. Musita unge, naali naunvua muenzo wa kumutenzia. Inzi naatontonkaniizie eevi, ‘Kabenge neene i ali mu elia aali, nga ntonene kuya naali ni kibuza.’ Pakaako, naapinguile kumwipuzia vyaali waiunvua. Ni weene watendekele kumbuila tuntu twaali ku mutima wakue! Loonu nakimumana buino.”

16. Juu ya ki tupalile kupepa eevi tukwasiiwe kulangilila nkumbu?

¹⁶ Yehova i muntu sie bunke ali watumana buino saana. (Tus Maf. 15:11) Kansi muloombe akukwasie umone bange nga vyali wabamona kabili umane vya kubalangilila nkumbu. Lipepo lya mukwasiizie nkazi umo ali wakuutua Anzhela kulangilila nkumbu. Nkazi umo mu kilonghaano kyabo taali waunvuana na bange. Anzhela walanda eevi: “Kyaali kyaleengele saana kuponena mu muteo wa kutendeka kulanda ovio palwakue ozo nkazi ni kumwiseeluka. Inzi naamuloombele Yehova ankwasie kumunvua ozo nkazi.” Eba, Yehova waasukile lipepo lyakue Anzhela? Waongezia eevi: “Twaaile pamo mu kusimikila, kabili kisia miilo twalondoluele musita waleepele. Naamutuiliziizie ni nkumbu. Loonu mutonene saana kabili mpinguile kumukwasia.”

17. Tupalile kupingula kukita ki?

¹⁷ Te upalile kusaakuila balupua ao bankazi baupalile kulangilila nkumbu. Babo bonse bali mukuluisia maavia nga evelia vyakitile Yona, Eliya, Hagari, ni Loti. Mu aali ingi, baaileteele maavia bo beene. Kulanda kisinka, kila umo pakati keetu wakitilepo kale evio mu nzila kampanda. Kansi, Yehova ali ni nsaambu ya kutulanda twibiike pa fuasi ya bange. (1 Pet. 3:8) Kine twanakila kuli Yehova, twakosia buumo mu lupua lwetu lwibeleele kabili muli bantu bapusene-puseene lwa kyalo kyonse. Kansi, musita utuli twakita bintu pamo ni bange, tupingule kutuilizia, kusambilila, ni kulangilila nkumbu.