1. Lisine muni li hi thaveleyago hi li manago omu nya Bhibhiliya maningano ni Jehovha?

U DI hadzi tsaka a gu tshuka muthu nyo khaguri a gu lamula khu gu khedza basi tshonge yago, khovbe mwendro givili gyago? Ne vbadugwana. Si ngu thaveleya ngudzu guti gu khethu Jehovha kha hi lamuli guya khesi si wonegago khu vbavbandze. Khu giyeyedzo, tepo Samuweli a nga wona sanana sa Jese, uye kha wona esi Jehovha a si wonidego. Jehovha a di embede Samuweli gu khuye gimwegyo nya sanana sa Jese gi na khala pfhumu ya Israyeli. Ganiolu khu gevbini gyakona? Tepo Samuweli a nga wona gyanana gya Jese nya koma, nyo pwani khu Eliyabhi, a di khuye, ‘khu lisine oyu khuye a todzidwego wa Jehovha.’ Eliyabhi a di gu khedzega gwadi nyo bwe Samuweli a pimisa gu khuye Jehovha a na hatha uye gasi gu khala pfhumu. “Aholu, PFHUMU Nungungulu a di embela Samuweli, khuye: U nga tsakiswi khu wumburi waye, ambari khu giyemo gyaye, kholu kha nya mu hatha.” Ginani hi gi hevbulago? Jehovha a di vbedza khuye: “Muthu a gu wona iso sa vbavbandze, aholu, PFHUMU Nungungulu a gu wona monyo.” — 1 Sam. 16:1, 6, 7.

2. Kha nga si yeyedzwago ga Johane 7:24, khu ginani hi si yeligo gu lamula muthu guya khedzi a wonegago khidzo khu vbavbandze? Ninga giyeyedzo.

² Kha nga olu hi nga mba vbeleya, hatshavbo hi na ni guwegeleya nyo lamule vambe guya khedzi va wonegago khidzo khu vbavbandze. (Leri Johane 7:24.) Ganiolu, ha gu khedza muthu edzi a khadego khidzo khu vbavbandze basi, sidugwana hi kodzago gu si wona khu maho yathu. Khu giyeyedzo, ambari dhogodheya a gu na ni guti nya gukhongolo, a si kodzago guti esi si dugeleyago mudwali khu gu mu khedza basi, gu vbwetega a engiseya gwadi esi mudwali a ganeyago a  gu ba a vbweta guti gwadi madwali aya muthu a gu nawo, a khedza khovbe yaye mwendro gimbe gilo gi mu dugeleyago. Dzimbe dzitepo dhogodheya a nga rumeya mudwali guya gira raio X, gasi a kodza gu wona ndrani nya mudwali. A gu mba gira isoso, si nga gira a si si tuguli gu khuye madwali muni a gu nawo. Khu ndziya nyo fane, kha si kodzegi guti gwadi vandriyathu khu gu khedza edzi va khadego khidzo khu vbavbandze basi. Hi yede gu dzi garadzeya guti makhalelo yawe ya monyoni. Gasi gu ganeya lisine, kha hi si kodzi gu wona myonyo, khu kharato gima kha hi na nga si kodza gu pwisisa vambe nga edzi Jehovha a va pwisisago khidzo. Ganiolu, hi nga gira satshavbo hi si kodzago gasi hi pimedzeya Jehovha. Khu ndziya muni?

3. Matimo nya Bhibhiliya ma gomogo omu nya gihevbulo gegi ma na hi phasa kharini gu pimedzeya Jehovha?

³ Jehovha o thumisana kharini ni sithumi saye? Uye a ngu si engiseya. A ngu dundrugeya khesi va si vbanyidego ni gu pwisisa giemo va gomogo gwagyo a bwe a si pweya-wusiwana. Tepo hi hevbulago edzi Jehovha a pharidego khidzo Jona, Eliya, Agari ni Loti, hongoleni hi wona edzi hi nga mu pimedzeyago khidzo ga ndziya hi pharago khiyo vandriyathu.

4. Khu ginani hi nga manegago ni mawonelo nyo hosege khu Jona?

⁴ Kha nga olu hi gu mbati satshavbo esi Jona a nga emisana naso, si nga gira hi pimisa gu khethu a diri muthu nya mba tumbega. Uye rumidwe khu Jehovha guya huweleya mahungu nya gu lamudwe ga Ninivha. Ganiolu, wulangani nyo engise gileletelo gya Jehovha, Jona a di khileya ngalava a hongola wumbe wulanga, “hwindzo ni khovbe ya PFHUMU Nungungulu.” (Jona 1:1-3) Nari khatshi khuwe, ina na wu mu ningide limbe lithomo nyo hongole omu a nga ba a yede gu hongola? Adzina ne. Ganiolu, Jehovha si wonide na si gu ningana gu mu ninga limbe lithomo. — Jona 3:1, 2.

5. Khu guya khu malito ma gomogo omu ga Jona 2:1, 2, 9, ginani u gi hevbulago khu Jona?

⁵ Jona yeyedzide makhalelo yaye nya lisine omu nya nombelo waye. (Leri Jona 2:1, 2, 9.) Kha si kanakanisi gu khiso Jona gombede ga Jehovha dzitepo nya dzingi. Ga moyo nya milombelo yaye, owu a wu giridego nari ndrani nya ndzandzi, wa gu hi phasa gu pwisisa gu khethu khandri a di bani a tutuma thumo wule. Malito yaye ma gu yeyedza gu khayo a diri muthu nyo dzi nogise, nyo bonge a nga ba a dzi emisede gu engisa Jehovha. Kha si hi samadzisi gu beni Jehovha a sa vega gupima avba nya sihoso saye a bwe a simama gu thumisa muprofeti waye.

6. Khu ginani gu engiseya gwadi si vbwetago gu hi dzi garadza?

⁶ Gasi gu engiseya gwadi vambe, gu vbwetega hi dzi nogisa ni gu laphisa monyo. Hongoleni hi wonani sighelo siraru si yeyedzago lisima nyo gire isoso.  Nyo pheye, ho ba hi engiseya gwadi, kha hi na nga tutumeya gu pimisa silo nyo vivbe khu vambe. Nya wuvili, hi nati edzi ndriyathu a dzipwago khidzo ni esi si mu giridego a gira silo nyo khaguri nigu isoso si na hi phasa gu mu pweya-wusiwana. Nya wuraru, ha gu bhula ni ndriyathu si nga gira hi mu phasa gu hevbula gilogyo ga esi si giregidego. Dzimbe dzitepo muthu si ngu mu garadzeya gu pwisisa edzi uye mune a dzipwago khidzo kala a bhuleya muthu nyo khaguri. (Mav 20:5) Lidhota limwedo la Aziya, li di khilo: “Nyi ngu dundruga gu kheni nyi di nga hosisa khu gu ganeya nya mba pheya khu gu engiseya gwadi. Nyi di embeya moyo nya ndriyathu nya nyamayi gu kheni a di yede gu tshukwadzisa mihlamulo yaye mitshanganoni. Khu hwane, nyi di tugula gu kheni kha kodzi gu leri gwadi, khu kharato si ngu mu garadzeya ngudzu gu ningeya mihlamulo.” Khu lisine, si na ni lisima ngudzu gu madhota ma engiseya gwadi na ma si gu ganeyi gilo! — Mav. 18:13.

7. Ginani u gi hevbulago ga ndziya eyi Jehovha a pharidego khiyo Eliya?

⁷ Vambe vandriyathu si ngu va garadzeya gu ganeya esi si gomogo monyoni gwawe khu kotani nya silo si nga va dugeleya gale, tumbunugo wawe mwendro khu kotani nya makhalelo yawe kamo. Hi nga gira ginani gasi si va vbevbugeya gu hi tuleya myonyo yawe? Nga dundrugeya khedzi Jehovha a pharidego khidzo Eliya tepo a nga ba a tutuma Jezabheli. Si dzegide matshigu nya mangi gasi Eliya a kodza gu bhuleya Papayi waye wa ndzadzini esi si nga ba si mu vbisa. Jehovha a di mu engiseya gwadi. Jehovha a di tiyisa Eliya a vbedza a mu ninga thumo nya lisima ngudzu gasi a wu gira. (1 Dzipf. 19:1-18) Si nga dzega tepo nyo khaguri gasi gu vandriyathu va dzipwa na va tshulegide gu hi tuleya khana yawe, ganiolu, hi na kodza basi gu tugula edzi va dzipwago khidzo hwane nyo ba hi bhude navo. Ha gu pimedzeya giyeyedzo gya Jehovha khu gu hi laphisa monyo, avo va na hi tumba. Khavbovbo, tepo va dzi emiseyago gu bhula ni ethu khedzi va dzipwago khidzo, gu vbwetega hi va engiseya gwadi.

8. Guya khu Genesi 16:7-13, Jehovha phaside kharini Agari?

⁸ Agari, githumi nya nyamayi gya Sarayi a giride silo nya mba yela tepo a nga khala mwangadzi wa Abrama. Tepo Agari a nga khura mimba a di pheya gu woneya vbavbatshi Sarayi a nga ba ari mwalo gyanana. Silo si di vivba nyo bwe Sarayi a tutumisa Agari khu ndrangani. (Gen. 16:4-6) Kha nga olu hi nga mba vbeleya si nga gira hi pimisa gu khethu Agari a diri nyamayi nyo dzi khusedze a nga ba a yede gu tsayiswa. Ganiolu, Jehovha kha wona Agari khu ndziya yoyo. A di mu rumeleya ngilozi. Tepo ngilozi yi nga mu mana, yi di mu phasa gu vbindrugedza mavbanyelo yaye yi bwe yi mu kategisa. Agari a di tugula gu khuye Jehovha a di gu mu wona nigu a di gu siti satshavbo si nga ba si mu dugeleya. Agari a di tsaka ngudzu nyo bwe a rana Jehovha khuye, “Nungungulu [a] wonago . . . wule a nyi wonago.” — Leri Genesi 16:7-13.

9. Khu ginani Nungungulu a nga phara Agari khu ndziya nya yadi?

⁹ Ginani egi Jehovha a gi wonidego ga Agari? A di gu dziti edzi Agari a dandrisidwego khidzo ni satshavbo a nga ba a emisanide naso. (Mav. 15:3) Agari a diri muEgipito a nga ba a vbanya ndrangani nya vaHebheru. Ina kha nga ba a dzipwa na dzimede dzimbe dzitepo? Ina kha nga ba a va suva valongo vaye ni tigoni gwaye? Uye kha nga ba ari uye enga mwangadzi wa Abrama. Teponi yoyo, vama nyo khaguri nyo tumbege va di gu dzega vanyamayi nyo vbindre moyo. Ganiolu, ayoyo khandrayo ma nga ba mari ayo makungo ya Jehovha. (Mat. 19:4-6) Khu kharato, gutala nya dzitepo siemo nya nga isoso si di gu wusa lidiwo ni guvengana ndrangani. Jehovha a di gu dziti gu khuye si di vivbide gu Agari a woneya vbavbatshi Sarayi. Ambari ulolo, a di gu pwisisa edzi a nga ba a dzipwa khidzo Agari ni edzi silo si nga ba si khade khidzo, khu kharato, a di mu phara khu ndziya nya yadi.

10. Hi nga si kodza kharini guti gwadi vandriyathu?

¹⁰ Hi nga pimedzeya Jehovha khu gu zama gu pwisisa vandriyathu. Dzi garadzeye guti gwadi vandriyago.  Bhula navo na yi si gu pheyi mitshangano ni hwane nya mitshangano, thuma navo thumoni nyo tshumayele nigu wa gu si kodza u nga va rana gasi guta hodza gumogo navo. Wa gu gira isoso, u nga tugula gu khuwe ndriyathu wule a wonegago nga khatshi a ngu dzi himbedzeya khu lisine uye muthu nya dzitshoni basi, oyu u pimisago gu khuwe a ngu gola gu landriseya dzithomba khu lisine muthu nya wuhindzi mwendro ndranga yile yi khaleyago gu gedwa mitshanganoni khu lisine yo emisana ni guwugedwa. (Joba 6:29) Gu vbwetega hi si dzi bedzedzeyi omu nya silo sa vambe. (1 Thim. 5:13) Ambari ulolo, gwadi ngudzu gu hiti esi va emisanago naso vandriyathu guvbanyani. Isoso si na hi phasa gu va pwisisa gwadi.

11. Khu ginani si gu na ni lisima gu madhota mati gwadi dzinvuta dzawo?

¹¹ Madhota ngudzungudzu, gu vbwetega mati gwadi vandriyathu va va khathaleyago. Nga dundrugeya khu giyeyedzo gya ndriyathu Artur, a nga ba a thuma kha nga muwoneleyi nya gipandre. Uye ni limbe lidhota va diya wuseya ndriyathu nya nyamayi a nga ba a wonega nari muthu nyo degule. Artur wari khuye: “Hi diya tugula gu khethu uye a di fedwe khu mwama waye na va ngari gu tshadha. Ambari olu silo si nga ba si mu garadzeya, uye si kodzide gu hevbudza sanana saye nya sivili si tiya khu liphuvboni. Olu maho yaye ma gu pheya gufa nigu a ngu tshaniswa khu depressão (madwali nya gu hamuge gutsaka). Ambari ulolo, lihaladzo laye khu Jehovha ni gukhodwa gwaye sa gu simama na si tiyide. Hi di tugula gu khethu singi hi nga si hevbulago ga giyeyedzo nya gyadi gya ndriyathu yoyu.” (Filp. 2:3) Muwoneleyi yoyu nya gipandre a di gu landreya giyeyedzo gya Jehovha. Jehovha a ngu siti gwadi sithumi saye nyo tumbege ni guvbisa si emisanago nago. (Ekiso. 3:7) Madhota ma gu ba ma dziti gwadi dzinvuta dzawo si na ma vbevbugeya gu dzi phasa.

12. Moyo nya ndriyathu nyo pwani khu Yip Yee, phasegide kharini khu guti gwadi ndriyathu nyo khaguri libandlani?

¹² Tepo u na mu tigo gwadi ndriyathu nyo khaguri u mu wonago na gu gorosa, si nga gira u mu pwisisa gwadi. Nga wona giyeyedzo gegi. Yip Yee a vbanyago Aziya, wari khuye: “Moyo nya ndriyathu nya nyamayi libandlani a gu khusedza ngudzu lito tepo a ganeyago. Nyi di gu pimisa gu kheni mwalo githawo. Ganiolu, litshigu nyi nga duga naye thumo nya lithembwe, nyi di tugula gu kheni gale a di gu phasa vavelegi vaye gu rengisa dzindzandzi bazarituno, khu kharato, si di gu lomba gu a khusedza lito gasi gu ranedzeya varengi.” Yip Yee a di bwe khuye: “Gasi gu nyiti gwadi vandriyathu guvbwetega nyiti satshavbo va si vbanyidego.” Hi yede gudzigaradza gasi guti gwadi vandriyathu. Tepo u landreyago gileletelo nya Bhibhiliya gi gu khigyo hi yede gu tula myonyo yathu, wa gu pimedzeya Jehovha a haladzago “vathu vatshavbo.” — 1 Thim. 2:3, 4; 2 Kor. 6:11-13.

13. Kha nga si lovidwego omu ga Genesi 19:15, 16, ginani egi dzingilozi dzi giridego tepo Loti a nga ba a kanakana nigu khu ginani?

¹³ Loti nonokide gu landreya sileletelo sa Jehovha ga tepo nya lisima ngudzu womini gwaye. Dzingilozi dzimbili dzi diya mu embeya gu khidzo uye ni ndranga yaye va di yede gu duga khu Sodhoma. Khu ginani? Dzi di mu embeya khidzo: “Ha gu vbweta gupfhungumula wulanga wowu.” (Gen. 19:12, 13) Ga dzimindru dzi nga landreya, Loti ni ndranga yaye va di nga gu romo ndrangani. Khu kharato, dzingilozi dzile dzi di bwe dzi gengedza gambe Loti. Ganiolu, uye a di simama gu “kanakana.” Adzina hi nga pimisa gu khethu Loti a di si khathali khesi Jehovha a mu rumidego gu gira mwendro a di si engisi. Ambari ulolo, Jehovha kha mu tsukula. “Khu kotani nya gisiro [Jehovha] a gu nagyo khu uye,” dzingilozi dzi di va mola khu libogo dzi va dusa khu dhoropani mule. — Leri Genesi 19:15, 16.

14. Ginani adzina gi kutsidego Jehovha gu pweya gisiro Loti?

¹⁴ Si nga gira na guri ni sighelo nya singi si nga gira Jehovha a pweya gisiro Loti. Si nga gira Loti na kanakanide gu khuga khu ndrangani khu gu thava vathu vbavbandze nya lidhoropa. Gu diri ni yimbe mhango. Si nga kodzega nari gu Loti a di gu siti esi si nga ba si dugelede dzipfhumu dzimbili dzi nga thegeya milamboni nya maraga ya kovani wa vbafuvbyana mule. (Gen. 14:8-12) Kha nga olu a nga ba ari ni nyamayi ni sanana, si nga gira na garadzegide khu ndranga yaye. Gimbe gambe khu gu Loti a di ghanyide, khu kharato adzina a diri ni nyumba nya yadi Sodhoma. (Gen. 13:5, 6) Khu lisine, gimwalo ni gimwegyo nya silo sesi gi gu gighelo nyo pwale gasi Loti a si engisi Jehovha khu gu vbiredza. Ambari ulolo, Jehovha kha vega gupima avba nya sihoso sa Loti ganiolu a di mu wona nga “muthu nya wadi.” — 2 Ped. 2:7, 8.

15. Wulangani nyo dzegeye gu solasola muthu nyo khaguri ginani hi yedego gu gira?

¹⁵ Wulangani nyo dzegeye gu lamula esi muthu nyo khaguri a girago, dzi garadzeye gu pwisisa edzi a dzipwago khidzo. Veronica, moyo nya ndriyathu wa Europa zamide gu gira isoso. Uye wari khuye: “Moyo nya ndriyathu nya nyamayi a di gu wonega na gorogide tepo yatshavbo. A di gu dzi hambanisa ni vambe tepo yatshavbo. Dzimbe dzitepo nyi di gu thava ni gu mu hidzimeleya. Ganiolu nyi di pimisa kharati, ‘nari khatshi kheni nyi gomogo ga giemo gyaye na nyi gu vbweta pari.’ Khu kharato  nyi di hunga gu mu wudzisa esi si nga ba si mu garadza. Khavbovbo a di pheya gu nyi tuleya khana yaye. Olu nyi ngu muti gwadi.”

16. Khu ginani hi yedego gu gombeya hi lomba giphaso gasi gu haguleya pweya-wusiwana?

¹⁶ Uye a kodzago gu hi pwisisa gwadi khu Jehovha enga. (Mav. 15:11) Khu kharato, mu lombe gasi a gu phasa gu wona vambe vathu nga edzi uye a va wonago khidzo ni gu gu phasa guti edzi u nga va pweyago khidzo wusiwana. Nombelo wu phaside ndriyathu moyo nyo pwani khu Anzhela gu manega ni pweya-wusiwana. Si di pheya gu mu garadzeya gu pwana ni moyo nya ndriyathu nya nyamayi libandlani. Anzhela wari khuye: “Na si vbevbugide ngudzu gu thegeya mhangoni nyo solasole ndriyathu wule nyi bwe nyi ‘hamba mandza’ nyi duga gwaye.” Ganiolu, nyi di lomba Jehovha gasi a nyi phasa gu pwisisa ndriyathu yoyo.” Ina Jehovha hlamude nombelo wa Anzhela? Uye wari khuye: “Hi di hongola thembweni hatshavbo khavbovbo hi bhula khu tepo nyo laphe. Nyi di mu engiseya khu lihaladzo. Olu lihaladzo langu khuye li engedzede nigu nyi dzi emisede gu mu phasa.”

17. Hi yede gu dzi emiseya gu gira ginani?

¹⁷ Kha hi yeli gu hatha vandriyathu hi na va yeyedzago pweya-wusiwana. Vatshavbo va ngu emisana ni sigaradzo nya nga Jona, Eliya, Agari ni Loti. Gutala nya dzitepo va ngu emisana ni sigaradzo nya gu dzi angeye vabune. Khu lisine, hatshavbo hi ngu tshuka hi gira isoso. Khu kharato, si ngu pwala gu Jehovha a hi lomba gu khuye hi khathala khu vambe. (1 Ped. 3:8) Tepo hi engisago Jehovha ha gu tiyisa gupwanana nya ndranga yathu ya mafuni gwatshavbo. Khu kharato, tepo hi thumisanago ni vambe gu vbwetega hi dzi emiseya gu engiseya, hi pwisisa hi bwe hi pweya wusiwana vandriyathu.