Lutani apo pali nkhani

Lutani apo pali mitu ya nkhani

NKHANI YAKUSAMBIRA 16

Tegherezgani, Ŵamanyani Makora, na Kuŵalongora Lusungu

Tegherezgani, Ŵamanyani Makora, na Kuŵalongora Lusungu

“Lekani kweruzga kuyana na kawonekero ka kuwaro, kweni mweruzgenge mwaurunji.”YOH. 7:24.

SUMU 101 Kuchita Vinthu mu Umoza

CHILATO CHA NKHANI IYI *

1. Kasi Baibolo likuvumbura fundo wuli yakupembuzga yakuyowoya za Yehova?

KASI mungatemwa kuti ŵanthu ŵamweruzgani chifukwa cha mtundu wa thupi linu, kawonekero ka chisko chinu, panji chifukwa cha ukuru wa thupi linu? Ntchakuwonekerathu kuti mungatemwa yayi. Ntheura ntchakupembuzga chomene kumanya kuti Yehova wakuteruzga kuyana na umo ŵanthu ŵakutiwonera yayi. Mwachiyelezgero, Samuyeli wati wawona ŵana ŵa Yese, wakawona umo Yehova wakaŵawoneranga yayi. Yehova wakamuphalira Samuyeli kuti yumoza mwa ŵana ŵa Yese waŵenge themba la Israyeli. Kweni kasi waŵenge nju? Samuyeli wati wawona Eliyabu mwana mulara wa Yese wakati: “Nadi, apa payima wakuphakazgika wa Yehova.” Eliyabu wakaŵa wakuwoneka makora mwakuti Samuyeli wakaghanaghananga kuti ndiyo wasolekenge kuŵa themba. “Kweni Yehova wakati kwa Samuyeli: ‘Ungalaŵiskanga kawonekero kake panji utali wake chara, pakuti ine namukana.’” Kasi tikusambirapo vichi apa? Yehova wakatiso: “Munthu wakuwona kuwaro, kweni Yehova wakuwona mu mtima.”—1 Sam. 16:1, 6, 7.

2. Kuyana na Yohane 7:24, chifukwa wuli tikwenera yayi kweruzga ŵanyithu kuyana na kawonekero kawo kakuwaro? Yowoyani chiyelezgero.

2 Pakuti ndise ŵanthu ŵambura kufikapo, tose tikutemwa kweruzga ŵanyithu kuyana na kawonekero kawo kakuwaro. (Ŵazgani Yohane 7:24.) Kweni tikumanya vichoko waka mwakuwona waka munthu kuwaro. Mwachiyelezgero, nanga wangaŵa dokotala uyo wakuyimanya makora ntchito yake wangamanya vinandi yayi mwakumulaŵiska waka mulwari. Wakwenera kumutegherezga chomene mulwari para wakukhumba kumanya vinandi vya mulwari nga ni matenda agho wali kulwarapo kumanyuma, na umo wakujipulikira. Nakuti dokotala wangamutuma mulwari ku X-ray kuti ŵakamujambure kuti ŵawone umo waliri mukati. Para wangaleka kuchita nthena, mbwenu wangamupa mulwari munkhwala wakubudika. Mwakuyana waka, tingaŵamanya makora yayi ŵabali na ŵadumbu ŵithu mwakuŵawona waka kuwaro. Tikwenera kuyezgayezga kuti tiŵamanye umo ŵaliri nadi. Ise tingamanya yayi vya mu mtima, ntheura tizamuŵapulikiskapo yayi ŵanyithu nga umo Yehova wakuchitira. Kweni tingachita ivyo tingafiska kuti timuyezge Yehova. Kasi tingachita wuli?

3. Kasi nkhani za mu Baibolo izo zili mu nkhani iyi zitovwirenge wuli kuti tiyezge Yehova?

3 Kasi Yehova wakuchita wuli vinthu na ŵateŵeti ŵake? Wakuŵategherezga. Wakuŵapulikiska umo vinthu viliri kwa iwo kweniso umo ŵali kukulira, ndipo wakuŵalongora lusungu. Apo tikudumbiskana umo Yehova wakachitira nthena kwa Yona, Eliya, Hagara, na Loti, tiyeni tiwone umo tingamuyezgera Yehova para tikuchita vinthu na ŵabali na ŵadumbu ŵithu.

TEGHEREZGANI CHOMENE

4. Chifukwa wuli tingawona nga kuti Yona wakaŵa munthu muheni?

4 Chifukwa chakuti tikumanya vyose yayi vya suzgo ya Yona, tingaghanaghana kuti wakaŵa wambura kugomezgeka. Yehova wakumuphalira mwakudunjika kuti wakapharazge vya uthenga wa cheruzgo ku Nineve. Kweni Yona wakapulikira yayi, iyo wakakwera ngalaŵa na kuluta kunyake, “kuchimbira Yehova.” (Yona 1:1-3) Kasi muŵenge imwe mphanyi mukamupa mwaŵi unyake wakuti wachite mulimo uwo Yehova wakamupa? Yayi. Ndipouli, Yehova wakawona kuti Yona wakwenera kupika mwaŵi unyake.—Yona 3:1, 2.

5. Kasi mazgu gha Yona agho ghali pa Yona 2:1, 2, 9 ghakutiphalira vichi vya iyo?

5 Yona wakavumbura mu lurombo ulo wakalomba umo iyo wakaŵira nadi. (Ŵazgani Yona 2:1, 2, 9.) Tikukayika yayi kuti Yona wakalomba kanandi waka kwa Yehova. Lurombo ulo wakalomba apo wakaŵa munthumbo ya chisomba, lukutovwira kumanya umo Yona wakaŵira nadi. Mazgu gha mu lurombo lwake ghakulongora kuti wakaŵa wakujiyuyura, wakuwonga, na wakukhumbisiska kupulikira Yehova. Lekani ntchakuzizika yayi kuti Yehova wakasulako waka ubudi wake, ndipo wakazgora lurombo lwake, na kumuzomerezga kuti walutilire kuŵa ntchimi.

Para tamanya nkhani yose, tilongorenge lusungu chomene (Wonani ndime 6) *

6. Chifukwa wuli ntchakuzirwa kuti titegherezgenge chomene?

6 Kuti titegherezge makora ŵanyithu, tikwenera kuŵa ŵakujiyuyura na ŵakuzikira. Ntchakuzirwa kuchita nthena pa vifukwa vitatu ivi. Chakwamba, tilekenge kuŵawona mwakubudika ŵanyithu. Chachiŵiri, tingamanya umo mubali withu wakujipulikira, kweniso chifukwa icho wakuchitira vinthu vinyake, ndipo ivi vitovwirenge kuti timulongorenge chomene lusungu. Ndipo chachitatu, para tamuzomerezga mubali withu kuti wayowoye, vingawovwira kuti wajimanye makora. Nyengo zinyake munthu wangatondeka kumanya umo wakujipulikira m’paka wayowoye dankha ivyo vili ku mtima wake. (Zinth. 20:5) Mubali munyake mulara ku Asia wakuti: “Nkhukumbuka kuti ulendo unyake nkhayowoya pambere nindamanye nkhani yose. Nkhaphalira mudumbu munyake kuti wakwenera kuŵikapo mtima kuti wazgorenge makora pa maungano. Pamanyuma, nkhamanya kuti mudumbu uyu vikamusuzganga kuŵazga. Nakuti nkhamanya kuti mudumbu uyu wakazgorangapo chifukwa chakuti wakaŵikangapo mtima.” Ntchakuzirwa chomene kuti ŵalara ‘wayipulikiskenge’ dankha nkhani yose pambere ŵandapelekepo wovwiri.—Zinth. 18:13.

7. Kasi tikusambira vichi pa umo Yehova wakachitira na Eliya?

7 Ŵabali na ŵadumbu ŵithu ŵanyake vikuŵasuzga kuyowoya umo ŵakujipulikira chifukwa cha umo ŵali kukulira, mutheto wawo, panji wunthu wawo. Kasi tingaŵawovwira wuli kuti ŵafwatuke kutiphalira umo ŵakujipulikira? Kumbukani umo Yehova wakachitira na Eliya apo wakachimbiranga Yezebeli. Pakajumpha mazuŵa ghanandi pambere Eliya wandaŵaphalire Adada ŵake ŵakuchanya umo wakajipulikiranga. Yehova wakamutegherezga. Pamanyuma wakamukhozga Eliya na kumupa mulimo wakuzirwa chomene wakuti wachite. (1 Mathe. 19:1-18) Nyengo zinyake pangatora nyengo kuti ŵabali na ŵadumbu ŵithu ŵayowoye umo ŵakujipulikira nadi. Para tingayezga Yehova mwakuŵa ŵakuzikira, ŵabali ŵithu ŵatigomezgenge na kutiphalira umo ŵakujipulikira. Ndipo para ŵamba kumuphalirani umo ŵakujipulikira mukwenera kuŵategherezga chomene.

ŴAMANYANI MAKORA ŴABALI NA ŴADUMBU ŴINU

8. Kuyana na Genizesi 16:7-13, kasi Yehova wakamovwira wuli Hagara?

8 Hagara, muteŵeti wa Sarayi, wati waŵa muwoli wa Abramu wakamba kuchita vinthu mwambura mahara. Hagara wati waŵa na nthumbo, wakamba kuyuyura Sarayi, uyo wakaŵa chumba. Vinthu vikafika paheni chomene mwakuti Sarayi wakamuchimbizga Hagara. (Gen. 16:4-6) Pakuti ndise ŵambura kufikapo, tingaghanaghana kuti Hagara wakaŵa wakujitemwa chomene ndipo wakeneranga nadi kulangika. Kweni ndimo Yehova wakamuwoneranga yayi. Wakatuma mungelo wake kwa Hagara. Mungelo wati wamusanga Hagara, wakamovwira kuti wasinthe nkharo yake ndipo pamanyuma wakamutumbika. Hagara wakamanya kuti Yehova wakamuwonanga ndipo wakamanyanga umo vinthu vikaŵira kwa iyo. Wakakondwa chomene mwakuti wakachema Chiuta kuti ni “Chiuta uyo wakuwona vyose.”—Ŵazgani Genizesi 16:7-13.

9. Kasi Chiuta wakaghanaghanira vichi apo wakamovwiranga Hagara?

9 Kasi Yehova wakawonamo vichi mwa Hagara? Wakamanyanga makora umo wakakulira kweniso masuzgo ghose agho wakakumana nagho. (Zinth. 15:3) Hagara wakaŵa Mueguputo kweni wakakhalanga na mbumba ya Ŵahebere. Kasi nyengo zinyake wakajiwonanga kuti ni mulendo? Kasi wakayisoŵanga mbumba yakwake kweniso charu cha kwake? Nakuti ndiyo pera yayi wakaŵa muwoli wa Abramu. Kwakanyengo, ŵanalume ŵanyake ŵakugomezgeka ŵakaŵanga na ŵanakazi ŵanandi. Kweni ichi ndicho chikaŵa chilato cha Yehova yayi. (Mat. 19:4-6) Lekani ntchakuzizika yayi kuti mu mbumba zanthena kanandi mukaŵanga masuzgo ghakuru, nga nkhuchitirana sanji na kutinkhana. Nangauli Yehova wakamanya kuti Hagara wakabuda pakuleka kuchindika Sarayi, kweni wakamanyaso umo Hagara wakajipulikiranga na umo vinthu vikaŵira kwa iyo lekani wakamulongora lusungu.

Ŵamanyani makora ŵabali na ŵadumbu ŵinu (Wonani ndime 10-12) *

10. Kasi tingachita wuli kuti tiŵamanye makora ŵabali na ŵadumbu ŵithu?

10 Tingamuyezga Yehova para tikuyezgayezga kuŵapulikiska ŵabali na ŵadumbu ŵithu. Ŵamanyani makora ŵabali na ŵadumbu. Chezgani nawo pambere maungano ghandambe panji para ghamara. Mupharazgirenge nawo lumoza, ndipo para mungafiska, ŵachemani kuti muzakalyere lumoza chakurya. Para mungachita nthena, mungazakazizwa kumanya kuti mudumbu uyo mukamuwonanga nga kuti wakutemwa yayi kuchezga, wakuchita nthena chifukwa chakuti ngwasoni. Panji mubali uyo mukaghanaghananga kuti ngwakutemwa vinthu vyakuthupi, ndimo waliri nadi yayi kweni wali na mtima wakupa, panjiso mbumba yinyake iyo yikutemwa kuchedwa kwiza ku maungano, yikuchita nthena chifukwa chakuti yikulimbana na ŵakususka. (Yobu 6:29) Mbunenesko kuti tikwenera yayi “kunjilirapo pa nkhani zaŵene.” (1 Tim. 5:13) Ndipouli, ntchiwemi kumanyako vinyake vya ŵabali na ŵadumbu ŵithu kweniso ivyo ŵakumanapo navyo pa umoyo. Ivi vingatovwira kuti tiŵapulikiskenge makora.

11. Chifukwa wuli ntchakuzirwa kuti ŵalara ŵazimanyenge makora mberere?

11 Ŵalara, ndiwo chomene ŵakwenera kuŵamanya makora ŵabali na ŵadumbu awo ŵakuŵalaŵilira. Wonani chiyelezgero cha mubali munyake zina lake Artur uyo wakaŵa mulaŵiliri wa dera. Mubali uyu pamoza na mubali munyake mulara ŵakendera mudumbu munyake uyo wakawonekanga kuti ngwasoni. Artur wakuti, “Tikasanga kuti mudumbu uyu mfumu wake wakafwa pati pajumpha vyaka vichoko waka ŵati ŵatorana. Nangauli wakasangana na suzgo ili, wakasambizga ŵana ŵake ŵaŵiri ŵasungwana kutemwa Yehova ndipo ŵakuchita makora chomene mwauzimu. Sono mudumbu uyu wali na suzgo la maso kweniso wakusuzgika maghanoghano. Nangauli vili nthena, wakumutemwa chomene Yehova ndipo wali na chipulikano chakukhora. Tikamanya kuti pali vinandi ivyo tingasambirako kwa mudumbu wa chiyelezgero chiwemi uyu.” (Fil. 2:3) Mulaŵiliri wa dera uyu wakayezganga Yehova. Yehova wakumanya mberere zake kweniso vyakuŵinya ivyo zikusangana navyo. (Eks. 3:7) Ŵalara awo ŵakuzimanya makora mberere ndiwo ŵangaziwovwira makora.

12. Kasi mudumbu munyake zina lake Yip Yee wakapindura wuli chifukwa cha kumumanya makora mudumbu wa mu mpingo mwake?

12 Usange mwamumanya makora mubali panji mudumbu uyo mukamuwonanga kuti ngwakusuzga, mbwenu mwambenge kumuchitira lusungu. Wonani chiyelezgero ichi. Yip Yee, mudumbu uyo wakukhala ku Asia wakati, “Mudumbu munyake mu mpingo wakatemwanga kuyowoya mwakuchemerezga. Pakwamba nkhawonanga kuti mudumbu uyu walije nkharo. Kweni nati nenda nayo lumoza mu upharazgi, nkhamanya kuti mudumbu uyu wakovwira amama ŵake kuguliska somba ku msika. Ndipo wakwenera kuyowoya mwakuchemerezga kuti wakope makasitomara.” Yip Yee wakatiso: “Nkhasambira kuti para nkhukhumba kuti niŵapulikiskenge ŵabali na ŵadumbu, nkhwenera kuŵamanya makora.” Pakukhumbikwa kufwilirapo kuti tiŵamanye makora ŵabali na ŵadumbu ŵithu. Ndipouli, para talondezga ulongozgi wa mu Baibolo wakuti tijure mtima withu ndikuti tikuyezga Yehova uyo wakutemwa “ŵanthu ŵa mitundu yose.”—1 Tim. 2:3, 4; 2 Kor. 6:11-13.

LONGORANI LUSUNGU

13. Kuyana na Genizesi 19:15, 16, kasi ŵangelo ŵakachita wuli apo Loti wakachitanga chizita, ndipo chifukwa wuli?

13 Panyengo yakusuzga chomene mu umoyo wake, Loti wakachedwanga kupulikira ivyo Yehova wakamuphalira. Ŵangelo ŵaŵiri ŵakiza kwa Loti na kumuphalira kuti iyo pamoza na banja lake ŵafumemo mu Sodomu. Chifukwa wuli? Iwo ŵakati: “Tiparanyenge malo agha.” (Gen. 19:12, 13) Machero ghake mulenji, Loti na banja lake ŵakaŵa kuti ŵachali pa nyumba pawo. Ntheura ŵangelo ŵakamuchenjezgaso Loti. Kweni “wakachitanga chizita.” Nyengo zinyake tingaghanaghana kuti Loti wakaŵa navyo ntchito yayi ivyo Yehova wakamuphalira, kweniso wakaŵa wambura kupulikira. Ndipouli, Yehova wakaleka yayi kumovwira kuti wapone. “Chifukwa Yehova wakamuchitira chiwuravi,” ŵangelo ŵakakora pa woko banja lake na kulifumiskira kuwaro kwa msumba.—Ŵazgani Genizesi 19:15, 16.

14. Chifukwa wuli Yehova wakamulengera lusungu Loti?

14 Yehova wakwenera kuti wakaŵa na vifukwa vinandi vya kumulengera lusungu Loti. Panji Loti wakachendwanga kufumapo pa nyumba chifukwa chakuti wakawopanga ŵanthu awo ŵakaŵa kuwaro kwa msumba. Pakaŵaso vinthu vinyake vyakofya. Loti wakwenera kuti wakamanyanga vya mathemba ghaŵiri agho ghakawira mu vizongwe panji vimakululu ivyo mukaŵa ulambwe wakunata, ku dambo la kufupi na uko wakakhalanga. (Gen. 14:8-12) Pakuŵa mfumu kweniso dada, Loti wakwenera kuti wakafipiranga mtima mbumba yake. Chinyake ntchakuti Loti wakaŵa musambazi, ntheura wakwenera kuti wakaŵa na nyumba yiwemi mu Sodomu. (Gen. 13:5, 6) Mbunenesko kuti ivi vikaŵa vifukwa vyakupulikikwa yayi vyakuti walekere kupulikira Yehova mwaluŵiro. Ndipouli, Yehova wakalaŵiska waka pa maubudi gha Loti yayi m’malo mwake wakamuwonanga kuti wakaŵa “munthu murunji.”—2 Pet. 2:7, 8.

Para tikuŵategherezga ŵanyithu, ndipo tingamanya umo tingaŵalongolera lusungu (Wonani ndime 15-16) *

15. M’malo mwa kumweruzga mubali panji mudumbu withu, kasi tikwenera kuchita vichi?

15 M’malo mwa kuchimbilira kweruzga munthu, chitani ivyo mungafiska kuti mumanye umo wakujipulikira. Ndivyo wakachita Veronica, mudumbu wa ku Europe. Iyo wakuti, “Mudumbu munyake nyengo zose wakawonekanga wambura kukondwa. Kanandi wakajipaturanga ndipo nyengo zinyake nkhachitanga wofi kuti nimuyowoyiske. Kweni nkhaghanaghana kuti, ‘Viŵenge kuti ndine nili na suzgo ili mphanyi nangukhumbikwira mubwezi.’ Ntheura nkhaghanaghana kuti nimufumbe umo wakujipulikira. Ndipo wakamba kuniphalira umo wakajipulikiranga. Sono nkhumupulikiska makora chomene.”

16. Chifukwa wuli tikwenera kulomba kuti Chiuta watovwire kuti tiŵe na mtima walusungu?

16 Yehova pera ndiyo wakutimanya makora chomene. (Zinth. 15:11) Mulombani kuti wamovwirani kuti muwonenge ŵanji nga umo iyo wakuŵawonera na umo mungaŵalongolera lusungu. Lurombo lukawovwira mudumbu munyake zina lake Anzhela kuti waŵe walusung u chomene. Mudumbu munyake mu mpingo mwake wakaŵa wakusuzga kuchita nayo vinthu. Anzhela wakuti: “Chikaŵa chipusu kumusanga vifukwa mudumbu uyu na kwamba kumugega. Kweni nkhalomba kwa Yehova kuti wanovwire kumupulikiska mudumbu uyu.” Kasi Yehova wakazgora lurombo lwa Anzhela? Iyo wakuti: “Tikanjira lumoza mu upharazgi ndipo pamanyuma tikachezga kwa maora ghanandi. Nkhamutegherezga chomene. Sono nkhumutemwa chomene, ndipo nili wakunozgeka kumovwira.”

17. Kasi tikwenera kuŵikapo mtima kuchita vichi?

17 Mungachita kusankha yayi ŵabali na ŵadumbu awo mukwenera kuŵalongora lusungu. Wose ŵakusangana na masuzgo nga umo vikaŵira na Yona, Eliya, Hagara, na Loti. Nangauli nyengo zinyake ŵangajichemera ŵekha masuzgo, kweni unenesko ngwakuti tose nyengo yinyake tili kujichemerapo tekha masuzgo. Ntheura ntchakupulikikwa kuti Yehova wakutipempha kuti tilengerenge ŵanji chitima. (1 Pet. 3:8) Usange tikupulikira Yehova, tikukhozga ubali wa pa charu chose uwo tili nawo. Ntheura para tikuchita vinthu na ŵanji, mphanyi taŵikapo mtima kutegherezga, kuŵamanya makora, na kuŵalongora lusungu ŵabali na ŵadumbu ŵithu.

SUMU 87 Zani Mukhwimiskike

^ ndime 5 Pakuti ndise ŵanthu ŵambura kufikapo, kanandi tikutemwa kweruzga ŵanyithu kuyana na umo ŵakuwonekera waka kuwaro. Kweni “Yehova wakuwona mu mtima.” (1 Sam. 16:7) Nkhani iyi yikulongosora umo Yehova wakawovwilira mwachitemwa Yona, Eliya, Hagara, na Loti. Ndipo yitovwirenge umo tingamuyezgera para tikuchita vinthu na ŵabali na ŵadumbu ŵithu

^ ndime 52 MAZGU GHAKULONGOSORA CHITHUZI: Mubali wachilara wandakondwe chifukwa mubali muwukirano wafika mwakuchedwa pa maungano, kweni pamanyuma wamanya kuti wanguchedwa chifukwa chakuti wanguchita ngozi.

^ ndime 54 MAZGU GHAKULONGOSORA CHITHUZI: Nangauli pakwamba mulaŵiliri wa kagulu ka uteŵeti wakaghanaghananga kuti mudumbu munyake wakutemwa yayi kuchezga na ŵanthu, kweni pamanyuma wamanya kuti mudumbu uyu ngwasoni, ndipo wakafwatukanga yayi kuchezga na ŵanthu awo wakaŵamanyanga makora yayi.

^ ndime 56 MAZGU GHAKULONGOSORA CHITHUZI: Mudumbu munyake apo wakakumana kakwamba pa Nyumba ya Ufumu na mudumbu munyake, wakaghanaghananga kuti mudumbu uyu wakuchedwa yayi kukhuŵara kweniso kuti ngwambura lusungu, kweni wati wasanga nyengo na kuchezga nayo kuti wamumanye makora, wamanya kuti mudumbu uyu ndimo waliri nadi yayi.