1. ¿Bin ya yakʼ jnoptik te Biblia ta swenta te Jehová te ya yakʼ smukʼul koʼtantike?

¿MABAL jichuk te ma jmulantik te ay bin ya snopik ta jtojoltik te yantik ta swentanax te bin yilel te jsit kelawtik, teme ijkʼotik o sakotik o te bin yilel te jbakʼetaltike? Ya yakʼ smukʼul koʼtantik te ma jichuk ya spas stukel te Jehovae. Jun ejemplo jaʼ te kʼalal te Samuel la yilbey te snichʼnab te Jesé, jaʼnax la yil te bin yilelike ma jaʼuk te bin-utʼil ya yichʼik ilel yuʼun te Jehovae. Te Jehová la yal te ya stsa jtuluk yuʼun ya x-och ta ajwalil ta Israel. ¿Machʼawan-a? Kʼalal te Samuel la yil te Eliab, jich la yal: «Liʼ me ay ta stojol Jehová te machʼa tsahbil yuʼune». Jich yilel te jaʼ snujpʼ te ya x-och ta ajwalile. «Pero halbot yuʼun Jehová te Samuel: Ma me haʼuc xawil te bin yilel o te bin yilel snahtil, como chʼaybil cuʼun». ¿Bin ya jnoptik ta swenta-abi? Te Jehová jich la yalxan: «Te ants-winic ha ya yil te bin chican ta sit, yan te Jehová ha ya yil te bin yilel te oʼtanile» (1 Sam. 16:1, 6, 7).

2. Jich bitʼil ya yal Juan 7:24, ¿bin yuʼun ma skʼan te ay bin chopol ya jnoptik ta stojol te yantik ta skaj te bin ya kiltike? Ala jun ejemplo.

² Ta skaj te jmulawilotike, jaʼnax ya kiltik te bin yilel te yantike (kʼopona Juan 7:24 te ay ta nota). * Pero ma xjuʼ ya jnaʼbeytik sba ta lek te yantik teme jaʼnax ya kiltik te bin ya yil te jsitike. Kakʼtik jun ejemplo. Manchukme kʼax pʼij te doktore manix ya xjuʼ ya snaʼ ta lek-a te bin chamel yichʼoj te ants winik teme jaʼnax ya yile. Swenta ya snaʼ te bin chamelil ay yuʼune, ya skʼan ya schʼam yaʼiy ta lek, ya sjojkʼoybey te bintik kʼux ya yaʼiy o te bin yaʼiyel ya yaʼiy sbae. Yaniwan yalbey  te ya skʼan ya slokʼes jun radiografía swenta ya yil te bin ay ta yutilto te sbakʼetale. Teme ma jichuk ya spase, yaniwan yal te yichʼoj jun chamel te manix yichʼoj-ae. Jaʼnix jich te joʼotike ma xjuʼ ya xkʼot ta koʼtantik te bin ay ta yoʼtan te kermanotaktik teme jaʼnax ya kiltik te bin yilel sit yelawike. Yame skʼan ya jpastik tulan ta yilel te bin-nix yilel-a te yoʼtanike. Ma xjuʼ kuʼuntik yilel te bin ay ta yoʼtan te yantike, jich yuʼun ma xjuʼ ya xkʼot ta koʼtantik spisil jich bitʼil ya spas te Jehovae, pero ya xjuʼ ya jpastik tulan ta stʼunel te ejemplo yuʼune. Kiltik bin-utʼil ya xjuʼ ya jpastik.

3. ¿Bin ya skoltayotik ta spasel te ejemploetik ya kilbeytik skʼoplal ta artikulo ini?

³ Te Jehová ya yaʼiybey skʼop te j-abatetik yuʼune, ya yichʼ ta wenta te bin kʼaxem ta skuxlejalik sok te bitʼil ayik ta ora ini soknix ya snaʼbey yoʼbolil sbaik. Kiltik te bin-utʼil la yakʼ ta ilel te Jehová ta stojol te Jonás, Elías, Agar sok Lot, jaʼnix jich ya kiltik bin-utʼil ya xjuʼ ya jpastik-euk ta stojol te kermanotaktike.

4. ¿Bin yuʼun te ayniwan maba lek te bin ya jnoptik ta stojol te Jonase?

⁴ Ta skaj te ma jnaʼtik ta lek te bin yak ta kʼaxel ta stojol-a te Jonase, ya xjuʼ ya jnoptik te ma xjuʼ ya kakʼ smukʼul koʼtantik ta stojol sok te maba jun yoʼtane. Te Jehová la yalbey te Jonás te yakuk yalbey te yajwalul te Nínive te ya yichʼik kastigoe. Pero ma la schʼuun spasel, mo ta jun barko te namal ikʼot bael ta stojol te Jehovae (Jon. 1:1-3). Te joʼukotike maniwan la jkʼantikix te ya spasxan te aʼtele. Pero ma jichuk la spas te Jehovae (Jon. 3:1, 2).

5. ¿Bin ya yakʼ jnoptik ta swenta Jonás te bin ya yal Jonás 2:1, 2, 9?

⁵ Ya xjuʼ ya jnaʼtik te bin yilel yoʼtan te Jonás ta swenta te bin la yal ta skʼoponel Dios te kʼalal ay ta schʼujt-a te chaye (kʼopona Jonás 2:1, 2, 9). Jaʼ ini jaʼ jun orasion te la spas te Jonás te ya yakʼ ta ilel te ay lekil talelil yuʼune. Te bin la yal ta skʼoponel te Dios ya yakʼ kiltik te ay spekʼelil yoʼtan, te ya yal wokol sok te bayal ya smulan spasbeyel te skʼanojel yoʼtan te Diose. Te Jehová ma jaʼuknax la yil te bin ma la spas te Jonás, melel la yaʼiybey stojol te skʼop sok lato stuuntes jich bitʼil j-alwanej.

6. ¿Bin yuʼun mukʼ skʼoplal te ya jchʼam kaʼiytik ta lek te bin ya yalik te yantike?

⁶ Ya skʼan ayuk spekʼelil koʼtantik sok te manchuk ya xlujbotik ta schʼamel kaʼiytik te bin ya yalik te yantike. Ay oxeb rason te bin  yuʼun mukʼ skʼoplal te jich ya jpastike. Sbabial, jichniwan maba ya xjelawotik ta kʼop ta stojolik. Schebal, jich ya jnaʼtik te bin yaʼiyel ya yaʼiy sba te kermanotik sok te bin yuʼun ay bin ya spase. Jaʼme ya skoltayotik yuʼun jich ya kaʼiy jbatik te bitʼil ya yaʼiy sbae. Yoxebal, jichniwan ya jkoltaytik yuʼun ya snaʼ te bin yaʼiyel ya yaʼiy sbae, melel ay machʼatik jaʼto ya snaʼik te bin yaʼiyel ya yaʼiy sbaik kʼalal ay machʼa ya yalbeyik (Prov. 20:5). Jtul ansiano te yak ta abatinel ta Asia jich la yal: «Ay bin ma stojiluk la kal ta skaj te ma jnaʼoj te bitʼilnix ayik-ae. Ta jun buelta la kalbey jtul ermana te ya skʼan ya slekubtes te bitʼil ya yakʼ te skomentario ta tsoblejetike. Pero patil la jnaʼ stojol te ma mero ya snaʼ skʼoponel jun sok te ya spas tulan yuʼun ya yakʼ skomentarioe». Kʼax mukʼ skʼoplal te ya spasik tulan te ansianoetik ta snaʼel ta lek te bitʼil ay te ermanoetik kʼalal mato xyakʼik-a te tojobtesele (Prov. 18:13).

7. ¿Bin ya jnoptik ta swenta te bin-utʼil koltayot yuʼun Jehová te Eliase?

⁷ Ay ermanoetik te wokol ya yaʼiyik yalel te bin yaʼiyel ya yaʼiy sbaik ta skaj te bin kʼaxem ta skuxlejalik, bin yilel stsʼumbalik o stalelik. ¿Bin ya xjuʼ ya jpastik yuʼun ya sjambotik te yoʼtanike? Juluk ta koʼtantik bitʼil te Jehová la skoltay te Elías kʼalal yak ta anel yuʼun te Jezabele. Te Elías maba la yalbey ta ora te Jehová te bin yaʼiyel ya yaʼiy sbae. Pero te kʼalal la skʼopone, te Jehová la schʼam yaʼiy ta lek te skʼope. Ta patil la yakʼbey smukʼul yoʼtan sok la yakʼbey yaʼtel te mukʼ skʼoplale (1 Rey. 19:1-18). Jichniwan ya spasik-euk te kermanotaktike, ayniwan ma orauk ya yalbotik te bin yaʼiyel ya yaʼiy sbaike. Pero teme ma xlujbotik jich bitʼil te Jehovae kʼunkʼun ya yakʼ smukʼul yoʼtanik ta jtojoltik, jich ya yalbotik te bin yaʼiyel ya yaʼiy sbaike. Te kʼalal ya sjambotik te yoʼtanike, jchʼam kaʼiytik te bin ya yalbotike.

8. Jich bitʼil ya yal Génesis 16:7-13, ¿bin-utʼil la yichʼ koltayel yuʼun Jehová te Agare?

⁸ Te j-abat yuʼun te Sarai te Agar sbiil, kaj stoy sba te kʼalal la sta alal te jaʼ yuʼun te Abrame. Jajch spʼaj te Sarai ta skaj te maʼyuk yalatak stukele. Jich yuʼun te Sarai bayal jajch yutsʼin, jaʼ yuʼun lokʼ bael ta anel te Agare (Gén. 16:4-6). Ta skaj te jmulawilotike yaniwan jnoptik te la stoy sba jich yuʼun snujpʼ te la yichʼ utsʼinele. Pero ma jichuk la yil stukel te Jehovae, jaʼ yuʼun la stikun chʼul-abat yuʼun ya skoltay ta sjeltayel te stalel sok te yakuk yakʼbey bendisione. Te Agar la snaʼ te ya x-ilot yuʼun te Jehová sok te ya xnaʼbot ta lek te bitʼil ay te skuxlejale. Jaʼ yuʼun jich la yal: «Haʼat Diosat te ya yilon» (kʼopona Génesis 16:7-13).

9. ¿Bin snaʼoj-a te Jehová ta stojol te Agare?

⁹ ¿Bin la yilbey Agar te Jehovae? Te Jehová snaʼoj ta lek spisil te bin kʼaxem ta skuxlejale (Prov. 15:3). Talem ta Egipto-a pero kuxin sok ebreoetik. ¿Aybal ma lek la yaʼiy sba ta skaj te yan stsʼumbal-ae? ¿Yabal snaʼ te sfamilia sok te slumale? Jaʼnix jich schebal ants kʼoem, melel ta tiempo-abi ay j-abatetik yuʼun Dios te cheʼoxebto yinamik-ae. Pero ma jaʼuk jich skʼanoj-a te Jehovae (Mat. 19:4-6). Jaʼ yuʼun ma chajpuk ya kaʼiytik-a te ya xjajch kʼop yuʼun-abi. Manchukme ma lek la yil Jehová te bin la spas te Agare, la yakʼbey yil te ya xkʼot ta yoʼtan te bin yaʼiyel ya yaʼiy sba sok te bin yak ta kʼaxel ta skuxlejale.

10. ¿Bin ya xjuʼ ya jpastik yuʼun ya jnaʼbeytik sba ta lek te kermanotaktike?

¹⁰ Ya xjuʼ ya jtʼuntik te ejemplo yuʼun te Jehová kʼalal ya jpastik tulan yuʼun ya xkʼot ta koʼtantik te bin yaʼiyel ya yaʼiy sbaik te yantike. Jaʼ yuʼun jnaʼbeytik sba ta lek te ermanoetike,  akʼa kʼopojukotik sok te kʼalal mato xjajch sok te kʼalal lajix-a te tsoblejetike, jokintik ta scholel skʼop Dios sok teme ya xjuʼ kuʼuntik kikʼtik ta weʼel. Te kʼalal jich ya jpastike yaniwan jtatik ta ilel te ermana te jkuyojtik te maʼyuk machʼa ya skʼan ya sjokin yilele yuʼun ya xkʼexaw ta kʼop, te ermano te jkuyojtik te jaʼnax baem ta yoʼtan sleel sbiluke ya yakʼ te bintik ay yuʼune o te familia te ay tibil ya xkʼotik ta tsoblejetik yuʼun ay kontrainel ta stojolik (Job 6:29). Ma jaʼuk ya skʼan ya yal-abi te ya jchʼik jbatik ta skuxlejal te yantike (1 Tim. 5:13). Pero lek te yakuk jnaʼtik jtebuk te bitʼil ay skuxlejal te kermanotaktik sok te bintik kʼaxem ta stojolik swenta ya xkʼot ta koʼtantik te bin yuʼun jich te stalelike.

11. ¿Bin yuʼun mukʼ skʼoplal te ya snaʼbeyik sba ta lek te ermanoetik te ansianoetike?

¹¹ Kʼax mukʼ skʼoplal te ya spasik tulan te ansianoetik ta snaʼbeyel sba ta lek te ermanoetike. Kiltik te bin kʼot ta stojol jtul superintendente yuʼun sirkuito te Artur sbiile. Te Artur sok yan ansiano bajt yulaʼtayik jtul ermana te ya xkʼexaw sok te ma sjokin te yantike. Jich la yal te Arture: «Te ermana la yalbotik te laj te smamalal te kʼalal cheʼoxebtonax jaʼbil snujpunelik-ae. Manchukme wokol la yaʼiy, la snojptes te chaʼtul yalatak ta stojol te Jehovae. Jaʼnix jich ma mero ya yilix kʼinal sok tsakbil ta depresion, manchukme jich-abi maba pejkʼajem te skʼuxul yoʼtan ta stojol Jehová sok te schʼuunel yoʼtane. La jtatik ta ilel te bayal bin ya xjuʼ ya jnopbeytik te ermanae» (Filip. 2:3). Te superintendente yuʼun sirkuito la spas tulan ta stʼunbeyel stalel te Jehová te ya snaʼbey sba te j-abatetik yuʼun sok te bin wokolil ya xkʼax ta stojolike (Éx. 3:7). Kʼalal te ansianoetik ya snaʼbeyik sba ta lek te ermanoetike yame xjuʼ ya skoltayik.

12. ¿Bin-utʼil koltayot te ermana Yip Yee yuʼun te la snaʼbey sba ta lek jtul ermana ta skongregasione?

¹² Kʼalal ya jnaʼbeytik sba ta lek te ermano te ma jmulanbeytik te stalele, yaniwan xkʼot ta koʼtantik te bin yaʼiyel ya yaʼiy sbae. Jich kʼax ta stojol te ermana Yip Yee te kuxul ta Asia, jich la yal: «Jtul ermana ta jkongregasion kʼax tulan ya xkʼopoj-a, jich yaʼiyel te ya x-utawane. Pero te kʼalal la jokin ta scholel skʼop Dios la yalbon te ya skoltay te smeʼ stat ta schonel chay ta merkado. Jich yuʼun ya skʼan tulan ya xkʼopoj yuʼun ya sjap te chaye». Jich la yalxan te ermanae: «Swenta ya xkʼot ta koʼtan te bin yuʼun jich stalel te ermanoetike ya skʼan ya jnaʼtiklanbey sba ta lek». Maba kʼun ta pasel, pero te kʼalal ya jam koʼtantik ta  stojol te yantik jich bitʼil ya yal te Bibliae, jich ya jtʼunbeytik stalel te Jehová te kʼux ta yoʼtan «spisil ants-winiquetic» (1 Tim. 2:3, 4; 2 Cor. 6:11-13).

13. Jich bitʼil ya yal Génesis 19:15, 16, ¿bin la spasik te chʼul-abatetik kʼalal jalaj te Lot sok bin yuʼun te jich la spasike?

¹³ Te kʼalal ay bin mukʼ skʼoplal yak ta kʼaxel ta skuxlejal-a te Lot, maba la schʼuun ta ora te bin albot yuʼun te Jehovae. Kʼot chaʼtul chʼul-abatetik ta sna sok albot te yakuk yikʼ lokʼel te sfamilia yuʼun ya yichʼ lajinel te Sodomae (Gén. 19:12, 13). Pero ta yanxan kʼajkʼal ta sakubel kʼinal, ayto ta sna-a te Lot sok te sfamiliae. Jich yuʼun te chʼul-abatetik la yalbeyik ta yan buelta te bin ya xkʼot ta pasele, pero «yoquelal ma xlocʼ te Lot». Yaniwan kaltik te yuʼun maʼyuk skʼoplal ta yoʼtan sok te ma schʼuun kʼop te Lote, pero te Jehová maba la yijkitay. «Naʼbot yoʼbolil sbahic», jaʼ yuʼun nitotik lokʼel ta skʼabik yuʼun te chʼul-abatetike (kʼopona Génesis 19:15, 16).

14. ¿Bin yuʼun te Jehová la snaʼbey yoʼbolil sba te Lote?

¹⁴ ¿Bin yuʼun te Jehová la snaʼbey yoʼbolil sba te Lote? Bayalniwan te bin yuʼune. Te Lot maniwan la skʼan lokʼ bael ta skaj te ya xiʼ te machʼatik nainemik ta nopol Sodoma. Pero ma jaʼuknax-abi, te Lot snaʼojniwan te ay chaʼtul ajwaliletik te chʼayik koel ta posoetik yuʼun chapapote te nopol ay tey-ae (Gén. 14:8-12). Sok laniwan smel yoʼtan ta swenta te bitʼil ya skanantay te yinam sok te snichʼnabe. Jaʼnix jich jkʼulej-a, jaʼ yuʼun ayniwan lek sna-a (Gén. 13:5, 6). Jaʼ ini ma skʼan ya yal te lek te bitʼil ma la schʼuunbey smantal ta ora te Jehovae, pero te Dios ma jaʼuk la yil te banti chʼay te Lote, la yal te «toj ta winiquil» (2 Ped. 2:7, 8).

15. ¿Bin ya skʼan ya jpastik yuʼun maba ya xjelawotik ta kʼop ta stojol jtul ants winik?

¹⁵ Jaʼ lek te ya jpastik tulan ta snaʼel bin yaʼiyel ya yaʼiy sba jtul ants winik, ma jaʼuk te ora ya xjelawotik ta kʼop ta swenta te bin ya spase. Jtul ermana te Verónica sbiil te kuxul ta Europa la spas tulan te jich ya spase.  Jich ya yal: «Ay jtul ermana te spisil-ora ilinem yilel sok maʼyuk machʼa ya sjokin. Ay baeltik ya jxiʼ skʼoponel-a. Pero la jnop te joʼukon jich ya kaʼiy jbae yaniwan jkʼan te ayuk kamigae, jaʼ yuʼun la jojkʼoybey te bin yaʼiyel ya yaʼiy sbae, jich jajch scholbon kaʼiy. Ta ora ini ya xkʼotix ta koʼtan te bin yaʼiyel ya yaʼiy sbae».

16. ¿Bin yuʼun ya skʼan ya jkʼanbeytik te Jehová te yakuk skoltayotik yuʼun ya xkʼot ta koʼtantik te bin yaʼiyel ya yaʼiy sbaik te yantike?

¹⁶ Jaʼnax stukel te Jehová ya xkʼot ta yoʼtan spisil te jkuxlejaltike (Prov. 15:11). Jaʼ yuʼun jkʼanbeytik te yakuk skoltayotik ta yilel te yantik jich bitʼil ya yile sok te yakuk skoltayotik ta snaʼel bin-utʼil ya jnaʼbeytik yoʼbolil sbaik. Jtul ermana te Anzhela sbiil jaʼ koltayot te orasion yuʼun jich ya yaʼiy sba te bitʼil ya yaʼiy sba te yantike. Jtul ermana ta skongregasion ma skʼan kʼoponel yilel. Te Anzhela jich la yal: «Ayniwan oranax ya xjuʼ ya jlaban sok te ma jkʼopone, pero la jkʼanbey te Jehová te yakuk skoltayon yuʼun jichuk ya kaʼiy jba te bitʼil ya yaʼiy sba te ermanae». ¿Aʼiybotbal te skʼope? Jich la yal: «Jun buelta lokʼotik ta scholel skʼop Dios, ta patil jalajotik ta kʼop. La jchʼam kaʼiy ta lek te bin la yale, ta ora ini bayalxan kʼux ta koʼtan sok ya jkʼan ya jkoltay».

17. ¿Bin ya skʼan ya jpastik tulan ta spasel?

¹⁷ Ma xjuʼ te tsabilnax te ermanoetik ya jnaʼbeytik yoʼbolil sbaike. Spisilik ay swokolik jich bitʼil te Jonás, Elías, Agar sok Lot. Ayniwan jaʼnix la sleik te swokolike, pero jpisiltik ay jtaoj jwokoltik ta skaj te joʼotiknix la jletike. Jaʼ yuʼun snujpʼ te ya skʼanbotik te Jehová te talel kʼaxeluk ya jkʼuxultay jbatik (1 Ped. 3:8). Te kʼalal ya jchʼuuntike, ya xkoltaywanotik yuʼun jun ayotik ta jpisiltik ta lum yuʼun Jehová. Jich yuʼun jpastik tulan ta yakʼel ta ilel te ay skʼoplal ta koʼtantik te kermanotaktik sok te yakuk jnaʼbeytik yoʼbolil sbaike.