Ajawule pa ndandanda

Ajawule pa ndandanda wa yindu

NGANI JAKULIJIGANYA 16

Amsyasyeje Yehofa Pakutenda Yindu ni Abale soni Alongo

Amsyasyeje Yehofa Pakutenda Yindu ni Abale soni Alongo

“Aleche kulamula yindu mpela mwayikuwonechela, nambo alamuleje mwachilungamo mpela muyiŵelele yinduyo.”—YOH. 7:24.

NYIMBO 101 Kamula Masengo Mwakamulana

YACHITULIJIGANYE *

1. Ana Baibulo jikusala yindu yakulimbikasya yapi yakusatenda Yehofa?

ANA mpaka asangalale ŵandu ali mkwalamula pakujigalila ni mwakuwonechela. Komboleka kuti nganaŵa asangalele nayo. Yili yakulimbikasya kumanyilila kuti Yehofa ngakusamlamula mundu pakujigalila yindu yakusayiwona ŵandu ni meso. Mwachisyasyo, Samueli ali am’weni mwanache jwa Jese, ŵalepele kulola yindu yaŵayiwonaga Yehofa mwa mwanachejo. Yehofa ŵamsalile Samueli kuti mwanache jumo jwakutyochela m’liŵasa lya Jese chachiŵa mwenye jwa Aisalaeli. Ana mwenyeju ŵaliji ŵani? Samueli paŵagambile kum’wona mwanache jwamkulungwa jwa Jese lina lyakwe Eliyabu, jwalakwe jwatite, “Aju mundu jwajimi pameso pa Ambuje apaju nditu ni jwamsagwile.” Eliyabu jwawonekaga mpela mwenye. “Nambo Ambuje ŵamsalile Samueli kuti, ‘Kamsilola kusalala kapena ulewu wa msingu wakwe, pakuŵa nimkanile jwelejo.’” Ana pelepa tukulijiganya chichi? Yehofa ŵapitilisye mwakuŵecheta kuti, “Jemanja akusalola yakusa kwa chilu, nambo une ngusindolaga ya mu mtima.”—1 Sam. 16:1, 6, 7.

2. Mwakamulana ni Yohane 7:24, ligongo chichi ngatukusosekwa kwalamula ŵane pakujigalila mwakusawonechela? Apeleche chisyasyo.

2 Ligongo lyakuti tuli ŵangali umlama, tukusawutuchila kuganichisya mwaŵelele mundu pakujigalila mwakusawonechela. (Aŵalanje Yohane 7:24.) Patugambile kum’wona mundu pamesope, tukusamanyilila yindu yamnono yakwamba mundujo. Mwachisyasyo, dokotala jwakumanyilila mnope ya masengo gakwe nganaŵa amanyilile mwaŵelele jwakulwala pagamba kujigalila mwakuwonechela. Nambo jwalakwe akusasosekwa kumpikanila mwakusamala jwakulwalajo, kuti amanyilile yayikumsawusya. Komboleka kuti jwakulwalaju mpaka amsalile kuti ajawule kwakusajambula ulwele (X-ray) kuti amanyilile mwamuŵelele m’chilu mwakwe. Ligongo naga ngatenda yeleyi nikuti dokotalajo mpaka apeleche chikamuchisyo changaŵajilwa. Mwakulandana ni yeleyi, nganituŵa twapikanichisye chenene abale ni alongo ŵetu pagamba kujigalila mwakusawonechela. Tukusosekwa kumanyilila yisyesyene yakwe yakwamba mwaŵelele mundujo. Ŵanduwe nganituŵa tumanyilile yayili mumtima mwa ŵane. Myoyo yili yakusawusya kuti twapikanichisye ŵane mpela mwakusatendela Yehofa. Nambope mpaka tutende yampaka tukombole pakumsyasya Yehofa. Ana mpaka tutende yeleyi chamtuli?

3. Ana ngani sya m’Baibulo mpaka situkamuchisye chamtuli kumsyasya Yehofa?

3 Ana Yehofa akusatenda yindu mwamtuli ni ŵandu ŵakusamlambilaga? Jwalakwe akusiŵapikanilaga soni akusapikanichisya mwayikwendela yindu paumi wawo. Jwalakwe akusiŵatendelaga chanasa ŵakusamlambilagaŵa. Patukukambilana yaŵatesile Yehofa kwa ŵandu mpela Yona, Eliya, Hagala soni Loti, kwende tuloleje yampaka tutende pakumsyasya patukutenda yindu ni abale soni alongo.

TWAPIKANICHISYEJE

4. Ana ligongo chichi mpaka tuganisyeje kuti Yona nganawa mundu jwambone?

4 Ligongo lyakuti ngatukumanyilila yejinji pakwamba Yona, mpaka tuganisye kuti jwalakwe jwaliji jwangadalilika soni jwangakulupichika. Jwalakwe jwalamulidwe ni Yehofa kuti jukalaliche utenga wakwelusya ku Ninefe. Mmalo mwakupikanila yaŵamsalile Yehofa, jwalakwe jwakwesile chombo ni kwawula kwine kuti ‘amtile Yehofa.’ (Yon. 1:1-3) Ana akaŵe wawojo akampelesoni Yona upile wine? Komboleka kuti iyayi. Nambo Yehofa ŵampelesoni.—Yon. 3:1, 2.

5. Ana tukulijiganya chichi kwa Yona kutyochela pa maloŵe gagakusimanikwa pa Yona 2:1, 2, 9?

5 Yona jwalosisye yisyesyene yakwe pakwamba mwaŵelele jwalakwe pandaŵi jaŵapopelaga. (Aŵalanje Yona 2:1, 2, 9.) Ngatukukayichila kuti Yona jwapopelaga kwa Yehofa ndaŵi syejinji. Nambope lipopelo liŵapeleche pandaŵi jiŵaliji m’matumbo mwa chimsomba likusatukamuchisya kumwona jwalakwe mwakuŵajilwa, mmalo mwagamba kumwona mpela mundu juŵatisile utumiki. Maloŵe ga Yona galosisye kuti jwalakwe ali jwakulinandiya, jwakuyamichila, nambosoni jwakusachilila kumpikanila Yehofa. Yili yangakayikasya kuti Yehofa nganagamba kuyiwona yakulemwecheka ya Yona, mmalo mwakwe jwalakwe ŵajanjile lipopelo lya Yona soni ŵapitilisyepe kumkamulichisya masengo mpela jwakulochesya.

Mpaka twalosye ŵane chanasa patumanyilile mwayiŵelele yindu paumi wawo (Alole ndime 6) *

6. Ligongo chichi pakusasosekwa kulingalinga kupikanichisya mwakusamala jwine pakuŵecheta?

6 Kuti twapikanichisyeje ŵane, tukusosekwa kuŵa ŵakulinandiya soni ŵakuwusimana mtima. Kutenda yeleyi, mpaka kutukamuchisye mmatala gatatu. Litala lyandanda, mpaka kutukamuchisye kuti twawoneje ŵandu ŵane mwakuŵajilwa. Lyaŵili, mpaka tumanyilile mwakupikanila ŵane mumtima yampaka yitukamuchisye kuti twalosyeje chanasa. Lyatatu, patukumkunda mundu kuti aŵechete, tuchikombola kumkamuchisya jwalakwe kuti amanyilile yindu yalemwisye. Ndaŵi sine yikusaŵa yakusawusya kupikanichisya yindu yayikusatulagasya nganisyo. Tukusatanda kupikanichisya akaŵe naga twasalile ŵane. (Mis. 20:5) Jwamkulungwa jwamumpingo jwine jwa ku Asia jwatite, “Lisiku line najangwiye kuŵecheta mkanimbe kujipikanichisya ngani josope. Namsalile mlongo jwine kuti akusosekwa kongolela kuti apelecheje ndemanga syambone pamisongano. Nambo kaneko namanyilile kuti mlongoju akusalagaga ni kuŵalanga mwamti kuti apeleche ndemanga, jikusaŵa ngani jekulungwa.” Kusala yisyene achakulungwa akusosekwa ‘kujipikanichisya ngani’ mkanaŵe kumkamuchisya mundu.—Mis. 18:13.

7. Ana tukulijiganya chichi payaŵatite Yehofa pakumkamuchisya Eliya?

7 Abale ni alongo ŵane yikusiyasawusya kuti aŵechete mwakupikanila mumtima ligongo lya yindu yayatendechele kalakala, ndamo jawo soni mwaŵapagwile. Ana mpaka tutende wuli pakwakamuchisya jemanjaji kuti aŵe ŵagopoka? Akumbuchile yaŵatesile Yehofa pakumkamuchisya Eliya pandaŵi jiŵamtilaga Yesebele. Pajigele masiku gejinji kuti Eliya amsalile Yehofa mwakupikanila mumtima. Nambope Yehofa ŵampikanile mwakusamala. Kaneko jwalakwe ŵamlimbikasisye Eliya soni ŵampele masengo gakusosekwa mnope. (1 Ayi. 19:1-18) Mpaka pajigale ndaŵi jelewu kuti abale ni alongo atusalile yindu yayikwasawusya. Nambope patusalile mpaka tumanyilile mwakupikanila mumtima. Naga tukumsyasya Yehofa mwakuŵa ŵandu ŵakuwusimana mtima yichitendekasya kuti jemanjajo atudalileje. Myoyo, jemanjaji pakutusalila mwakupikanila mumtima, tukusosekwa kuŵa ŵakusamala.

ŴAMANYILILEJE CHENENE ABALE NI ALONGO

8. Mwakamulana ni Genesesi 16:7-13, ana Yehofa ŵamkamuchisye chamtuli Hagala?

8 Hagala jwaŵaliji jwakutumichila jwa Salayi, jwatesile yindu mwakuloŵela pandaŵi jaŵasalilidwe kuti aŵe ŵamkwakwe Abulamu. Hagala paŵagambile kuŵa jwakwembecheya, jwatandite kumnyosya Salayi jwanganakola mwanache ata jumo. Kaneko yindu yayiche pakusawusya mwamti Salayi ŵamtopwele Hagala. (Gen. 16:4-6) Ligongo lya ungali umlama mpaka tuyiwoneje kuti Hagala jwaliji jwakunyada soni jwasosekwaga kumpa chilango. Nambopetu Yehofa nganam’wona jwalakwe m’litala lyeleli. Yehofa ŵatumisye lilayika kuti likamkamuchisye. Lilayikali palyayiche, lyamkamuchisye Hagala kuti achenje katende kakwe ka yindu, soni kaneko ŵampele upile. Hagala jwayiweni kuti Yehofa jwayiwonaga yosope yayatendekwaga nambosoni jwalakwe jwamanyililaga mwayiŵelele yindu paumi wakwe. Yeleyi yamtendekasisye Hagala kumkolanga Yehofa kuti “ali Mlungu jwakusalola.”—Aŵalanje Genesesi 16:7-13.

9. Ligongo chichi Yehofa ŵatesile yindu mwachinonyelo ni Hagala?

9 Ana Yehofa ŵachiweni chichi kwa Hagala? Yehofa ŵammanyililaga chenene Hagala soni yosope yaŵele ali mkusimana nayo paumi wakwe. (Mis. 15:3) Hagala jwaliji jwa ku Iguputo soni ŵatamaga m’nyumba ja mundu jwa Chihebeli. Ana jwalakwe jwalipikanaga kuŵa jwangasosekwa? Ana ŵakusoŵile kumangwakwe soni liŵasa lyakwe? Ngaŵa kuti ŵamkwakwe Abulamu ŵaliji ŵaŵaŵape. Pandaŵi jelejo, achalume ŵakulupichika ŵane ŵalombelaga mitala. Nambo chelechi nganichiŵa chakulinga chaŵakwete Yehofa pandanda. (Mat. 19:4-6) Mwamti yili yakupikanika kuti kulombela mitalaku kwatendekasyaga kuti ŵandu m’maŵasa atendelaneje jelasi. Nambo atamose yaliji myoyo, Yehofa ŵayiweni kuti Hagala nganatenda chenene pangamchimbichisya Salayi. Yehofa ŵamkamuchisye Hagala mwachinonyelo ligongo jwamanyililaga mwakupikanila mumtima soni mwayaŵelele yindu paumi wakwe.

Twamanyilileje chenene abale ni alongo ŵetu (Alole ndime 10-12) *

10. Ana mpaka twamanyilile chenene abale ni alongo ŵetu chamtuli?

10 Mpaka tumsyasye Yehofa patukulingalinga kwapikanichisya abale ni alongo ŵetu. Tukusosekwa twamanyilileje chenene abale ni alongo ŵetu. Tukusosekwa kuŵechetana nawo mkanijitande misongano soni pajimasile. Tujinjileje nawo mu utumiki nambosoni naga yakomboleka twaŵilanjileje kumangwetu kuti tukalye nawo yimpepe. Pakutenda yeleyi, mpaka asimonje ni yampaka apate. Mwachisyasyo, mlongo jwakusam’wona kuti ali jwangakunguluchika mpaka yisimanikwe kuti mwachipago ali jwasooni. M’bale jwakusam’wona kuti akusanonyela mnope yindu yakuchilu mpaka yisimanikwe kuti ali jwakwapochela chenene achalendo. Mwinesoni nangolo jwakusayika ni ŵanache ŵakwe pamisongano mwakuchelewa komboleka kuti akusimana ni yakuwusya mwiŵasa. (Yob. 6:29) Nambope, ngatukusosekwa “kwinjililaga ya ŵane.” (1 Tim. 5:13) Atamose yili myoyo, yikusaŵa yambone kumanyilila yayikwatendechela abale ni alongo. Yeleyi mpaka yikamuchisye kuti twapikanichisyeje chenene.

11. Ligongo chichi achakulungwa ŵamumpingo akusosekwa kwamanyilila chenene abale ni alongo?

11 Achakulungwa ŵamumpingo akusosekwa kumanyilila mŵaŵelele abale ni alongo ŵakusiŵalolelaga. Kwende tulole chisyasyo cha m’bale jwine jwaŵatumichilaga mpela jwakulolela mkuli. Jwamkulungwa jwine jwajesile ni jwakulolela mkuliju kwawula ku nyumba ja mlongo jwine juŵawonekaga kuti ali jwasooni nambosoni akusalipatula. Jwakulolela mkuliju jwatite, “Tuli tuyiche kumangwakwe mlongoju twasimene yakuti ŵamkwakwe ŵajasiche ali agambile kulombana kwene. Atamose kuti mlongoju ŵasimanaga ni yakusawusya yejinji, nambope jwalakwe ŵasamalilagasoni mwausimu ŵanache ŵakwe ŵaŵili ŵachikongwe. Mlongoju akusalajilila kulola nambosoni akusalagasika ni ulwele wa nganisyo. Atamose kuti yaliji myoyo, nambope jwalakwe ŵamnonyelaga soni kumkulupilila Yehofa. Kaneko twamanyilile kuti twasosekwaga kulijiganya yejinji kutyochela kwa mlongoju.” (Afil. 2:3) Jwakulolela mkuliju jwasyasyaga mwakusatendela yindu Yehofa. Pajatu Yehofa akusasimanyililaga ŵandu ŵakwe soni yakusawusya yakusasimana nayo. (Eks. 3:7) Achakulungwa ŵakusasimanyilila chenene ngondolo ni ŵakusaŵa pamalo gambone kuti asikamuchisyeje.

12. Ana mlongo jwine jwapindwile chamtuli ligongo lya kutanda kaje kummanyilila chenene mjakwe jwine jwamumpingo?

12 Pamanyigene ni mlongo kapena m’bale jwakusam’wona kuti yili yakusawusya kuŵechetana najo, yikusaŵa yangasawusya kuti amlosye chanasa. Aganichisye chisyasyo achi. Mlongo jwine jwakusatama ku Asia jwatite, “Mumpingo mwetu mwana mlongo jwakusanonyela kuŵecheta mwakwesya maloŵe. Naganisyaga kuti mwine mlongoju jwangali ulemu. Nambo lisiku line panajesile najo mlongoju mu utumiki, ŵasalile kuti ŵasyoŵelele kuŵecheta mwakwesya maloŵe pakuŵilanjila makasitomala paŵasumisyaga somba kumsika ni achinangolo ŵakwe. Pelepa nalijiganyisye kuti tukusitwapikanichisya ŵane naga tukwamanyilila kaje chenene.” Pakusasosekwa kulimbichila kuti twamanyilile chenene abale ni alongo ŵetu. Patukukuya yajikusasala Baibulo kuti tuŵeje ŵagopoka, tukusaŵa tuli mkusyasya Yehofa jwakusamnonyela mundu “jwalijose.”—1 Tim. 2:3, 4; 2 Akoli. 6:11-13.

ŴALOSYEJE ŴANE CHANASA

13. Mwakamulana ni Genesesi 19:15, 16, ana malayika gatesile wuli Loti paŵachelewaga kopoka mumsinda, soni ligongo chichi?

13 Pandaŵi jine Loti yamsawisye kuti apikanile yaŵamsalile Yehofa. Malayika gaŵili gayiche kwa Loti kukumsalila kuti akopoche mumsinda wa Sodomu yimpepe ni liŵasa lyakwe. Ligongo chichi ŵasalile yeleyi? Malayikaga gatite, “Tukusaka kugajonanga malo gelega.” (Gen. 19:12, 13) Lisiku lyakuyichisya lyakwe, Loti jwaliji mkanakopochepe mumsindamo. Malayika gala gayiche kukumkalamusyasoni kane. Nambo jwalakwe ŵaliji “mkukangachiya kapena kuti kuchelewa.” Mpaka tuganisye kuti Loti nganasamalaga yaŵamsalilaga Yehofa soni jwaliji jwangapikana. Nambope Yehofa nganalekape kumkamuchisya jwalakwe. Ligongo lyakuti Yehofa “ŵamtendele chanasa,” malayika gala gakamwile jemanjaji pamkono ni kwakoposya mumsinda.—Aŵalanje Genesesi 19:15, 16.

14. Ligongo chichi Yehofa ŵamtendele chanasa Loti?

14 Yehofa ŵasosekwe kumtendela chanasa Loti pamagongo gejinji. Komboleka kuti Loti ŵachelewaga kukopoka mumsindamu ligongo lyakuti ŵajogopaga ŵandu ŵaŵaliji kusa kwa msindawo. Papalisoni yakogoya yine. Mwine Loti ŵamanyililaga ya achayimwene ŵaŵili ŵaŵagwilile m’masimbo gegumbale ni lipula. (Gen. 14:8-12) Ligongo lyakuti jwalakwe jwaliji mtati, komboleka kuti jwaganichisyaga mnope ya liŵasa lyakwe. Konjechesya pelepa, Loti jwaliji jwakusichila, komboleka kuti jwakwete chinyumba chambone mumsinda wa Sodomu. (Gen. 13:5, 6) Payindu yosopeyi, pangali chachikamtendekasisye Loti kuti akampikanila Yehofa. Nambope, Yehofa nganagambaga kulola yakulemwecheka ya Loti, mwamti ŵamkolasile kuti “mundu jwakulungama.”—2 Pet. 2:7, 8.

Patukwapikanila chenene ŵane pakuŵecheta, yikusakamuchisya kuti tumanyilile mwampaka twalochesye chanasa (Alole ndime 15-16) *

15. Mmalo mwakumjelusya mundu ligongo lya yakusatenda, ana tukusosekwa kutenda chichi?

15 Mmalo mwakwajelusya ŵandu ŵane, akusosekwa kulingalinga kwapikanichisya. Mlongo jwine jwa ku Europe lina lyakwe Veronica, jwalinjilile kutenda yeleyi. Jwalakwe jwatite, “Mlongo jwine jwawonekaga kuti ngakusangalala. Jwalakwe jwagambaga kutama pajika. Ndaŵi sine najogopaga kumŵechetekasya. Nambo naganisisye kuti, ‘Pelepatu ngaŵe une, nikuti ngasachile kuti ngole mjangu.’ Myoyo naganisisye yakumwusya mwayiŵelele yindu paumi wakwe. Kaneko jwatandite kusalila mwajwapikanilaga. Mwamti apano ngusampikanichisya mnope mlongoju kupundana ni kalakose.”

16. Ligongo chichi tukusosekwa kumŵenda Yehofa kuti atukamuchisye kwatendela chanasa ŵane?

16 Yehofa ni jwampaka atupikanichisye chenene m’weji. (Mis. 15:11) Myoyo tukusosekwa kumŵenda Yehofajo chikamuchisyo kuti twawoneje ŵane mpela mwakusiŵawonela jwalakwe. Tumŵendejesoni kuti atukamuchisye kupikanichisya yampaka tujile pakwalosya chanasa ŵane. Lipopelo lyamkamuchisye mlongo jwine kuti ŵalosyeje ŵane chanasa. Mumpingo mwakwe mwapali mlongo jwine jwajwaliji jwakusawusya kutenda najo yindu. Yaliji yangasawusya kutanda kumjelusya mlongojo, atamose kuleka kwene kunguluka najo. Kaneko namŵendile Yehofa kuti angamuchisye kumpikanichisya mlongoju.” Ana Yehofa ŵajanjile lipopeloli? Jwalakwe jwapitilisye kuŵecheta kuti, “Twapite kukulalichila yimpepe soni kaneko twaŵechetene kwandaŵi jelewu. Nambo nampikanilaga chenene pajwaŵechetaga. Apano ngusamnonyela mlongoju, soni ngusasachilila kumkamuchisya.”

17. Ana tukusosekwa kulingalinga kutenda chichi?

17 Mmalo mwakusagula ŵandu ŵampaka twalosyeje chanasa, tukusosekwa kwatendela chanasa ŵandu wosope. Ŵandu wosopeŵa akusasimana ni yipwetesi mpela yaŵasimene nayo Yona, Eliya, Hagala soni Loti. Jemanjaji akusaŵa kuti ŵaliyikachisye yakupweteka achimsyene. Kusala yisyene, wosopewe pakwete patusimene ni yindu mpela yeleyi. Myoyo, yili yakupikanika kuti Yehofa akusasaka kuti tutendelaneje chanasa jwine ni mjakwe. (1 Pet. 3:8) Kumpikanila Yehofa panganiji, kukusakamuchisya kuti tuŵe ŵakamulana soni ŵamtendele ni abale ni alongo pachilambo chosope chapasi. Kwende patukutenda yindu ni ŵane, tulinjelinjeje kumsyasya Yehofa.

NYIMBO 87 Ayiche! Apate Chitondoyo

^ ndime 5 Pakuŵa tuli ŵangali umlama, tukusawutuchila kola nganisyo syakulemwecheka syakwamba mwaŵelele mundu. Yehofa ‘akusalola ya mu mtima.’ (1 Sam. 16:7) Nganiji chijilosye mwaŵatendele Yehofa pakumkamuchisya Yona, Eliya, Hagala soni Loti. Chijitukamuchisyesoni kumsyasya Yehofajo patukutenda yindu ni abale soni alongo.

^ ndime 52 KULONDESYA YIWULILI: M’bale jwachikulile akuwoneka kuti asokonasidwe ligongo lya kucheleŵa kumisongano kwa m’bale jwine, nambo panyuma pakwe ayikopochele kuti m’balejo acheleŵe ligongo lyakuti atesile ngosi ja galimoto.

^ ndime 54 KULONDESYA YIWULILI: Atamose kuti jwakulolela kakuga ka undumetume pandanda jwamwonaga mlongo jwine kuti ali jwangakunguluchika, nambo kaneko jwayikopochele kuti jwalakwe ali jwasooni nambosoni kuti jwangagopoka patemi ni ŵandu ŵangakwamanyilila chenene.

^ ndime 56 KULONDESYA YIWULILI: Mlongo jwine paŵammanyilile chenene mjakwe, jwayikopochele kuti jwaliji mundu jwambone soni jwakusamala ya ŵane mwakulekangana ni mwaŵaganichisyaga pandaŵi jaŵasimene kandanda ku Nyumba ja Uchimwene.