1. Eghẹn eten kụ edị Umor phọ Russell r’arighirị phọ odị otuughạ ghan Baibul phọ, kụ uḍighi ika kụ enhighẹ bọ?

MEPEL li okuron asiạ epẹ omhạn, Umor phọ C. T. Russell r’arighirị phọ odị, buẹn oḍighi bọ ebạm egu Anmụny Askul ABaibul phọ omhiigh bọ ookpomhoghan eniin esi. Bidị uwạ ghan otuughạ olhegheri ipẹ aBaibul phọ aghaạph bọ ilọ aZihova Enhaạn phọ, Zizọs Kraist, dọl abuphẹ momhuughu bọ, ḅilhẹ r’ekiạ etagharạn phọ. Eten ituughạ phọ abidị idugh ghan agey. Oniin onyọ abidị kapuru ḍipuru, kụ oomo phọ abidị owaaghị riisi aBaibul dị eghaạph ilọ iyaạr phọ. Bidị romhiịn ophagharanhaạn phọ, kụ ogẹ olọgh esi. R’olhoghonhaạn aḍighaạgh aZihova, egu Anmụny Askul ABaibul phọ umhiịn ni ibadị igey siphẹ aBaibul phọ dị yira omhaghamhị maạr k’aḍio arodon.

2. Eeni amem, eeghe kụ rekọm ghan onhaghanhạn aḍughụm dị uu/leeny, mem dị yira rokparaghạ onhaghanhạn imiịn aBaibul?

² Anmụny Askul ABaibul phọ abuẹn phọ umhiịn mọ itughemhị aBaibul phọ kụ idugh onhuụn onhaghanhạn epu imiịn aBaibul phọ. Eeghe kụ iḍighi? Imiịn aBaibul phọ redugh ghan onhuụn onhaghanhạn mem dị omhiịn dị remunughan obobọ memhunhughan eten. Kuolọ enhọn ephigh edi ni. Orue onhaghanhạn agey imiịn aBaibul, pọ ewạ mọ omhaạr ooḅeghiọn oomo ilọ iyaạr phọ rokaạph bọ. Loor esi dị ogbon eniin apakirị imiịn phọ bịn owilhẹ iphediphọ, pọ konaghanhạn eten dị ii/leeny. Egina eten dị kotue onaghanhạn imiịn aḍinyạ phọ aJuẹl pọ, emite kụ omhiịn aani. Uguạ ooḅeghiọn imiịn phọ ipẹ phọ, kụ oghaạph iyaạr phọ ewạ bọ dị yira kooḅenhion onhaghanhạn aḍughụm mọ ayira.

3-4. K’aḍio phọ, yira umheeraam ghan ika imiịn phọ ogẹ bọ siphẹ Joel 2:7-9?

³ Bạl Joel 2:7-9. AJuẹl amhiịn imiịn mọ aḍita igurubia keegulhemhi ni de phọ Izrạl. Igurubia phọ iphẹn phọ emhaạr bọ daạl phọ kesighẹ ni ralaạl phọ abidị eghịgh bọ ilọ idimini-ḅuagụ phọ  etaalhọm torobọ eezuphạ dị emhiịn! (Joel 1:4, 6) Esi ibadị asiạ, yira roḅẹm ghan mọ imiịn phọ iphẹn phọ remạ ghan eten phọ epẹ awe phọ aZihova rokaạph ghan bọ iiḅi iinhaghạn phọ, idiphọ igurubia dị ko/tue osophoghom. Yira umeeraam ghan mọ oghaạph iiḅi iinhaghạn phọ katir ri “de” phọ, obobọ buphẹ odi bọ eeḍiạn abuḍiemhiom aruukụ iiḅereghị phọ egbagarạ eten dị ko/legheri ilọ oḍighi. *

⁴ Eḍighi maạr dị yira aạl ogina aḍinyạ phọ aJoel 2:7-9, kekịgh mudị ipẹ ogbạ bọ inẹ phọ ni. Kuolọ mem dị yira omhaạr ooḅeghiọn oomo ipẹ imiịn phọ rekaạph bọ, onhaghanhạn aḍughụm mọ ayira k’anmia ni. Uguạ, ooḅeghiọn inya ariphigh phọ yira otuạn bọ kụ oghaạph iduọn phọ.

5-6. Eeghe aḍipuru kụ iḍuạ emite mem mọ ooḅeghiọn bọ (a) Joel 2:20? (b) Joel 2:25?

⁵ Eḅẹl ephigh phọ, lọgh elhegh oguanaan phọ aZihova ilọ iminimiịn phọ igurubia phọ kekọm bọ: “Mị kaporogh ni buọ esiinyọm mọ [igurubia phọ] akelẹ esi anyinha.” (Joel 2:20) Eḍighi maạr dị igurubia phọ remạ ghan Bugbaanhaạn AZihova phọ onhaghanhạn bọ itọ phọ aZizọs, oghaạph iiḅi iinhaghạn phọ r’oḍighi awe bumatuạn, eeghe kụ iḍighi kụ aZihova aḅilhẹ bọ aḅẹm mọ onọ kaporogh bidị akelẹ? (Ezek. 33:7-9; Mat. 28:19, 20) Eegholhaan ni mọ aZihova ra/porogh ghan rebenhẹ phọ odị okpẹ bọ oḍuom olhoghi, kuolọ raporogh ghan kakelẹ oye obobọ iyaạr dị elhọgh ḍien we phọ odị.

⁶ Ephigh dị emhunhenhiom iyạl, ooḅeghiọn ipẹ ogẹ bọ siphẹ Joel 2:25. Siphẹ phọ aZihova aḅẹm mọ: “Mị kakpẹ ni nyinhạ iikpiạ esi oomo asiạ phọ oolhoọgh igurubia phọ, igurubia phọ k”emhoọgh bọ raphaaph, igurubia phọ adaạl phọ ra/pẹr ghan bọ ḅilhẹ r’igurubia oogulhemhi phọ, milheeghi bọ inyinha, aḍita awe eghạm mọ mị arom bọ mọ izuoghom inyinha.” Lọgh elhegh mọ aZihova aguanaan “okpẹ iikpiạ” ilọ araraạr phọ igurubia phọ ephueghị bọ. Eḍighi maạr dị igurubia phọ remạ ghan bukaaphọm ilọ Omhạr phọ, p’iduọn phọ roḅẹm ghan mọ adom mọ abidị repueghị ghan raraạr. Kuarị adom mọ aḍiẹn repẹl ghan bọ sighuḍum awe menyu ni buniin abukarạph awe okiton. (Ezek. 33:8, 19) P’eeghe aḍisẹph dị adom mọ aḍiphẹ phọ mengọ bidị!

7. Siphẹ Joel 2:28, 29, ikpo onhụ phọ eḅẹm bọ mọ “ipẹ reten” remạ ghan eeghe?

⁷ Bạl Joel 2:28, 29. Ephigh dị emhunhenhiom iraạr—pọ asikoọl araraạr phọ kemite bọ odaphạn imiịn phọ. Lọgh elhegh mọ aZihova aḅẹm mọ: “Ipẹ reten Mị kaakuom uwaloor phọ amhị”; p’iduọn phọ mem dị igurubia phọ remadạn oḍighi phọ abidị. Eḍighi maạr dị igurubia phọ eḍighi bukaaphọm ilọ Omhạr phọ Enhaạn, eeghe kụ iḍighi kụ aZihova kakoriom bọ tutụ momadạn oḍighi iphelhegbeel phọ kụ agbi ookuom abidị uwaloor phọ odị? Kuarị ko/tue oḍighi oḍighi iphelhegbeel phọ eeḍiạn isophoghom r’ikpuuroghọm k’asiạ phọ dị olhoghonhaạn aḍighaạgh igbogh iikpọ uwaloor iigbia phọ Enhaạn u/lo.

8. Igurubia phọ oghaạph bọ oghol siẹn Ogananami 9:1-11 remạ ghan buọ anhiạn? (Miịn afoto oḅẹl opoḍi phọ.)

⁸ Bạl Ogananami 9:1-11. Uguạ oghaạph ilọ ephigh phọ emhunhenhiom bọ inya. Yira usighẹ imhinhimhiịn phọ igurubia phọ kekọm bọ, aJuẹl aghaạph bọ siphẹ aḍinyạ phọ odị omaaniọm oḍighi iphelhegbeel phọ, loor esi imiịn phọ edi aani bọ siphẹ Ogananami phọ eghịgh aani bọ iphẹn phọ. Imiịn phọ iphẹn phọ ekaạph ilọ aḍita igurubia dị emhooghọgh sighisigh awe ḅilhẹ ‘ezua yogh roghoony agol odaạm emạ’ rumhụ abidị. (Ogan. 9:7) Bidị umhiinhẹ “we phọ abuphẹ phọ [Mulhọgh ḍien phọ Enhaạn] u/moọgh bọ elhegh phọ [Enhaạn] rolor phọ abidị” esi oogh unwanyụ, onhụ arunwanyụ  dị igurubia retọl ghan. (Ogan. 9:4, 5) Okạr agey, iphẹn phọ ekịgh mudị rekaạph ghan ilọ arebenhẹ phọ abuphẹ aZihova masagharạn bọ uwaloor phọ. Abuẹn osagharạn bọ rogbeelhom ghan r’akpọ olhoghi dom ooruẹn phọ Enhaạn edianhaan bọ okarạph aḅirinhi phọ ophọn, kụ iphẹn phọ mekọm idị ilhoghi abuphẹ robakị bọ aḅirinhi phọ i/pọ.

9. Eeghe ogbaranhaạn dị aḍighan elhegh kụ odi igbo igurubia phọ aJuẹl amhiịn bọ r’ipẹ aJọn?

⁹ Okạr agey, ooghighighạn odi ni igbo imiịn phọ aJuẹl agẹ bọ r’ipẹ Ogananami phọ. Kuolọ, ogbaranhaạn dị aḍighan elhegh odi ni. Esi omaạm: Siphẹ imiịn phọ aJuẹl, igurubia phọ iraalhọgh rooghọ phọ. (Joel 1:4, 6, 7) Kuolọ siphẹ imiịn phọ aJọn, uḅenhị igurubia phọ mọ “ku/puẹ rooghọ phọ.” (Ogan. 9:4) Igurubia phọ aJuẹl amiịn bọ iḍuạ pakirị epẹ esiinyọm mọ kụ emite. (Joel 2:20) Kuolọ ipẹ aJọn amhiịn bọ iḍuạ ooni atụ-ropoḍi kụ emite. (Ogan 9:2, 3) Uphorogh ni igurubia phọ aJuẹl amhiịn bọ. Kuolọ iphẹn Ogananami phọ, ungọ ni eepoogh mọ emadạn oḍighi phọ abidị. Esi i/lo siphẹ aBaibul phọ dị eḍeenhaan mọ aZihova aghel li igurubia phọ iphẹn phọ.—Miịn igbe phọ “ Imiịn Igurubia Phọ—Eeghighighạn Ni Kuolọ Ki/niin.”

10. Mạ eḍeenhaan dị edi siphẹ aBaibul phọ dị eḍeenhaan mọ igurubia imiịn phọ aJuẹl r’ipẹ aJọn re/mạ ghan eniin phọ iyaạr phọ.

¹⁰ Ogbaranhaạn phọ aḍighan bọ ni elhegh ilọ iyạl imiịn phọ iphẹn phọ, kụ iḍighi bọ iyaạr phọ  yira omheeraam bọ mọ iyạl phọ idị re/mạ ghan eniin phọ iyaạr phọ. Iduọn phọ pọ roḅẹm ghan mọ igurubia imiịn phọ aJuẹl r’ipẹ edi bọ siphẹ aḍinyạ Ogananami phọ i/ḍighi iniin ḍughụm? Ii. Siphẹ aBaibul phọ, rosighẹ ghan ni eniin iyaạr koḍighinhom eten dị kemạ kirokirọ araraạr. Esi omaạm, siphẹ Ogananami 5:5, okol Zizọs mọ “Idimini-ḅuagụ eghun phọ k’aJuda,” kuolọ siphẹ 1 Pita 5:8, okol Eru phọ mọ “idimini-ḅuagụ dị regbophoghu.” Odaphạn inya phọ ariphigh phọ yira mooḅeghiọn bọ, emoghi ni dị yira koḅilhẹ ooḅeghiọn opogh ipẹ imiịn phọ aJuẹl remạ ghan bọ. Ekạr remạ ghan eeghe?

11. Eeghe olhoghonhaạn aḍighaạgh kụ edị aJoel 1:6 ḅilhẹ r’2:1, 8, 11 ingọ iyira orue olhegheri iyaạr phọ igurubia phọ remạ ghan bọ?

¹¹ Yira okiririom ophogh oomo igẹ imiịn phọ aJuẹl, yira komiịn ni mọ oyil phọ ophọn phọ aghaạph ghan ilo izuoghom awe eghạm. (Joel 1:6; 2:1, 8, 11) AZihova aḅẹm mọ onọ kasighẹ “ḍita awe eghạm” mọ odị (we eghạm mọ aBabilọn) kụ aliọm we phọ Izrạl oḅaạr bọ emhụ phọ. (Joel 2:25) Okol we eghạm mọ abuẹn phọ mọ “abuọ esiinyọm mọ” loor esi dị awe aBabilọn phọ koḍuạ epẹ esiinyọm mọ kụ otu ozuoghom we phọ Izrạl. (Joel 2:20) Otoomaạm we eghạm mọ abuẹn phọ idiphọ oolhoọgh igurubia dị emhaạr ediạn. AJuẹl aghaạph ilọ abidị mọ: “Torobọ [onyọ eghạm mọ] apạm agạ phọ opọ odị. . . . Kụ okpiphaan kụ rokị oḍigh epẹ egbogh emhạ phọ, kụ rokiil siphẹ anyụ iikpe phọ. Bidị osinyighụ anyụ otu, siwinda bidị roḅughogh idiphọ aruḅạ.” (Joel 2:8, 9) Ḍighi dị eghịgh mudị nạ ramiịn ni ipẹ remite bọ. Awe eghạm omuza torobọ esi. Ekpisi aaghiạn i/lo. Oye ka/tue akpetenhaan elool eghạm awe aBabilọn phọ!

12. Ika kụ idị imiịn phọ aJuẹl idị egbolhomaam igurubia phọ emhunhughan?

¹² Idiphọ igurubia, awe eghạm aBabilọn phọ (obobọ abuọ aChaldea phọ) uzuoghom ni egbogh emhạ phọ aJeruselem lhạ phọ 607 B.C.E. ABaibul phọ aḅẹm mọ: “Uw-emhạ aChaldea phọ, opọ asighẹ bọ elhool eghạm mọ azeọm iḍoọgh anmụny phọ . . . o/nmạ ighirigiir oḍoọgh olhephiri oọny obobọ esina, obobọ buphẹ mokpooghị bọ obobọ buphẹ rookpeleghụ bọ. Enhaạn iḅọgh oomo araraạr elhọgh ḍighaạgh odị. Odị asụ ni niạn otu egey Enhaạn phọ, alhereghi iikpe phọ aJeruselem, asuughị niạn oomo igbogh aruutu emhạ phọ olhoghoḍị bọ okparamhị, kụ aphiemhi torobọ iyaạr dị emhoọgh maạr oḍighinhom.” (2 Chron. 36:17, 19) Mem mọ awe eghạm mọ aBabilọn oogulhemhi bọ de phọ omhadạn, buphẹ romiịn aani bọ uḅẹm mọ: “Eḍighi de dị i/moọgh maạr oḍighinhom, dị oye ḅilhẹ r’inhạm i/lo mun, kụ moḅọgh ongọ we aChaldea phọ.”—Jer. 32:43.

13. Gbạ ipẹ aḍinyạ phọ aJeremiah 16:16, 18 rekaạph ghan bọ.

¹³ 200 asiạ reten egbi k’amem mọ aJuẹl amhiịn bọ imiịn phọ, dị eego esi aJeremaya, aZihova aghaạph ni enhọn iyaạr dị kemite ilọ izuoghom mọ iphẹn phọ. Odị aḅẹm mọ komiigha ni loor owaaghị oomo abuọ Izrạl phọ roḍighiyogh ghan bọ ikarạph araraạr phọ—owaaghị osiphi bidị. “ ‘Nyiidiphọ mị katom ni buboom abukoniọm akonị,’ ipẹ kụ idị aZihova aḅẹm, ‘kụ osiphi bidị. Ipẹ reten kụ mị atom buọ itayạ, kụ oporogh bidị osiphi siphẹ oomo araaḅarạph phọ ḅilhẹ r’eegbolom mọ ḅilhẹ r’atorobọ okol aḍighiigh. . . . Mị kakpẹ ni bidị iikpiạ esi oomo ikarạph r’asipiomạn phọ abidị.’ ” Abazị phọ obobọ aruukpuạ phọ ke/tue ebooghị we Izrạl phọ u/meera bọ ukiton esighẹ esi awe eghạm mọ aBabilọn.—Jer. 16:16, 18.

14. Ipẹ ogẹ bọ siphẹ Joel 2:28, 29 imhunhughan pụr amem?

¹⁴ Rakaạph bọ ilọ imạ agạ imiịn phọ, aJuẹl aghaạph ni ilọ oḅilhẹ oḅulhemhi. Ade phọ  keḅilhẹ ni emuum iimuma. (Joel 2:23-26) Kụ ghisigh, olhegheri iyaạr igey phọ kaapaany ni. “Mị kaḍighi idị UwaIoor phọ amị kasoorom oomo awe,” iphẹn kụ idị aZihova aḅẹm, “kụ anmụny anyina r’anmanyaạn anyina kokaạph ni ipẹ mị agananami bọ . . . Ii, mị kaḍighi ni dị UwaIoor phọ amị kasoorom nmụny phọ r’anmanyaạn-otu phọ amị.” (Joel 2:28, 29) Uwaloor phọ Enhaạn o/soorom we phọ Izrạl mem mem mọ bidị oḍuạ bọ Babilọn origheel emhạ phọ abidị. Kparipẹ ghụn, iphẹn phọ imite lhạ phọ Pentikọst 33 C.E., mem dị ariisi arukuron asiạ meten. Yira ulhegheri ika?

15. Odaphạn Iiḍighi 2:16, 17, ika kụ idị aPita aaḅenhion ikpo-onhụ phọ ogẹ bọ siphẹ Joel 2:28, kụ ipẹ phọ emạ reḍeenhaan ghan eeghe?

¹⁵ Iphum ni otelhedom mọ Pita osighẹ ipẹ ogẹ bọ siphẹ Joel 2:28, 29 oḍighinhom, mem dị rakaạph ilọ eekiạ iyaạr dị emite ḍio aPentikọst phọ. Reteẹny esugha asuo ḍiroọr phọ adiphẹ phọ, eten iiḍaạny, uwaloor iigbia phọ asoorom ni we phọ orọl bọ siphẹ phọ kụ bidị omhiigh oghaạph “iboom iiḍighi phọ [Enhaạn].” (Iiḍighi 2:11) Iphum ni otelhedom mọ Pita kụ odị asighẹ kirọ ikpo-onhụ aḍighinhom mem mọ odị rakaạph bọ kaghol imiịn phọ aJuẹl. Nạ alọgh ni elhegh ipẹ odị aaḅenhion bọ ikpo-onhụ phọ ḍughụm? (Bạl Iiḍighi 2:16, 17.) Kparipẹ romhiighom ikpo onhụ phọ “ipẹ reten,” aPita amhiighom ghụn iduọn: “Iphẹn kụ idị mị kaḍighi ruukuna phọ”—siẹn oghaạph phọ ophọn phọ, aruukuna phọ remạ ghan siḍio eekuna eghimọm araraạr awe aJu phọ—mem mọ amuphẹ phọ uwaloor phọ Enhaạn “kasoorom oomo awe.” Iphẹn phọ eḍeenhaan mọ amuboom amem meten ni kụ imiịn phọ aJuẹl egbi omhunhughan.

16. Uwaloor phọ Enhaạn atir ika oḍighi iphelhegbeel phọ siphẹ oḅẹl okuron asiạ phọ, kụ kokaạph aani ika ilọ aḍio arodon?

¹⁶ Amem mọ ookuom bọ uwaloor phọ Enhaạn siphẹ oḅẹl okuron asiạ phọ kụ edị  oghaạph iiḅi iinhaghạn phọ amhiigh ophoph oghị aghisigh apelom idị merọl ghan. Mem mọ otelhedom mọ aPọl agẹ bọ ḍinyạ phọ odị aghiọm we aKolosị phọ, lhạ phọ 61 C.E., odị aḅẹm ni mọ mogbeelhom ni iiḅi iinhaghạn phọ “oleenye oomo aḅirini phọ.” (Kọl. 1:23) Mem mọ aPọl, “oomo aḅirini phọ” imạ ghan oomo arikpisi phọ bidị oghiighị bọ. R’olhoghonhaạn aḍighaạgh iikpọ uwaloor iigbia phọ aZihova, oghaạph iiḅi iinhaghạn phọ mararạ ni iboom siẹn amem mọ ayira—aleeny “oomo aḅirini phọ”!—Iiḍighi 13:47; miịn igbe phọ “ Mị Kaakuom Uwaloor Phọ Amhị.”

17. Eeghe onmia kụ odi siphẹ eten phọ epẹ yira onhaghanhạn bọ imiịn phọ aJuẹl ilọ igurubia phọ?

¹⁷ Eeghe kụ menmia? Yira m’omhoọgh onaghanhạn aḍughụm dị aaleeny ilọ imiịn phọ edi bọ siphẹ Joel 2:7-9. Oghaạph onyen, asiikpịgh phọ ipẹ phọ re/mạ ghan oḍighi iphelhegbeel phọ yira roḍighinhom ghan bọ r’oophugh phọ, kuolọ remạ ghan we eghạm aBabilọn phọ ozuoghom bọ Jeruselem lhạ phọ 607 B.C.E.

18. Eeghe kụ iyaạr dị i/nmia ilọ awe phọ aZihova?

¹⁸ Eeghe kụ edị i/nmia? Awe phọ aZihova okiọm ni ghisigh osighẹ reten kirokirọ rokaaphọm iiḅi iinhaghạn phọ torobọ ekpisi. (Mat. 24:14) Isophoghom abuọ itooghị i/lo dị ketue isophoghom iyira ogbeelhom iiḅi iinhaghạn phọ murom bọ iyira. R’olhoghonhaạn aḍighaạgh aZihova, yira moghologhọl ghụn opu mem dị eten, kụ rokaạph oghaạph iiḅi iinhaghạn ilọ Omhạr phọ r’akpọ oḅio! R’eten osooromhi aloor, yira okiọm ni ghisigh robeḍenhọm ghan aZihova olhoghonhaạn ayira ḍighaạgh dị yira kokuamhị onaghanạn imiịn aBaibul phọ, ḅilhẹ oḍuom olhoghi mọ eteẹny mem mọ ekpeanhaạn bọ, odị kuḍiemhiom ni iyira “aḍereghinaan oomo phọ ipẹ eru bọ igey phọ”!—Jọn 16:13.