Kɔ no mu nsɛm no do

Kɔ no mu nsɛm a wɔahyehyɛ no do

ADZESUA ASƐM 14

Ɔsɛɛ A Obefi Etsifi Afamu Aba!

Ɔsɛɛ A Obefi Etsifi Afamu Aba!

“Ɔman bi etu aba m’asaase do.”​—JOEL 1:6.

NDWOM 95 Kan No Kɔ Do Hyerɛn

DZA YERUBOSUSU HO *

1. Ebɛn kwan na Onua Russell nye Bible esuafo no faa do sũaa adze? Nna ebɛnadze ntsi na iyi yɛ kwan pa?

BƆBOR mfe ɔha a etwa mu no, Onua C. T. Russell nye hɔn a nna wɔka noho no, mekyerɛ Bible esuafo afofor kakraabi, hyɛɛ ase hyiaa mu dɛ kuw. Nna dza Bible no kyerɛkyerɛ ankasa fa Jehovah Nyankopɔn, Jesus Christ, tsebea a ewufo wɔ mu nye werdam no ho no, nna wɔpɛ dɛ wɔtse ase. Kwan a nna wɔfa do sũa adze no yɛ tsiabaa. Sɛ obi bisa asɛm bi a, nna kuw no abɔ mu ayɛ kyerɛwsɛm biara a ɔfa dɛm asɛm no ho mu nhwehwɛmu. Wowie hɔn nhwehwɛmu no a, dza wohunii biara nna wɔakyerɛw ato hɔ. Jehovah boaa dɛm mbarimba yi ma wɔtsee Bible mu mfitsiase nkyerɛkyerɛ ahorow ase. Dze besi ndɛ, dɛm nokwasɛm ahorow a wohunii no som bo ma hɛn.

2. Ber a yɛrobɔ mbɔdzen dɛ yɛbɛtse Bible nkɔnhyɛ bi ase no, ebɛnadze na ɔtɔ da a, ɔmma yennya ntseasee no yie?

2 Naaso, mber kakraabi ekyir no, Bible esuafo yi bohun dɛ ɔyɛ dzen papaapa dɛ wɔbɛtse Bible nkɔnhyɛ bi ase kyɛn dɛ wɔbɛtse Bible mu mfitsiase nkyerɛkyerɛ bi ase. Ebɛnadze ntsi na ɔtse dɛm? Adze kor nye dɛ, yɛtaa tse Bible nkɔnhyɛ ahorow ase yie ber a nkɔnhyɛ no rinya ne mbamu anaadɛ ber a enya ne mbamu ewie no. Naaso, siantsir fofor so wɔ hɔ. Sɛ yɛbɛtse Bible nkɔnhyɛ bi ase yie a, ɔsɛ dɛ yesusu nkɔnhyɛ mũ no nyina ho. Sɛ yɛdze hɛn adwen si ne fã kor pɛ bi do, na yebu hɛn enyi gu ne fã a aka no do a, yerunntum nntse ase yie. Wɔakɛyɛ tse dɛ mbrɛ yɛayɛ biribi a ɔtse dɛm wɔ nkɔnhyɛ bi a ɔwɔ Joel nwoma no mu. Hom mma yensusu dɛm nkɔnhyɛ no ho bio na yɛnhwɛ siantsir a ɔwɔ dɛ yɛyɛ nsesa wɔ ntseasee a yɛwɔ wɔ ho no mu.

3-4. Mfe pii a etwa mu no, nna yɛtse nkɔnhyɛ a ɔwɔ Joel 2:7-9 no ase dɛn?

3 Kenkan Joel 2:7-9. Joel hyɛɛ nkɔm dɛ mbɛbɛw menyamenya bɔtow ahyɛ Israel asaase do na wɔaayɛ no pasaa. Dɛm mbɛbɛw yi, hɔn sẽ tse dɛ gyata ne sẽ, na wɔwɔ gyata ne ngyepi sẽ. Wɔbɛsɛɛ nduadzewa a ɔwɔ Israel asaase nyinara do! (Joel 1:4, 6) Mfe pii a abɛsen kɔ no, nna ntseasee a yɛwɔ nye dɛ, dɛm nkɔnhyɛ yi kyerɛ dɛ Jehovah n’asomfo dze nsi na ahokekã bɛyɛ asɛnka edwuma no tse dɛ mbɛbɛw menyamenya a wonntum nnsiw hɔn kwan. Nna yɛtse ase dɛ, dɛm dwumadzi yi dze ɔhaw kɛse bɛba ‘asaase’ no do anaadɛ nyimpa a wɔhyɛ nyamesom akandzifo hɔn ase no do. *

4 Sɛ yɛkenkan Joel 2:7-9 no, na yegyina dɛm kyerɛwsɛm yi nkotsee do a, ntseasee a ɔtse dɛm na yebenya. Naaso, sɛ yesusu nkɔnhyɛ mũ no nyina ho a, yebohu dɛ ɔfata dɛ yɛtse ase wɔ kwan fofor do. Hom mma yɛnhwɛ siantsir anan ntsi a ɔtse dɛm.

SIANTSIR ANAN NTSI A ƆSƐ DƐ YƐYƐ NSESA WƆ NTSEASEE A YƐWƆ NO MU

5-6. Sɛ yɛkenkan kyerɛwnsɛm a odzidzi do yi a, ebɛn asɛmbisa na ɔsoɛr? (a) Joel 2:20. (b) Joel 2:25.

5 Odzi kan koraa no, hom mma yɛnhwɛ Jehovah no bɔhyɛ bi a ɔfa dɛm mbɛbɛw menyamenya yi ho: “Mibeyi kwaamu afamu dɔm no [mbɛbɛw no] mefi hom nkyɛn akɔ.” (Joel 2:20) Sɛ mbɛbɛw yi gyina hɔ ma Jehovah Adasefo a wodzi Jesus n’ahyɛdze a ɔnye dɛ wɔnkã asɛm no na wɔnyɛ nkorɔfo esuafo no do a, ɔyɛ dɛn yɛ na Jehovah ahyɛ bɔ dɛ ɔbɛpam hɔn akɔ? (Ezek. 33:7-9; Matt. 28:19, 20) Ɔda edzi kofee dɛ, nnyɛ Jehovah n’asomfo anokwafo na ɔbɛpam hɔn akɔ, na mbom ɔyɛ biribi fofor anaa nyimpa bi a ne tsirmu yɛ dzen wɔ Nyankopɔn no nkorɔfo do.

6 Otsĩa ebien, hom mma yensusu asɛm a ɔwɔ Joel 2:25 ho. Jehovah akã wɔ hɔ dɛ: “Mebɛhyɛ hom mfe a mbɛbɛw, nkonyinko, na esã, na efuse, mo dɔm a mosomaa hɔn baa hom do no dzii no, ananmu.” Hyɛ Jehovah no bɔhyɛ yi nsew. Ɔse dza mbɛbɛw no asɛɛ no no, ‘ɔbɛhyɛ ananmu.’ Sɛ mbɛbɛw yi gyina hɔ ma Ahendzi asɛmpakafo a, nna dza ɔkyerɛ nye dɛ asɛm a wɔkã no dze ɔsɛɛ ba. Naaso, asɛm a wɔkã no gye nkorɔfo nkwa na otum ka ndzebɔnyɛfo binom ma wonya nnuho. (Ezek. 33:8, 19) Hwɛ nhyira a obotum ayɛ ama nyimpa a wɔtse dɛm!

7. Sɛ yɛhwɛ Joel 2:28, 29 no a, ebɛnadze na asɛmfua “n’ekyir no” boa hɛn ma yehu?

7 Kenkan Joel 2:28, 29. Hom mma yɛnhwɛ siantsir a otsĩa ebiasa no. Ɔfa mbrɛ nkɔnhyɛ no mu nsɛm besi esisi ho. Ehyɛɛ asɛm a Jehovah kãe no nsew? Ɔkãa dɛ: “Ɔbɛba dɛ n’ekyir no, mubohue mo sunsum” egu adasa do. Aso iyi bɛyɛ ber a mbɛbɛw no ewie edwuma a wɔdze hyɛɛ hɔn nsa no? Sɛ mbɛbɛw yi gyina hɔ ma Nyankopɔn n’Ahendzi no ho asɛmpakafo a, ɔnodze ebɛnadze ntsi na Jehovah bohue no sunsum egu hɔn do ber a wɔayɛ hɔn adasedzi edwuma ewie no? Nokwasɛm nye dɛ, sɛ Nyankopɔn ammfa no sunsum krɔnkrɔn a tum wɔ mu no ammboa hɔn a, nkyɛ worunntum nnkɔ do mmfa mfe pii nnkã asɛm no ɔmmfa ho ɔsoɛrtsia na nsa a wɔdze to asɛnka edwuma a wɔyɛ no do no.

Onua J. F. Rutherford nye enuanom afofor a wɔasera hɔn a nna wodzi ndzɛmba enyim wɔ ahyehyɛdze no mu no dze ndam kãa Nyankopɔn n’atsɛmbu a otsia wiadze bɔn yi ho asɛm (Hwɛ nkyekyɛmu 8)

8. Mbɛbɛw a wɔakã hɔnho asɛm wɔ Nyikyerɛ 9:1-11 no gyina hɔ ma woananom? (Hwɛ mfonyin a ɔwɔ Ɔweɔn-Aban yi enyim no.)

8 Kenkan Nyikyerɛ 9:1-11. Afei, hom mma yɛnhwɛ siantsir a otsĩa anan no. Mber bi a abɛsen kɔ no, yɛkãa dɛ mbɛbɛw menyamenya a Joel kãa ho asɛm no gyina hɔ ma asɛnka edwuma a yɛyɛ no, osiandɛ nkɔnhyɛ fofor bi wɔ Nyikyerɛ nwoma no mu a ɔnye no dzi nsɛ. Dɛm nkɔnhyɛ yi so kã mbɛbɛw pii bi ho asɛm. Hɔn enyim tse dɛ nyimpa enyim na wɔhyehyɛ “adze bi a ɔyɛ dɛ sika ahenkyɛw” wɔ hɔn tsir do. (Nyi. 9:7) Wɔkãa kyerɛɛ hɔn dɛ wɔnhaw “nyimpa [Nyankopɔn n’atamfo] a wonnyi Nyankopɔn nsɔwano wɔ hɔn momapɔw do no” abosoom enum. Mbɛbɛw so, hɔn nkwa nda yɛ bɛyɛ abosoom enum. (Nyi. 9:4, 5) Ɔda edzi dɛ dɛm kyerɛwsɛm yi kã Jehovah n’asomfo a wɔdze sunsum asera hɔn no ho asɛm. Wɔdze ndam kã Nyankopɔn n’atsɛmbu a otsia wiadze bɔn yi ho asɛm, na iyi ma hɔn a wɔtaa wiadze no ekyir no tse nka dɛ wɔretseetsee.

9. Mbɛbɛw a Joel nkɔnhyɛ no kã hɔnho asɛm nye mbɛbɛw a John kãa hɔnho asɛm no, ebɛn nsonsonee etsitsir na ɔwɔ mu?

9 Nokwasɛm nye dɛ, sɛ yɛhwɛ nkɔnhyɛ a ɔwɔ Nyikyerɛ nwoma no mu nye dza ɔwɔ Joel nwoma no mu a, yehu dɛ nsɛdzi pii wɔ mu. Naaso, nsonsonee etsitsir wɔ mu. Susu iyi ho hwɛ: Joel no nkɔnhyɛ no mu no, mbɛbɛw no sɛɛ ekuadze. (Joel 1:4, 6, 7) Naaso, John ne nyikyerɛ no mu no, wɔkãa kyerɛɛ mbɛbɛw no dɛ “mma wɔnnhaw asaase do nkyɛkyɛr.” (Nyi. 9:4) Mbɛbɛw a Joel hunii no, nna wofi kwaamu anaa etsifi afamu. (Joel 2:20) Dza John so hunii no, nna wofi amona a onnyi ntuadze mu. (Nyi. 9:2, 3) Mbɛbɛw a Joel kãa hɔnho asɛm no, wɔpaam hɔn kɔree. Naaso dza wɔkãa hɔnho asɛm wɔ Nyikyerɛ nwoma no mu dze, wɔammpam hɔn annkɔ, na mbom wogyaa hɔn ma wɔyɛɛ hɔn edwuma wiei. Kyerɛwtohɔ biara nnyi Bible no mu a ɔkyerɛ dɛ nna Jehovah n’enyi nngye edwuma a wɔreyɛ no ho.​—Hwɛ adakaba a wɔato dzin “ Nkɔnhyɛ Ahorow A Ɔfa Mbɛbɛw Ho​—Nsɛdzi Wɔ Mu Naaso Ɔnnkyerɛ Adze Kor.”

10. Ma Kyerɛwnsɛm mu nhwɛdo fa kyerɛ dɛ mbɛbɛw a Joel nye John kãa hɔnho asɛm no, no mu biara botum egyina hɔ ama adze fofor.

10 Nsonsonee etsitsir a ɔwɔ nkɔnhyɛ ebien yi mu no boa hɛn ma yɛtse ase dɛ wonnyi ebusuabɔ biara. Mbɛbɛw a Joel kãa hɔnho asɛm nye mbɛbɛw a Nyikyerɛ nwoma no so kãa hɔnho asɛm no, aso yɛrepɛ akyerɛ dɛ wonngyina hɔ mma adze kor? Nyew. Bible mu no, ɔtɔ da a, ahyɛnsewdze bi botum akyerɛ adze fofor ber a wɔdze edzi dwuma wɔ kwan fofor bi do no. Dɛ nhwɛdo no, wɔkã Jesus ho asɛm wɔ Nyikyerɛ 5:5 no dɛ ɔyɛ “Judah ebusuakuw mu Gyata.” Ber kor no ara so 1 Peter 5:8 kã Abɔnsam ho asɛm dɛ ɔyɛ “gyata a ɔropɔw.” Ntsi, sɛ yɛhwɛ ntseasee a ndɛ yɛwɔ wɔ Joel no nkɔnhyɛ no ho nye nsɛmbisa pii a asoɛr wɔ ho no a, ɔma yehu dɛ ɔsɛ dɛ yɛhwehwɛ nkyerɛkyerɛmu fofor. Ebɛnadze na dɛm nkɔnhyɛ yi botum akyerɛ?

NKƆNHYƐ NO KYERƐ DƐN?

11. Ebɛn kwan do na Joel 1:6 nye 2:1, 8, 11 boa hɛn ma yehu dza mbɛbɛw no gyina hɔ ma?

11 Sɛ yesusu kyerɛwnsɛm afofor a ɔwɔ Joel nkɔnhyɛ no mu ho a, yehu dɛ nna nkɔnhyɛnyi no rehyɛ nkɔm afa nsordaafo a wɔbɔtow ahyɛ ɔman bi do ho. (Joel 1:6; 2:1, 8, 11) Jehovah kãa dɛ ɔbɛma no ‘dɔm kɛse’ (Babylon nsordaafo) atwe Israelfo a wɔyɛ asoɔdzenfo no hɔn aso. (Joel 2:25) Ɔfata dɛ wɔbɛfrɛ dɔm a wɔrobɔtow ahyɛ Israelfo do no dɛ “kwaamu [anaa etsifi] afamu dɔm,” osiandɛ nna Babylonfo no befi etsifi afamu atow ahyɛ Israelfo no do. (Joel 2:20) Wɔdze nsordaafo dɔm yi toto mbɛbɛw menyamenya a wɔahyehyɛ hɔnho yie ho. Joel kãa hɔnho asɛm dɛ: ‘Eso ɔbaako nnsun ne nyɛnko; hɔn nyina nenam hɔn mpasuar do: wɔbɔ hwira akodze mu a, wonnhuenyan. Wɔyɛ kurow no mu menyamenya; wotutu afasu do mbirika; wɔfow kɔ efi mu; wɔnam ntokura mu hɛn mu dɛ owifo.’ (Joel 2:8, 9) Aso ibotum etwa iyi ho mfonyin wɔ w’adwen mu? Nsordaafo yi agye beebiara afa. Irinnya beebi nnguan nnkosuma. Obiara runntum nnguan mmfi Babylon nsordaafo no hɔn nsa!

12. Ebɛn kwan do na Joel no nkɔnhyɛ a ɔfa mbɛbɛw ho no nyaa mbamu?

12 Nna Babylonfo (anaa Chaldeafo) no tse dɛ mbɛbɛw. Wɔtowee hyɛɛ Jerusalem kurow no do wɔ afe 607 A.H.B. na wɔsɛɛ no pasaa. Bible no bɔ amandzɛɛ dɛ: ‘Chaldeafo hen no, ɔno na ɔdze afowa kunkum hɔn mberantsɛ, na woennya ayamuhyehye wɔ aberantsɛ anaa akataasia, akɔdaa anaa ɔtsetsenyi ho: Nyankopɔn dze hɔn nyinara hyɛɛ ne nsa. Na wɔhyeew Nyankopɔn ne fi no, na wodwuruuw Jerusalem fasu no, na wɔdze ogya hyeew no mu aban no nyinara, na wɔsɛɛ no mu ndzɛmba fɛɛfɛw no nyinara.’ (2 Mber. 36:17, 19) Aber a Babylonfo no towee hyɛɛ ɔman no do na wɔsɛɛ no pasaa no, ɔno ekyir no, nna dza nkorɔfo botum akã ara nye dɛ: “Ɔyɛ amamfõ, nyimpa anaa abowa nnyi do; wɔdze ahyɛ Chaldeafo nsa.”​—Jer. 32:43.

13. Kyerɛkyerɛ Jeremiah 16:16, 18 mu.

13 Bɛyɛ mfrenhyia 200 wɔ Joel no nkɔnhyɛ no ekyir no, Jehovah nam Jeremiah do hyɛɛ biribi fofor ho nkɔm. Nna iyi fa tow a wɔbɔtow ahyɛ Israelfo do no ho. Ɔkãa dɛ Babylonfo a wɔrobɔtow ahyɛ Israelfo do no, wɔdze hɔn enyi bɔto famu ahwehwɛ Israelfo a wɔyɛ emumuyɛ no na wɔaakyer hɔn nyina. Jeremiah kãa dɛ: ‘Hwɛ, mobɔsoma mekehyia apofo pii, Jehovah na ɔse, na wobonu hɔn; na n’ekyir no masoma ekehyia abɔmbɔfo pii, ma wɔbɔtwe hɔn efi bepɔw biara na koko biara do, na abotan mu etu mu. Mubotua hɔn emumuyɛ na hɔn bɔn kaw mbɔho.’ Israelfo a wɔanndan emmfi hɔn emumuyɛ ho no, ɔsɛɛ a Babylonfo dze reba no, nna wonnkenya beebiara eguan ekosuma. Nna po anaa kwaa mpo runntum nnkora hɔn do.​—Jer. 16:16, 18.

NDZEPA A ƆBƐBA

14. Ebɛn aber na Joel 2:28, 29 nyaa mbamu?

14 Enyigyesɛm nye dɛ Joel dze n’asɛm no reba ewiei no, ɔdze asɛmpa bi too gua. Asaase no bɛsan asow ndɔbaa pii bio. (Joel 2:23-26) Daakye a onnyi ekyir no, sunsum afamu edziban bobu do ama ɔman no. Jehovah kãa dɛ: ‘Mubohue mo sunsum egu adasa nyina do na hom mbabanyin na hom mbabaa bɛhyɛ nkɔm. Na eso mo nkowaa na mo mfonabaa do na mubohue mo sunsum megu.’ (Joel 2:28, 29) Israelfo no fii Babylon nkowaasom mu baa hɔn asaase do no, ɔnnyɛ dɛm ber no ekyir pɛɛ na Nyankopɔn huee no sunsum guu hɔn do. Mbom, ɔyɛɛ dɛm mfe ɔhaha pii ekyir wɔ Pentecost afe 33 H.B. Yesi dɛn hu?

15. Dɛ mbrɛ Asomafo Ndwuma 2:16, 17 ma yehu no, aber a nna Peter rotwe adwen esi Joel 2:28 do no, ebɛn nsesa na ɔyɛe wɔ nkasafua a ɔdze dzii dwuma no mu? Ebɛnadze na iyi ma yehu?

15 Sunsum kaa ɔsomafo Peter no, ɔkyerɛɛ mu dɛ asɛm a ɔwɔ Joel 2:28, 29 no fa anwanwasɛm a osii wɔ Pentecost da no ho. Nyankopɔn huee no sunsum krɔnkrɔn guu nyimpa do, na hɔn a wonyaa sunsum krɔnkrɔn no hyɛɛ ase kãa “Nyankopɔn n’etumdze” ho asɛm. Nna ɔyɛ anapa bɛyɛ ndɔnkron. (Andw. 2:11) Sunsum kaa Peter no, nkasafua a ɔdze dzii dwuma ber a nna ɔrotwe adwen esi Joel no nkɔnhyɛ no do no yɛ soronko kakra. Aso ehyɛɛ iyi nsew? (Kenkan Asomafo Ndwuma 2:16, 17.) Aber a Peter rotwe adwen esi Joel no nkɔnhyɛ no do no, ɔammfa asɛmfua “n’ekyir no” enndzi dwuma. Mbom ɔkãa dɛ: “Nda a odzi ekyir no mu.” Dza nna Peter rekã ho asɛm wɔ ha nye mber kakra a nna wɔaka ma wɔaasɛɛ Jerusalem nye n’asɔrfi no. Dɛm ber yi na Nyankopɔn bohue no sunsum krɔnkrɔn egu “adasa nyina do.” Iyi ma yehu dɛ mber pii twaa mu ansaana Joel no nkɔnhyɛ no rinya mbamu.

16. Ebɛn tum na Nyankopɔn no sunsum nyae wɔ asɛnka edwuma no do wɔ asomafo no hɔn aber do? Na hɛn aber yi do so ɛ?

16 Ber a Nyankopɔn nam anwanwa kwan do huee no sunsum guu tsetse Christianfo no hɔn do no, ɔno ekyir na asɛnka edwuma no hyɛɛ ase dɛ ɔretserɛw akɔ wiadze mfɛndzanan nyina. Odur ber a nna ɔsomafo Paul rekyerɛw ne krataa akɛma Colossae asafo no wɔ afe 61 H.B. no, nna obotum akã dɛ asɛnka edwuma no mu atserɛw araa ma wɔakã asɛmpa no akyerɛ “abɔdze nyina” wɔ sor ase. (Col. 1:23) Ber a Paul kãa “abɔdze nyina” no, nna dza ɔrekyerɛ nye wiadze n’afã ahorow a ɔno Paul nye nyimpa afofor botum etu kwan akɔ. Jehovah nam no sunsum krɔnkrɔn a tum wɔ mu no do aboa ma asɛnka edwuma no mu atserɛw kɛse koraa wɔ hɛn aber yi do. Yɛayɛ asɛnka edwuma no ‘ekodu asaase ano noho’!​—Andw. 13:47; hwɛ adakaba a wɔato dzin “ Mubohue Mo Sunsum” Egu M’asomfo Do.

EBƐN NSESA NA ABA?

17. Joel no nkɔnhyɛ a ɔfa mbɛbɛw ho no, ebɛn kwan do na ntseasee a yɛwɔ wɔ ho no asesa?

17 Ebɛn nsesa na aba? Seseiara dze, nkɔnhyɛ a ɔwɔ Joel 2:7-9 no, yeenya ho ntseasee a odzi mũ ankasa. Ɔda edzi dɛ, nnyɛ hɛn asɛnka edwuma a yɛdze nsi yɛ no na kyerɛwsɛm yi kã ho asɛm, mbom ɔkã ɔsɛɛ a Babylon nsordaafo dze baa Jerusalem kurow no do wɔ afe 607 A.H.B. no ho asɛm.

18. Jehovah no nkorɔfo hɔn afamu no, ebɛnadze na ɔnnsesae?

18 Ebɛnadze na ɔnnsesae? Jehovah no nkorɔfo kɔ do ara kã asɛmpa no wɔ beebiara. Wɔfa ɔkwan a ɔbɛyɛ yie biara do yɛ dɛm. (Matt. 24:14) Aban biara nnyi hɔ a obotum esiw hɛn kwan dɛ mma yɛnnkã asɛmpa no. Ɔnam Jehovah no mboa do no, nsi na ahokekã a yɛda no edzi no, bi mbaa da. Yɛdze akokodur rekã Ahendzi no ho asɛmpa no! Yɛbɔkɔ do efi ahobrɛadze mu dze hɛnho ato Jehovah do ma ɔaaboa hɛn ma yaatse Bible nkɔnhyɛ ase, osiandɛ yɛwɔ ahotodo dɛ mber pa mu no, ɔbɛkyerɛ hɛn kwan “akɔ nokwar nyina mu”!​—John 16:13.

NDWOM 97 Nkwa Gyina Bible No Do

^ nky. 5 Mfe pii a etwa mu no, nna yɛgye dzi dɛ nkɔnhyɛ a ɔwɔ Joel etsir 1 nye 2 no kã hɛn aber yi do asɛnka edwuma a yɛreyɛ no ho asɛm. Naaso, siantsir anan bi ntsi, no ho ebehia dɛ yɛyɛ nsesa wɔ mbrɛ yɛtse Joel no nkɔnhyɛ no ase no mu. Ebɛnadze ntsi na dɛm nsesa yi ho ebehia?

^ nky. 3 Dɛ nhwɛdo no, hwɛ asɛm a wɔato dzin “Abɔde Ma Yehu Yehowa Nyansa” a ɔwɔ Ɔweɔn-Aban April 15, 2009, Twi dze no mu, nky. 14-16.