1. Inki mutindu Mpangi Russell mpi banduku na yandi vandaka kulonguka mpi sambu na nki mutindu na bo ya kulonguka vandaka mbote?

BAMVULA kuluta nkama me luta, Mpangi Charles Taze Russell ti banduku na yandi ya nkaka yina vandaka kulonguka Biblia vandaka kuvukana na kimvuka mosi ya fioti. Lukanu na bo vandaka ya kubakisa kibeni mambu yina Biblia ke longaka sambu na Yehowa Nzambi, Yezu Kristu, mambu ya me tala bafwa mpi kimenga ya Yezu. Mutindu na bo ya kulonguka vandaka pete. Muntu mosi vandaka kuyula ngiufula mpi kimvuka ya mvimba vandaka kutadila baverse ya Biblia ya ke tubila diambu yango. Na nima, bo vandaka kusonika mambu yina bo vandaka kuzwa na bansosa na bo. Yehowa sadisaka Bakristu yai ya masonga na kuzwa bakieleka mingi ya mfunu ya Biblia yina beto me zabaka bubu yai.

2. Inki lenda sala nde bantangu ya nkaka, beto bakisa ve mbote-mbote mbikudulu mosi ya Biblia?

² Yo lenda vanda pete na kubakisa dilongi ya Biblia na diambu mosi kansi yo ke vandaka ve pete na kubakisa mbote-mbote mbikudulu ya Biblia. Balongoki ya Biblia bakisaka mpi kieleka yai. Sambu na nki yo ke vandaka mpasi na kubakisa mbikudulu ya Biblia? Sambu mbala mingi yo ke vandaka pete na kubakisa bambikudulu ya Biblia ntangu yo ke lungana to na nima ya kulungana. Katula yina, sambu na kubakisa mbote-mbote mbikudulu mosi, yo ke lombaka kutadila mambu yonso ya me tala mbikudulu yango. Kansi kana beto tadila kaka kitini mosi ya mbikudulu mpi beto bika mambu ya nkaka ya mbikudulu yango, beto ta bakisa yo ve mbote. Yo ke monana nde, beto tulaka ve dikebi na mambu yai ntangu beto tadilaka mbikudulu ya Yoele. Beto tadila diaka mbikudulu yango mpi bikuma yina ke pusa beto na kusoba mutindu na beto ya kubakisa yo bubu yai.

3-4. Inki mutindu beto ke bakisaka mbikudulu ya Yoele 2:7-9?

 ³ Tanga Yoele 2:7-9. Yoele tubaka nde kimvuka mosi ya bampasu ta bebisa insi ya Izraele. Meno mpi bambwanga ya bampasu yina ya lukasi kele bonso ya ntambu mpi yo ta dia bima yonso yina yo ke mona. (Yoe. 1:4, 6) Bamvula mingi me luta, beto tubaka nde mbikudulu yai ke monisa na mutindu ya kifwani kisalu ya kusamuna yina bansadi ya Yehowa ke landa kusala bonso kimvuka yina ya bampasu ya ke yambula ve. Beto vandaka kuyindula nde kisalu yai ke bebisa “insi” to bantu yina kele na nsi ya kiyeka ya bamfumu ya mabundu. *

⁴ Kana beto me tula dikebi kaka na mambu yina Yoele 2:7-9 ke tuba, beto lenda yindula nde bantendula yina ya ntama kele mbote. Kansi kana beto tadila mambu yonso ya me tala mbikudulu yai, beto ta bakisa nde yo me fwana na kusoba mutindu na beto ya kubakisa yo. Beto tadila bikuma iya yina ke pusa beto na kusoba mutindu na beto ya kubakisa yo.

5-6. Inki ngiufula beto fwete kudiyula ntangu beto ke sosa kubakisa (a) Yoele 2:20? (b) Yoele 2:25?

⁵ Ya ntete, beto tadila mambu yina Yehowa tubaka sambu na kimvuka ya bampasu: “Mono ta kula muntu ya nordi [bampasu] ntama ti beno.” (Yoe. 2:20) Kana bampasu ke tendula Bambangi ya Yehowa yina ke lemfuka na nsiku ya Yezu ya kusamuna mpi kukumisa bantu balongoki, sambu na nki Yehowa ke sila nde yandi ta kula bo ntama? (Ezek. 33:7-9; Mat. 28:19, 20) Ya kieleka, Yehowa lenda kula ve bansadi na yandi ya kwikama kansi yandi ke kula kima to muntu yina ke nwanisa bantu na yandi.

⁶ Beto tadila kikuma ya zole yina kele na Yoele 2:25. Na verse yai Yehowa ke tuba nde: “Ebuna mono ta futa beno bamvula yina bampasu ya ke tambulaka na kimvuka, bampasu ya me konda mansala, bampasu ya lukasi, mpi bampasu ya ke bebisaka bima diaka, makesa na mono ya nene yina mono tindaka na kati na beno.” Yehowa ke sila nde yandi “ta futa” bima yonso yina bampasu bebisaka. Kana bampasu ke tendula bansamuni, yo ke tendula nde nsangu yina bo ke longa ke bebisa bima. Kansi beto me zaba nde nsangu yai ya ke gulusaka luzingu ya bantu, lenda pusa bantu ya nkaka ya mbi na kubalula ntima. (Ezek. 33:8, 19) Yo kele kibeni diambu ya mbote sambu na bo!

7. Bangogo “na nima” na Yoele 2:28, 29 ke tendula nki?

⁷ Tanga Yoele 2:28, 29. Kikuma ya tatu kele ndonga ya mambu yina kele na mbikudulu yai. Yehowa ke tuba nde: “Na nima, mono ta tiamuna mpeve na mono;” keti yo ke tendula nde yandi ta tiamuna yo na nima ntangu bampasu ta manisa kusala kisalu na bo? Kana bampasu kele bansamuni ya Kimfumu ya Nzambi, sambu na nki Yehowa ta tiamuna mpeve na yandi na zulu na bo na nima ya kumanisa kisalu ya kusamuna? Ya kieleka, beto me zaba nde kana mpeve santu ya Nzambi kusadisa ve bansamuni, bo ta kuka ve kulanda kusamuna bamvula mingi mutindu bo ke sala yo, ata bo ke kutana ti bampasi to baluyalu ke buyisa kisalu na bo.

8. Bampasu yina Kusonga 9:1-11 ke tubila ke monisa banani? (Tala kifwanisu ya lutiti ya zulu.)

⁸ Tanga Kusonga 9:1-11. Beto tadila ntangu yai kikuma ya iya. Ntete beto vandaka kutuba nde kisalu ya kubebisa ya bampasu yina mukanda ya Yoele ke tubila ke tendula kisalu ya kusamuna sambu mukanda ya Kusonga ke tubila mpi mbikudulu ya mutindu mosi. Mbikudulu ya kele na mukanda ya Kusonga ke tubila kimvuka mosi ya bampasu ya kele ti baluse bonso ya bantu ti ‘bima bonso bampu ya  kimfumu ya wolo’ na ba-ntu na bo. (Kus. 9:7) Bo ke niokula “bantu [bambeni ya Nzambi] yina kele ve ti kidimbu ya Nzambi na bambunzu na bo,” bo ke niokula bo na nsungi ya bangonda tanu, nsungi ya kiteso ya nda ya luzingu ya mpasu. (Kus. 9:4, 5) Yo ke monana nde bampasu yai ke monisa bansadi ya Yehowa yina bo me tulaka mafuta. Bo ke samuna na kikesa yonso nde Nzambi ta fwa nsi-ntoto yai ya mbi; yo yina nsangu na bo ke pesa bantu ya nsi-ntoto yai mpasi.

9. Inki luswaswanu ya nene kele na kati ya bampasu ya mbikudulu ya Yoele mpi ya Kusonga?

⁹ Ya kieleka, kele ti mambu ya kiteso mosi na mbikudulu ya mukanda ya Kusonga mpi ya Yoele. Kansi luswaswanu ya nene kele na bambikudulu yai zole. Mu mbandu, na mbikudulu ya Yoele, bampasu ke bebisa matiti. (Yoe. 1:4, 6, 7) Kansi na mbikudulu ya mukanda ya Kusonga, bo me songa bampasu “na kusala ve mbi na matiti ya ntoto.” (Kus. 9:4) Bampasu ya mbikudulu ya Yoele katukaka na nordi. (Yoe. 2:20) Kansi ya mukanda ya Kusonga katukaka na dibulu mosi ya nda. (Kus. 9:2, 3) Na mbikudulu ya Yoele, Nzambi ke kula bampasu. Kansi na mbikudulu ya mukanda ya Kusonga, Nzambi ke kula ve bampasu kansi yandi ke pesa bo nswa ya kumanisa kisalu na bo. Ata verse mosi ve na Biblia ke monisa nde Yehowa sepelaka ve ti bampasu yai ya mbikudulu ya Kusonga.—Tala lupangu “ Mambu ya Kiteso Mosi mpi ya Me Swaswana na Bambikudulu ya Bampasu.”

10. Pesa mbandu ya Biblia ya ke monisa nde bampasu ya mbikudulu ya Yoele ti yina kele na mukanda ya Kusonga ke tendula ve kima mosi.

 ¹⁰ Luswaswanu ya nene yina kele na bambikudulu yai zole ke pusa beto na kutuba nde yo ke tendula ve diambu mosi. Keti yo ke tendula nde “bampasu” ya mukanda ya Yoele ti “bampasu” ya mukanda ya Kusonga kele ve kiteso mosi? Ee. Bantangu ya nkaka Biblia ke pesaka kima mosi ya kifwani bantendula mingi. Mu mbandu, Kusonga 5:5 ke binga Yezu, “Ntambu ya dikanda ya Yuda” kansi na 1 Piere 5:8, Biblia ke binga mpi Diabulu, “ntambu ya ke ngana.” Mambu yai ya beto me bakisa ntangu yai ke pusa beto na kusoba mutindu na beto ya kubakisa mbikudulu ya Yoele. Inki mutindu beto lenda bakisa yo?

11. Inki mutindu Yoele 1:6 mpi Yoele 2:1, 8, 11 ke sadisa beto na kubakisa bantu yina bampasu ke monisa?

¹¹ Kulonguka mbikudulu ya Yoele ti dikebi mpi mambu yonso ya me tala mbikudulu yai ke sadisa beto na kubakisa nde yo tubilaka bitumba ya kimvuka mosi ya basoda. (Yoe. 1:6; 2:1, 8, 11) Yehowa tubaka nde yandi ta sadila ‘makesa ya nene’ (basoda ya Babilone) sambu na kupesa ndola na bantu ya Izraele yina kolamaka na yandi. (Yoe. 2:25) Biblia ke binga basoda yai ya kikesa “muntu ya nordi” sambu bo ta katuka na ndambu ya nordi sambu na kunwanisa Izraele. (Yoe. 2:20) Basoda yai kele bonso kimvuka mosi ya bampasu yina ke salaka na bumosi. Yoele ke tuba nde: “Konso muntu [soda] ke kwenda na nzila na yandi. . . . Bo ke kota ntinu na mbanza, bo ke baka ntinu na kibaka. Bo ke mata na banzo, bo ke kota na banela bonso miyibi.” (Yoe. 2:8, 9) Na mabanza, nge lenda mona mutindu basoda kele na bandambu yonso. Kisika yina bantu ya Izraele lenda tina basoda ya Babilone kele ve!

12. Inki mutindu mbikudulu ya Yoele ya bampasu lunganaka?

¹² Bonso bampasu, basoda ya Babilone (to bantu ya Kaldea) botulaka mbanza Yeruzalemi na 607 na ntwala ya ntangu na beto. Biblia ke tuba nde: “Ntotila ya bantu ya Kaldea, yina fwaka baleke na bo ya babakala na mbele ya bitumba . . . , waka ve mawa sambu na leke ya bakala to mwense, sambu na mununu to muntu ya kele ti kifu. Nzambi pesaka bima yonso na maboko na yandi. Yandi yokaka nzo ya Nzambi ya kieleka tiya, bwisaka kibaka ya Yeruzalemi, yokaka banzo-zulu na yo yonso yina kele ti bibaka ya ngolo na tiya, mpi bebisaka bima yonso ya ntalu.” (2 Bans. 36:17, 19) Ntangu basoda ya Babilone fwaka mbanza Yeruzalemi, bantu yina vandaka kuluta na kisika yina lendaka kutuba nde: “Yo kele ntoto ya mpamba ya me konda muntu mpi mbisi, mpi bo me pesaka yo na maboko ya bantu ya Kaldea.”—Yer. 32:43.

13. Tendula mambu yina kele na Yeremia 16:16, 18.

¹³ Banda Yoele tubilaka mbikudulu na yandi, bamvula kiteso ya 200 lutaka, na nima Yehowa songaka Yeremia na kutubila diambu ya nkaka ya me tala bitumba yai. Yandi tubaka nde bo ta sosa mbote-mbote bantu ya Izraele yina vandaka kudipesa na kusala mambu ya mbi mpi bo ta kanga bo. Yehowa tubaka nde: “‘Tala mono ke tinda bantu sambu bo sosa balobi-mbisi mingi,’ Yehowa muntu me tuba, ‘mpi bo ta loba bo. Na nima mono ta tinda bantu sambu bo sosa bantu mingi ya ke zombaka, ebuna bo ta zomba bo na konso ngumba ya nene mpi na konso ngumba ya fioti mpi na bampwasa ya matadi ya nene . . . mono ta pesa bo lufutu ya mvimba sambu na kifu na bo.’” Ata kima mosi ve, yo vanda banzadi to bamfinda, zolaka kutanina bantu ya Izraele ya kukonda bulemfu na maboko ya basoda ya Babilone.—Yer. 16:16, 18.

14. Inki ntangu Yoele 2:28, 29 lunganaka?

¹⁴ Yoele ke tubila ntangu yai bansangu ya mbote ya me tala kuvutuka ya bantu ya Izraele na mbanza na bo. Yoele tubaka nde ntoto na bo ta buta diaka mbuma mingi. (Yoe. 2:23-26) Diaka, ntangu fioti na nima, madia ya kimpeve ta kuma mingi. Yehowa tubaka nde: “Mono ta tiamuna mpeve na mono na zulu ya bantu ya mitindu yonso, ebuna bana na beno ya babakala mpi ya bankento ta bikula . . . Mpi ata na zulu ya bampika na mono ya babakala mpi ya bampika na mono ya bankento mono ta tiamuna mpeve na mono.” (Yoe. 2:28, 29) Nzambi tiamunaka ve mpeve santu na yandi mbala mosi ntangu bantu ya Izraele vutukaka na mbanza na bo. Yandi tiamunaka yo bamvula mingi na nima, na Pantekoti 33 ya ntangu na beto. Inki mutindu beto me zaba yo?

15. Mutindu Bisalu 2:16, 17 ke monisa yo, nki nsoba ya fioti Piere salaka ntangu yandi vutukilaka bangogo ya Yoele 2:28 mpi yo ke tendula nki?

¹⁵ Mpeve santu sadisaka ntumwa Piere na kubakisa nde mambu ya nene yina salamaka na kilumbu ya Pantekoti vandaka kulungana ya Yoele 2:28, 29. Na ngunga kiteso ya uvwa na ntwala ya midi, diambu mosi ya kuyituka salamaka, mpeve santu kulumukaka na bantu mpi bo yantikaka kutuba “mambu ya nene ya Nzambi.” (Bis. 2:11) Na lutwadisu ya mpeve santu ntumwa Piere vutukilaka bangogo ya mbikudulu ya Yoele. Kansi yandi sobaka fioti bangogo na yo. (Tanga Bisalu 2:16, 17.) Yandi vutukilaka ve bangogo “na nima” kansi yandi tubaka nde: “Mpi na bilumbu ya nsuka,” disongidila na nsuka ya ngidika ya Bayuda, Nzambi ta tiamuna mpeve na yandi na “bantu ya mitindu yonso.” Mambu yai ke tendula nde ntangu mingi lutaka na ntwala nde mbikudulu ya Yoele kulungana.

16. Inki mutindu mpeve santu me sadisaka Bakristu na kusamuna na mvu-nkama ya ntete mpi na bilumbu na beto?

 ¹⁶ Na nima ya kukulumuka ya mpeve ya Nzambi na mvu-nkama ya ntete, kisalu ya kusamuna yantikaka kusalama mingi. Na mukanda yina ntumwa Polo sonikilaka Bakristu ya Kolose na 61 ya ntangu na beto, yandi tubaka nde bo me longa nsangu ya mbote “na lugangu ya mvimba yina kele na nsi ya zulu.” (Bakol. 1:23) Ntangu Polo tubilaka “lugangu ya mvimba,” yandi zolaka kutubila bisika yina yandi ti Bakristu ya nkaka kumaka. Na bilumbu na beto, mpeve santu ya Yehowa ke sadisa bansamuni na kumwanga diaka mingi nsangu ya mbote “tii na nsuka ya ntoto.”—Bis. 13:47. Tala lupangu “ Mono Ta Tiamuna Mpeve na Mono.”

17. Inki beto me bakisa na mbikudulu ya Yoele?

¹⁷ Inki me soba? Ntangu yai beto me bakisa mbote kibeni mbikudulu ya Yoele 2:7-9. Na bunkufi, beto me bakisa nde baverse yai ke tubila ve kikesa na beto na kisalu ya kusamuna, kansi mutindu basoda ya Babilone nwanisaka Yeruzalemi na 607 ya ntwala ya ntangu na beto.

18. Inki diambu me soba ve sambu na bansadi ya Yehowa?

¹⁸ Inki me soba ve? Bansadi ya Yehowa ke landa kulonga ti kikesa nsangu ya mbote na bisika yonso mpi ke sadila mayele ya mutindu na mutindu sambu na kulonga nsangu ya mbote. (Mat. 24:14) Ata luyalu mosi ve lenda kanga beto nzila ya kusamuna. Yehowa ke sadisaka beto na kuvanda kikesa mingi na kusamuna nsangu ya mbote ya Kimfumu. Ti kudikulumusa yonso, beto ke landa kusosa lutwadisu ya Yehowa sambu na kubakisa mbote bambikudulu ya Biblia, beto ke tula ntima nde na ntangu ya me fwana, Yehowa ta sadisa beto na kuzaba “kieleka yonso.”—Yoa. 16:13.