Yai panembwa’mba bijipo

Yai paji ndonda ya mitwe

MUTWE WA KUFUNDA 14

Kulukukwa ku Balwanyi ba ku Buyeke

Kulukukwa ku Balwanyi ba ku Buyeke

“Kisaka kya bantu kyaiya mu kyalo kyami.”—YOE. 1:6.

LWIMBO 95 Kyeya Kibena Kusamisha

BIJI MU UNO MUTWE *

1. Ñanyi jishinda jaingijishanga Mulongo Russell ne balunda nanji pa kufunda Baibolo, kabiji mambo jino jishinda o jawamijile?

MYAKA kukila pa 100 yapitapo, Mulongo Charles T. Russell ne balunda nanji, ko kuba’mba kajibumba ka bakwabo bafunjilenga Mambo a Lesa batendekele kupwila pamo. Bakebelenga kufunda bifunjisha Baibolo pe Yehoba Lesa, Yesu Kilishitu, bikala muntu inge wafwa, ne pa bukuzhi. Baingijishe jishinda japeela bingi pa kufunda. Inge umo waipuzha bwipuzho, jibumba jonse jakebakebanga bishinka mu binembelo pa yeo mutwe. Banembanga bishinka byo bataananga. Yehoba wakwashishe bano banabalume bena Kilishitu kumvwisha bukine bwavula bwa mu Baibolo, kabiji buno bo bukine bo twanemeka bingi ne ano moba.

2. Ñanyi bintu byakonsha kwitulengela kumvwina mungi bungauzhi bwa mu Baibolo?

2 Bino bano Bafunda Baibolo bayukile kuba’mba kuyuka bilumbulula bungauzhi bwa mu Baibolo kwakatazha kukila kufunda mafunjisho a mu Baibolo. Mambo ka o kyaikela bino? Kintu kimo kilengela ke kya kuba’mba tumvwisha bungauzhi inge bubena kufika nangwa inge bwafika kala. Bino kuji ne kishinka kikwabo. Pa kuba’mba tumvwishe bungauzhi byo bulumbulula, twafwainwa kulanguluka pa mbaji yonse ya bo bo bungauzhi. Inge twatatu muchima pa lubaji lumo lwa bungauzhi, twakonsha kwibumvwina mungi. Kyamweka kino kyo kyamwekele ne na bungauzhi buji mu buku wa Yoela. Twayai tupitulukemo mu buno bungauzhi ne kwisamba ene mambo o twapimpwilako ndumbulwilo.

3-4. Pa myaka yavula yapitapo, twaumvwijile mwepi bungauzhi buji pa Yoela 2:7-9?

3 Tangai Yoela 2:7-9. Yoela waambijile jimo amba kinkunka kya nzhiye kikonauna ntanda ya Isalela. Waawile amba bino bilongolo byajinga na mibanga nobe ya mabokwe bikajatu byonse byo bikataana. (Yoe. 1:4, 6) Pa myaka yavula, twalangulukanga’mba buno bungauzhi bulumbulula bingila bantu ba Yehoba mwingilo wa kusapwila nobe nzhiye. Twaitabijile kuba’mba byonkatu nzhiye byo yaonawine byonse byo yataainenga, mwingilo wa kusapwila usolola patoka byubilo byatama bya bantu baji mu “kyalo,” nangwa’mba bantu bo batangijila ku bantangi ba bupopweshi bwa bubela. *

4 Ino ndumbulwilo yumvwanyika nobe ya kine inge twatangatu Yoela 2:7-9. Pano bino, inge twalanguluka pa mbaji yonse ya buno bungauzhi, tumona kuba’mba kyayilamo kupimpulako ndumbulwilo yetu. Twayai twisambe pa bishinka bina byalengela kuba’mba tupimpuleko ndumbulwilo ya buno bungauzhi.

BISHINKA BINA BYALENGELA KUBA’MBA KWIKALE LUPIMPU

5-6. Ñanyi bwipuzho bo twakonsha kwishikisha inge twatanga (a) Yoela 2:20? (b) Yoela 2:25?

5 Patanshi, monai uno mulaye wa Yehoba waamba pa kinkunka kya nzhiye amba: “Muntu wikela ku kabeta ka ku buyeke (nangwa’mba nzhiye) nkamupangila kwalepa ne anweba.” (Yoe. 2:20) Inge nzhiye imenako Bakamonyi ba kwa Yehoba bakookela mukambizho wa kwa Yesu wa kusapwila ne kufunjisha bantu kwikala baana ba bwanga, mambo ka Yehoba o alayijile’mba ukebapangila kwalepa? (Ezi. 33:7-9; Mat. 28:19, 20) Yehoba kechi ubena kupangila kwalepa bakalume banji ba kishinka ne, pakuba ubena kupangila kwalepa kintu nangwa muntu uleta bufinda ku bantu banji.

6 Kishinka kya bubiji, langulukai pa byanembwa pa Yoela 2:25. Pa kino kinembelo, Yehoba waamba’mba: “Nkemubwezhezha bintu byenu bya myaka yonse byo yajiile nzhiye yenda kisamba, nzhiye yabula byapi, nzhiye iji na nzala ikatampe, ne nzhiye yonauna, nzhita yami ikatampe yo nemutumijile.” Yehoba walayile kuba’mba “nkemubwezhezha bintu byenu” byaonauna nzhiye. Inge kya kuba’mba nzhiye imenako basapwishi ba Bufumu, ko kuba’mba byambo byo basapwila bileta bono. Pano bino, byambo byo basapwila bipulusha bantu kabiji byakonsha kulengela babi kulapila. (Ezi. 33:8, 19) Kino ke kintu kyawama bingi.

7. Kyambo kyanembwa pa Yoela 2:28, 29 kya kuba’mba “kepo” kitukwasha kumvwisha ñanyi kishinka?

7 Tangai Yoela 2:28, 29. Langulukai pa kishinka kya busatu, ko kuba’mba ndonda ya bintu byatongolwa mu buno bungauzhi. Nanchi mwajikumona kuba’mba Yehoba waambile’mba: “Kepo nketulwila mupashi wami”; ko kuba’mba inge nzhiye yapwisha mwingilo wayo nyi? Inge kya kuba’mba nzhiye imenako basapwishi ba Bufumu bwa Lesa, mambo ka Yehoba o aketulwila mupashi wanji pa bantu banji inge bapwisha mwingilo wabo wa kusapwila? Kishinka ke kya kuba’mba kwa kubula bukwasho bwa mupashi wa Lesa wa bulume, kechi bakonsha kutwajijila kusapwila pa myaka yavula saka bebemena ku ntundwa ne makafulumende saka abena kukanya mwingilo wabo ne.

Mulongo J. F. Rutherford ne bakalume ba Lesa bakwabo bashingwa batangijilanga jibumba ja Lesa basapwijile kwa kubula moyo byambo bya Lesa bya luzhachisho lwa ino ntanda ibi. (Monai jifuka 8)

8. Nzhiye yatongolwa pa Lumwekesho 9:1-11 imenako bañanyi? (Monai kipikichala kya pa nkupiko.)

8 Tangai Lumwekesho 9:1-11. Pano twayai twisambe pa kishinka kya buna. Kala, twaambile’mba kinkunka kya nzhiye kyaambilepo Yoela kimenako mwingilo wa kusapwila mambo kipasha na bungauzhi buji mu buku wa Lumwekesho. Buno bungauzhi bwaamba pa nzhiye yenda kisamba iji na bilungi bya bantu kabiji pa mitwe yayo paji ‘bimweka nobe minchinya ya ngolode.’ (Lum. 9:7) Ino nzhiye ibamanyika “bantu [balwanyi ba Lesa] babula katetesho ka Lesa pa bilungi byabo” pa bañondo batanu, ko kuba’mba kimye kikala nzhiye na bumi. (Lum. 9:4, 5) Kino kyamweka kibena kulumbulula bakalume ba Yehoba bashingwa. Basapwila byambo bya Lesa bya luzhachisho ku ino ntanda ibi, kabiji kino kilengela bonse bechina kala na ino ntanda kumvwa bibi.

9. Ñanyi lupusano luji pa nzhiye yamwene Yoela ne yamwene Yoano?

9 Pano bino, bungauzhi bwanembwa mu Lumwekesho bwipasha na bwanembwa mu Yoela. Nangwa byonkabyo, bungauzhi buji mu Lumwekesho ne mu Yoela bwapusana. Langulukai pa kino: Mu bungauzhi bwa kwa Yoela, nzhiye yaonawine bijimwa. (Yoe. 1:4, 6, 7) Mu bungauzhi bwa kwa Yoano, nzhiye “beyambijile kubula konauna nsono ya pa ntanda.” (Lum. 9:4) Nzhiye yamwene Yoela yafumine ku buyeke. (Yoe. 2:20) Nzhiye yamwene Yoano yafumine mu kalengwa kabula kupela. (Lum. 9:2, 3) Nzhiye yamwene Yoela beipangijile kwalepa. Mu Lumwekesho, nzhiye kechi beipangile ne, bino beiswishishe kuba’mba ingile mwingilo wayo. Baibolo kechi waambapo’mba Yehoba wazhingijile ino nzhiye ne.—Monai kakitenguluzha ka kuba’mba “Bungauzhi Bwaamba pa Nzhiye—Bwipasha Bino Saka Bwapusana.”

10. Ambaipo bimo byanembwa mu Baibolo bimwesha’mba nzhiye yalumbulula Yoela ne Yoano imenako bintu byapusana.

10 Lupusano luji pa buno bungauzhi bubiji lwitukwasha kuyuka’mba bwaamba pa bintu byapusana. Nanchi tubena kwamba’mba nzhiye yamwene Yoela kechi yo yoya yanembwa mu buku wa Lumwekesho nenyi? Ee. Mu Baibolo bintu bimo bilumbulula bintu byapusana kwesakana na byo bebingijisha. Inge mwamona pa Lumwekesho 5:5, Yesu bamutela’mba ‘bokwe wa mu mukoka wa Yuda,’ pakuba pa 1 Petelo 5:8, Diabola bamutela’mba “bokwe ubuluma.” Bishinka bina byo twisambapo ne mepuzhotu akwabo amwesha kuba’mba twafwainwa kuyuka ndumbulwilo ikwabo ya bungauzhi bwa kwa Yoela. Twakonsha kwibulumbulwila mwepi?

KILUMBULULA KA?

11. Yoela 1:6 ne 2:1, 8, 11 witukwasha byepi kuyuka nzhiye bo imenako?

11 Inge twatanga byepelo bikwabo bya bungauzhi bwa kwa Yoela, tuyuka kuba’mba ngauzhi waambilenga pa kulukuka kwa nzhita ya bashilikale. (Yoe. 1:6; 2:1, 8, 11) Yehoba waambile’mba ukengijisha ‘nzhita yanji ikatampe’ (bashilikale bena Babilona) kukambula bena Isalela babujile lukookelo. (Yoe. 2:25) Ino nzhita itelwa’mba “muntu wikela ku kabeta ka ku buyeke” mambo bena Babilona balukukile bena Isalela kufuma ku buyeke. (Yoe. 2:20) Ino nzhita beyesakanya ku kisamba kya nzhiye. Yoela waambile pa ino nzhita amba: “[Mushilikale] yense uya mu jishinda janji. . . . Banyemena ku muzhi ne kukanjila lubilo pa nsakwa. Bakanjila pa mazubo, ne kutwelela mu bipenze nobe ngivi.” (Yoe. 2:8, 9) Fwanyikizhai kino. Bashilikale bajitu konse konse. Kafwako kwa kufyama ne. Kafwako wakonsheshe kupuluka ku mpoko ya bena Babilona ne.

12. Bungauzhi bwa kwa Yoela bwaamba pa nzhiye bwafikile byepi?

12 Nobe nzhiye, bena Babilona (nangwa’mba bena Kalodeya) balukukile muzhi wa Yelusalema mu mwaka wa 607 B.C.E. Baibolo waamba’mba: “Mfumu wa bena Kalodeya, yenka waipayile bansongwalume babo na mpoko. . . , kechi waumvwijile lusa nsongwalume nangwa kisungu nangwa mukote nangwa kilema ne. Lesa wapaine bintu byonse mu kuboko kwanji. Wasokele nzubo ya Lesa wa kine, kabiji wakundwile nsakwa ya Yelusalema ne kusoka byamba byayo byonse byakosa na mujilo, ne konauna bya buneme byonse.” (2 Moba 36:17, 19) Bena Babilona byo bapwishishe konauna kyalo, bantu bamweneko baambilenga’mba: “Kyashalatu masala mwabula bantu ne banyama, kabiji amba bekipana ku bena Kalodeya.”—Yele. 32:43.

13. Lumbululai mwatala byambo biji pa Yelemiya 16:16, 18.

13 Byo papichile myaka 200 kufuma kimye kyaawile Yoela bungauzhi bwanji, Yehoba waingijishe Yelemiya kwambila jimo kintu kikwabo pa kuno kulukukwa. Waambile’mba kukekala mwingilo wa kukeba bena Isalela baubilenga bintu byatama, kabiji byo bakebataana bakebakwata. “Yehoba waamba’mba, ‘Amiwa mbena kwita bantu bavula bakwata masabi, kabiji bakebakwata. Kufuma bano, amiwa nketa babibinda bavula, kabiji bakebakeba pa mitumba yonse ne pa tutumbatumba tonse ne mu milala ya mu mabwe. . . . Nkebobila monka mwayila bubi bwabo ne mambo abo.’” Bena Isalela babujile kulapila kechi bakonsheshe kufyama mu tulunga twa mema nangwa mu mavunda kimye kyo bebalukukile ku bena Babilona ne.—Yele. 16:16, 18.

KUBWEZHA BINTU BYONKA BYO BYAJINGA KALA

14. Bungauzhi bwanembwa pa Yoela 2:28, 29 bwafikile ñanyi kimye?

14 Pano bino, Yoela waambile ne sawakya wawama wa kuba’mba bintu bikabwela byonka byo byajinga kala. Waambile’mba ntanda ikatendeka kumenesha kajo jikwabo. (Yoe. 2:23-26) Mu kuya kwa kimye kajo ka ku mupashi nako kakavula. Yehoba waambile’mba: “Nketulwila mupashi wami pa bantu bonse, kabiji baana benu ba balume ne baana benu ba bakazhi bakaula . . . Nangwatu pa bazha bami ba balume ne ba bakazhi nketulwilapo mupashi wami.” (Yoe. 2:28, 29) Kwitululwa kwa mupashi wa Lesa kechi kwaubiwe aku bena Isalela babwelatu mu ntanda yabo kufuma mu Babilona ne. Pakuba kwaubiwe pa Pentekosita mu 33 C.E. saka papita myaka yavula bingi. Twayuka byepi?

15. Kwesakana na byaamba Byubilo 2:16, 17, ñanyi lupimpu lwaubile Petelo ku byambo biji pa Yoela 2:28, kabiji kino kimwesha ka?

15 Mutumwa Petelo watangijilwe na mupashi wazhila kwamba pa byambo biji pa Yoela 2:28, 29 kimye kyo aambile pa kintu kya kukumya kyaubiwe pa juba ja Pentekosita. Ku ma 9 koloko lukelo, mupashi wazhila waitulwilwe mu jishinda ja kukumya kya kuba aba bonse batambwile mupashi batendekele kwamba “pa mingilo ikatampe ya Lesa.” (Byu. 2:11) Na lutangijilo lwa mupashi, Petelo waingijishe byambo byapusanako pacheche kimye kyo aambilenga pa bungauzhi bwa kwa Yoela. Nanchi mwamona lupimpu lo aubile ku bino byambo nyi? (Tangai Byubilo 2:16, 17.) Kechi watendekele bino byambo na kyambo kya kuba’mba “kepo” ine, pakuba Petelo waambile’mba: “Mu moba a kupelako,ko kuba’mba moba a kupelako a Bayudea, mupashi wa Lesa uketulwilwa “pa bantu bonse.” Kino kimwesha’mba papichile kimye kyabaya pa kuba’mba bungauzhi bwa kwa Yoela bufike.

16. Mupashi wa Lesa wakwashishe byepi bena Kilishitu batanshi kwingila mwingilo wa kusapwila, kabiji ano moba ubena kwitukwasha byepi?

16 Lesa byo aitulwijile mupashi wanji pa bena Kilishitu batanshi, batendekele mwingilo wa kusapwila, kabiji mu kuya kwa kimye, uno mwingilo wafwainwe kukumbana ntanda yonse. Pa kimye mutumwa Paulo kyo anembejile bena Kolose nkalata, nobe mu mwaka wa 61 C.E., walumbulwile’mba mambo awama asapwijilwenga “ku bilengwa byonse biji pano panshi.” (Kolo. 1:23) Mu moba a kwa Paulo, “bilengwa byonse” byalumbulwilenga ntanda yonse. Na bukwasho bwa mupashi wa Yehoba, mwingilo wa kusapwila ubena kwingijiwa bingi ano moba “kufika kwapela ntanda.”—Byu. 13:47; monai kakitenguluzha ka kuba’mba ‘Nketulwila Mupashi Wami pa Bakalume Bami.’

KI KA KYAPIMPULWA?

17. Ndumbulwilo yetu ya bungauzhi bwa kwa Yoela bwaamba pa nzhiye bwapimpulwa byepi?

17 Luno twaumvwisha bungauzhi bwanembwa pa Yoela 2:7-9. Abino byepelo kechi bilumbulula mwingilo wetu wa kusapwila ye twingila na mukoyo ne, pakuba bibena kwamba pa nzhita ya bena Babilona yalukukile muzhi wa Yelusalema mu mwaka wa 607 B.C.E.

18. Ñanyi kintu kyabula kupimpulwa pa bantu ba Yehoba?

18 Ibyo kuba’mba ndumbulwilo yetu ya bungauzhi bwanembwa pa Yoela 2:7-9 yapimpulwa, pano bino, tukatwajijila kwingila mwingilo wa kusapwila na mukoyo. Bantu ba Yehoba bakatwajijila kusapwila mambo awama konse konse kwingijisha mashinda apusana-pusana. (Mat. 24:14) Nangwatu makafulumende akakanyepo byepi mwingilo wetu, kechi tukaleka kusapwila ne. Kabiji na mambo a bukwasho bwa Yehoba, ano moba tubena kwingila na mukoyo kukila ne byo kyajinga kala. Tubena kusapwila mambo awama a Bufumu kwa kubula moyo. Twatwajijila kutala kwi Yehoba kwitukwasha kumvwisha bungauzhi, kabiji twashiinwa kuba’mba pa kimye kyanji kyafwainwa ‘uketutangijila mu bukine bonse.’—Yoa. 16:13.

LWIMBO 97 Mambo a Lesa po Paimena Bumi Bwetu

^ jifu. 5 Pa myaka yavula, twaitabijile kuba’mba bungauzhi bwanembwa mu Yoela kitango 1 ne 2 bwaamba pa mwingilo wa kusapwila ye tubena kwingila lelo jino. Pano bino, kuji bishinka bina byalengela kuba’mba tupimpuleko ndumbulwilo ya buno bungauzhi bwa kwa Yoela. Ñanyi bishinka byonkabyo?

^ jifu. 3 Monai kibaaba kya kuba’mba “Bilengwa Bisolola Maana a Yehoba” mu Kyamba kya Usopa kya April 15, 2009, mafu. 14-16.