1. Nkia ndekwa mpangi Russell ye akwandi basadilanga muna longoka e Bibila? Ekuma e ndekwa zazi zakadila zambote?

SE VIOKA mvu nkama, mpangi Charles T. Russell kumosi ye akwandi, i sia vo, buka kiakete kia alongoki a Diambu dia Nzambi, bayantika lungana vamosi. Bazola zaya dina Bibila kilonganga mu kuma kia Yave wa Nzambi, Yesu Kristu, mafwa ye lukûlu. Ndekwa zaleboka basadilanga muna longoka e Bibila. Mpangi mosi wavanganga e kiuvu, i bosi yau awonso bavavululanga e sono yakala e ngwizani ye kiuvu. Kuna mfoko, basonekanga mana babakulanga. Yave wasambula alongoki awaya muna kubasadisa mu bakula malongi mayingi ma Bibila tuyangalelanga o unu.

2. Nki kilenda kutufila mu kala ye umbakuzi wabendomoka mu kuma kia ungunza wa Bibila?

² Ke vavioka kolo ko, alongoki a Bibila babakula vo diasazu mu bakula malongi masina ma Bibila, kansi diampasi mu bakula e nsas’a ungunza wasonama mo. Ekuma? Kimosi muna kuma, i kia sia vo, nkumbu miayingi diasazu dikalanga muna bakula o ungunza wa Bibila ekolo ulungananga yovo avo walungana kala. Kansi, vena mpe ye kuma kiankaka. Muna toma bakula o ungunza divavanga vo twatoma fimpa o ungunza wawonso. Avo tusidi kaka e sungididi muna diambu dimosi diyikilu muna ungunza yo veza mambu mankaka ma ungunza wau, o umbakuzi weto ulenda kala wabendomoka. Nanga i diau diavangama muna ungunza wasonama muna nkand’a  Yoele. Owau, yambula twafimpulula o ungunza wau yo zaya e kuma tufwete singikila umbakuzi weto mu kuma kia ungunza wau.

3-4. Yamu wau, aweyi twabakulwilanga o ungunza wasonama muna Yoele 2:7-9?

³ Tanga Yoele 2:7-9. Yoele wasakula vo e vuku kia makonko kifwasa e nsi ya Isaele. Muna meno ye matokolo nze ma nkosi i bedila e nti miawonso muna nsi a Isaele. (Yoe. 1:4, 6) Mu mvu miayingi, edi twabakulanga vo o ungunza wau nkangu a Yave uyikanga una ukwamanananga samuna e nsangu zambote nze vuku kia makonko mana ke malendi simwa ko. Twabakulanga mpe vo e salu kiaki lufwasu kitwasanga muna “nsi” yovo kwa wantu ana bena muna wisa kia mfumu za mabundu. *

⁴ Avo tutangidi kaka Yoele 2:7-9, tulenda mona vo o umbakuzi wau wakiá. Kansi, avo tufimpidi o ungunza wawonso, tumona vo umbakuzi weto ufwete singikwa. Yambula twafimpa kuma yá itufididi mu singika o umbakuzi weto.

5-6. Nkia kiuvu tulenda kukiyuvula vava tutanganga (a) Yoele 2:20? (b) Yoele 2:25?

⁵ Kuma kiantete, tala o nsilu una Yave kasia mu kuma kia vuku kia makonko: “Awana betuka kuna node [i sia vo, makonko] ikubavavula oku wina.” (Yoe. 2:20) Avo makonko Mbangi za Yave mesunzulanga ana belemvokelanga o nkanikinu a Yesu wa samuna e nsangu zambote yo kitula o wantu se alongoki, ekuma Yave kasila o nsilu vo okubavavula? (Yez. 33:7-9; Mat. 28:19, 20) Kieleka, Yave ke vavulanga selo yandi yakwikizi ko, kansi lekwa yovo muntu ona omenganga nkangu andi kevavulanga.

⁶ Muna zaya e kuma kiazole, yambula twafimpa mana masonama muna Yoele 2:25. Muna sono kiaki, Yave wavova vo: “Ikunusenda mu kuma kia mvu mina yatwika e vu kiame kianene vovo nuina, vuku kia makonko, makonko ma mbiki, makonko makondwa nsala, makonko ma loko, mana madia masa meno.” Yindula e diambu edi: Avo makonko ateleki a Kintinu mesunzulanga, ekuma Yave kasila o nsilu ‘wakubasenda’ mu kuma kia salu kiau? Ediadi diadi songa vo e nsangu besamunanga lufwasu zitwasanga kwa wantu. Kansi edi tuzeye vo e nsangu zambote, wantu zivuluzanga yo fila yimpumbulu mu soba e fu yau. (Yez. 33:8, 19) Kieleka, e nsangu zazi nsambu zikubatwasilanga, kansi ke lufwasu ko.

7. Adieyi tulenda bakula muna mvovo “i bosi” uyikwanga muna Yoele 2:28, 29?

⁷ Tanga Yoele 2:28, 29. Muna zaya e kuma kiatatu, yambula twafimpa e ndandani za mambu meyikwanga muna ungunza wau. Tala dina Yave kavova: “I bosi, ibungula mwand’ame,” i sia vo, vava makonko befokola e salu kiau. Avo makonko ateleki a Kintinu kia Nzambi mesunzulanga, ekuma Yave kebungulwila o mwand’andi kwa yau vava befokola e salu kiau? E ludi i kiaki, mwand’avelela tuvuidi o mfunu ekolo tusalanga e salu kiaki. Kadi kondwa kwa lusadisu lwa mwand’avelela a Nzambi, ke twadi lenda kwamanana samuna e nsangu zambote ko mu mvu miayingi kana nkutu vava tubangikwanga yovo vava e salu kieto kisimwanga.

8. E makonko meyikwanga muna sono kia Lusengomono 9:1-11 akinani mesunzulanga? (Tala e fwaniswa kia fukwa.)

⁸ Tanga Lusengomono 9:1-11. Owau yambula twafimpa e kuma kiayá. Entete, twavovanga vo e vuku kia makonko kiasonama  muna nkand’a Yoele, salu kieto kia samuna e nsangu zambote kiayikanga, kadi kiafwanana ye ungunza wasonama muna nkand’a Lusengomono. O ungunza wau uvovelanga ulolo wa makonko makala ye ndose nze ndose za wantu, vana ntu miau ‘vakala ye lekwa nze kolowa za wolo.’ (Lus. 9:7) E makonko mamwesa e mpasi kwa ‘wantu [i sia vo, mbeni za Nzambi] ana ke bena ye dimbu kia Nzambi ko vana ndose zau,’ mu ngonde tanu, i sia vo, kolo kia zingu kia makonko. (Lus. 9:4, 5) O ungunza wau nanga selo ya kuswa ya Yave uyikanga ana besamunanga kuna unkabu wawonso e mfundisa za Nzambi mu kuma kia nza yayi yambi. Muna kuma kiaki, awana beyikamanga e nza yayi ke beyangalalanga ko.

9. Nkia mambu maswaswana mena muna makonko kamona o Yoele ye mana kamona o Yoane?

⁹ Dialudi vo, vena ye mambu mamfunu mafwanana muna ungunza wasonama muna nkand’a Lusengomono ye una wasonama muna nkand’a Yoele. Kansi, vena mpe ye mambu mamfunu maswaswana. Kasikil’owu, muna ungunza wa Yoele, e makonko mafwasa e titi yawonso. (Yoe. 1:4, 6, 7) Muna mona-meso kia Yoane, e makonko ‘mavoveswa vo malembi vanga diambu kwa nianga za nza.’ (Lus. 9:4) E makonko mana Yoele kamona, ku node matuka. (Yoe. 2:20) Vo i mana Yoane kamona, muna mbilu matuka. (Lus. 9:2, 3) E makonko mana Yoele kayika mevavulwanga. Muna nkand’a Lusengomono, e makonko ke mevavulwanga ko kansi Nzambi oyambulanga  vo mafokola e salu kiau. Ke vena diambu ko muna Diambu dia Nzambi disonganga vo Yave ke kubayangalelanga ko.—Tala e babu “ Ungunza mu Kuma kia Makonko—Wafwanana Kansi e Nsasa Yaswaswana.”

10. Yika e nona kina muna Bibila, kisonganga vo e makonko mana Yoele ye Yoane bayika malenda sunzula mambu maswaswana.

¹⁰ E mambu maswaswana meyikwanga muna ungunza wole, matusadisi mu bakula vo ungunza wole wau ke una ngwizani ko. Nga edi tuzolele vova vo e “makonko” meyikwanga muna nkand’a Yoele ke mau mamosi ko ye “makonko” meyikwanga muna nkand’a Lusengomono? Ingeta! Muna Bibila, ezak’e ntangwa e fwani kimosi kilenda kala ye nsasa yaswaswana landila e diambu dina vovelwa. Kasikil’owu, muna Lusengomono 5:5, Yesu oyikilwanga vo “Nkosi a kanda dia Yuda.” Kansi muna 1 Petelo 5:8, o Nkadi ampemba oyikilwanga vo “nkosi ankwiti.” Mun’owu wa kuma yá tufimpidi kala, tumwene vo o umbakuzi weto mu kuma kia ungunza wa Yoele ufwete singikwa. Adieyi disingikilu?

11. Nkia mambu mena muna Yoele 1:6 ye 2:1, 8, 11 mekutusadisanga mu bakula ana besunzulanga makonko?

¹¹ Vava tufimpidi e sono yankaka muna ungunza wa Yoele, tubakwidi vo Yoele wa ngunza vu kia makesa ma vita kasakula. (Yoe. 1:6; 2:1, 8, 11) Yave wavova vo osadila ‘vu kiandi kianene’ (i sia vo, makesa ma Babele) mu tumba Aneyisaele akolami. (Yoe. 2:25) Diansongi mu yikila e vu kia makesa vo “awana betuka kuna node” kadi esi Babele kuna node bakotela muna fwasa Isaele. (Yoe. 2:20) E vu kiaki kia makesa kitezaneswanga ye buka kia makonko kiatoma kubama. Yoele wavova mu kuma kiau vo: “Konso [kesa] osingama mu nzila andi. . . . Bekota muna mbanza, belundumukina muna yaka. Bemanta muna zinzo, bekotela muna zianela nze mivi.” (Yoe. 2:8, 9) Yindula dina divangamanga: Makesa mamwangane mu fulu yawonso. Ke vena ye fulu kiaswamina ko. Ke vena muntu ko olenda tina o nsosolo a makesa ma Babele.

12. Aweyi o ungunza wa Yoele mu kuma kia makonko walunganena?

¹² Nze makonko, esi Babele (yovo Akaladi) bakota yo fwasa e mbanz’a Yerusaleme muna mvu wa 607 V.T.K. Diambu dia Nzambi divovanga vo: “Ntinu a Akaladi ona wavonda matoko mau muna nsosolo . . . , kafwila matoko nkenda ko ngatu mienze, mbuta yovo mbevo. O Nzambi oyekwele lekwa yawonso vana koko kwandi. Oyokele nzo a Nzambi aludi, obangwidi yaka ya Yerusaleme, oyokele nzo zandi zandá zawonso, ofwasidi lekwa yawonso yantalu.” (2 Tus. 36:17, 19) Vava makesa ma Babele bakota yo fwasa e nsi, o wantu edi kaka bavovanga: “E mbanza yayi yasala e nkatu, yakondwa wantu ngatu bulu, yayekolwa vana moko m’Akaladi.”—Yer. 32:43.

13. Ayeyi i nsas’a sono kia Yeremiya 16:16, 18?

¹³ Vioka 200 za mvu tuka Yoele kasakulwila ungunza wandi, Yave wasadila Yeremiya mu sakula diambu diankaka mu kuma kia lufwasu lwalu. Wavova vo makesa betoma vava Aneyisaele ana bavanga mambu mambi yo kubakanga yau awonso. Diambu dia Nzambi divovanga vo: “‘Owau se yatwika abaki ayingi a mbizi za maza,’ u kavovele o Yave, ‘oyau bekubabaka. I bosi, ituma nkongo zayingi, bekubakonda muna miongo miawonso ye muna kundubulu yawonso. . . . Ikubavutulwila mun’owu wa bi wau yo masumu mau.’” Ke vakala fulu ko kina Aneyisaele ana balembi viluka o ntima bafwana swekamena makesa ma Babele, kiakala muna kalunga yovo muna mfinda.—Yer. 16:16, 18.

14. Nkia ntangwa walungana o ungunza wasonama muna sono kia Yoele 2:28, 29?

¹⁴ Yoele nsangu zambote mpe kakala zau. E nsi ivutuka yima diaka e mbongo. (Yoe. 2:23-26) Kuna sentu vekala ye ulolo wa madia ma mwanda. Yave wavova vo: “Ibungula mwand’ame kwa wantu a mpila zawonso, o wan’eno amakala ye wan’eno amakento besakula . . . Ibungula nkutu o mwand’ame muna ntaudi zame zamakala ye zamakento.” (Yoe. 2:28, 29) Aneyisaele ke babungulwa mwand’avelela ko vava bavaika kuna Babele yo vutuka kuna nsi au. E diambu diadi diavangama kaka vava vavioka mvu miayingi, i sia vo, muna lumbu kia Pentikosti kia mvu a 33 wa T.K. Aweyi tuzayidi wo?

15. Mun’owu wa sono kia Mavangu 2:16, 17, nkia nsobani kavanga o Petelo vava kayika e sono kia Yoele 2:28? Ediadi aweyi disongele?

¹⁵ Muna lusadisu lwa mwand’avelela, Petelo wa ntumwa wasadila e sono kia Yoele 2:28, 29 muna yika diambu diasivi diavangama muna lumbu kia Pentikosti. Muna mene wa lumbu kiakina, muna ola ya vua, Yave wabungula o mwand’andi avelela mu mpil’a sivi. Awana batambula o mwanda wau bayantika vova “mavangu manene ma Nzambi.” (Mav. 2:11) Muna lusadisu lwa mwand’avelela, Petelo finsobani kavanga vava kayika o ungunza wa Yoele. Nga omwene e nsobani kavanga? (Tanga Mavangu 2:16, 17.) Vana fulu kia yantikila muna mvovo “i bosi,” Petelo wavova vo: “Muna lumbu yambaninu.” Petelo lumbu yambaninu a tandu kia Ayuda kayika. Muna kolo kiaki, o Nzambi wadi bungula mwand’andi “kwa wantu a mpila zawonso.” Ediadi disongele vo kolo kiayingi kiavioka vitila ungunza wa Yoele walungana.

16. O mwand’avelela a Nzambi adieyi wavanga muna salu kia samuna e nsangu zambote muna tandu kiantete? Adieyi tuvova omu lumbu yeto?

 ¹⁶ Vava Nzambi kabungula o mwand’andi avelela kwa Akristu a tandu kiantete, bayantika e salu kia samuna e nsangu zambote zina zadi samunua mu nza yawonso. Muna mvu wa 61 T.K., vava Paulu wa ntumwa kasoneka nkanda kwa esi Kolosai, wavova vo e nsangu zambote zasamunua “muna nsema wawonso kuna nsi a zulu.” (Kol. 1:23) Vava Paulu kavova vo muna “nsema wawonso,” disongele vo zunga ina yandi ye akaka bayendanga kayika. Muna lusadisu lwa mwand’avelela a Yave, e salu kia samuna e nsangu zambote kiwokelanga omu lumbu yeto “yakuna nsuk’a nza.”—Mav. 13:47; tala e babu “ Ibungula Mwand’ame.”

17. Nkia diambu disingikilu muna umbakuzi weto muna ungunza wa Yoele mu kuma kia mankoko?

¹⁷ Nkia diambu disingikilu? Owau tuna ye umbakuzi wakiá mu kuma kia ungunza wasonama muna sono kia Yoele 2:7-9. Muna lukufi, e sono kiaki ke kiyikanga salu kieto kia umbangi ko, kansi vu kia makesa ma Babele kiyikanga ana bafwasa e Yerusaleme muna mvu wa 607 V.T.K.

18. Nkia diambu ke disobele ko mu kuma kia nkangu a Yave?

¹⁸ Nkia diambu ke disobele ko? Nkangu a Yave bekwamanananga samuna e nsangu zambote mu fulu yawonso, besadilanga ndekwa za mpila mu mpila. (Mat. 24:14) Ke vena nsiku wa luyalu ko ulenda kutukakidila mu sala e salu kiaki. Muna lusadisu lwa Yave, tukuyivananga emvimba muna salu kia samuna e nsangu zambote za Kintinu kuna unkabu wawonso lutila e tandu yavioka. Kuna lulembamu lwawonso, tukwamanananga landa o luludiku lwa Yave muna bakula o ungunza wasonama muna Bibila. Tuna ye vuvu vo muna ntangwa yafwana Nzambi okutufila “muna ludi kiawonso.”—Yoa. 16:13.