1. 1) ¿Keniuj momachtiayaj tokniuj Russell uan okseki tokniuan? 2) ¿Keniuj kinpaleuij kemej momachtiayaj?

PANOUA cien xiujmejya, tokniuj Russell uan sekin akin no momachtiayaj iTajtol Dios peuak mosentiliaj porin kinekiaj kimatiskej toni tamachtia Biblia keman ika tajtoua Jiova, Jesucristo, tein techpanoua keman timomikiliaj uan inemilis Jesús tein kitemakak. Amo ouij kemej momachtiayaj. Semej kichiuaya se netajtanil, uan satepan nochin kiitayaj tajkuilolmej tein ika tajtouaj nejon tamachtilis. Ompa, kijkuilouayaj tein kiajsikamatiaj. Jiova kinpaleuij nejon takamej maj kiajsikamatinij miak tamachtilismej tein semi monekij, tein hasta axkan techpaleuiaj.

2. ¿Keyej kemansa amo tikyekajsikamatij se taman tein Biblia kijtojka ke mochiuaskia?

² Sayoj ke, nejon momachtianij ika Biblia niman kiitakej ke okachi teouijmaka se kiajsikamatis tein Biblia kijtojka ke mochiuaskia ke se kiajsikamatis se tamachtilis tein tayekantok. ¿Keyej okachi ouij? Yekinika, porin miakpa okachi amo ouij se kiajsikamati tein moijtojka ke mochiuaskia komo mochiujtok oso mochiuakya. Ojpatika, porin uelis kuali se kiajsikamatis komo se kiita nochi tajkuilolmej tein ika tajtouaj. Komo sayoj tikitaj se taman, amo tikyekajsikamatiskej. Uan moita ke yejua nejon tein panok ika tein moijtojka itech amatajkuilol Joel capítulo 1 uan 2. Maj tikitakan tein ika tajtouaj nejin capítulos uan keyej moneki tikpataskej kemej tikajsikamatij.

3, 4. ¿Keniuj tikajsikamatiaj Joel 2:7-9?

 ³ (Xikonixtajtolti Joel 2:7-9.) Joel kijtoj ke miakej chapolimej tatamiskiaj itech xolal Israel. Inintenoj uan inintauan kemej yeskia itenoj uan itauan se león, uan kikuaj nochi tein kiajsij (Joel 1:4, 6). Miak xiujmej tikajsikamatiaj ke nejon chapolimej kinixnextiaya itekitikauan Jiova, akin kisentokaj tanojnotsaj uan nion teyi kintsakuilia. Tiknemiliayaj ke tanojnotsalis kintapololtia uan amo kimatij toni kichiuaskej akin nemij itech ‘altepet’, oso taltikpakneminij akin kinkakij taixyekananij itech taneltokalis. *

⁴ Komo sayoj tikixtajtoltiskiaj Joel 2:7-9, ueliskia ijkon tikajsikamatiskej. Sayoj ke, keman tikixtajtoltiaj okseki tajkuilolmej, tikitaj ke moneki tikpataskej kemej tikajsikamatij. ¿Keyej? Maj tikitakan naui taman.

5, 6. 1) ¿Toni uelis timotajtaniskej keman tikixtajtoltiaj Joel 2:20? 2) ¿Uan toni uelis timotajtaniskej keman tikixtajtoltiaj Joel 2:25?

⁵ Yekinika, maj tikitakan tein Jiova kijtoj itech Joel 2:20: “Tein ualeua kampa ika norte [miakej chapolimej] namechajchiuilis uan semi uejka nikuikas”. Komo chapolimej kinixnextiskiaj itaixpantijkauan Jiova, akin tanojnotsaj uan kinpaleuiaj oksekin maj mochiuakan imomachtijkauan Jesús ijkon kemej yejua tanauatij, ¿keyej Jiova kinuikaskia uejka? (Ezeq. 33:7-9; Mat. 28:19, 20.) Tein melauj, Jiova amo kinuika uejka itekitikauan akin amo kikauaj, ta teisa oso se akin kinixnamiki.

⁶ Ojpatika, maj titanemilikan itech tein Jiova kijtoj itech Joel 2:25: “Namechkepilis tein nankipolojkej itech xiujmej keman tein nankitokkaj kikuaj chapolij tein ajtapalej, chapolij tein amo ajtapalej, chapolij tein tatamia uan chapolij tein kikuajtiuj nochi tein kiajsi, miakej tateuianij tein nikintitanik maj namechteuitij”. Tikitaj ke Dios kijtoj ke kinkepiliskia nochi tein kipoloskiaj. Komo nejin chapolimej kinixnextiskiaj itaixpantijkauan Jiova, ¿keyej kijtoskia ke tanojnotsalis kintajyouiltiskia taltikpakneminij? Tein melauj, inintanojnotsalis kinpaleuia taltikpakneminij maj makisakan uan uelis kichiuas maj sekin akin amo yolkualmej moyolnonotsakan oso moyolnemilikan (Ezeq. 33:8, 19). Nejon semi kinpaleuia.

7. ¿Toni kiteajsikamatiltia tajtol “satepan” itech Joel 2:28, 29?

⁷ (Xikonixtajtolti Joel 2:28, 29.) Expatika, maj tikitakan keniuj mochiujtiuj tein moijtoj. Jiova kijtoj: “Satepan nikintitanilis noespíritu”, tein kijtosneki, satepan ke chapolimej kitamichiuaskiaj tekit tein kipiayaj. Komo nejin chapolimej kinixnextiskiaj akin kiteixmatiltiaj iTekiuajyo Dios, ¿keyej Jiova kintitaniliskia iespíritu satepan ke matamiskiaj inintanojnotsalis? Tein melauj, maski kinixnamikinij uan tekiuanij amo kinkauanij maj tanojnotsakan, miak xiujmejya kisentokanij tanojnotsanij porin Dios kinpaleuiani ika iyektikatsin espíritu.

8. ¿Akonimej kinixnextiaj chapolimej tein ika tajtoua Apocalipsis 9:1-10? (Xikonita taixkopimej ipeujyan amaix.)

⁸ (Xikonixtajtolti Apocalipsis 9:1-10.) Maj tikitakan naujpatika taman. Achto tikijtouayaj ke chapolimej tein ika tajtoj Joel kiixnextiaya totanojnotsalis porin  itech amatajkuilol Apocalipsis no moajsij seki tajkuilolmej tein ika tajtouaj chapolimej. Ompa moijtoua ke ininixko chapolimej kemej yeskia ininixko taltikpakneminij uan itech inintsontekon kipiaj tein kemej yeskia se corona tein chijchiujtok ika oro (Apoc. 9:7). Kintajyouiltiaj “ne tagayot ten amo taixkuaneskayotilme de Dios”, oso akin kiixnamikij Jiova, makuil metsti, tein uejkaua inemilis se chapolij (Apoc. 9:4, 5). Nesi ke nejin kemaj kinixnextia itekitikauan Dios taixpejpenalmej, porin yejuan kiteixmatiltiaj ika yolchikaualis ke amo uejkaua Dios kiixpolos tein amo kuali. Nejin semi amo kiuelkakij akin kinyolpaktia tein mochiua nikan taltikpak.

9. ¿Keyej tatamamej chapolimej tein kinitak Joel uan tein kinitak Juan?

⁹ Maski amatajkuilolmej Joel uan Apocalipsis ika tajtouaj chapolimej, nejin chapolimej tataman kampa ualeuaj uan tein kichiuaj. Kemej neskayot, chapolimej tein ika tajtoj Joel kitamiaj nochi xiuit, sayoj ke tein kinitak Juan kinnauatijkej “ma amo kijtakouani tataman xiutsitsin” (Joel 1:4, 6, 7; Apoc. 9:4). Chapolimej tein kinitak Joel ualeuaj kampa ika norte, sayoj ke tein kinitak Juan kisaj itech se ueyi taltekoch (Joel 2:20; Apoc. 9:2, 3). Itech amatajkuilol Joel, Jiova kijtoua ke semi uejka kinuikas chapolimej, sayoj ke itech amatajkuilol Apocalipsis kinkaua maj matamikan inintekiuj. Nion teyi kinextia ke  Dios amo kiyolpaktia tein kichiuaj chapolimej tein kinitak Juan (xikonita recuadro “ Chapolimej tein kinitakej Joel uan Juan ¿Keyej tatamamej?”).

10. ¿Toni kinextia ke Biblia kemansa kikui se neskayot uan ika kiixnextia miak taman?

¹⁰ Nejin kinextia ke chapolimej tein ika tajtoua amatajkuilol Joel uan tein ika tajtoua amatajkuilol Apocalipsis amo kiixnextiaj sayoj se taman. Kemansa, Biblia kikui se neskayot uan ika kiixnextia miak taman. Kemej neskayot, itech Apocalipsis 5:5 moijtoua ke Jesús “león [...] den ichankauan de ne uejkautat Judá”, sayoj ke itech 1 Pedro 5:8 moijtoua ke Satanás kemej yeskia se león oso “kuoutajtekuani ten kitemotinemi akoni kixixikos”. Naui taman tein tikitakejya kinextia ke moneki tikpataskej kemej tikajsikamatiaj Joel capítulo 1 uan 2. Maj tikitakan toni kijtosneki.

11. ¿Keniuj Joel 1:6 uan 2:1, 8, 11 techpaleuiaj maj tikajsikamatikan akonimej chapolimej?

¹¹ Keman tikitaj okseki tajkuilolmej tein kipia amatajkuilol Joel, tikajsikamatij ke ika tajtojtoya tein kichiuaskiaj miakej tateuianij (Joel 1:6; 2:1, 8, 11). Jiova kijtoj ke kintitaniskia “miakej tateuianij” (tateuianij akin ualeuayaj Babilonia) ompa Israel uan ijkon kintatsakuiltiskia akin amo tatakamatiaj (Joel 2:25). Moijtoua ke nejin tateuianij ualeuaj “kampa ika norte” porin babilonios ompa ualeuaskiaj keman kalakiskiaj Israel (Joel 2:20). Nejin tateuianij kemej yeskiaj miakej chapolimej tein kuali ixyetok keniuj tateuiskej. Joel kijtoua: “Sejse takat youi itech ojti kampa moneki yas. [...] Kalakij itech xolal, tsikuinij itech tepamit tein kiyoualoua xolal. Tejkoj itech kalmej, kalakij itech ventanas kemej se tachtekkej” (Joel 2:8, 9). Xikonnemili nejin: moajsij tateuianij kampa yeski. Amo onkak kani motatiskej. Amo akin ueli kincholuia babilonios.

12. ¿Keniuj mochiuak tein kijtoj Joel keman ika tajtoj chapolimej?

¹² Babilonios (oso caldeos) kalakkej Jerusalén itech xiuit 607 achto itech totonaluan kemej yeskiaj chapolimej. Biblia kijtoua tein kichiuak “inintekiuaj caldeos” itech nejin xolal: “Kinmiktij ika espada itelpochuan [...]. Amo kiniknelij nion telpochmej nion ichpochmej, nion akin xiuejkejya nion akin mokokouaj. Dios nochi kimaktilij”. Uan no kijtoua: “Kichichinoj ichan Dios akin melauak, kixitinij tepamit tein kiyoualouaya Jerusalén, kichichinoj nochi uejkapan kalmej uan kiixpoloj nochi tein kipiaya ipatiuj” (2 Crón. 36:17, 19). Keman babilonios kiixpolojkej Jerusalén, akin ompa panouayaj sayoj ueliaj kijtouayaj: “Taseltijkan, amo nemij taltikpakneminij nion tapialmej, uan kinmaktilijkej caldeos” (Jer. 32:43).

13. ¿Toni kijtosneki tein kijtoua Jeremías 16:16, 18?

¹³ Kemej doscientos xiujmej satepan ke Joel kijtoj tein panoskia, Jiova kichiuak maj Jeremías kijtouani okseki tamanok: babilonios kampa yeski kintemoskiaj israelitas akin amo yolkualmej uan kinkitskiskiaj nochin. Jeremías 16:16, 18 kijtoua: “Nikinsentilis miakej akin kinkitskiaj pescados, kijtoua Jiova, uan yejuan kintemoskej uan kinkitskiskej. Satepan nikinsentilis miakej tatokanij, uan yejuan kintemoskej itech nochi tepemej uan tepejxitampa uan kinkitskiskej”. Uan no kijtoua: “Senkis nikintatsakuiltis kemej kinnamiki porin amo kichiujkej tein monekia uan tajtakojkej”. Israelitas akin  amo moyolnonotsaskiaj amo ueliskia motatiskej nion itech uejueyi amej nion koujtaj. Babilonios kinajsiskiaj.

14. ¿Kemanian mochiuak tein kijtoua Joel 2:28, 29?

¹⁴ Ompa, Joel kitemaka se kuali tanauatil: oksepa onkas miak takual (Joel 2:23-26). Satepan, miakej ueliskia kiixmatiskej tamachtilis tein melauak. Jiova kijtoj: “Nikintitanilis noespíritu tataman taltikpakneminij. Inintelpochuan uan ininichpochuan kitematiltiskej tein panos satepan [...]. Hasta notakeualuan takamej uan siuamej nikintitanilis noespíritu” (Joel 2:28, 29). ¿Kemanian mochiuak nejin? Amo mochiuak keman israelitas kiskej Babilonia uan mokepkej ininxolal, ta miak xiujmej satepan, itech Pentecostés itech xiuit 33. ¿Keniuj tikmatij?

15. Kemej kijtoua Hechos 2:16, 17, ¿toni kipatak Pedro keman ika tajtoj Joel 2:28, uan toni kinextia nejin?

¹⁵ Dios kichiuak maj tatitanil Pedro kijtouani ke tein ijkuiliujtok itech Joel 2:28, 29 mouika ika se taman tein panok itech Pentecostés itech xiuit 33. Kemej chiknaui hora kualkan, Dios kintitanilij iespíritu miakej itekitikauan uan yejuan peuak kiteixmatiltiaj “ueyi itatiochiualisuan de Dios” itech tataman tajtolmej (Hech. 2:11). Sayoj ke ¿tikonitak ke Pedro tepitsin kipatak seki tajtolmej tein kijtojka Joel? (Xikonixtajtolti Hechos 2:16, 17.) Jiova kichiuak maj Pedro amo kijtouani tajtol “satepan”, ta maj kijtouani “ne takuitapan [oso itamian] tonalme”. Nikan Pedro ika tajtojtoya tonalmej achto ke kiixpoloskiaj Jerusalén uan templo. Ijkuak, Dios kintitaniliskia iespíritu “nochi tagayot”. Nejin kinextia ke panokej miak xiujmej hasta ke mochiuak tein kijtojka Joel.

16. 1) ¿Keniuj tapaleuij iespíritu Dios itech tanojnotsalis itech yekinika siglo? 2) ¿Keniuj tapaleuiani itech totonaluan?

 ¹⁶ Satepan ke tokniuan itech yekinika siglo kiselijkej iespíritu Dios, semi kinpaleuij itech tanojnotsalis. Keman tatitanil Pablo kinijkuilouilij amat tokniuan akin nemiaj Colosas, kemej itech xiuit 61, uelik kijtoj ke kuali tanauatilmej moteixmatiltijkajya “tech nochi in senmanauak” (Col. 1:23). Itech nejin tonalmej, ika inepaleuil iyektikatsin espíritu Jiova okachi miakkan motanojnotsani, hasta itech “nochi senmanauak” (Hech. 13:47; xikonita recuadro “ Nikintitanilis noespíritu” notekitikauan).

17. ¿Keniuj tikajsikamatij axkan amatajkuilol Joel kampa ika tajtoua chapolimej?

¹⁷ ¿Toni mopatak? Ke axkan okachi kuali tikajsikamatij tein moijtojka itech Joel 2:7-9. Kemej tikitakejya, nejin tajkuilolmej amo kiixnextiaj totanojnotsalis, ta tein kichiujkej babilonios keman kalakkej Jerusalén itech xiuit 607 achto itech totonaluan.

18. ¿Toni kisentokaj kichiuaj itekitikauan Jiova?

¹⁸ ¿Toni amo mopatak? Ke tiitekitikauan Jiova tiksentokaj titanojnotsaj itech nochi taltikpak uan miak taman tikchiuaj tein techpaleuia maj titanojnotsakan (Mat. 24:14). Maski tekiuanij kitemoskej techtsakuiliskej, tiksentokaskej titanojnotsaskej. Uan ika inepaleuil Jiova, axkan okachi tikchiuaj nejin tekit uan ika yolchikaualis tikteixmatiltiaj iTekiuajyo Dios. Tiksentokaj tiktajtaniaj Jiova maj techpaleui maj tikajsikamatikan tein Biblia kijtoua ke mochiuas satepan. Uan senkis tikmatij ke keman monekis, yejuatsin techpaleuis maj tikajsikan “nochi tanextililisme ten melau” (Juan 16:13).