1. Mughala wetu Russell n’abira biwe babya bakakolesya nzira yahi erigha eBiblia, kandi busanaki yabya nzira eyuwene?

HAMABILABA emyaka eyilabire oko 100, Mughala wetu C. T. Russell n’abandi ababya bakakola naye, akakuto kake k’abigha b’Ekinywa ky’oMungu, mubatsuka erihindana haghuma. Babya bakasonda eriminya ebyo eBiblia yikakangiriraya kwenene-kwenene oko Yehova Mungu, oko Yesu Kristo, oko mibere eyo abaholi balimo, n’oko mbanulo. Enzira yabo y’erigha yabya iy’olobire. Omundu mughuma iniakabulaya eribulyo, neryo abosi ibatsopolya obuli lisako erikakanaya oko mwatsi oyo. Neryo oko nduli, ibakahandika ebyo balyafumbula. Yehova mwawatikya abalume abo eriminya amakangirirya mangyi w’ekwenene aw’omughaso erilua omo Biblia, na munabwire amakangirirya ayo akine w’omughaso.

2. Omughulu tukasonda eriminya obuminyereri bulebe bw’eBiblia, ni mwatsi wahi owangaleka itw’owabo muhanda?

² Abigha b’eBiblia abo mubalangira ngoko kyolobire eriminya emyatsi eyo eBiblia yikakangiriraya, aliwe kikalire kutsibu eriminya obuminyereri bw’eBiblia nga bukasondibugha butiki. Busanaki? Ekighuma ekikaleka, ni busana tukaminya ndeke amaminyereri w’eBiblia akabererera kutse abibererera. Hane n’ekindi ekikaleka. Eriminya obuminyereri bulebe bo ndeke, kangyi-kangyi kikasaba itwaminya emyatsi yosi eyilebirye obuminyereri obo. Twamabiyiteghererya emyatsi milebe misa oko buminyereri n’erileka eyindi, itwangan’owabo muhanda. Alinga ekyo kyo kyakolawa oko buminyereri obuli omo kitabu kya Yoeli. Twatasyasubira obuminyereri obo n’erilangira nga ni busanaki litolere itwabindula eriminya eryo tuli nalyo oko buminyereri obo.

3-4. Erihika lino, tulwe n’eriminya lyahi oko buminyereri obuli omo Yoeli 2:7-9?

³ Soma Yoeli 2:7-9. Yoeli mwabugha kera ati ekihyo ky’esyongike,  kyangatsandirye ekihugho kye Israeli. Omo meno n’emisasa eyiri ng’ey’esyondale, ebihuka ebyo bikendisyalya ebiti byosi eby’omo kihugho kye Israeli! (Yoe. 1:4, 6) Omo myaka mingyi, itukabugha tuti obuminyereri obo bukasosekanaya ngoko abandu ba Yehova bakakola omubírí wabo w’eritulira ng’ekihyo ky’esyongike esyo omundu syangatoka erikakirya. Itukabugha tuti omubírí oyo akatsandaya ‘ekihugho,’ kutse eryaghalya abandu abakasondolawa n’abakulu b’ebisomo. *

⁴ Twamabisoma e Yoeli 2:7-9 nyisa, eriminya eryo tulwe naryo eryo, lyanganalangirika nga ni ly’ekwenene. Aliwe, omughulu tukalengekanaya ndeke oko myatsi yosi eyilebirye obunyereri obo, tukalangira ngoko litolere itwabindula eriminya eryo tulwe nalyo. Tulebaye esyonzumwa ini esikaleka itwakola ekyo.

5-6. Ni ribulyo lyahi eryo tukayibulaya omughulu tukayiteghereraya kutsibu amasako ano: (a) Yoeli 2:20? (b) Yoeli 2:25?

⁵ Ey’erimbere, tulangire ekyo Yehova abugha oko kihyo ky’esyongike: “Nasyalusya hali ukw’inywe emilondo y’elutambi lw’endata [esyongike].” (Yoe. 2:20) Esyongike syamabya isikasosekanaya Abimiri ba Yehova abakakwama ekyalayiro kya Yesu eky’eritulira n’eriyira abigha, Yehova anganasirisyabugha ati akendisyalusyabo hali kutse eribaghusa hali oko bandu biwe? (Ezek. 33:7-9; Mat. 28:19, 20) Ahate eritika-tika, abo Yehova akaghusa hali sibabaghombe biwe bataleghula, aliwe akaghusa hali ekindu kutse omundu mulebe oyukalwa n’abandu biwe.

⁶ Ey’akabiri, langira ebiri omo Yoeli 2:25. Yehova akabugha ati: “Nage nasyabasubulirya emyaka eyo syongike syalya, engike eyikakululuka, n’engike eyikabuga, n’engike eyikatakunya; omulondo wage munene ogo natuma omo katikati kenyu.” Langira ngoko Yehova akalagha ati, “nasyabasubulirya” kutse eriliha ebyo esyongike syatsandaya. Esyongike ko syabya sikasosekania abatuliri b’oBwami, ekyo ini bughambu engulu eyo bakatula yikakola ebyagha. Aliwe, engulu eyo yikalamaya esyongebe kandi yanganakuna omukoli w’amalolo eribindula omutima wiwe. (Ezek. 33:8, 19) Oyo ka ni muyisa oko bandu!

7. Omo Yoeli 2:28, 29, ebinywa “enyuma w’aho” byamatuwatikya eriminyaki?

⁷ Soma Yoeli 2:28, 29. Ey’akasatu​—ngoko emyatsi yikwamene omo buminyereri obo. Wanamalangira ngoko Yehova akabugha ati, ‘Enyuma w’aho n’asyutulira ekirimu kyaghe oko bandu;’ ni bughambu, esyongike syabibughirira akasi kasyo kwehi? Esyongike syamabya isikasosekanaya abatuliri b’oBwami, busanaki Yehova akutulira ekirimu kiwe okwibo enyuma sy’eribugha akasi kabo ak’eritulira? Oko kwenene, butsira obuwatikya bw’ekirimu ky’oMungu, sibangatokire n’ahake erilola embere bakatulira omo myaka mingyi ng’eyo omubírí wabo inyanemukakiriribwa n’erighanisibwa.

8. Esyongike esikanibweko omo Eribisulirwa 9:1-11 sikasosekanaya bahi? (Lebaya epitsa eyiri oko kijalada.)

⁸ Soma Eribisulirwa 9:1-11. Tukanaye oko nzumwa y’akani. Kera, itukabugha tuti esyongike esikatsandaya esyo Yoeli akakanayako sikasosekanaya omubírí wetu w’eritulira busana n’obundi buminyereri obuli omo kitabu ky’Eribisulirwa obusosire obuli omo Yoeli. Obuminyereri obo bukakanaya oko kihyo ky’esyongike esiwite obusu obuli ng’obw’abandu n’oko mitwe yasyo  kwabya “ng’esyombita sy’ehoro.” (Erib. 9:7, NWT) Sikaghalaya ‘abandu abo [esyonzighu sy’oMungu] abatawite ekiminyikalo ky’oMungu oko mbumo syabo’ omo mikera kutse emisi itano eyilingene n’ebiro ebyo engike yikabugha oko kihugho. (Erib. 9:4, 5) Ekyo kwenene kikabya nga kikasosekanaya abaghombe ba Yehova abahirirwe kw’amaghuta. Bakatulira n’omuhwa munene engulu y’oMungu ey’eritswera ekihugho kibi kino, n’ekyo kikaleka abandu abakimira ekihugho kino ibayowa muhanda.

9. Ni myatsi yahi eyisighene kutsibu omo katikati k’esyongike esyo Yoeli alangira n’esyo Yoane akanayako?

⁹ Oko kwenene, omo buminyereri obuli omo Eribisulirwa n’obukanibweko omo Yoeli mune emyatsi eyisosene. Aliwe kandi, mune n’emyatsi eyisighene kutsibu. Lebaya: Omo buminyereri obuli omo Yoeli, esyongike sikatsandaya ebiti byosi. (Yoe. 1:4, 6, 7) Omo nzoli ya Yoane, musyabwirwa ambu “sisitsandaye ebiti by’ekihugo.” (Erib. 9:4) Esyongike esyo Yoeli alangira syasira olutambi lw’endata. (Yoe. 2:20) Esyo Yoane alangira isyo, musyasira omo buhya obutawite kabuno kutse e abiso. (Erib. 9:2, 3) Esyongike esyo Yoeli akanayako musyaghuswa hali. Omo Eribisulirwa, esyongike musitaghuswa hali, aliwe musyahamulirwa eribughirira omubírí wasyo. Sihali aho eBiblia yikabugha yiti Yehova mwatatsemesibwa nasyo.​—Langira akasanduku “Amaminyereri awalebirye esyongike​—Asosene kandi asighene.”

10. Teka eky’erileberyako ekiri omo Biblia ekikakanganaya ngoko esyongike esyo Yoeli na Yoane bakanayako syanganasosekania emyatsi eyisighene.

 ¹⁰ Emyatsi eyisighene kutsibu omo katikati k’amaminyereri abiri ayo yikatuwatikaya erilangira ngoko simaghumerera. Nikwa, tukasonda eribugha tuti esyongike esyo Yoeli akanayako sisighene n’esyongike esikanibweko omo kitabu ky’Eribisulirwa kwehi? Inga. Hakanabya endambi eBiblia iyakolesya ekisosekanio kighumerera omo syonzira esisighene. Eky’erileberyako, omo Eribisulirwa 5:5, Yesu akahulawamo “Endale y’ekihanda kya Yuda,” aliwe omo 1 Petero 5:8, e Sitani yikahulawamo “Endale eyikaruruma.” Erikwamana n’esyonzumwa ini esyo twamabikaniako, kyamalangirika ngoko tutolere eribindula eriminya eryo tulwe nalyo oko buminyereri obuli omo Yoeli. Tuti?

11. Amasako we Yoeli 1:6 ne Yoeli 2:1, 8, 11 akatuwatikaya ati eriminya ndeke esyongike nga sikasosekanayaki?

¹¹ Tukabya twatsopolya eyindi milondo eyiri omo buminyereri bwa Yoeli, tukalangira ngoko omuminyeri Yoeli abya akakania oko malwa w’abasuda. (Yoe. 1:6; 2:1, 8, 11) Yehova mwabugha ati angakolesirye ‘omulondo wiwe munene’ (abasuda be Babiloni) erisuyira aBaisraeli abatyowa. (Yoe. 2:25) Abasuda abo banatolere eribirikirwamo “emilondo y’elutambi lw’endata” kundi aBababiloni mubatsundamira e Israeli bakasira oko luhande lw’endata. (Yoe. 2:20) Abasuda abo bakasosekanibawa n’ekihyo ky’esyongike esitondekire ndeke. Yoeli mwabugha oko abasuda abo ati: “Bakagenda obuli mundu omo nzira yiwe. . . . Bakatibita oko miyi, bakatibita oko luhimbo, bakasambira omo manyumba bakingira omo [madirisa] ng’omurahi.” (Yoe. 2:8, 9) Terilengekania ko wabyaho: abasuda babiritimba ehosi-hosi, sihali aheribisama kandi sihali oyo wangayilamya oko milondo y’abasuda b’eBabiloni!

12. Obuminyereri bwa Yoeli obulebirye esyongike mubwabererera buti?

¹² Ng’esyongike, aBababiloni (kutse Abakaldea) mubatsandya omuyi we Yerusalema omo 607 E.M.W. EBiblia yikabugha yiti: ‘Omwami w’abakaldea oyo w’ita abalwana babo omo muyali . . . , mwataganyira mulwana kutse omwana-muto n’omusyakulu, kutse oyulwere, mwahira bosi omo byala biwe. Neryo mobahisya enyumba y’oMungu, kandi mwasambula [oluhimbo] lwe Yerusalema, mobahisya amanyumba awakongotere waho omo muliro mwaherya ebindu byako bibuya by’obughuli bunene byosi.’ (2 Emy. 36:17, 19) Abababiloni babere batsandya ekihugho, abandu mubabya bakabugha bati: “Ekyo mukahula muti ni [matongo], omute bandu kutse nyama, kyabirihambwa omo byala by’Abakaldea.”​—Yer. 32:43.

13. Erisako lye Yeremia 16:16, 18 likasondibugha litiki?

¹³ Habere halaba emyaka nga 200 enyuma sy’obuminyereri bwa Yoeli, Yehova mwakolesya omuminyereri Yeremia eribugha oghundi mwatsi owalebirye amalwa ayo. Mwabugha ati aBaisraeli abakola nabi abosi bakendisyakweswa ng’emisyenene n’erihambwa. Yehova ati: ‘Nasyatuma abasohi bangyi, nabo basyasohabo. N’enyuma nasyatuma abahiyi bangyi, nabo basyahigirabo oko buli katwa, n’oko buli kyitwa, n’omo migenyo y’amabwe. . . . Nganditsuka eriswaliha amalolo wabo n’ebibi byabo engendo ibiri.’ Abaisraeli abatabindula emitima yabo sibangabwene ah’eribisama, nibya esyongetse n’emisitu sibyangatokire eribisabo oko basuda b’eBababiloni.​—Yer. 16:16, 18.

14. Obuminyereri obuli omo Yoeli 2:28, 29 mubwabererera mughulu wahi?

¹⁴ Yoeli awite engulu mbuya y’eritula, kandi akatulayo omo binywa by’obutseme. Ekihugho kikendisyeramo akalyo nga kera. (Yoe. 2:23-26) Kandi, omo mughulu mulebe owakasa, hasyabya akalyo kangyi ak’obunya-kirimu. Yehova ati: “Nasyutulira ekirimu kyage oko bandu bosi; abagala n’abali benyu basyaminyerera. . . Nage nasyutulira ekirimu kyage oko baghombe bage b’obulume n’ab’obukali.” (Yoe. 2:28, 29) OMungu mwatalunyatulira ekirimu kiwe oko Baisraeli babinasuba omo kihugho kyabo erilua eBabiloni. Aliwe, mwakola atya oko Pentekoste omo mwaka 33 M.W., ihabirilaba emyaka mingyi. Tukaminya ekyo kyo tuti?

15. Erikwamana n’Emibiri 2:16, 17, Petero mwabindulaki omo lisako lye Yoeli 2:28, n’ekyo kikakanganayaki?

¹⁵ Akasondolwa n’ekirimu ky’oMungu, omukwenda Petero mwakolesya erisako rye Yoeli 2:28, 29 akakania oko mwatsi w’eriswekera owakoleka ekiro kye Pentekoste. Syabya hakuhi saha isatu sy’omo asubui, ekirimu kibuyirire mukyutulirwa oko bandu, n’ababanakyo mubatsuka eribugha “emibírí y’amaka y’oMungu.” (Emib. 2:11) Akasondolwa n’ekirimu ky’oMungu, omughulu abya akasubirira omo binywa bya Yoeli, Petero mwabindula hake ebinywa ebyo. Wanamalangira emyatsi eyo Petero abindula? (Soma Emibiri 2:16, 17.) Petero mwatatsuka omukania wiwe omo binywa “enyuma w’aho,” ngoko kiri omo Yoeli, aliwe mwabugha ati: “Oko biro by’enyuma-nyuma.” Ebiro by’enyuma-nyuma ebyo Petero akakanayako ebi, by’ebiro by’enduli by’Abayahudi. N’oko biro ebyo, oMungu mutulira ekirimu kiwe oko “bandu bosi.” Ekyo kikakanganaya ngoko muhalaba  ebiro bingyi embere obuminyereri bwa Yoeli bubererere.

16. Omo mughulu w’abakwenda, ekirimu ky’oMungu mukyawatikya kiti omo mubírí w’eritulira, kandi kikawatikaya kiti munabwire?

¹⁶ OMungu abere abyutulira ekirimu kiwe oko Bakristo b’oko mughulu w’abakwenda, aBakristo abo mubatsuka omubírí w’eritulira owangahikire omo kihugho kyosi. Omo biro ebyo omukwenda Paulo ahandika ebaruha yiwe oko Bakolosai, hakuhi n’omwaka 61 M.W., mwabugha ati engulu yowene yabiritulirwa “oko bandu bosi muna-kihugho.” (Kol 1:23) Omo biro bya Paulo, ekinywa “abandu bosi” kyabya kikakangania ekihugho ekyabya kyasibwe oko mughulu oyo. Omo buwatikya bw’ekirimu kibuyirire kya Yehova eky’obutoki bunene, omubírí w’eritulira abirihika hali kutsibu munabwire, ni bughambu, “oko mikeketio y’ekihugho”!​—Emib 13:47, NWT; lebaya akasanduku “Nasyutulira ekirimu kyage.”

17. Ni kyahi kyo kiryabinduka omo eriminya eryo tulwe nalyo oko buminyereri obulebirye esyongike obuli omo Yoeli?

¹⁷ Ekiryabinduka ni kyahi? Lino twamabiminya ndeke ekyo obuminyereri obuli omo Yoeli 2:7-9 bukasosekanaya. Omo kikuhi, obuminyereri obo sibulisosekanaya omubírí wetu w’eritulira owo tukakola n’omuhwa munene, aliwe bukasosekanaya omubírí owo abasuda b’eBabiloni bakola, omughulu batsandaya e Yerusalema omo mwaka 607 E.M.W.

18. Ekitalyabinduka oko bandu ba Yehova ni kyahi?

¹⁸ Ekitalyabinduka ni kyahi? Abandu ba Yehova bakinatulira engulu mbuya ehosi-hosi, bakakolesya esyonzira syosi esyangabawatikya erikola omubírí oyo. (Mat. 24:14) Sihali obutabali n’obughuma obwangatukakirya erikola omubírí w’eritulira. Kandi lino, omo butoki bwa Yehova, tukakola kutsibu kulenga kera, tukatulira engulu mbuya y’oBwami n’omuhwa munene! Omwiyikehya, tukayiketera obusondoli bwa Yehova erituwatikya eriminya ndeke obuminyereri bw’eBiblia, kundi tuyiketere ngoko oko mughulu owatolere, akendisyatuwatikya eriminya “emyatsi yosi y’ekwenene”!​—Yoa. 16:13.