1. Ni njila yotyani yenzoseŵenzesha mkwasu Russell na ayake pophunzila Baibo, ndipo ndaŵa yanji yenze yoyavya?

VYAKA 100 vapita, mkwasu C.T. Russell na kagulu katontho ka ophunzila Baibo eyamba kukumana pamozi. Enzofuna kuphunzila zacendi pa nkhani yokhuza Yehova Mulungu, Yesu Khristu, cucitika munthu akamwalila na nkhani yokhuza dipo. Enzoseŵenzesha njila yosavuta. Muyakine enzokonsha konsho, pavuli pake gulu yonse yenzofufuza lemba iliyonse yukatizhyana na nkhani yakukambilana. Posilizhyila, enzolemba zaaphunzila. Moyavyiwa na Yehova, analume Acikhristu amene aŵa oona mtima epeza mfundo zacendi za m’Baibo zamene masiku ŵano tuzikonda ngako.

2. N’cinji cucitisha kuti nthawi ziyakine tisamvwishe molondola ulosi wa m’Baibo?

² Ophunzila Baibo amene aŵa ecizozindikila kuti n’cinthu covuta kumvwisha maulosi a m’Baibo kupambana ziphunziso za m’Baibo. Ndaŵa yanji zili tetyo? Cifukwa cimozi n’cakuti, nthawi zonse tumvwisha maulosi a m’Baibo ngati okwanilishiwa olo pavuli pakuti akwanilishiwa. Koma pali cifukwa ciyakine. Kuti timvwishe maulosi molondola, tufunika kuganizila nkhani yonse yokhuza ulosi. Ngati tuika maganizo pa mbali imozi ya ulosi nosiya mbali iyakine, niye kuti tingaumvwishe lini molondola. Izi niye zecitika na ulosi upezeka m’buku ya Yoweli. Tiyeni tione soti ulosi wamene uyu ndipo tilaŵizhyane cifukwa cake pofunika kucinja kamvwedwe kasu kalomba.

3-4. Kansi ulosi upezeka pa Yoweli 2:7-9 tuumvwisha tyani pali lomba?

 ³ Ŵelengani Yoweli 2:7-9. Yoweli efotokoza kuti mlili wa zombe ukagonjese calo ca Isiraeli. Zombe iyi yamene ili na menu na nzanganda monga ni za nkhalamu, ikalye ciliconse cayaona. (Yow. 1:4, 6) Kwa vyaka vinyinji, tenzoziŵa kuti ulosi uyu, upanamila atumiki a Yehova amene opitilizhya kulalikila uthenga uweme mosaleka monga ni mwayucitila zombe yamene yulekezhya lini kulya. Tenzoona kuti nchito iyi yenzokhuza ŵanthu “pacalo,” makamaka amene ali pansi pa asogoleli acipembezo. *

⁴ Ngati tingaŵelenge tyala Yoweli 2:7-9 payakine tingaganize kuti taumvwisha molondola ulosi uyu. Koma ngati taganizila mbali zonse zokhuzana na ulosi uyu, tingaone kuti tingaumvwishe mosiyanako. Tiyeni tilaŵizhyane vifukwa 4 cifukwa cake zili tetyo.

5-6. Kansi tingazikonshe konsho yotyani pavuli poŵelenga (a) Yoweli 2:20? (b) Yoweli 2:25?

⁵ Coyamba, onani lonjezo ya Yehova yokamba za mlili wa zombe: “Nikakucosele mdani wa kumpoto kuti ankhale kutali.” (Yow. 2:20) Ngati zombe yupanamila mboni za Yehova zamene zumvwila lamulo ya Yesu yolalikila nopanga ophunzila, ndaŵa yanji Yehova elonjeza kuti akazipitikishile kutali? (Ezek. 33:7-9; Mat. 28:19, 20) N’zoonekelatu kuti Yehova opitikisha cinthu, kapena munthu wamene oyofya atumiki ŵake okhulupilika.

⁶ Cifukwa caciŵili catufunika kuganizila cupezeka pa Yoweli 2:25. Palemba iyi Yehova akuti: “Nikakuwezhyeleni mbeu pa vyaka vonse zamene zelyewa na zombe, ŵana a zombe oyenda pansi aliye mangala, nyandule, na vinkhuŵala. Iyi ni gulu yangu ya nkhondo yenetumizhya pakati panu.” Onani kuti Yehova olonjeza kuti ‘akakuwezhyeleni’ cifukwa ca vinthu veonongewa na zombe. Ngati zombe yupanamila atumiki a Yehova, niye kuti uthenga watulalikila uli na mphamvu yoononga? Yai. Uthenga wopulumusa moyo watulalikila ungasonkhezele ŵanthu ocita viipa kuti alape. (Ezek. 33:8, 19) Kulaŵila cendi iyi ni nkhani iweme.

7. Kansi mau akuti “pavuli pake” ali pa Yoweli 2:28, 29 otanthauza cinji?

⁷ Ŵelengani Yoweli 2:28, 29. Cifukwa cacitatu cufotokoza mndandanda wokhuza mwezecitikila zinthu zili mu ulosi. Yehova elaŵila kuti: “Pavuli pake, nikakhutulile mzimu wangu,” kansi izi zutanthauza kuti pavuli pakuti zombe yasilizhya kukata nchito? Ngati zombe ni olalikila za Ufumu wa Mulungu, ndaŵa yanji Yehova akakhutulile mzimu wake pali ove pavuli posilizhya kulalikila? Zacendi n’zakuti, kuti aliyoyavyiwe na mzimu utuŵa, sembe aliyopitilizhye kulalikila kwa vyaka vinyinji cifukwa cosushiwa na kuleshewa kwa nchito yolalikila.

8. Kansi zombe yufotokozewa pa Chivumbulutso 9:1-11 yupanamila ŵani? (Onani cithunzithunzi ca pa cikuto.)

⁸ Ŵelengani Chivumbulutso 9:1-11. Lomba tiyeni tilaŵizhyane cifukwa ca namba 4. Kale tenzoona kuti pali kulingana pakati pa kuonongewa kwa vinthu na zombe kwecifotokoza Yoweli, na  nchito yolalikila cifukwa ulingana na ulosi wopezeka m’buku ya Chivumbulutso. Ulosi uyu wefotokoza za gulu ya zombe yamene yenze na vinso monga ni va ŵanthu, ‘vamene venzooneka monga ni visote va golide.’ (Chiv. 9:7) Yunzunza ŵanthu [adani a Mulungu] amene aliye cizindikilo ca Mulungu pamphumi pao’ kwa miyezi 5, yamene ni nthawi yamene zombe yunkhala na moyo. (Chiv. 9:4, 5) Apa zuoneka kuti ofotokoza za atumiki a Yehova ozozewa. Olalikila motang’a mtima za ciweluzo ca Mulungu pacalo ciipa, ndipo izi zucitisha kuti onse ali kumbali ya Yehova ankhale otetezeka.

9. Kansi pali kusiyana kotyani pakati pa zombe yecifotokoza Yoweli na yecifotokoza Yohane?

⁹ N’cendi kuti paliko kulingana pakati pa ulosi wa m’buku ya Chivumbulutso na wecilemba Yoweli. Olo n’tetyo, pali kusiyana kukulu. Ganizilani izi: Mu ulosi wa m’buku ya Yoweli, zombe yuononga vomela vosiyanasiyana. (Yow. 1:4, 6, 7) Koma m’mensomphenya ya Yohane, zombe “yeuzhyiwa kuti isaononge vomela pacalo.” (Chiv. 9:4) Zombe yeciona Yoweli yefumila kumpoto. (Yow. 2:20) Zombe yeciona Yohane yefuma m’cisengu conoka. (Chiv. 9:2, 3) Zombe yecifotokoza Yoweli yepitikishiwa. Koma yutomolewa m’buku ya Chivumbulutso,  iliyopitikishiwe koma yelolewa kusilizhya nchito yake. Baibo yufotokoza lini kuti Yehova aliyokondwele na zombe iyi.​—Onani bokosi yakuti “ Maulosi Okhuza Zombe, Ooneka Monga ni Olingana Koma ni Osiyana.”

10. Fotokozani cisanzo coonesha mwamene zombe yecifotokoza Yoweli na yecifotokoza Yohane yutanthauza vinthu viŵili vosiyana.

¹⁰ Kusiyana kwa maulosi aŵili aŵa kutiyavya kuziŵa kuti ni yosiyana. Ko izi zutanthauza kuti “zombe” yecifotokoza Yoweli yulingana lini na yufotokozewa m’buku ya Chivumbulutso? Eee. M’Baibo, mau amozi angankhale na tanthauzo yosiyana ngati aseŵenzeshewa pa zocitika ziyakine. Mwacisanzo pa Chivumbulutso 5:5, Yesu oitiwa kuti ni “Nkhalamu ya Yuda,” pamene pa 1 Petulo 5:8 Maleŵania oitiwa kuti ni “Nkhalamu youluma.” Molingana na izi tufunika kumvwisha ziyakine pankhani yokhuza ulosi wa m’buku ya Yoweli. Kansi ni zinthu zotyani?

11. Kansi Yoweli 1:6 na 2:1, 8, 11 yutiyavya tyani kuziŵa zayupanamila zombe?

¹¹ Tikafufuza luweme zamene ulosi wa Yoweli utanthauza, tumvwisha kuti ulosi wamene uyu wenzofotokoza za gulu ya masoja. (Yow. 1:6; 2:1, 8, 11) Yehova elaŵila kuti “gulu ikulu ya nkhondo” (Masoja a Babulo) akalange Aisiraeli opondoka. (Yow. 2:25) Gulu ya masoja yamene iyi yenzoitiwa kuti “mdani wa kumpoto.” (Yow. 2:20) Gulu yamene iyi yulinganizhyiwa na gulu yokonzekeleshewa luweme ya zombe. Pokamba za ove Yoweli elaŵila kuti: “Aliyense [msoja] enzoyenda m’njila yake. . . . Outuka mu mzinda ndipo outuka pa vipupa va mpanda. Oloŵa m’ng’anda kupitila pawindo monga ni akawalala.” (Yow. 2:8, 9) Kansi mwaona nkhani yake? Paliponse pali masoja. Paliye paliponse pofisama. Paliye angathawe lupanga ya masoja a ku Babulo.

12. Kansi ulosi wa Yoweli wokhuza zombe wekwanilishiwa tyani?

¹² Monga zombe, a Babulo (Akasidi) egonjesa mzinda wa Yerusalemu mu 607 B.C.E. Baibo yukamba kuti: “mfumu ya Akasidi yamene yepaya alumbwana ŵao na lupanga iliyocitile chifundo alumbwana, asimbi, akulukazi na olemala. Mulungu etwala zonse m’manja mwake. Eshoka ng’anda ya Mulungu wacendi noponesha mpanda wa Yerusalemu, eshoka soti ng’anda zonse zili na mipanda yokosa na zinthu zake zonse zabwino.” (2 Mbi. 36:17, 19) Pavuli pakuti a Babulo agonjesa noononga calo, ŵanthu eciti: “calo ici ni matongwe muliye munthu onkhalamo kapena nyama ndipo catwaliwa m’manja mwa Akasidi.”​—Yer. 32:43.

13. Fotokozani tanthauzo ya lemba ya Yeremiya 16:16, 18.

¹³ Vyaka 200 pavuli pa ulosi wa Yoweli, Yehova eseŵenzesha mneneli Yeremiya kuti afotokoze ziyakine zokhuza kuukila kwamene uku. Ekamba kuti oukila akafufuze mosamala Aisiraeli ecita viipa ndipo akaŵakate onse. “‘Neo nutumizhya okasha nsomba anyinji, walaŵila tetyo Yehova, ndipo akaŵakashe. Pavuli pake nikatumizhye ashaŵinda anyinji kuti akaŵasakile mulupili iliyonse, m’malo okwezeka alionse na m’mankhwema a m’miyala.” Tetyo nikaŵawezhyele volakwa vao vonse  na macimo yao.’” Nyanja olo nkhalango ikakwanishe lini kuŵafisa Aisiraeli opondoka ku cilango ca Yehova cati akatwale kupitila m’masoja ŵa a Babulo.​—Yer. 16:16, 18.

14. Kansi mau ali pa Yoweli 2:28, 29 yekwanilishiwa lini?

¹⁴ Mbali iweme ya ulosi wa Yoweli yufotokoza za kuwezhyeleshewa. Calo cikankhale ca conde. (Yow. 2:23-26) Panthawi iyakine kusogolo, vakulya vauzimu vikankhale vokwanila. Yehova elaŵila kuti, “nikakhutulile mzimu wangu pa camoyo ciliconse,” . . . “nikakhutulile mzimu wangu pa anchito ŵangu analume na anakazi.” (Yow. 2:28, 29) Izi ziliyocitike panthawi yamene Aisiraeli efuma ku Babulo, koma zecitika pavuli pa vyaka vinyinji, pa Pentekosite mu 33 C.E. Kansi tuziŵa tyani?

15. Molingana na Machitidwe 2:16, 17, kansi Petulo eyaseŵenzesha tyani mosiyanako mau ali pa Yoweli 2:28, ndipo izi zuonesha cinji?

¹⁵ Mouzhyiliwa, mtumwi Petulo eseŵenzesha mau ali pa Yoweli 2:28, 29 pa cocitika capadela camene cecitika pa siku ya Pentekosite. Ca m’ma 9 koloko m’mawa, Mulungu ekhutulila mzimu wake utuŵa pa ŵanthu, ndipo eyamba kulaŵila “vinthu vikulu va Mulungu.” (Mac. 2:11) Mouzhyiliwa, Petulo peenzofotokoza ulosi wa Yoweli, eseŵenzesha mau osiyanako patontho. Kansi mwaona mweciseŵenzeshela mau osiyanako? (Ŵelengani Machitidwe 2:16, 17.) M’malo moyamba na mau akuti “pavuli pake,” Petulo eyamba na mau akuti: “Ndipo m’masiku osilizhya,”​—apa enzofotokoza kuti mzimu wa Mulungu wenze  kuzokhutuliwa “pa camoyo ciliconse” masiku osilizhya ya m’nthawi ya Ayuda. Izi zuonesha kuti penzofunika kupita nthawi yokwanila ulosi wa Yoweli ukaliyokwanilishiwa.

16. Kansi mzimu wa Mulungu weyavya tyani pa nchito yolalikila m’vyaka 100 voyambilila, nanga tyani masiku ŵano?

¹⁶ Mulungu pecikhutulila mzimu wake pa Akhristu a m’vyaka 100, eyamba kulalikila, ndipo nchito iyi yenze kuzolalikiliwa pacalo conse. Mtumwi Paulo peenzolembela kalata Akhristu a ku Kolose ca m’ma 61 C.E., efotokoza kuti uthenga uweme wenze welalikiliwa “m’cilengedwe conse.” (Akol. 1:23) Paulo pecilaŵila kuti “m’cilengedwe conse,” enzotanthauza madela osiyanasiyana pacalo yenzolutako kuyolalikila. Moyavyiwa na mzimu wa Yehova, nchito yolalikila yapita pasogolo ngako masiku ŵano mpaka “kosilizhyila kwa calo.”​—Mac. 13:47; onani bokosi yakuti “ Nikakhutule Mzimu Wangu.”

17. Kansi kamvwedwe kasu pa ulosi wa Yoweli kokhuza zombe kacinja tyani?

¹⁷ Kansi n’cinji cacinja? Lomba, tukwanisha kuumvwisha luweme ulosi wopezeka pa Yoweli 2:7-9. Ulosi uyu utanthauza lini nchito yolalikila, koma utanthauza nchito yecicita masoja a ku Babulo pogonjesa Yerusalemu mu 607 B.C.E.

18. Kansi n’cinji ciliyocinje pankhani yokhuza atumiki a Yehova?

¹⁸ Kansi n’cinji ciliyocinje? Atumiki a Yehova apitilizhya kulalikila uthenga uweme kulikonse poseŵenzesha njila zosiyanasiyana. (Mat. 24:14) Paliye boma ingatileshe kulalikila uthenga uweme. Moyavyiwa na Yehova, tili na cangu ngako ndipo tulalikila uthenga uweme wa Ufumu. Molicefya, tudalila Yehova kuti atiyavye kumvwisha ulosi wa m’Baibo, cifukwa tukhulupilila kuti panthawi yake atisogolele “m’cendi.”​—Yoh. 16:13.