1. Kodi ni njira iponi yomwe m’bale Charles Russell pabodzi na anzace wa kagulu ka anyakupfunza Bibliya adacita kuti apfunze cadidi ca m’Bibliya, ndipo thangwe ranyi njirayo ikhali yakufunika?

MAGOLE yakupitirira dzana m’mbuyomu, m’bale Charles Russell na anzace pabodzi na kagulu ka anyakupfunza Bibliya adayamba kumbatsonkhana. Cakulinga cawo cikhali cakufuna kudziwa bzomwe Bibliya limbapfunzisa pakulewa bza Yahova Mulungu, Jezu Kristu, momwe wanthu wakufa aliri, na ntsembe ya cakulombolera. Ndipo njira yomwe akhaiphatisa basa pakupfunzapo ikhali yakusaya kunesa. M’bodzi wa iwo akhacita mbvunzo, ndipo winangowo akhafufudza mtawiro wa mbvunzoyo mwakuphatisa basa Bibliya. Akamala, iwo akhanemba mitawiro yomwe akhaigumana pa kufufudzapo. Pomwe Yahova adawona nyongo yawo, iye adawathandiza kugumana cadidi cakufunika ca m’Bibliya, comwe n’cakufunikambo mpaka pano.

2. Kodi n’ciyani comwe nthawe zinango cingatitazise kubvesesa bwino polofesiya ya m’Bibliya?

² Koma mwakusaya kucedwa anyakupfunzawo adazindikira kuti mpsakunesa kubvesesa polofesiya ya m’Bibliya, kusiyana na kubvesesa cipfunziso ca m’Bibliya. Thangwe ranyi? Libodzi mwa mathangweyo ndakuti kawiri-kawiri timbadzabvesesa bwino mapolofesiya ya m’Bibliya pomwe yakukwanirisidwa ayai yakakhala yadakwanirisidwa kale. Tsono pana thangwe linango. Kuti tibvesese bwino-bwino polofesiya, kawiri-kawiri tin’funika kumbadziwa polofesiya yentse. Koma tikambandokumbukira kokha mbali ibodzi ya polofesiyayo sikuti yentse, tingaibvesese lini bwino. Ndipo bzikuwoneka kuti ndibzo bzomwe bzidacitika na polofesiya ya m’bukhu la Djoweri. Tsapano mbatikumbukireni polofesiyayo, ticiwona thangwe race tin’funikira kucinja kabvesesedwe kace.

3-4. Mpaka pano tikhabvesesa tani polofesiya ya Djoweri 2:7-9?

³ Werengani Djoweri 2:7-9. * M’mavesiya Djoweri akulewa kuti  dzombe lin’pfudza dziko la Jirayeri. Dzombero lina mano na ntsagwada ninga za mphondolo, ndipo iro lin’dzadya bzinthu bzentse bzomwe Ajirayeri an’dzabzala! (Djoweri 1:4, 6) Kwa magole mazinji, ifepano tikhabvesesa kuti polofesiyayi ikhalewa bza momwe wanthu wa Yahova akhacitira basa lawo lakupalizira. Ndipo basalo likhandendemezeredwa na dzombe lomwe limbakhotceka lini. Tikhabvesesambo kuti basalo lingadatokonya kwene-kwene ‘dziko,’ ayai wanthu wakutsogoleredwa na akulu-akulu wa bzipembedzo. *

⁴ Tikawerenga Djoweri 2:7-9 mwakusaya kunyang’anisa mavesi yanango, tingawone kuti kabvesesedwe kathu ka kale-kale kakhali kacadidi. Koma tikawerenga polofesiya yentse ya Djoweri, tiniwona kuti tin’funika kucinja kabvesesedwe kathu. Mbatiwoneni mathangwe manai yomwe yangaticitise kucinja kabvesesedweko.

5-6. Kodi ni mbvunzo uponi omwe mumbakhala nawo mukawerenga (a) Djoweri 2:20? (b) Djoweri 2:25?

⁵ Thangwe lakuyamba, onani bzomwe Yahova adalewa pa nkhani ya dzombe. Iye adati: ‘Nin’dzakufundusirani kutali [dzombe] lomwe likubwera kucokera kumpoto.’ (Djoweri 2:20) Tsono penu dzombero ni Mboni za Yahova, omwe ambabvera lamulo la Jezu lakupalizira na kupfunzisa wanthu, thangwe ranyi Yahova adalewa kuti angadawafundusa kutali? (Zakiyeri 33:7-9; Mateu 28:19, 20) Bzikuwonekeratu padeca kuti Yahova ambafundusa, sikuti atumiki wace wakukhulupirika, koma wale omwe ambafuna kucita kuipa atumiki wacewo.

⁶ Thangwe laciwiri, kumbukirani mafala yomwe Yahova adayafotokoza pa Djoweri 2:25. Iye adati: ‘Nin’dzakubwezerani bzinthu bzanu bzomwe mudadyeredwa na dzombe magole yentse, dzombe lakusaya matenga, dzombe laukali na dzombe lomwe limbadzonga. Limweri ni thimu langu la acikunda lomwe ndidakutumizirani.’ Vesiri likulewa kuti Yahova angadadzabwezera bzinthu bzomwe dzombe lingadadzonga. Tsono penu dzombero ni wanthu wa Yahova omwe ambapalizira bzipsa bzabwino, thangwe ranyi Yahovayo angadabwezera bzinthu bzomwe dzombero lingadadzonga? Bzimwebzi bzingadalatiza kuti bzipsa bzomwe timbapalizira bzimbadzonga. Koma bziri lini tenepo, bzipsa bzabwino bzimbapulumusa moyo wa wanthu, na kuthandiza omwe ana makhalidwe yakuipa kuti acinje. (Zakiyeri 33:8, 19) Ndipo bzipsabzo mpsabwino kwene-kwene kwa iwo!

7. Kodi Yahova akhafuna kulewa ciyani na mafala ya pa Djoweri 2:28, 29, yakuti ‘pambuyo pa bzimwebzi?’

⁷ Werengani Djoweri 2:28, 29. * Thangwe lacitatu, ni momwe polofesiyayo idacitikira. Yahova adalewa kuti: ‘Bzimwebzi bzikadzacitika, nin’dzapereka mzimu wangu.’ Na mafalaya iye akhalewa bza nthawe yomwe dzombe lingadadzamaliza basa lomwe likhafunika kucita. Tsono penu dzombero ni apalizi wa Umambo bwa Mulungu, thangwe ranyi Yahova angadawapasa mzimu wace pambuyo pa kumaliza kupalizira? Cadidi n’cakuti, mwakusaya kuthandizidwa na mzimu wakucena wa Mulungu, bzingadakwanisika lini kuti iwo apitirize kupalizira kwa magole mazinji napo pomwe akuzunzidwa na kuletsedwa basa lawo.

8. Kodi dzombe lomwe likufotokozedwa pa Cibvumbulutso 9:3-5 likulewa bza yani? (Onani cithunzi-thunzi pa tsamba lakuyamba.)

⁸ Werengani Cibvumbulutso 9:3-5. * Tsapano mbatiwoneni thangwe lacinai. Kale-kale tikhalewa  kuti dzombe lomwe likufotokozedwa mu bukhu la Djoweri likhali basa lathu lakupalizira, thangwe m’bukhu la Cibvumbulutso muna polofesiyambo ninga imweyi. Polofesiya yomwe iri m’bukhu la Cibvumbulutso imbalewa bza thimu la dzombe lomwe lina nkhope ninga za amuna ndipo pa msolo pace pana cinthu comwe cina ‘mawonekedwe ninga ya mtsinga msolo ya oro.’ (Cibvumbulutso 9:7) Kwa minyezi mixanu yomwe dzombero limbakhala na moyo, iro limbagopswa wanthu ‘omwe alibe cidindo ca Mulungu pa mikuma yawo,’ ayai anyamadulanthaka wa Mulungu. (Cibvumbulutso 9:4, 5) Bzikuwoneka kuti polofesiyayi ikulewa bza atumiki wakudzozedwa wa Yahova. Mwa kukhwimika iwo ambadziwisa bza ciyeruzo comwe Mulungu an’dzapereka pa dziko lakuipali. Ndipopa omwe ali kumbali ya dzikoli ambaipidwa na cidziwisoco.

9. Fotokozani kusiyana komwe kulipo pakati pa dzombe lakufotokozedwa m’bukhu la Djoweri na la Cibvumbulutso.

⁹ N’cadidi kuti bzinthu bzinango bzomwe bziri mu polofesiya ya m’bukhu la Djoweri na ya Cibvumbulutso bzimbandendemerana. Koma pana kusiyana kukulu kwene-kwene. Mwa ciratizo, polofesiya ya Djoweri imbalewa kuti dzombe limbadzonga bzakumera bzentse bza pa dziko la pantsi. (Djoweri 1:4, 6, 7) Tsono polofesiya yomwe iri m’bukhu la Cibvumbulutso, imbalewa kuti dzombe ‘lidauzidwa kuti lireke kudzonga bzakumera.’ (Cibvumbulutso 9:4) Dzombe lomwe Djoweri adawona lidacokera kumpoto. (Djoweri 2:20) Koma lomwe Juwau adawona m’matsomphenya lidacokera ku ciphompho. (Cibvumbulutso 9:2, 3) Mu polofesiya ya Djoweri, Yahova adalifundusira kutali dzombe. Koma m’bukhu la Cibvumbulutso, Yahova alibe kulifundusa,  koma adabvuma kuti limalize kucita basa lace. Ndipo palibe cizindikiro ciri-centse cakulatiza kuti Yahova alibe kukomedwa nalo.—Onani kwadru yakuti “Mapolofesiya Mawiri Yakulewa bza Dzombe—Koma Yana Thandauzo Lakusiyana.”

10. Fotokozani ciratizo ca m’Bibliya comwe cikuwonesa kuti dzombe lakufotokozedwa m’bukhu la Djoweri na la Cibvumbulutso lina thandauzo lakusiyana.

¹⁰ Thangwe ra kusiyanaku, bzikuwoneka kuti mapolofesiya mawiriya yadasiyana. Kodi bzimwebzi bzikufuna kulewa kuti ‘dzombe’ lakufotokozedwa m’bukhu la Djoweri na la Cibvumbulutso ndakusiyana? Inde. Nthawe zinango, Bibliya limbaphatisa basa fala libodzi pakufuna kulewa bzinthu bzakusiyana. Ndipo thandauzo la falalo limbathemba nkhani yomwe ikulewedwa. Mwa ciratizo, pa Cibvumbulutso 5:5, pambalewa kuti Jezu ni ‘mphondolo ya dzinza la Djuda.’ Koma pa 1 Pedru 5:8, pambalewa kuti Dyabu ali ninga ‘mphondolo yomwe ikubangula.’ Mathangwe manai yomwe tamala kucezeranaya, yakulatiza kuti tin’funika kugumana thandauzo linango la polofesiya ya Djoweri. Kodi thandauzolo lingakhale liponi?

11. Kodi Djoweri 1:6 na 2:1, 8, 11, akutithandiza tani kuzindikira omwe akuimira dzombe?

¹¹ Tikanyang’anisisa bwino-bwino polofesiya yentse ya Djoweri, tiniwona kuti iyo ikulewa bza acikunda wa nkhondo. (Djoweri 1:6; 2:1, 8, 11) Yahova adalewa kuti angadadzalanga Ajirayeri wakusaya kubvera, mwakuphatisa basa ‘gulu [lace] la nkhondo’ (ayai acikunda wa Babulo). (Djoweri 2:25) Gululo lingadacemeredwa ule ‘omwe akubwera kucokera kumpoto’ thangwe Babulo adapfudza Jirayeri kucokera kumpoto. (Djoweri 2:20) Gululo limbandendemezeredwa na thimu la dzombe lakukonzekeresedwa bwino. Pakulewa bza gululo, Djoweri adati: ‘[Mcikunda] ali-wentse ambafamba m’njira yace. . . . Ambaphotcola mu mzinda, ambathamanga padzaulu pa litsito. Ambakwira nyumba, ambapita na pa janera ninga mbava.’ (Djoweri 2:8, 9) Kodi mukukwanisa kuwona bzimwebzi m’makumbukidwe mwanu? Acikunda ali pentse-pentse. Palibe mbuto yakubisalikira. Ndipo palibe omwe angathawe acikunda wa Babulo!

12. Kodi polofesiya ya Djoweri yakulewa bza dzombe idakwanirisidwa tani?

¹² Mu gole la 607 pomwe Jezu akhanati kubwera pano pa dziko la pantsi, Ababulo (ayai Akalideya) adapita mwamphanvu mu mzinda wa Jeruzalemu ninga dzombe. Bibliya limbati: ‘Mambo wa Akalideya, omwe adapha alumbwana wawo na mphanga . . . , alibe kubvera ntsisi alumbwana ne atsikana, nkhalamba ne atenda. Mulungu adapereka bzentse m’manja mwace. Iye adatentha nyumba ya Mulungu wacadidi na kugwesa litsito la Jeruzalemu, ndipo adatenthambo ntsanza zentse zakulimba za mu mzindamo, acipfudza bzinthu bzentse bzomwe bzikhali bzakufunika.’ (2 Nkhani 36:17, 19) Pomwe Ababulo adapita mu mzindamo aciupfudza wentse, wanthu adalewa kuti: ‘Dziko lino liribe wanthu ne bzirombo, ndipo lidaperekedwa kwa Akalideya.’—Jeremiya 32:43.

13. Mwakubverana na Jeremiya 16:16, 18, kodi n’ciyani comwe cingadacitika na Ajirayeri wakusaya kubvera?

¹³ Pambuyo pa magole 200 kucokera pomwe Djoweri adalewa bza polofesiya ya dzombe, Yahova adaphatisa basa Jeremiya kuti alewe bzomwe bzingadadzacitika pomwe pa nkhondo ya Ababulo. Jeremiya adalewa kuti Ababulowo angadafufudza mwakusamala Ajirayeri omwe akhacita bzinthu bzakuipa, aciwaphata wentse aciyenda nawo ku ukapolo. Ndipo Yahova adalewa kuti: ‘“Nimtsonkhanisa akhombwe azinji wa ntsomba, ndipo iwo an’dzawamedza. Patsogolo pace, nin’dzawatumizira asodzi azinji wa nyama, ndipo iwo an’dzawasodza m’mapiri mwentsene, na m’mphako za matsendwa. . . . Ine nin’dzawabwezera bzakuphonya bzawo pabodzi na pikado zawo.”’ Bzimwebzi bzikulatiza kuti Ajirayeri wakusaya kubverawo angadakwanisa lini kugumana mbuto yakuthawira cirango ca Yahova.—Jeremiya 16:16, 18.

14. Kodi mafala ya pa Djoweri 2:28, 29 yadakwanirisidwa tani?

¹⁴ Djoweri adalewa pomwe bzinthu bzabwino bzomwe bzingadadzacitika. Iye adalewa kuti  Jeruzalemu angadadzakhalidwa pomwe. Dzikolo lingadadzabala pomwe bzisapo. (Djoweri 2:23-26) Ndipo kutsogolo Yahova angadadzapereka cakudya cizinji cauzimu. Yahova adalewa kuti: ‘Nin’dzapereka mzimu wangu kwa mtundu uli-wentse wa wanthu, ndipo wana pabodzi na azukulu wanu an’dzacita bzinthu ninga apolofeta.  . . Nin’dzaperekambo mzimu wangu kwa akapolo wangu wacimuna na wacikazi.’ (Djoweri 2:28, 29) Bzimwebzi bziribe kucitika pa nthawe yomwe Ajirayeri adabwerera kucokera ku ukapolo bwa ku Babulo. Koma bzidacitika pa Pentekosite wa mu 33, pambuyo pakupita magole mazinji kucokera pomwe adabwerera ku ukapolo. Kodi tikudziwa tani?

15. Mwakubverana na Mabasa 2:16, 17, n’ciyani comwe mpostolo Pedru adacinja pa polofesiya ya Djoweri 2:28, ndipo bzimwebzi bzikulatiza ciyani?

¹⁵ Pa ntsiku ya Pentekosite, pomwe zikhali nthawe 9 zakumacibese, padacitika cinthu cakudabwisa kwene-kwene. Mulungu adapereka mzimu wace wakucena mwakudabwisa kuna gulu la anyakupfunza, ndipo iwo adayamba kulewalewa ‘bzinthu bzakudabwisa bza Mulungu.’ (Mabasa 2:11) Na thandizo la mzimu wakucena, mpostolo Pedru adabveranisa bzomwe bzidacitikabzi na polofesiya ya Djoweri 2:28, 29. Koma pakufotokoza bza polofesiyayi, Pedru adafuliziridwambo kuti acinje cinthu cinango. Kodi cinthuco mukucidziwa? (Werengani Mabasa 2:16, 17. *) Onani kuti m’mbuto mwakuyamba na mafala yakuti ‘bzimwebzi bzikadzacitika,’ Pedru adayamba na mafala yakuti, ‘mu ntsiku zakumalizira.’ Mafalaya yakuimira nthawe yomwe mzinda wa Jeruzalemu na templo bzikhanati kupfudziwa. Ndipo mu ntsiku zakumalizirazo, mzimu wa Mulungu ungadaperekedwa kuna ‘mtundu uli-wentse wa wanthu.’ Bzimwebzi bzikulatiza kuti padapita nthawe kuti polofesiya ya Djoweri ikwanirisidwe.

16. Kodi mzimu wakucena wa Mulungu udathandiza tani basa lakupalizira m’magole dzana yakutoma, ndipo tanimbo ntsiku zino?

 ¹⁶ Pomwe Mulungu adapereka mzimu wace wakucena kwa akristau wa m’magole dzana yakutoma, iwo adayamba kucita basa lakupalizira lomwe na kupita kwa nthawe lingadadzacitidwa pa dziko lentse. Ndipo mu tsamba lomwe mpostolo Paulo adanembera akristau wa ku Kolose mu gole la 61, iye adalewa kuti ‘cirengedwe centse’ cikhadapaliziridwa bzipsa bzabwino. (Wakoloso 1:23) Pomwe Paulo adalewa kuti ‘cirengedwe centse,’ iye akhalewa bza magawo ya pa dziko la pantsi yomwe iye pabodzi na anzace akhayapalizira. Na thandizo la mzimu wakucena wa Yahova, ntsiku zathu zino, basa lakupalizira likucitidwa m’mbuto zakusiyana-siyana ndipo lafika ‘mpaka kumalekezero ya dziko la pantsi.’—Mabasa 13:47; onani kwadru yakuti Nin’dzapereka ‘Mzimu Wangu.’

17. Kodi ni kucinja kuponi komwe kulipo pa kabvesesedwe kathu ka polofesiya ya Djoweri 2:7-9?

¹⁷ Kodi n’ciyani comwe cacinja? Tsapano tikubvesesa bwino thandauzo la polofesiya ya Djoweri 2:7-9. Kulewa cadidi, mavesiya yakulewa lini bza basa lathu lakupalizira, koma yakulewa bzomwe acikunda wa Babulo adacita pomwe adapita mwamphanvu mu mzinda wa Jeruzalemu, mu gole la 607 pomwe Jezu akhanati kubwera.

18. Kodi n’ciyani comwe ciribe kucinja kuna atumiki wa Yahova?

¹⁸ Kodi n’ciyani comwe ciribe kucinja? Mwa kuphatisa basa njira zakusiyana-siyana, atumiki wa Yahova akupitiriza kupalizira bzipsa bzabwino kuli-kwentse komwe ambagumana wanthu. (Mateu 24:14) Ndipo palibe boma na libodziro lomwe lingatitazise kuteweza lamulo lakupalizira. Na thandizo la Yahova, kupalizira kwakhala ninga cakudya cathu, ndipo mwakukhwimika timbapalizira bzipsa bzabwino bza Umambo bwa Mulungu. Ndipo mwakubzicepesa, ifepano tin’pitiriza kuthemba Yahova kuti atithandize kubvesesa mapolofesiya ya m’Bibliya, thangwe timbakhulupira kuti pa nthawe yakuthemera iye an’dzatitsogolera ku ‘cadidi centse.’—Juwau 16:13.