1. Ngimba njila yiliku iyi Unkamu Russell na banine babombelagha pakumanyila Ibaibolo, kangi nongwa yafiki yali nunu?

IFYINJA fingi ifi fikindilepo, Unkamu C. T. Russell nakagulu kabamanyili ba Baibolo balyandile ukubungana pampene. Abene balondagha ukumanyila isi Ibaibolo likumanyisya isyakufwana na Yehova, Yesu Kristu, isi sikubombiwa linga umundu afwile kangi nikitabulilo. Injila iyi babombelagha pakumanyila yali mbepe. Umundu yumo alalusyagha ilalusyo, ukufuma apo igulu lyosa lyabelengagha amalemba agha ghakolelanagha ni nkhani iyi bamanyilagha. Pabumalilo, abene balembagha isi bamanyile. Yehova abatulile fiyo abanyambala aba ukuti bapilikisye ubwanaloli ubwa mu Baibolo kangi isi syakulondiwa fiyo kumyitu amasiku agha.

2. Ngimba utubalilo tumo findu fiki fibaghile ukupangisya ukuti tutoliweghe ukupilikisya kanunu ubusololi linga tukumanyila?

² Loli bo akabalilo kakindilepo panandi, abamanyili ba Baibolo baketile ukuti kwali kukafu ukupilikisya ubusololi ubwa mu Baibolo ukukinda inkhani isingi isi sili mu Baibolo. Nongwa yafiki? Ikifukwa kimo kyo kyakuti, utubalilo twingi tukupilikisya kanunu ubusololi ubwa mu Baibolo linga bukufwanisiwa. Loli pali ikifukwa ikingi. Ukuti tubupilikisye kanunu ubusololi, tukulondiwa ukuyimanya inkhani yosa. Linga tukayipilikisya kanunu inkhani yosa iyakufwana nubusololi tukabaghila ukumanya isi bukusanusya. Isi sikuboneka ukuti syo syabombiwe nubusololi ubwa mu buku lya Yoeli. Lino tukuya pakumanyila isya busololi ubu nukuketa inongwa iyi tukulondiwa ukuchenja muno twabupilikisyilagha pabwandilo.

3-4. Ngimba lino, tukubupilikisya bulebule ubusololi ubu buli pa Yoeli 2:7-9?

³ Belenga Yoeli 2:7-9. Yoeli ayobile ngani ukuti amapalalila gha mingi ghisakuwagha m’mighunda ya Baisraeli. Amino ghamapalalila agha mughi fiyo ghali bo mino gha ngalamu, amapalalila agha ghisakonanga ikisu kya Baisraeli! (Yoeli 1:4, 6)  Kwa fyinja fingi twasubilagha ukuti ubusololi ubu bwayobile ngani ukuti abandu ba Yehova bikuya pakukindilila ukufumusya pa kisu kyosa bo amapalalila. Tusimenye ukuti imbombo yakufumusya iyi yili nifyakukongapo ifinunu “pa kisu,” pamo ku bandu bosa aba bali pasi pa balaghili ba matchalichi. *

⁴ Linga tukulonda ukupilikisya kanunu ubusololi ubu tukulondiwa ukubelenga ilemba lya Yoeli 2:7-9. Loli linga tukwinong’onelapo kanunu isyakufwana nubusololi bosa, tukuketa ukuti tukulondiwa ukupilikisya munjila iyakukindana. Isagha tuyobesanie ififukwa 4 inongwa iyi sili bo ulu.

5-6. Ngimba malalusyo ghaliku agha tukwilalusya linga tukubelenga (a) Yoeli 2:20? (b) Yoeli 2:25?

⁵ Ikyakwanda, keta isi Yehova afingile isyakufwana nubutolwe ubwa mapalalila: “Nisakughasosyangamo amapalalila agha ghafumile kululu.” (Yoeli 2:20) Linga amapalalila ghikwimila Abaketi ba Yehova aba bikupilikila ululaghilo lwa Yesu ulwakufumusya nukupela abafundiwa, nongwa yafiki Yehova afingile ukuti ikuya pakubasosyamo? (Eze. 33:7-9; Mat. 28:19, 20) Syakupilikiwa ukuti Yehova ikuya pakubasosyamo, komma ababombi bake abasubiliwa, loli abalughu bake.

⁶ Ikifukwa ikyabubili, inong’onela isi sili pa Yoeli 2:25. Apa Yehova ikuti: “Nisakubaghomokesya ifi mwataghile mfyinja fila amapalalila, ghalile imbeyu syinu. Yo une ne nabatumile umwe amapalalila gha mingi itolo ghala.” Keta Yehova afingile ukuti ikuya “pakughomokesya” ifindu ifi amapalalila ghonangile. Linga amapalalila ghikwimila ababombi ba Yehova aba bikufumusya isya Bunyafyale bwake, kokuti sikusanusya ukuti amasyu agha bikufumusya ghalonangiko. Loli amasyu agha gha bupoki kangi ghabaghile ukuntula umundu ukuti alape imbibi syake. (Eze. 33:8, 19) Isi syakuhobosya fiyo!

7. Ukufwana na Yoeli 2:28, 29, ngimba amasyu aghakuti “panyuma pali sisisi” ghikututula ukumanya isyafiki?

⁷ Belenga Yoeli 2:28, 29. Inong’onela ikifukwa ikyabutatu mfyakubombiwa ifi fiyobiwe mubusololi ubu. Yehova ikuti: “Panyuma pali sisisi po nisakonelelagha mbepo wangu”; ngimba isi sikusanusya ukuti sisakubombiwa bo amapalalila ghamalile imbombo iyi ghapeliwe? Linga amapalalila ghikwimila aba bikufumusya Ubunyafyale bwa Kyala, nongwa yafiki Yehova ikubonelela mbepo wake bo bamalile imbombo iyi bapeliwe? Ubwanaloli bo bwakuti kisita butuli bwa mbepo wa Kyala, abene bakabaghile ukukindilila ukufumusya kwa fyinja fingi nalinga ukuti babasusyagha nukubakanisya ukuti bangafumusyagha.

8. Ngimba amapalalila agha ghikuyobiwa pa Ubusetuli 9:1-11 ghikwimila abanani? (Keta ikithuzi kya pakikope.)

⁸ Belenga Ubusetuli 9:1-11. Lino isagha tukete ikifukwa ikya nambala 4. Pabwandilo twatighi ubutolwe ubwa mapalalila ubu buyobiwe mu buku lya Yoeli bukwimila imbombo yitu iyakufumusya panongwa yakuti bufwene itolo nubusololi ubwa mu buku lya Ubusetuli. Ubusololi ubu bukuyoba isyakufwana nikilundilo ikya mapalalila agha ghali nifyeni bo ifya bandu kangi ‘fyali bo fi fitili ifya golide’. (Ubuset. 9:7) Aghene ‘ghabuliwe ukuti ghabonange abalughu ba Kyala aba bakaya nakyo ikimanyikilo kya Kyala pafyeni fyabo’ kwa myesi mihano (5), muno amapalalila ghikwikalila nu bumi. (Ubuset. 9:4, 5) Isi sikuboneka ukuti sikulingania isya babombi ba Yehova abapakiwa. Abene mwabukifu bikufumusya isya bulongi bwa Kyala nkisu ikibibi iki kangi ifyakukongapo fyake,  sikupangisya ukuti bosa aba bali kulubafu lwa kisu bangipilikagha kanunu.

9. Ngimba kukolelana kuliku pakati pa ubusololi ubwa mu buku lya Yoeli na ubu Yohani abulingenie?

⁹ Ukuyoba ubwanaloli, kulipo ukukolelana pakati pa ubusololi ubwa mu buku lya Ubusetuli na ubu bukuyobiwa mu buku lya Yoeli. Nalinga sili bo ulu, loli kulipo ukukolelana kwa busololi ubu buli m’mabuku agha. Inong’onela isi: Mubusololi bwa Yoeli, amapalalila ghalyonangile ilisu. (Yoeli 1:4, 6, 7) Nkika kya Yohani, amapalalila ghabuliwe ukuti “ghangalyonangagha ilisu lya nkisu.” (Ubuset. 9:4) Amapalalila agha Yoeli aghabwene ghafumile kululu. (Yoeli 2:20) Amapalalila agha aghabwene Yohani ghafumile mbwina ubusolofu bwa ngisi. (Ubuset. 9:2, 3) Amapalalila agha Yoeli alingenie baghasosisye. Mu buku lya Ubusetuli, amapalalila bakaghasosisye loli baghitikisye ukuti ghamalisye imbombo iyi ghapeliwe. Mu Baibolo pakayapo napamo apa pikunangisya ukuti Yehova akahobwike nagho. Keta ibokosi ilyakuti “ Ubusololi Ubwakuyoba Isya Mapalalila—Aghakufwana Loli Ghakindene.”

10. Yoba ikifwanikisyo kya mu Baibolo iki kikunangisya ukuti amapalalila agha Yoeli na Yohani balingenie ghikwimila ifindu fyakukindana.

¹⁰ Ukukolelana uku kulipo pakati pa ubusololi bubili ubu kukututula ukuti tumanye ukuti bukafwana. Ngimba tukuyoba ukuti “amapalalila” agha Yoeli ikulingania ghakafwana na mapalalila agha ghikuyobiwa mu buku lya Ubusetuli?  Ena. Mu Baibolo, ikimanyikilo utubalilo twingi kikusanusya ifindu ifyakukindanakindana linga bakibombile munjila iyingi. Mwakifwanikisyo, pa Ubusetuli 5:5, Yesu ikukoleliwa ukuya “Ngalamu uwa nkikolo kya Yuda,” loli pa 1 Peteri 5:8, Umohesi ikuyobiwa ukuya “ngalamu iyi yikwembela.” Ifundo 4 isi tuyobesenie nukukindana uku kulipo, sikunangisya ukuti tukulondiwa ukumanya isi ubusololi ubwa mu buku lya Yoeli bukulingania. Ngimba bukulingania isyafiki?

11. Ukufwana nilemba lya Yoeli 1:6 na 2:1, 8, 11, ngimba amapalalila ghikwimila abanani?

¹¹ Linga tukubelenga amavesi aghangi mubusololi ubwa mu buku lya Yoeli, tukumanya ukuti unsololi ayobelagha ngani isya nkyeni isyakufwana nukusambukiliwa. (Yoeli 1:6; 2:1, 8, 11) Yehova ayobile ukuti ayagha pakubombela ‘ikilundilo ikikulumba ikya basilikali’ bake (Abasilikali ba ku Babeloni) ukubafunda Abaisraeli aba bakampilikilagha. (Yoeli 2:25) Abasilikali aba bikukoleliwa ukuya ‘ba kululu’ panongwa yakuti abasilikali ba ku Babeloni bayagha pakubasambukila Abaisraeli ukufuma kululu. (Yoeli 2:20) Abasilikali aba babafwanikisye nikilundilo ikikulumba ikya mapalalila. Ukuyoba isya mapalalila agha, Yoeli atile: “Ghikukuya itolo ukwingila nkaya. . . . Ghikukinda itolo pamamato, ghikufyuka panyumba nukukisania mmabwindo ukuti bahiyi.” (Yoeli 2:8, 9) Ngimba mubaghile ukwinong’onelapo muno syayilile? Abasilikali bali paliposa. Nakumo kuno mubaghile ukwibilila. Nayumo uyu abaghile ukupona kulubo lwa basilikali aba ku Babeloni!

12. Ngimba ubusololi bwa Yoeli ubwakuyoba isya mapalalila bwafwanisiwe bulebule?

¹² Mwakufwana itolo na mapalalila, aba Babeloni (pamo aba Kaladeya) babasambukile abandu ba nkaya ka Yerusalemu mu 607 B.C.E. Ibaibolo likuti: “Mwalafyale wa kisu kya ba Kaladeya, yo alinkubaghogha nulubo abanabo abatubwa. . . , unsita kuya nikisa nakimo pa mundu yumo undumyana, pamo undindwana, unkusi pamo unkangale; Kyala alinkubabika bosa itolo mmaboko gha mwalafyale yula. Alinkukosya nu moto inyumba ya Kyala, alinkubulutula na malinga gha kaya ka Yerusalemu, kangi alinkukosya nu moto inyumba sya mwalafyale nukufyonanga ifibombelo fyosa ifya ntengo ifi fyali mumo.” (2 Syambu. 36:17, 19) Bo aba Babeloni bonangile ikisu, abandu batighi: “Fisame, kikaya na bandu nifinyamana; kipeghiwe mmaboko gha ba Kaladeya.”​—Yere. 32:43.

13. Lingania isi ilemba lya Yeremiya 16:16, 18 likusanusya.

¹³ Bo ifyinja 200 fikindilepo bo ubusololi bwa Yoeli bufwanisiwe, Yehova alimbulile Yeremiya ukuti ayobele ngani isyakufwana nikindu kimo ikyakufwana nukusambukiliwa uku. Umwene atile abene bikuya pakubafwima bosa aba babombagha imbibi nukubakola. Yehova ikuyoba ukuti, “‘Keta nikuya pakubatumila abalobi baswi ba bingi itolo, bo bikuya pakubaloba abandu bababa, panyuma loli po ngwakubatuma abafwimi ukubafwima ukuti mbabala isi sili mmatengele, bisakubafwimagha mfyamba fyosa na mundananda kangi namumbako sya mu nyalabwe. . . Nisakubaghomokesyagha ulufundo kabili pafihombiwa fya butulanongwa bwabo nubuniongafu bwabo.’” Abaisraeli aba batikulapa batisakufwanisya ukubopa pamo ukwibilila kulufundo lwa Yehova.​—Yere. 16:16, 18.

14. Ngimba ilemba lya Yoeli 2:28, 29 lyafwanisiwe ndili?

¹⁴ Yoeli ali namasyu amanunu aghakuyoba isya kughomokesya. Ikisu kisakuya kangi nimboto. (Yoeli 2:23-26) Ukufuma apo nkyeni, ifyakulya fyamwambepo fisakwaghiwagha.  Yehova atile, “Nisakonelelagha mbepo wangu pa bandu bosa, “abaninu abalumyana nabalindwana bisakusololagha. . . Kangi nisakonelelagha mbepo wangu na pababombi abanyambala nabakikulu.” (Yoeli 2:28, 29) Ukoneleliwa kwa mbepo wa Kyala kukabombiwe bo Abaisraeli bikughomokako ku Babeloni ukubuka ku twaya twabo. M’malo mwake, kwabombiwe nkabalilo kakunyuma pa Pentekositi 33 C.E. Ngimba tusimenye bulebule?

15. Ukufwana na Imbombo Sya Batumiwa 2:16, 17, ngimba kuchenja kuliku uku kuli pa Yoeli 2:28 uku Peteri ayobile, kangi isi syasanusyagha isyafiki?

¹⁵ Mwakulongosiwa na mbepo mwikemo, untumiwa Peteri abombile ilemba lya Yoeli 2:28, 29 pa kyakubombiwa ikyakuswighisya fiyo iki kyabombiwe pisiku lya Pentekositi. Akabalilo ka 9 okoloko nulubunju Kyala abonelile mbepo wake mwikemo kangi bo bambilile mbepo mwikemo abene balyandile ukuyoba “imbombo ingulumba isya Kyala.” (Imbo. 2:11) Mwakulongosiwa na mbepo mwikemo Peteri abombile amasyu aghakukindanakindana bo ikuyoba isya busololi ubwa Yoeli. Ngimba muketile ukuchenja uku abombile? (Belenga Imbombo Sya Batumiwa 2:16, 17.) Peteri akabombile amasyu aghakuti “ukufuma apo,” bo agha baghabombile mubusololi ubwa Yoeli loli umwene atile: “Kangi m’masiku ghakubumalikisyo” isi syasanusyagha isya m’masiku ghakubumalikisyo agha Bayuda, pakabalilo kala mbepo wa Kyala ghulinkoneleliwa pa ‘bandu bosa.’ Isi sikunangisya ukuti akabalilo kakindilepo bo ubusololi bwa Yoeli bukali ukufwanisiwa.

16. Ngimba mbepo mwikemo wa Kyala wabatulile bulebule pambombo iyakufumusya nkabalilo kakunyuma, kangi ghukubatula bulebule amasiku agha?

¹⁶ Bo Kyala abonelile mbepo wake mwikemo Abakristu aba nkabalilo kakunyuma, balyandile imbombo iyakufumusya pa kisu kyosa ikyapasi. Pakabalilo aka untumiwa Pauli abalembile  kalata Abakristu ba ku Kolosi, m’ma 61 C.E., umwene alingenie isyakufwana na masyu amanunu “agha ghafumusiwe kufipeliwa fyosa kusi kumpalanga.” (Kolos. 1:23) Bo Pauli ikuyoba ukuti “kufipeliwa fyosa” umwene asanusyagha isya malo aghakukindanakindana agha Pauli nabangi bendagha pakufumusya. Nubutuli bwa maka gha mbepo mwikemo wa Yehova, imbombo iyakufumusya yibukile pankyeni fiyo amasiku agha ukufika “kubumalilo bwa kisu”!​—Imbo. 13:47; keta ibokosi ilyakuti “ Nisakonelelagha Mbepo Wangu.”

17. Ngimba tukubupilikisya bulebule ubusololi ubwa Yoeli ubwakuyoba isya mapalalila ubu buchenjile?

¹⁷ Ngimba findu fiki fichenjile? Lino tukupilikisya kanunu ubusololi ubu buli pa Yoeli 2:7-9. Syakupilikiwa ukuti amavesi agha, ghatikuyoba isya kwiyipa kwitu kwene pambombo iyakufumusya loli nukwiyipa kwa basilikali ba ku Babeloni ukubasambukila abandu ba ku Yerusalemu mu 607 B.C.E.

18. Ngimba findu fiki ifi fikachenja ku babombi ba Yehova?

¹⁸ Ngimba findu fiki ifi fikachenja? Ababombi ba Yehova bikukindilila ukufumusya amasyu amanunu kulikosa mwakubombela injila yiliyosa iyi babaghile ukufwanisya. (Mat. 24:14) Kikayapo ikindu kilikyosa iki iboma libaghile ukubombela ukuti likanisye imbombo yitu iyakufumusya. Kangi nubutuli bwa Yehova, mwabukifu tukukindilila ukufumusya amasyu amanunu agha Bunyafyale ukukinda kunyuma! Kangi tukukindilila ukunsubila Yehova ukuti atutule ukupilikisya kanunu ubusololi ubwa mu Baibolo panongwa yakuti tukusubila ukuti pakabalilo kake, ikuya pakutulongosya “mbwanaloli bosa”!—Yoh. 16:13.