1. (1) Imatapas yachayta munaspankuqa, ¿imatam iñiqmasinchik Russellwan wakin iñiqmasinchikkuna ruwaqku? (2) Chaywanqa, ¿allintachu bibliamanta yacharurqaku?

PACHAK wata ñawpaqtam iñiqmasinchik Russell wakin iñiqmasinchikkunapiwan huñunakuqku bibliata sumaqta qawanankupaq, chaynapi Jehova Diosmanta, Jesusmanta, wañuymanta hinaspa huchanchikrayku Jesuspa wañukusqanmanta imam kaqta yachanankupaq. Chaypim huk kaqnin ima yachay munasqanmanta tapukuyta ruwaq. Chaymi llapallanku chay iñiqmasinchikpa tapukusqanmanta bibliapi maskaqku. Imapas yacharusqankutañataqmi papelpi qillqaqku. Chaykuna ruwasqankurayku hinaspa paykunata Dios yanapaykusqanraykum bibliamanta allinta yacharurqaku, chay yachasqankuqa kunankamapas yanapawanchikmi.

2. ¿Imanasqataq sasachakurqanchik hamuq punchawkunapi ima kananmanta yachananchikpaq?

² Iñiqmasinchik Russellwan wakin iñiqmasinchikkunaqa bibliapa nisqanta allintaña yachachkaspankupas, wakinpim sasachakurqaku hamuq punchawkunapi ima kananmanta allinta yachanankupaq. ¿Imanasqa? Chaykunamanta yachay sasa kasqanraykum. Chaymantapas hamuq punchawkunapi ima kananmanta allinta yachanapaqqa manam yanqa-yanqallatachu nitaq wakillantachu bibliataqa ñawinchana, aswanqa lliwtam. Chayraykuchusmi ñawpaqtaqa Joel qillqapa nisqantaqa mana allintachu entienderqanchik. Chaymi qatiqninpi yachasun Joel qillqapa nisqanta imaynataña entiendenamanta.

3, 4. Joel 2:7-9 nisqanpi, aqaruway urukunataqa, ¿imawantaq tupachiq kanchik?

³ (Qaway Joel 2:7-9). Diosmanta willakuq Joelmi willakurqa guerrapaq tropakuna hinaraq aqaruway urukuna Israel llaqtapa pirqankunata tuñichinankumanta, chaynataq chaypi yachaqkunata  wañuchinankumantapas. Willakurqataqmi chay achkallay-achka aqaruway urukunapa kirunkuna hinaspa waqsankupas leonpa hinaraq kasqanmanta. Chay aqaruway urukunaqa risqankuman hinas imatapas qalaypaq chinkachiqku (Joel 1:4, 6). Ñawpaq watakunapim Joelpa willakusqantaqa tupachiq kanchik ñuqanchikwan chaynataq Diosmanta willakuyninchikwan. Nirqanchiktaqmi imaynam aqaruway urukunataqa mana imapas harkanchu, chaynallataq ñuqanchiktapas Diosmanta willakusqanchikpi mana imapas harkawasqanchikmanta. Chaymantapas ñawpaqtaqa nirqanchikmi Diosmanta imam kaqta yachachisqanchikrayku pantay religionpi kaqkuna piñakusqankumanta. Kunanmi ichaqa manaña chaynatachu ninchik. *

⁴ Joel 2:7-9 nisqallanta ñawinchaspaqa aqaruway urukunata ñuqanchikwan chaynataq Diosmanta willakuyninchikwan tupachiyninchikqa allinpaqmi rikchakapuwachwan. Ichaqa allinta qawaykuptinchikmi mana chaynachu kasqa. ¿Imanasqa? Qatiqninpiyá chaymanta yachasun.

5, 6. (1) Joel 2:20 nisqanqa, ¿imaynatam musyachiwanchik aqaruway urukunaqa ñuqanchikwan mana tupasqanta? (2) Joel 2:25 nisqanqa, ¿imaynatam musyachiwanchik aqaruway urukunaqa ñuqanchikwan mana tupasqanta?

⁵ Puntatayá allinta qawaykusun Joel 2:20 versiculonpa nisqanta. Chaypim nin: “Norte lawmanta hamuq aqaruway urukunatapas mana imapa kanan chaki allpamanmi wischurusaq”, nispa. Joelpa willakusqanpim niwanchik aqaruway urukunata mana imapa kanan chaki allpaman Jehova Dios wischunanmanta. Jehova Diosqa manamá chaynataqa yupaychaqninkunataqa wischuruwachwanchu. ¿Imanasqa? Payta kasukusqanchikrayku hinaspa Jesuspa nisqanman hina runamasinchikkunaman Diosmanta yachachisqanchikraykum (Ezeq. 33:7-9; Mat. 28:19, 20). Chayraykum aqaruway urukunataqa mana tupachichwanchu ñuqanchikwanqa chaynataq Diosmanta willakuyninchikwanpas.

⁶ Chaymantapas qawaykusun Joel 2:25 versiculopa nisqanta. Chaypim nin: ‘Ñuqam kutichipusqaykichik hatun aqaruway urukunapa mikurusqantapas. Ñuqam kutichipusqaykichik huk rikchaq aqaruway urukunapa mikurusqantapas. Chaynataq chikripa hinaspa puyu hinaña aqaruway urupa mikusqantapas. Paykunaqariki karqa contraykichikpi tropaykuna hinaraqmi’, nispa. Joelpa willakusqanpim niwanchik aqaruway urukunaqa runakunapa tarpusqankuta hinaspa tukuy imata qalaypaq tukurunankumanta. Niwanchiktaqmi chaykunawan runakuna ñakarisqankurayku Jehova Dios kutichipuy munasqanmantapas. Chaywanqa musyakunchikmi aqaruway urukunaqa mana ñuqanchikwan nitaq Diosmanta willakuyninchikwan tupasqanta. ¿Imanasqa? Ñuqanchikqariki manam runakunataqa ñakarichinchikchu, aswanmi yanapanchik mana allin ruwasqankunamanta wanakuspanku wiñay kawsayta haypanankupaq. Chayqariki allinninkupaqmi (Ezeq. 33:8, 19).

7. Joel 2:28 hinaspa 29 versiculokunapi ‘chaykunapa qipantam llapa runakunaman atiyniyta qumusaq’ nisqanqa, ¿imatam musyachiwanchik?

⁷ (Qaway Joel 2:28, 29). Joelqa willawanchiktaqmi aqaruway urukuna tukuy imata tukurusqanku qipallata Jehova Dios ima nisqanmantapas. Jehova Diosmi nirqa: ‘Chaykunapa qipantam llapa runakunaman espirituyta [utaq atiyniyta qumusaq]’, nispa. Ñuqanchik aqaruway urukuna hina kaptinchikqa manachá Jehova Diosqa ninmanchu karqa ‘chaykunapa qipantam yupaychaqniykunamanqa atiyniyta qumusaq’ nispanqa. ¿Imanasqa? Ñawpaqmantaraq Jehova Dios atiyninwan yanapawasqanchikraykum. Chaymi kunankamapas  imaña-haykaña kaptinpas hinalla paymanta willakuchkanchik.

8. Apocalipsis 9:1-11 rikuriq aqaruway urukunaqa, ¿pikunawantaq tupan? (Qaway qaranpi kaq dibujota).

⁸ (Qaway Apocalipsis 9:1-11). ¿Imanasqaraqtaq ñawpaqtaqa Joelpa willakusqanpi aqaruway urukunataqa ñuqanchikwan chaynataq Diosmanta willakuyninchikwan tupachiq kanchik? Chaynataqa nirqanchiktaqmi Apocalipsis qillqapi yaqa chaynallata nisqanrayku. Chaypipas apostol Juanmi willawanchik achkallay-achka aqaruway urukunamanta. Chay urukunapa uyansi kasqa runapa uyan hina. Umanpiñataqsi kasqa qurimanta coronakuna hina (Apoc. 9:7). Paykunas kamachisqa kasqaku Diospa sellonwan urkunkupi mana marcasqa kaq runakunata kachunankupaq. Chaytas ruwananku kasqa pichqa killapuni (Apoc. 9:4, 5). Apocalipsis qillqapi Juanpa willakusqanmanta allinta yachaykusqanchikmi ichaqa musyachiwanchik aqaruway urukunaqa hanaq pachapaq akllasqa iñiqmasinchikkunawan tupasqanmanta. Paykunaqa mana manchakuspankum Jehova Dios tukuy mana allin kaqkunata chinkachinanmanta willakuchkanku. Chaywanmi pantay religionkunapi kaqkunapas hukmanyanku hinaspa piñakunku.

9. Joelpa qawasqan aqaruway urukunaqa, ¿chaynallachu kanku Juanpa qawasqan aqaruway urukunawanqa? ¿Imaynanpi?

⁹ Joelpa willakusqanpi aqaruway urukunaqa manam chaynallachu kanku Apocalipsis qillqapi Juanpa willakusqan aqaruway urukunawanqa. ¿Imaynanpi? Joelmi willawanchik qawasqan aqaruway urukunaqa tukuy rikchaq plantakunata tukurusqankuta. Juanñataqmi willawanchik qawasqan aqaruway urukunaqa kay pachapi pastokunatawan  tukuy rikchaq sachakunata mana imananankupaq kamachisqa kasqankumanta (Joel 1:4, 6, 7; Apoc. 9:4). Joelqa willawanchiktaqmi chay urukunaqa norte lawmanta hamusqankuta, Juanñataqmi nin uku-uku uchkumanta lluqsimusqankuta (Joel 2:20; Apoc. 9:2, 3). Chaymantapas Joelqa willawanchikmi kikin Jehova Dios chay aqaruway urukunata karuniqman wischusqanmanta. Apocalipsis qillqapiñataqmi willawanchik aqaruway urukuna ruwayninkuta tukunankukama Jehova Dios saqisqanmanta. Kaywanmi musyakunchik Juanpa qawasqan aqaruway urukunapa ruwasqantaqa Dios allinpaq hapisqanta (qaway “ Aqaruway urukuna mana chaynalla kasqanmanta” niq yachachikuyta).

10. ¿Ima textokunataq yanapawanchik bibliapi hina chayllamanta rimaspanpas mana chaynalla kasqanta musyakunapaq?

¹⁰ Arí, Joelpa qawasqan aqaruway urukunaqa Juanpa qawasqan aqaruway urukunawanqa manam chaynallachu kanku. Wakinpim bibliapiqa hina chayllamanta rimaspanpas mana chayllamantachu riman. Kaymanta sumaqta yachaykunanchikpaqyá qawaykusun Apocalipsis 5:5 versiculopa nisqanta. Chaypim Jesusta tupachin leonwan. 1 Pedro 5:8 versiculopa nisqanpiñataqmi leontaqa tupachin satanaswan. Kaywanmi cuentata qukunchik bibliapiqa hina chayllamanta rimaspanpas mana chaynalla kasqanmanta. Hinaptinqa, ¿imawanñataq Joelpa qawasqan aqaruway urukunaqa tupan? Qatiqninpiyá qawaykusun.

11. Joel 1:6 hinaspa 2:1, 8 chaynataq 11 versiculokunaqa, ¿imaynatam yanapawanchik Joelpa qawasqan pikuna kasqankumanta allinta yachananchikpaq?

¹¹ Joel qillqapa wakin nisqankunata ñawinchaspanchikmi musyarunchik Joelpa willakusqan aqaruway urukunaqa chay tiempopi Babilonia nacionpa tropankunawan tupasqanmanta (Joel 1:6; 2:1, 8, 11). Arí, Jehova Diosqa willachirqam Babilonia tropakunawan mana kasukuq Israel runakunata wañuchinanmanta (Joel 2:25). Chaymantapas chay tropakunas hamunanku kasqa norte lawmanta. Chaynamá karqa, Babilonia nacionpa tropankunaqa chay lawmantam hamurqaku (Joel 2:20). Tropa-tropantin hamusqankuraykutaqmi Joelqa tupachirqa achkallay-achka aqaruway urukunawan. Chaymi imayna hamunankumanta willaspam Joel nirqa: ‘Sapakamam maymi rinanta rinqaku. [...] Kallpayllam llaqtamanpas yaykurunqaku, pirqakunatapas utqaymanmi siqarunqaku, wasikunamanpas qispiruspankum suwa hina ventananta yaykurunqaku’, nispa (Joel 2:8, 9). Mayna-maynatachá chaypi kaqkunaqa ñakarirqaku. Manachá ima ruwaytapas, nitaq maypi pakakuytapas atirqakuchu.

12. ¿Imaynatam ruwakurqa aqaruway urukunamanta Joelpa willakusqanqa?

¹² Achkallay-achka aqaruway urukuna hinam Babilonia nacionpa tropankuna Jerusalen llaqtata pasaypaqta tuñirachirqaku. Chayqa karqa kay allpa pachaman Jesus manaraq hamuchkaptinmi, 607 watapi. Chay tropakunapa tukuy ima ruwasqanmanta biblia rimaspanmi nin: ‘[Babilonia nacionpa tropankunam] jovenkunata espadawan templo ukupi wañurachirqa, sipaskunatawan yuyaqkunata hinaspa iquyasqakunatapas manam llakipayarqachu. Llapallankutam paypa makinman tayta Dios churaykurqa’, nispa. Ninraqmi: ‘Tayta Diospa templontapas kañaykuspankum Jerusalen llaqtapa murallantapas taqmarurqaku. Llaqtapa palacionkunatapas kañaykuspankum llapa valorniyuq kaqkunatapas ñutuparurqaku’, nispa (2 Cron. 36:17, 19). Chayqa mayna llakikunapaqchá karqa. Chaymi chayninta puriq huk lawmanta kaq runakunapas niqku: “Kay nacionqa, [Babilonia] runakunapa makinpi kaspanmi manaña runayuq hinaspa manaña animalniyuq chunnichkan”, nispa (Jer. 32:43).

13. Jeremias 16:16 hinaspa 18 nisqanman hinaqa, ¿pakakuyta atirqakuchu Diosta mana kasukuq Israel runakunaqa?

 ¹³ Joelpa willakusqan qipatam Jeremiaspas willakurqa Diosta mana kasukusqankurayku Israel runakunata ima pasananmanta. Jehova Diosmi Jeremiaswan kaynata qillqachirqa: ‘Ñuqam challwaqkunata challwasunaykichikpaq kachamusaq. Chaymantam purun animal hapiqkunata kachamusaq, paykunam montekunapi, urqukunapi, muqukunapi, qaqakunapi, uchkukunapi maskaspa hapimusunkichik’, nispa. Qillqarqataqmi: ‘Mana allinkunata ruwaspa huchallikusqankumantam mirayniyuqta pagapusaq’, nispa (Jeremias 16:16, 18). Diosta mana kasukuq Israel runakunaqa Babilonia nacionpa tropankunamantam mana maypipas pakakuyta atirqakuchu.

14. Joel 2:28, 29 nisqanqa, ¿haykapitaq ruwakurqa?

¹⁴ Joelqa willawanchiktaqmi kusikunapaq punchawkuna kananmantapas. Paymi llaqtamasinkunata nirqa: ‘[Diosta yupaychaqkuna], Diosnikichikpi kusikuychik, payqa yapuy paratapas puquy paratapas ñawpaqpi hinam tiempollanpi qusunkichik’, nispa (Joel 2:23-26). Chayqa mayna kusikunapaqchá karqa. Ichaqa manam chayllachu. Jehova Diosqa nirqataqmi paymanta yachay munaqkunata sumaqta yanapaykunanmantapas. Chaymi nirqa: ‘Llapa runakunamanmi espirituyta [utaq atiyniyta] chaqchurimusaq. Churikichikkunam qaripas warmipas profetizanqaku’ nispa. Nirqataqmi: “Criadaykichikmanwan criadoykichikmanpas chay punchawpim espirituyta [utaq atiyniyta] chaqchurimusaq”, nispa (Joel 2:28, 29). Jehova Diospa chayna nisqanqa, ¿haykapitaq ruwakurqa? Chayqa Jesuspa wañukusqan qipatam, 33 watapi karqa. Manam Israel runakuna kaqmanta llaqtankuman kutiptinkuchu. Kaymantayá qatiqninpi astawan yachaykusun.

15. ¿Joelpa qillqasqanman hinachu apostol Pedro qillqarqa? ¿Imanasqa?

 ¹⁵ Jehova Diosmi 33 kaq watapi, yaqa isqun madrugawta yupaychaqninkunaman atiyninta quykurqa, chaynapi huk rimaykunapipas Diosmanta willakunankupaq. Apostol Pedrom chayta qawaspan Joel qillqapi 2:28, 29 nisqanwan tupachirqa (Hech. 2:11). Chaywanpas Pedroqa manam Joelpa qillqasqanman hinachu qillqarqa (qaway Hechos 2:16, 17). Joelpa qillqasqanqa qallariyninpim nirqa: ‘Chaykunapa qipantam llapa runakunaman espirituyta chaqchurimusaq’, nispa. Pedroñataqmi nirqa: “Tukupay punchawkunapim tukuy rikchaq runakunaman chuya espirituyta chaqchurimusaq”, nispa. Tukupay punchawkunamanta Pedro nispanqa rimachkarqa Jerusalen llaqtata hinaspa chaypi Diospa wasinta manaraq tuñichichkaptinku tukuy ima pasakunanmantam. Chayraykum nichwan Joelpa willakusqanqa mana paypa tiemponpi ruwakusqanta.

16. (1) ¿Imatam Jesuspa qatiqninkunaqa ruwayta qallaykurqaku Diospa atiyninta chaskisqanku qipallata? (2) ¿Imatam kunanpas hinalla ruwachkanchik?

¹⁶ Diospa atiyninta chaskisqanku qipallatam Jesuspa qatiqninkunaqa Diosmanta willakuyta qallaykurqaku, chaymi achkallay-achka runakuna Diosmanta yachayta qallaykurqaku. Chayraykum apostol Pablopas Colosas llaqtapi yachaq iñiqkunaman qillqaspan nirqa: “[Diosmanta] sumaq willakuykunaqa enteron kay pachapim willakusqaña kachkan”, nispa (Col. 1:23). Kunanpas Jehova Diosqa atiyninwanmi yanapawanchik “kay pachapa cantonkama” paymanta willakunanchikpaq (Hech. 13:47; qaway “ Llapa runakunamanmi espirituyta [utaq atiyniyta] chaqchurimusaq” niq yachachikuyta).

17. ¿Imawanmi tupasqa Joelpa qawasqan aqaruway urukunaqa?

¹⁷ Joel 2:7-9 nisqanmantam allintaña yacharamunchik. Joelpa qawasqan aqaruway urukunataqa manañam tupachinchikchu ñuqanchikwanqa nitaq Diosmanta willakuyninchikwanqa. Aswanmi yacharamunchik chay aqaruway urukunaqa ñawpaq tiempopi Babilonia nacionpa tropankunawan tupasqanmanta. Paykunam 607 watapi Jerusalen llaqtaman yaykuruspanku chaypi yachaqkunata wañurachirqaku.

18. ¿Imatam hinalla ruwachkanchik?

¹⁸ Joelpa qawasqan aqaruway urukuna ñuqanchikwan mana tupaptinpas, hinallam tukuyta ruwachkanchik Jehova Diosmanta chaynataq paypa munaychakuyninmanta enteron allpa pachapi willakunanchikpaq (Mat. 24:14). Autoridadkunapas manam Diosmanta willakuyninchiktaqa harkayta atinkuchu. Jehova Diosmá yanapawanchik hinalla paymanta mana manchakuspa willakunanchikpaq. Diosqa yanapawanchiktaqmi bibliapa willakusqankunamanta allinta yachananchikpaq, chaynapi imamantapas imam kaqta yachananchikpaq (Juan 16:13).