1. Hi wani mayentxela lawa ntlawa wa makwezru Russell a wu ma tizrisa leswaku wu dondzra, nakone ha yini a ma li manene?

KU TLULA dzana dzra malembe lama khalutiki, makwezru Charles Russell ni ntlawa lowutsrongo wa swidondzri swa Zritu dzra Xikwembu Nkulukumba va sungule ku hamba va tlhangana. Nkongometo wavu a ku li ku dondzra leswi Bibele dzri swi dondzrisaka hakunene mayelanu na Yehovha Xikwembu Nkulukumba, Yesu Kriste, xiyimu xa lava fiki ni xitizrulo. Mayentxela lawa a va ma tizrisa leswaku va dondzra a ma nabyala. Mun’we wavu a a hamba xivutiso, ntsrhaku ntlawa hinkwawu wu kambisisa tsralwa dzrin’wana ni dzrin’wana ledzri khanelaka hi mhaka ya kone. Hi wugamu, a va tsrala hinkwaswu leswi va swi kumiki. Mayentxela wolawo ya ku dondzra ma ve manene ngopfu hikusa, hi ku tovokisiwa hi Yehovha, va gungule mintiyiso yinyingi ya lisima leyi nga Bibeleni nakone mintiyiso leyo ya ha li ya lisima ka hine namunhla.

2. I yini lexi nga yentxaka leswaku minkama yimbeni hi tlhasela magamu lama hoxekiki hi wuprofeta bya Bibele?

² Hi nkama wutsrongo ntlawa wolowo wa swidondzri swa Bibele wu gungule swa kukazri. Wu gungule leswaku ku twisisa wuprofeta bya Bibele swi kazrata ngopfu swinene ku tlula ku twisisa tidondzro ta masungulo. Ha yini? Xin’we xa swivangelo hi leswaku hakanyingi ho kota ntsena ku twisisa ku yampswa wuprofeta bya kukazri loko byi sungule ku hetiseka kumbe loko byi hetisekile. Kambe ku ni xivangelo xin’wana. Hakanyingi, akuva hi twisisa wuprofeta hi ndlela leyinene, hi fanela ku kambela wuprofeta hinkwabyu. Loko ho lavisisa ntsena xiyenge xa kukazri hi dzrela leswin’wana, hi nga ha tlhasela magamu lama hoxekiki. Leswo swi tikomba na ku li leswi yentxekiki ka wuprofeta lebyi nga ka buku dzra Yoel. A hi pfuxeteni wuprofeta lebyi ni ku tlhela hi kambisisa leswaku ha yini hi fanela ku txintxa ndlela leyi hi byi twisisaka ha yone.

3-4. Ku ta tlhasa swoswi, a hi byi tlhamuxela hi ndlela yini wuprofeta lebyi nga ka Yoel 2:7-9?

 ³ Dondzra Yoel 2:7-9. Yoel a profeta leswaku humbi a yi ta honetela tiko dzra Israyele. Swidodwana leswo a swi ta da swibewu hinkwaswu a tikweni dzra Israyele hi matinyo ni tinhlaya ta swone ta ku fana ni ta tinghonyama! (Yl 1:4, 6) Hi malembe ya ku tala, a hi twisisa leswaku wuprofeta lebyi a byi khanela hi vhanu va Yehovha. A hi hlaya leswaku, ku fana ni humbi leyo leyi ngeke na ku siveliwa, vhanu va Yehovha a va ta ya mahlweni ni ku zrezra, ni leswaku ku zrezra koloko a ku ta hona “tiko” kumbe vhanu lava kongomisiwaka hi vazrangeli va wukhongoti. *

⁴ Loko ho gamela ka ku dondzra Yoel 2:7-9 ntsena, hi nga ku ntlhamuxelo lowo wa twala. Kambe loko hi kambisisa wuprofeta hinkwabyu bya Yoel, hi kota ku vona leswaku hi fanela ku lulamisa ndlela leyi hi byi twisisaka ha yone wuprofeta lebyi. A hi kambisiseni swivangelo swa mune leswi hi yentxaka hi hlaya leswo.

5-6. Hi swini swivutiso leswi sekelekaka loko hi kambisisa a) Yoel 2:20? b) Yoel 2:25?

⁵ Xa ku sungula, xiya leswi Yehovha a swi dumbisiki mayelanu ni ntungu wa humbi: ‘Ndzri ta susa ni yimpi ya le n’walungu [kumbe humbi] ku n’wine.’ (Yl 2:20) Kutani xivutiso hi lexi: Loko humbi ku li Timboni ta Yehovha leti yingisetaka xileleto xa Yesu xa ku zrezra ni ku yentxa vadondzrisiwa, ha yini Yehovha a a ta dumbisa ku yi susa? (Ezk 33:7-9; Mt 28:19, 20) Xileswo, swa twisiseka leswaku Yehovha a nga susi malandzra yakwe ya ku dumbeka, kambe a susa ntxhumu kumbe mhunu lweyi a djulaka ku ma yentxela swa ku biha.

⁶ Xa wubidzri, xiya leswi Yehovha a swi hlayaka ka Yoel 2:25: ‘Ndzri ta n’wi tlhelisela malembe lama nga diwa hi xihumbinyana, ni nkasana, ni ntevuta, ni humbi, a yimpi yanga leyikulu, leyi faka ndzri yi zrumi makazri kwenu.’ Xiya leswaku Yehovha a li a ta “tlhelisela” tiko dzra Israyele hi leswi humbi yi dzri honeteliki. Loko humbi yi fanekisela vazrezri va Mfumu, xana leswo a swi nge ti djula ku hlaya leswaku dzrungula ledzri va dzri twalisaka dzra honetela? Kambe, hi ntiyiso wa kone, dzrungula ledzro, ledzri huluxaka wutomi, dzri nga swi kota ku yentxa vabihi van’wana va ndzruluka. (Ezk 33:8, 19) Leswo a swi ta va ntxhumu lowunene kwavu, ku nga li ku honetela.

7. Xana mazritu lama liki ‘a ntsrhaku ka leswo-ke’, lama kumekaka ka Yoel 2:28, 29, ma hi pfuna ku twisisa yini?

⁷ Dondzra Yoel 2:28, 29. Vona xivangelo xa wuzrazru​—ku nga ndlela leyi swiyentxakalu swa wuprofeta swi longoloxiwiki ha yone. Xiya leswaku Yehovha a te: ‘A ntsrhaku ka leswo-ke ndzri ta txhela moya wanga.’ Leswi swi komba leswaku leswo a swi ta yentxeka a ntsrhaku ka loko humbi yi hete ntizro lowu a yi fanela ku wu yentxa. Loko humbi ku li vazrezri va Mfumu wa Xikwembu Nkulukumba, ha yini Yehovha a a ta va txhelela moya wakwe ntsrhaku ka loko va hete ntizro wa ku zrezra? Hi ntiyiso wa kone, hi vilela moya wa ku xwenga loko ha ha yentxa ntizro lowu. Loko a hi nge nawu moya lowo, inha hi nga swi kotanga ku zrezra malembe lawa hinkwawu na hi kanetiwa hi tlhela hi tsimbisiwa ku yentxa ntizro wezru.

8. Xana humbi leyi ku khaneliwaka ha yone ka Apfuletelo 9:1-11 ku hlayiwa vamani? (Vona xifaniso lexi nga ka kapa.)

⁸ Dondzra Apfuletelo 9:1-11. Swoswi, xiya xivangelo xa wumune. Khale, a hi hlaya leswaku humbi leyi ku khaneliwaka ha yone ka  buku dzra Yoel yi fanekisela vhanu va Yehovha hikusa a buku dzra Apfuletelo dzri ni wuprofeta lebyi fanaka. A wuprofeta lebyi nga ka Apfuletelo byi khanela hi humbi leyi nga ni mimombo ya ku fana ni mimombo ya vhanu ni leswaku a nhlokweni ya yone a ku ni ‘leswa ngi tingiyana ta gole’. (Mpf 9:7) Hi ntlhanu wa tihweti, ku nga masiku lawa hi ntolovelo ma nga masiku ya ku hanya ka humbi, yone yi xanisa ‘lava ngeke na xifungo xa Xikwembu Nkulukumba a mimombyeni yavu’, kumbe, valala va Xikwembu Nkulukumba. (Mpf 9:4, 5) Swi tikomba na wuprofeta lebyo byi khanela hi malandzra lama totiwiki ya Yehovha. Hi xixixi, ma huwelela yavanyiso dzra Xikwembu Nkulukumba ledzri a taka dzri tisela misava leyi ya ku biha, ku nga ntxhumu lowu yentxaka lava seketelaka misava leyi va kazrateka.

9. Hi kwini ku hambana ka lisima loku nga kone a xikazri ka wuprofeta bya Yoel ni bya Apfuletelo mayelanu ni humbi?

⁹ I ntiyiso leswaku mintxhumu yin’wana leyi ku khaneliwaka ha yone ka wuprofeta bya Yoel ya fana ni leyi yi nga ka buku dzra Apfuletelo. Kambe ka wuprofeta lebyo ku ni swin’wana leswi hambanaka ngopfu swinene. Hi xikombiso, ka wuprofeta bya Yoel, a humbi yi da swibewu hinkwaswu. (Yl 1:4, 6, 7) Kambe ka xivoniso xa Yohane, humbi ‘yi leletiwa leswaku yi nga vi hona byanyi bya misava’. (Mpf 9:4) Humbi leyi voniwiki hi Yoel yi buye hi n’walungu. (Yl 2:20) Kambe leyi voniwiki hi Yohane yi hume kheleni dzra ku yenta. (Mpf 9:2, 3) Ka wuprofeta bya Yoel, Yehovha a susa humbi. Kambe ka bya Apfuletelo, Xikwembu Nkulukumba a yi pfumelela leswaku yi heta  ntizro wa yone. Nakone a ku na lexi kombaka leswaku Yehovha a nga nyonxanga ha yone.​—Vona bokisi ledzri liki “ Wuprofeta Mayelanu Ni Humbi​—Byi Djula Ku Fana Kambe Byi Hambanile”.

10. Nyikela xikombiso xa le Bibeleni ku komba leswaku humbi leyi nga ka Yoel ni ka Apfuletelo yi nga yimela mintxhumu leyi hambaniki.

¹⁰ Ku hambana koloko ka lisima ku hi pfuna ku twisisa leswaku wuprofeta lebyibidzri a byi yelani. Xana leswo swi djula ku hlaya leswaku “humbi” leyi ku khaneliwaka ha yone ka Yoel a hi yin’we ni leyi nga ka Apfuletelo? Ina, a hi yin’we. Minkama yin’wana, Bibele dzri tizrisa xifanekiselo lexi fanaka akuva dzri yimela mintxhumu leyi hambaniki. Ntlhamuxelo wa kone wu ta ya hi mongo. Hi xikombiso, ka Apfuletelo 5:5, Yesu a vitaniwa ‘ndzrawu ya lixaka la Yuda’. Kambe 1 Petros 5:8 yi kombisa leswaku Diyavulosi ‘a zratela swanga hi ndzrawu’. Swivutiso leswi sekelekaka mayelanu ni matwisisela yezru ya swoswi swi kombisa leswaku hi vilela ntlhamuxelo wun’wana wa wuprofeta bya Yoel. Wu nga va wini?

11. I mpswini leswi Yoel 1:6 na 2:1, 8, 11 ti swi hlayaka ku hi pfuna ku twisisa leswaku humbi i vamani?

¹¹ Loko hi xiyisisa ha hombe wuprofeta hinkwabyu bya Yoel, hi twisisa leswaku byi khanela hi nhlaselo wa masotxha. (Yl 1:6; 2:1, 8, 11) Hi ntiyiso wa kone, Yehovha a a hlaya leswaku a a ta tizrisa ‘yimpi yakwe leyikulu’ (masotxha ya Babilona) akuva a khatisa va-Israyele lava nga yingisetikiki. (Yl 2:25) Ntlawa wa vahlaseli wu vitaniwa wa le ‘n’walungu’ hikusa va-Babilona va hlasele Israyele hi le n’walungu. (Yl 2:20) Ntlawa wolowo wu fanisiwa ni ntlawa wa humbi leyi hlelekiki. Yoel a hlaya leswi mayelanu na wone: ‘[Musotxha] mun’wana ni mun’wana a famba hi ndlela yakwe; . . . va tsrutsruma mutini; va tsrutsruma henhla ka pangu, va khandzriya tindlwini; va nhingena hi madjinela swanga hi muyivi.’ (Yl 2:8, 9) Dzringeta ku swi vona hi mahlo ya miyanakanyu. Masotxha ma hangalaka hinkwaku. A ku na mbangu wa ku tumbela. A ku na lweyi a nga kotaka ku huluka tlhazri dzra va-Babilona!

12. Xana wuprofeta bya Yoel mayelanu ni humbi byi hetisekise kuyini?

¹² Hi 607 M.N.Y., va-Babilona (kumbe va-Kaldea) va dumele doropa dzra Yerusalema ku fana ni humbi. Bibele dzri li: ‘A Hosi ya va-Kaldea, lwa dlayiki vayisanyana vavu hi lipanga . . . a nga tsretsrelelanga ndzrisanyana, kumbe n’hwanyana, kumbe xiduhwati, kumbe lwe wa mphahla; [Xikwembu Nkulukumba] a mu nyiketa hinkwavu. Va hisa yindlu ya Xikwembu Nkulukumba, va mbundzrumuxa lihlampfu la Yerusalema, va hisa tiyindlu hinkwatu ta vuhosi ta wone, va hona mintxhumu hinkwayu leya lisima ya wone.’ (2Mk 36:17, 19) Va-Babilona va hohlote tiko hinkwadzru. Vhanu hinkwavu lava a va vona leswi muti wa Yerusalema wu salisiki xiswone a va hlaya leswi: ‘I zrumbi, ledzri ngeke na mhunu, nambi xi xifuyo; dzri nyikiwile mavokweni ya va-Kaldea.’​—Yr 32:43.

13. Hi wini ntlhamuxelo wa Yeremiya 16:16, 18?

¹³ Ntsrhaku ka kolomu ka 200 wa malembe na Yoel a nyikele wuprofeta, Yehovha a tizrise Yeremiya leswaku a profeta ntxhumu wumbeni mayelanu ni nhlaselo wa va-Babilona. A hlaye leswaku vahlaseli a va ta va djulisisa ha hombe va-Israyele lava a va yentxa swa ku biha nakone a va ta khoma hinkwavu. ‘Lavisani, ndzri ta vitana vaphasi lava ku tala, ku hlaya Yehovha, kutani va ta va phasa; a ntsrhaku, ndzri ta vitana vahloti lava ku tala, va ta va hlota tinhaveni hinkwatu ni le switsrungeni hinkwaswu, ni le timhakweni ta mazribye. . . . Ndzri ta va dzrihisela kabizri a ku somboloka  kwavu ni ku hona kwavu.’ Nambi malwandle kumbe swihlahla a swi nga ti swi kota ku tumbeta va-Israyele lava ku ka ku yingiseta ka vahlaseli va va-Babilona.​—Yr 16:16, 18.

14. Xana Yoel 2:28, 29 yi hetiseke dzrini?

¹⁴ Yoel a tlhela a khanela hi mintxhumu ya yinene leyi a yi ta yentxeka. A khanela hi ku pfuxetiwa loku a ku ta va kone. Tiko a dzri ta tlhela dzri pswala mihandzru. (Yl 2:23-26) Leswi liki, hi ku famba ka nkama, Yehovha a a ta nyikela swakuda swa moya hi mpimu lowukulu. A dumbise leswi: ‘Ndzri ta txhela moya wanga henhla ka nyama hinkwayu; a vana venu va vavanuna ni va vavasati va ta profeta . . . Ni le henhla ka malandzra ni mintsrhamandangu ndzri ta txhela moya wanga.’ (Yl 2:28, 29) Yehovha a hlaye leswaku a a ta txhulula moya wakwe wa ku xwenga. Kambe leswo a swi tekelanga ku yentxeka loko va-Israyele va ha ku suka a Babilona va tlhelela tikweni dzravu, kambe swi yentxeke ntsrhaku ka madzana ya malembe, hi Pentekosta ya 33 N.Y. Hi swi tivisa kuyini?

15. Ka Amintiṛo 2:16, 17, hi kwini ku txintxa loku mupostola Petro a ku yentxiki loko a tsrhaha wuprofeta lebyi nga ka Yoel 2:28, nakone leswo swi kombisa yini?

¹⁵ Hi siku dzra Pentekosta, kolomu ka 9 wora wa mixo, ku humelele ntxhumu wa ku hlamalisa. Ntlawa wa vadondzrisiwa wu txhululeliwe moya wa ku xwenga hi ndlela ya hlolana, nakone va sungule ku khanela ‘hi timhaka letikulu ta Xikwembu Nkulukumba’. (Min 2:11) Mupostola Petro a huhuteliwe ku twananisa xiyentxakalu lexo ni wuprofeta bya Yoel 2:28, 29. Kambe loko a byi tsrhaha, Petro na yene a huhuteliwe ku txintxa swa kukazri. Hi swini swa kone? (Dondzra Amintiṛo 2:16, 17.) A matsrhan’wini ya ku sungula hi mazritu lama liki ‘a ntsrhaku ka leswo-ke’, Petro a te ‘a masikwini ya wugamu’​—a mhakeni leyi ku khaneliwa hi masiku ya wugamu ya xiyimu xa xiyuda. A masikwini  wolawo ya wugamu, moya wa Yehovha a wu ta txhululiwa ‘henhla ka nyama hinkwayu’. Leswo swi kombisa leswaku a ku ta khaluta nkama wa ku leha akuva wuprofeta bya Yoel byi hetiseka.

16. Xana moya wa ku xwenga wu wu pfunise kuyini ntizro wa ku zrezra a dzaneni dzra ku sungula, nakone wu wu pfunisa kuyini a masikwini yezru?

¹⁶ Ntsrhaku ka loko Xikwembu Nkulukumba a txhulule moya wakwe wa ku xwenga henhla ka vakriste va dzana dzra ku sungula, vone va sungule ntizro wa ku zrezra lowu yanetiki misava hinkwayu. Loko Pawulo a tsralela va le Kolosa, kolomu ka 61 N.Y., a hlaye leswaku madzrungula lamanene ya Mfumu a ma zrezriwile ‘ku swivumbiwa hinkwaswu leswi nga hansi ka tilu’. (Kl 1:23) Loko Pawulo a ku ‘ku swivumbiwa hinkwaswu’ a a khanela hi matlhelo ya misava lawa yene ni vhanu van’wana a va kota ku ma tlhasela. Hi mpfunu wa moya wa ku xwenga wa Yehovha lowu nga ni ntamu swinene, a masikwini yezru ntizro wa ku zrezra wu tlhasele mimbangwini leyi yengetelekiki swinene​—wu tlhasele a ‘wugan’wini bya misava’!​—Min 13:47; vona bokisi ledzri liki ‘ Ndzri Ta Txhela Moya Wanga’.

17. Hi kwini ku txintxa ka ndlela leyi a hi byi twisisa ha yone wuprofeta bya Yoel mayelanu ni humbi?

¹⁷ Ku txintxe yini? Swoswi hi swi twisisa ha hombe leswi wuprofeta lebyi nga ka Yoel 2:7-9 byi tlhamuxelaka swone. Hi ku songa, tindzrimana leto a ti khaneli hi ntizro wa ku zrezra, kambe ti khanela hi leswi masotxha ya le Babilona ma swi yentxiki a Yerusalema hi 607 M.N.Y.

18. I yini leswi nga txintxangakiki ka vhanu va Yehovha?

¹⁸ I yini leswi nga txintxangakiki? Vhanu va Yehovha va ya mahlweni va zrezra madzrungula lamanene a mimbangwini hinkwayu, hi ku tizrisa tindlela hinkwatu leti va nga ti kotaka. (Mt 24:14) A ku na ku yilisiwa hi mfumu loku nga kotaka ku hi sivela ku hetisisa ntizro wezru wa ku zrezra. Hi ku tovokisiwa hi Yehovha, hi kota ku tizra hi nkhinkhi ku tlula dzrini na dzrini nakone hi zrezra madzrungula lamanene ya Mfumu hi xixixi! Hi ku titsrongahata hi ya mahlweni hi dumba leswaku Yehovha a ta hi kongomisa akuva hi twisisa wuprofeta bya Bibele, nakone hi nkama wa kone, a ta hi ‘fambisa xihlayelamfuzrini hinkwaxu’!​—Yh 16:13.