1. Kode wa la Ita Russell nga na mbeni kete groupe ti azo so ayeke manda Bible ayeke manda na ye lani? Ngbanga ti nyen la a yeke mbeni nzoni kode?

A HON ngu ngbangbo oko awe, Ita Charles Taze Russell nga na amba ti lo, mbeni kete groupe ti azo so ayeke manda Bible, akomanse ti bungbi oko. Ala ye lani ti bâ wala ala lingbi ti hinga ye so Bible afa biani na ndö ti Jéhovah Nzapa, Jésus Christ, akuâ ahinga ndo wala pëpe nga na ndö ti ye so a futa ti zi azo. Kode so ala yeke manda na ye lani akpengba ape. Mbeni ayeke sigi na mbeni hundango ndo, na pekoni groupe ni ayeke gi aversê kue so andu tënë ni. Na nda ni, ala yeke sû aye so ala wara na peko ti gingo nda ti ye ti ala ni na mbeti. Grâce na mungo maboko ti Jéhovah, aita-koli so amä yâ ti gbâ ti akpengba tâ tënë ti Bible so e ngbâ ti bâ nga ni na nene ni mingi laso.

2. Nyen la alingbi ti sara si na ambeni ngoi e mä yâ ti mbeni prophétie ti Bible nzoni ape?

² Ye oko, kete na pekoni, azo so ayeke manda Bible so aga ti bâ so a yeke ngangu mingi ti mä yâ ti mbeni prophétie ti Bible ahon ti mä yâ ti mbeni fango ye ti Bible. Ngbanga ti nyen? Mbeni raison ni ayeke so fani mingi e mä yâ ti aprophétie ti Bible nzoni na ngoi so prophétie ni ayeke ga tâ tënë wala na peko ti so aga tâ tënë awe. Me mbeni raison ni nde ayeke dä. Ti mä yâ ti mbeni prophétie nzoni, mingi ni a lingbi e bâ aye so andu prophétie ni kue. Tongana e ngbâ gï na ndö ti mbeni ye oko so andu ni na e sara sanka ti tanga ti aye ni, peut-être e yeke mä yâ ni nzoni ape. Na bango ni, a yeke ye so asi na mbeni prophétie ti mbeti ti Joël. Zia e kiri e bâ prophétie ni nga e bâ ngbanga ti nyen la e bezoin ti changé fason so e mä na yâ ti tënë ni.

3-4. Juska laso, tongana nyen la e mä yâ ti prophétie so ayeke na Joël 2:7-9?

 ³ Diko Joël 2:7-9. Joël atene lani kozo awe so gbâ ti agbadora ayeke futi kodro ti Israël. Akete nyama so, so pembe ti ala nga na bio ti ngbangba ti ala ayeke tongana ti abamara, ayeke te akugbe kue so ayeke na Israël (Joël 1:4, 6). A sara angu mingi awe, e tene so prophétie so aye ti sara tënë ti fason so awakua ti Jéhovah ayeke sara na kua ti fango tënë ti ala tongana gbâ ti agbadora so mbeni ye alingbi ti kanga lege na ala ape. E tene lani so kua ti fango tënë so asara ngangu mingi na ndö ti “kodro”, so ti tene na ndö ti azo so ayeke na gbe ti komandema ti akota zo ti nzapa na ala hinga ye so ala peut ti sara ape. *

⁴ Tongana e ngbâ gï na ndö ti Joël 2:7-9, tënë so e tene so alingbi ti duti na lege ni. Ye oko, tongana e gbu li na ndö ti prophétie ni kue, e bâ so e bezoin ti mä yâ ti prophétie ni na mbeni fason nde. Zia e bâ araison osio so e bezoin ti sara tongaso.

5-6. Hunda wa la e yeke hunda terê ti e na ni tongana e diko (a) Joël 2:20? (b) Joël 2:25?

⁵ Kozoni kue, bâ tënë so Jéhovah atene na ndö ti gbâ ti agbadora so: “Mbi yeke pusu azo ti mbage ti nord [agbadora] yongoro na terê ti ala.” (Joël 2:20). Tongana fade agbadora ni aye ti sara tënë ti aTémoin ti Jéhovah so asara ye alingbi na commandement ti Jésus ti fa tënë nga ti sara adisciple, ka ngbanga ti nyen la Jéhovah atene ni yeke pusu ala yongoro? (Ézéch. 33:7-9; Mat. 28:19, 20). A yeke polele, Jéhovah ayeke pusu pëpe awakua ti lo so ayeke be-ta-zo yongoro, me lo yeke pusu yongoro mbeni ye wala mbeni zo so ake azo ti lo.

⁶ Use ni, gbu li na ndö ti tënë so ayeke na Joël 2:25. Ge, Jéhovah atene: “Mbi yeke kanga dû ti ye so asi na ala na yâ ti angu mingi so na yâ ni, agbadora so ayeke huru hurungo, ala so ayeke hara harango, ala so ayeke te ye mingi nga na ala so ayeke te aye kue ate alê ti kobe ti ala. Ala yeke gbâ ti aturugu ti mbi so mbi tokua ala lani na popo ti ala.” Bâ so Jéhovah atene ni yeke “kanga dû ti ye” so agbadora so asara. Tongana agbadora ni aye ti sara tënë ti awafango tënë ti Royaume, ka ngbanga ti nyen la a tene tënë so ala fa asara si azo abâ pasi? Ye oko, tënë so ayeke sö fini ti azo nga alingbi ti pusu mbeni zo ti sioni ti zia lege ti sioni ti lo (Ézéch. 33:8, 19). So ayeke mbeni nzoni ye mingi ndali ti ala.

7. Na Joël 2:28, 29, tongana nyen la tënë “na pekoni” amû maboko na e ti comprendre mbeni ye dä?

⁷ Diko Joël 2:28, 29. Ota raison ni ayeke na ndö ti molongo so aye ni asi na ni na yâ ti prophétie ni. Eskê mo bâ so Jéhovah atene: “Na pekoni, mbi yeke tuku yingo ti mbi”, so ti tene na peko ti so agbadora ni ahunzi kua so ala yeke na ni ti sara? Tongana agbadora ni ayeke awafango tënë ti Royaume ti Nzapa, ka ngbanga ti nyen la na peko ti so ala hunzi fango tënë ti ala awe la Jéhovah atuku yingo ti lo na ndö ti ala? Ti tâ tënë ni, sân mungo maboko ti yingo vulu ti Nzapa so ayeke ngangu mingi, ala lingbi lâ oko ape ti ngbâ ti fa tënë na yâ ti angu mingi so atâa so a kanga lege na ala wala même na kua ti ala.

8. Agbadora so a sara tënë ti ala na Apocalypse 9:1-11 aye ti sara tënë ti azo wa? (Bâ foto ti couverture ni.)

⁸ Diko Apocalypse 9:1-11. Fadeso, zia e bâ osio raison ni. Ye so apusu e ândö ti tene so gbâ ti agbadora so Joël asara tënë ti ala aye ti sara tënë ti kua ti e ti fango tënë ayeke mara ti prophétie ni so ayeke na mbeti ti Apocalypse. Prophétie so ayeke na Apocalypse asara tënë  ti gbâ ti agbadora so ayeke na face ti zo nga “mbeni ye tongana couronne ti lor” ayeke na ndö ti li ti ala (Apoc. 9:7). Ala sara pasi na “azo [awato ti Nzapa] so ayeke na nzoroko ti Nzapa na ndö ti lê ti ala pëpe” na yâ ti nze oku, lango so mbeni gbadora ayeke ngbâ na fini (Apoc. 9:4, 5). Na bango ni, a ye ti sara tënë ti awakua ti Jéhovah so lo soro ala ti gue na yayu. Na mbeto ape ala fa tënë ti ngbanga ti Nzapa na ndö ti sioni dunia so, ye so asara si azo so amû mbage ti dunia ni ayeke nzoni oko ape.

9. Akota kangbi wa la ayeke na popo ti agbadora so Joël abâ na ati so Jean asara tënë ni?

⁹ Tâ tënë, ambeni ye ague oko na yâ ti prophétie so ayeke na Apocalypse nga na ti so ayeke na Joël. Ye oko, akota kangbi ayeke na popo ni. Gbu li na ndö ti ye so: Na yâ ti prophétie ti Joël, agbadora ni afuti akugbe (Joël 1:4, 6, 7). Na yâ ti vision ti Jean, “a tene na [agbadora ni] ti sara sioni na ngonda pëpe”. (Apoc. 9:4). Agbadora so Joël abâ alondo lani na mbage ti nord (Joël 2:20). Ati so Jean abâ alondo na yâ ti kota dû so alï mingi (Apoc. 9:2, 3). Jéhovah apusu yongoro agbadora so Joël asara tënë ti ala. Na Apocalypse, Jéhovah apusu agbadora ni yongoro ape me lo mû lege na ala ti hunzi kua ti ala. Mbeni ye oko afa ape so ala nzere pëpe na lê ti lo.—Bâ encadré “ Aprophétie na ndö ti agbadora: Ambeni ye ni ague oko me kangbi ayeke dä.”

10. Fa mbeni tapande ti Bible so afa so agbadora so Joël asara tënë ni nga na ati Jean aye ti sara tënë ti aye nde nde.

 ¹⁰ Akota kangbi so ayeke na popo ti aprophétie use so amû maboko na e ti tene so kamba ayeke na popo ti aprophétie so ape. Eskê e tene so agbadora so Joël asara tënë ni ayeke pëpe amême gbadora so ayeke na mbeti ti Apocalypse? En. Na yâ ti Bible, na ambeni ngoi mbeni ye oko alingbi ti sara tënë ti mbeni ye nde tongana a sara kua na ni na mbeni lege nde. Na tapande, na Apocalypse 5:5, a iri Jésus “bamara so ayeke ti mara ti Juda,” me na 1 Pierre 5:8 a tene Zabolo ayeke tongana “mbeni bamara so ayeke toto”. Na lege ti aye osio so e londo ti bâ, e bâ so e bezoin mbeni fini fango nda ti ye na ndö ti prophétie so. Fini fango nda ti ye ni alingbi ti duti so wa?

11. Atënë wa la ayeke na Joël 1:6 nga na 2:1, 8, 11 so amû maboko na e ti hinga azo so agbadora ni aye ti sara tënë ti ala?

¹¹ So e gbu li nzoni na ndö ti aversê ti yâ ti prophétie ti Joël kue, e bâ so prophète ni ayeke sara lani tënë ti bira ti aturugu (Joël 1:6; 2:1, 8, 11). Jéhovah atene so lo yeke sara kua na “gbâ ti aturugu” (aturugu ti Babylone) ti punir azo ti Israël so amä yanga ape (Joël 2:25). A yeke na lege ni so a iri aturugu so alï na ngangu na Israël “azo ti mbage ti nord” ndali ti so azo ti Babylone ni ayeke londo na mbage ti nord ti ga ti lï na ngangu na Israël (Joël 2:20). A haka aturugu so na gbâ ti agbadora so aleke terê ti ala nzoni. Joël atene na ndö ti ala, atene: “[Turugu] oko oko ayeke gue gï guengo na devant ti lo . . . Ala lï hio na yâ ti gbata ni, ala mû loro na ndö ti gbagba ni. Ala monté na terê ti amur ti da, ala lï na lê ti afenêtre tongana zo ti nzi.” (Joël 2:8, 9). Mo lingbi ti bâ ni na yâ ti li ti mo? Aturugu ni ayeke na ndo kue. Mbeni ndo ti tene zo ahonde terê ti lo dä ayeke dä ape. Mbeni zo oko alingbi ti kpe épée ti aturugu ti Babylone ape.

12. Tongana nyen la prophétie ti Joël na ndö ti agbadora aga tâ tënë?

¹² Legeoko tongana agbadora, aturugu ti Babylone (wala, azo ti Chaldée) alï na ngangu na Jérusalem na ngu 607 kozo na ngoi ti e. Bible atene: “Gbia ti azo ti Chaldée [afâ] amaseka ti ala ti koli na épée . . . . Maseka-koli wala maseka-wali, mbakoro wala wazin, lo bâ mawa ti zo oko pëpe. Nzapa azia ye kue na maboko ti gbia ni. Lo gbi da ti tâ Nzapa, lo kungbi gbagba ti Jérusalem, lo gbi angangu tour kue nga lo futi aye kue so ayeke aye ti nginza.” (2 Chron. 36:17, 19). Tongana aturugu ti Babylone ni ahunzi ti mû kodro ni awe, azo ayeke tene gï atene: “A yeke mbeni désert so zo wala nyama ayeke na yâ ni pëpe, na a mû na azo ti Chaldée awe.”—Jér. 32:43.

13. Fa ye so prophétie ti Jérémie 16:16, 18 aye ti tene.

¹³ Ngu 200 tongaso na peko ti prophétie ti Joël, Jéhovah asara kua na Jérémie ti tene mbeni prophétie na ndö ti bira so. Lo tene so aturugu ni ayeke gi nzoni peko ti azo ti Israël so asara asioni ye nga ala yeke gbu ala kue. “Jéhovah atene: ‘Bâ, mbi yeke tokua ti tene a iri gbâ ti azo ti gingo susu si ala ga, ala yeke gi azo so tongana ti so ala yeke gi na asusu. Na pekoni, mbi yeke tokua ti tene a iri gbâ ti azo ti gingo nyama si ala ga, na ala yeke gi azo so tongana ti so ala yeke gi na anyama na ndö ti ahoto kue, na ndö ti akete hoto kue nga na yâ ti adû ti atênë. . . . mbi yeke kiri na ala peko ti aye ti sioni nga na asiokpari kue so ala sara.’” Atâa akota ngu wala agbako alingbi pëpe ti honde azo ti Israël so ake ti changé bê ti ala.—Jér. 16:16, 18.

14. Lawa la Joël 2:28, 29 aga tâ tënë?

¹⁴ Mbeni nzoni tënë ayeke na yâ ti prophétie ti Joël, lo tene so a yeke kiri na azo ti Israël na kodro ti ala. Aye ayeke kiri ti maï na yâ ti kodro ni (Joël 2:23-26). Tongaso, a si na mbeni ngoi kobe ti yingo ayeke ga ande gbani gbani. Jéhovah atene: “Mbi yeke tuku yingo ti mbi na ndö ti mara ti azo nde nde kue, na amolenge ti ala ti koli na ti wali ayeke tene prophétie. . . . Même angbâa ti mbi ti koli na ti wali, mbi yeke tuku yingo ti mbi na ndö ti ala.” (Joël 2:28, 29). Nzapa atuku lani pëpe yingo ti lo na ndö ti azo ti Israël hio na peko ti so ala londo na Babylone ala kiri na kodro ti ala. Me angu ngbangbo mingi na pekoni la lo sara ni na Pentecôte ti ngu 33. E hinga ni tongana nyen?

15. Ti gue oko na Kusala 2:16, 17, changement wa la Pierre asara lani na yâ ti tënë so ayeke na Joël 2:28? Changement ni so afa nyen?

¹⁵ Yingo ti Nzapa apusu bazengele Pierre ti sara kua na Joël 2:28, 29 ti sara tënë ti mbeni kpengba ye so asi lani na lango ti Pentecôte. Na ngbonga gumbaya tongaso ti ndapre, na lege ti miracle Nzapa atuku yingo vulu ti lo na ndö ti azo na yingo ni apusu azo ni ti komanse ti sara tënë “na ndö ti apendere ye so Nzapa asara.” (Kus. 2:11). Yingo apusu Pierre ti sara kua na mbeni tënë so ayeke nde kete na ngoi so lo yeke fa peko ti prophétie ti Joël. Mo bâ changement so lo sara na yâ ti tënë ni? (Diko Kusala 2:16, 17.) Ahon ti komanse fango peko ti tënë ni na tënë “na pekoni,” Pierre atene: “Na lâ ti nda ni.” Ge, Pierre ayeke sara tënë ti ngoi so aga kete kozo ti tene a futi Jérusalem nga na temple ni kue. Na ngoi ni so, Nzapa ayeke tuku yingo ti lo “na ndö ti mara ti azo nde nde kue”. Ye so afa so ngoi ahon lani mingi kozo ti tene prophétie ti Joël aga tâ tënë.

16. Kua ti nyen la yingo vulu asara na ndö ti kua ti fango tënë na ngoi ti akozo Chrétien? Ti laso a yeke tongana nyen?

 ¹⁶ Na peko ti so Nzapa atuku yingo ti lo na ndö ti akozo Chrétien, ala komanse kua ti fango tënë so na pekoni ayeke mû yâ ti dunia kue. Na ngoi so bazengele Paul asû lettre ti lo na aColossien na ngu 61 tongaso, lo tene so a fa nzoni tënë “na création kue so ayeke na gbe ti yayu”. (aCol. 1:23). Tongana Paul asara tënë ti “création kue” lo ye ti sara tënë ti ambage ti dunia so lo na amba ti lo avoyagé dä. Na mungo maboko ti ngangu yingo vulu ti Jéhovah, kua ti fango tënë amû ndo mingi na ngoi ti e, a si “juska na anda ti sese.”—Kus. 13:47; bâ encadré “ Mbi yeke tuku yingo ti mbi.”

17. Tongana nyen la fason so e mä na yâ ti prophétie ti Joël na ndö ti agbadora achangé?

¹⁷ Changement ni ayeke so wa? Fadeso e mä yâ ti prophétie so ayeke na Joël 2:7-9 nzoni mingi. Na nduru tënë, aversê so aye pëpe ti sara tënë ti kua ti fango tënë so e yapu na ni, me aye ti sara tënë ti aturugu ti Babylone so alï na ngangu na Jérusalem na ngu 607 kozo na ngoi ti e.

18. Na ndö ti awakua ti Jéhovah, nyen la achangé ape?

¹⁸ Nyen la achangé ape? Awakua ti Jéhovah angbâ ti fa nzoni tënë na ndo kue, ala sara kua na akode kue ti sara ni (Mat. 24:14). Kangango lege ti mbeni gouvernement alingbi pëpe ti kanga lege na e ti sara ye alingbi na yanga so a mû na e ti fa tënë. So Jéhovah asara tufa na ndö ti e, e sara kua ni mingi ahon ti kozo, e yeke fa nzoni tënë ti Royaume na mbeto ape! E sara terê ti e kete e ngbâ ti bâ ndo na mbage ti Jéhovah ti fa lege na e ti mä yâ ti aprophétie ti Bible, e yeke na confiance so tongana ngoi ni alingbi, lo yeke fa lege ande na e “na yâ ti tâ tënë kue”. —Jean 16:13.