1. Lupua Russell pamo ni benakue baali babombia nzila ki ya kusambilila, kabili juu ya ki ezio yaali nzila yaweeme?

TEPASYAPITILE miaka ikilile pa mia imo (100), ntangu Lupua Charles Taze Russell pamo ni benakue, kikundi kiniini kya basambi bange ba Mulandu Wakue Leeza, baatendeke kusaakaana pamo. Baali batonene kumona kine kunti basambilila beelia bili byasambilizia Bibilia kakiine palwakue Yehova Leeza, Yesu Kristu, vili vyaaluka muntu kine wafua, ni kilubula mulandu. Nzila yabo ya kusambilila yaali yaleengele. Umo, waali waleeta kiipuzio, kisia kikundi kyonse kyaali kyatoosia kila lileembo lipateene ni lyasi. Kupuako, baali baleemba bupinguzi bwa beelia bibafuma basambilila. Kupitila mpaalo yakue Yehova, babo balalume Bakristu ba kisinka bavumbuile bisinka bingi bya mana bya Bibilia bituli mukusekelela enu nsiku.

2. Ni kiki kili kyalengia musita kampanda kupingula ovio musita utuli twaikwinda kunvua bukabika buli mu Bibilia?

² Inzi, babo basambi ba Bibilia te baakokwele kwinika nangue kikolele saana kumana bukabika bwa mu Bibilia kuliko kumana mafunde a musinzi a Bibilia. Juu ya ki kikolele? Kintu kimo ni keeki, lingi bukabika buli bwamanika buino musita ubuli mukuya bwafikiliziiwa ao kisia kufikiliziiwa. Inzi, kuli ni nsaambu inge. Eevi tumane buino bukabika, tupalile kumana milandu itendekele ku muulu ni elia ili kwinsina kwa bobo bukabika. Kine twatonta maano ku kintu kimosie mu bukabika ni kupuululamo binge, kunti twapingula ovio. Kine twatontonkania, kimonekele i vikili ni palua bukabika buli mu kitabu kya Yoeli. Kansi, twimbulule kabili bobo bukabika ni kulondolola juu ya ki kipalile kupilibula nzila yeetu ya kumana.

3-4. Kufikiila loonu, tuli twalondolola siani bukabika buli mu Yoeli 2:7-9?

 ³ Soma Yoeli 2:7-9. Yoeli waalandile ntaanzi nangue kimina kya baluzie kyakenoona kyalo kya Israeli. Paantu bili ni meeno ni lumuma nga lwa nkalamu, beebi biisi bikazule, byakaba kulia kubalua kakusi kabyakaba kumona! (Yoeli 1:4, 6) Mu miaka ingi yakipita, twakiba twabombia bobo bukabika mu nzila ya mufuano, twapalania ni nzila ya kwipeela kwa bantu bakue Yehova mu miilo ya kusimikila, bapaleene ni mulongo wa baluzie usiviinda kwimikua. Twakiba twamanine nangue eezi miilo ili ni buviinde bwa kwinoona “kyalo,” ao bantu bali batungululua na bantunguluzi ba ma diini. *

⁴ Bobo kunti bwamoneka kuya bwali bulondolozi bwa kisinka kine twasomasie Yoeli 2:7-9. Inzi, kine twatontonkania vilandile bukabika bonse, tuli kumona nangue tupalile kwalulula namuna yeetu ya kunvua. Loonu, ale tumone nsaambu ina ilangiliile juu ya ki kipalile kwalulula.

5-6. Tuli kwipuzia kiipuzio ki kine twasoma lileembo lya (a) Yoeli 2:20? (b) Yoeli 2:25?

⁵ Ntaanzi ya byonse, mona bulayo bwakue Yehova palua kimina kya baluzie: “Nakaba kumukumbila kule mwikala muzi wa ku nkungua [baluzie] kufuma kuli weewe.” (Yoeli 2:20) Kine twalanda nangue baluzie i Bakasininkizia Bakue Yehova bali mukukindika malaizio akue Yesu a kusimikila ni kukita basambi, juu ya ki Yehova walaya kubakumbila kule? (Ezek. 33:7-9; Mat. 28:19, 20) Kakiine Yehova ali mukukumbila kule, apana babombi bakue ba kisinka, inzi kintu ao bantu bali mukubakyuzia bantu bakue.

⁶ Nsaambu ya bubili ni eezi, tontonkania palua beelia bileembelue mu kitabu kya Yoeli 2:25. Mu leelio lileembo, Yehova walanda eevi: “Nakaba kumilubuila beelia byakiliiwa mu miaka ingi na mulongo wa luzie, luzie lusili na mapaapi, luzie luli lwalia saana, kabili luzie luli lwazakila, libumba lyane lya balukale linakituma pakati keenu.” Mona nangue Yehova walaya ‘kulubula’ beelia byakiinoonua na baluzie. Kine baluzie i bantu bakue Yehova bali basimikila, eba, keekio te kilangilila nangue mpunda ibali basimikila ili yainoona? Kulanda kisinka, ezio mpunda ya bukose, ili yabalengia bantu babiipile balapile. (Ezek. 33:8, 19) Ezio ni mpaalo ikata kakiine kuli beene!

7. Milandu “kisia paapo,” ili mu lileembo lya Yoeli 2:28, 29, yatukwasia kumana ki?

⁷ Soma Yoeli 2:28, 29. Mona nsaambu ya butatu: vikoonkeene kukitika kwa tuntu mu bobo bukabika. Eba, wamona vilandile Yehova? Alandile eevi: “Kisia paapo nakaba kumiina mupasi wane”; ni keekio kyakitika kisia baluzie kupua miilo yabo. Kine baluzie i bakasimika ba Bukolo Bwakue Leeza, juu ya ki Yehova wamiina mupasi wakue pali beene kisia kupua miilo yabo ya kusininkizia? Kisinka ni keeki, bila buviinde bwa mupasi utakatiifu wakue Leeza, nga te baviindile ata kaniini kutwalilila kusimikila mu miaka ingi, musita wa maavia ni musita ubali bakaniiwa miilo yabo.

8. Ni baani bapalaniiziwe na baluzie bazimbuilue mu Nfyulo 9:1-11? (Mona foto ili ku ntendeko ya kazeeti.)

⁸ Soma Nfyulo 9:1-11. Loonu, ale tumone nsaambu ya buna. Mu musita wakipita, twakiba twalanda nangue kimina kya baluzie kilondolwelue mu kitabu kya Yoeli, kilangiliile miilo ya kusimikila paantu kipaleene ni bukabika buli bwasaangua mu kitabu kya Nfyulo. Bobu bukabika buli bwalondolola  mulongo wa baluzie bali ni nkebu nga ya bantu, kabili ku mitue yabo kuli bintu ‘bili nga ngala ya oro.’ (Nfy. 9:7) Ozo mulongo wa baluzie wabakanda “bantu [balwani bakue Leeza] basili na kalangi kakua Leeza pa mpala yabo” mu kipindi kya miezi isaano, nsiku ilingiliile ya bukose bwa luzie. (Nfy. 9:4, 5) Ipalile keekio kilondoluele babombi bakue Yehova babiikilue mafuta. Bali mukupunda bakinkimeene nangue Leeza wakaba kwinoona keeno kyalo kibiipile, ni keekio kyalengia baalia bonse bakwatiliile kyalo bakisue saana.

9. Baluzie baamwene Yoeli bapuseene siani ni baalia baalondoluele Yoane?

⁹ Kakiine, kuli bintu bipateene mu bukabika buli mu kitabu kya Nfyulo ni bolia buli mu kitabu kya Yoeli. Anzia evio, kuli bupusano bukata. Mona, mu bukabika bwakue Yoeli, baluzie bainoona bikusi ni bimuti. (Yoeli 1:4, 6, 7) Mu kimonua kyakue Yoane, baluzie ‘balandilue te kunti benoone bikusi bya pa kyalo.’ (Nfy. 9:4) Baluzie baamwene Yoeli, baali bafuma ku nkungua (Nord). (Yoeli 2:20) Baalia baamwene Yoane, baafumine mu abiso. (Nfy. 9:2, 3) Baalia baluzie baalondoluele Yoeli bakumbilua kule. Mu Nfyulo, baluzie te bakumbiilue kule, inzi balekelelua bapue miilo yabo. Mu Bibilia te muli busininkizio bulangiliile nangue te betabiilue na Yehova.​—Mona kisanduku “Bukabika Palua Baluzie​—Bupaleene Inzi Bwapuseene.”

10. Mana ya baluzie balondolwelue na Yoeli kunti yapusana ni ya baluzie balandilue na Yoane. Leeta mifuano ya Maleembo ilangiliile kaako.

 ¹⁰ Bupusano bukata bulipo pakati ka bobu bukabika bubili bwatulengia kupingula nangue te bupateene. Eba, manake twalanda nangue baluzie baalondolwelue na Yoeli te bamo ni baluzie bazimbuilue mu kitabu kya Nfyulo? Een, i evio. Musita kampanda mu Bibilia, kimpalania kili kyasaangua ni mana inge kine kyabombiiwa mu nzila inge. Kwa mufuano, mu Nfyulo 5:5, Yesu wakuutua “Nkalamu wa mu mukowa wa Bayuda,” inzi mu 1 Petro 5:8, Kibanda ali walondololua kuya waali “nkalamu alimukubuluma.” Kukoonkana ni elia nsaambu ina itwalondololanga, twamona nangue tupalile kukeba bulondolozi bunge bwa bukabika buli mu kitabu kya Yoeli. Eba, ni bulondolozi bwa siani?

11. Ni bintu ki bilandilue mu Yoeli 1:6 ni 2:1, 8, 11 byatukwasia kubamana babo baluzie?

¹¹ Kine twatoosia saana milongo inge ili mu bukabika bwa kitabu kya Yoeli, twamona nangue kabika waali walandila palua kubotokela kwa balukale. (Yoeli 1:6; 2:1, 8, 11) Yehova waalandile nangue wakabombia “kisepe kikata kya balukale” (balukale ba ku Babiloni) eevi kubalapizia Baisraeli basiizi kunakila. (Yoeli 2:25) Balukale bali babotokela, bali ni nsaambu ya kukuutua nangue “muikala muzi wa ku nkungua,” paantu Bababiloni baafumine ku nkungua baiza kwinoona Baisraeli. (Yoeli 2:20) Babo balukale bapalaniiwa na mulongo wa baluzie beteaniizie buino. Palua babo baluzie, Yoeli walanda eevi: “Kila umo [lukale] waya mu nzila yakue. . . . Baingila lubilo mu muzi, bakunduka pa muulu kibumba. Bapiluka pa muulu masesi, baingilila pa madirisia nga kabooko.” (Yoeli 2:8, 9) Eba, kunti wamona mu maano vikyali? Balukale bakumeene nkeende yonse. Te kuli ata pa kufyama. Te kuli muntu ali kupusuka ku kipanga kya Bababiloni!

12. Bukabika bwa baluzie buli mu kitabu kya Yoeli bwafikiliziiziwe siani?

¹² Nga evelia baluzie, Bababiloni (ao, Bakaldayo) baainoonene Yerusalemu mu 607 Yesu tanavyalue. Bibilia yalanda eevi: “Likolo wa Bakaldayo, waipaile balumendo babo na kipanga . . . , taaunvuiliile nkumbu mulumendo ao mukaziana asuungile kisungu, mukote ao mutope. Leeza waabiikile kila kantu mu minue yakue. Waziziizie nsesi yakue Leeza wa kisinka, kutuuta kibumba kya Yerusalemu, kuzizia ma lupungu onse alumine ni kwinoona kila kintu kya mutengo.” (2 Mil Nsi. 36:17, 19) Musita Bababiloni lubapuile kwinoona kyalo, bantu balandilesie eevi: ‘Ni kyalo kisiliimo muntu ao nama, kabili kyakisyala mu maboko a Bakaldayo.’​—Yer. 32:43.

13. Londolola mana ya lileembo lya Yeremia 16:16, 18.

¹³ Miaka mia ibili (200) eevi kisia bobo bukabika bwakue Yoeli, Yehova wamubombiizie kabika Yeremia eevi alande kintu kinge palua kooko kubotokela. Waalandile nangue baalia bakuiza kwinoona bakaba kukeba bapoozeleko maano Baisraeli bali bakita bibiipile ni kubakwata bonse. “‘Loonu natuma balobi bengi,’ i vyalanda Yehova, ‘kabili bakaba kubaloba. Kisia paapo nakaba kutuma bakumbi bengi, kabili bakaba kubakumba mu kila lupili ni kila kapili kabili ni mu milale ya mabue. . . . Nakaba kubalipa kukoonkana ni kilubo kyabo ni lizaambi lyabo.’” Lyezi aosie miitu te byaanziizie ata kaniini Baisraeli basiizi kulapila bakwatue na Bababiloni bali bainoona.​—Yer. 16:16, 18.

14. Lileembo lya Yoeli 2:28, 29 lyafikiliziiziwe musita ki?

¹⁴ Yoeli ali ni mpunda iweeme ya kulanda.  Kyalo kyakaba kuseeka kabili mazabo. (Yoeli 2:23-26) Mu musita kampanda uli waiza, byakulia bingi bya kimupasi byakatendeka kumoneka. Yehova walanda eevi: “Nakaba kumiina mupasi wane pa kila musango wa mubili, kabili baana benu balalume ni banakazi bakafumia bukabika . . . Kabili atasie pa bazia bane balalume ni banakazi nakaba kumiinapo mupasi wane.” (Yoeli 2:28, 29) Kooku kumiinua kwa mupasi wakue Leeza te kwakitikile kisia Baisraeli kubueziiwa kwabo kufuma ku Babiloni. Inzi, kooko kumiinua kwa mupasi kwakitikile ma mia engi a miaka kisia paapo, mu Pentekoste muaka wa 33 Yesu wasyavyelue. Eba, twamana siani?

15. Kukoonkana ni lileembo lya Miilo 2:16, 17, Petro waalandile milandu ki yakwasia kunvua buino lileembo lya Yoeli 2:28, kabili keekio kyalangilila ki?

¹⁵ Kupitila mupasi utakatiifu, mutumua Petro waabombiizie lileembo lya Yoeli 2:28, 29 ku kintu kyakitikile mu bobo busiku bwa Pentekoste. Mu nsa ya 9:00 eevi lukele-keele, mupasi utakatiifu wamiininue mu nzila ya kupapia. Ozo mupasi, wabakwasiizie baalia baupokeleele batendeke kulanda “palua bintu bikata byakue Leeza.” (Miilo 2:11) Kupitila mupasi, Petro waabombiizie milandu yapuseeneko musita lwazimbuile milandu ya bukabika bwakue Yoeli. Eba, wamona Petro vyaalulwilepo? (Soma Miilo 2:16, 17.) Paali pa kutendekezia kuzimbula bukabika na milandu “kisia paapo,” Petro walanda eevi: “Kabili mu nsiku ya mpeleezio”​—i kulanda nangue nsiku ya mpeleezio ya mpaangilo ya tuntu ya Bayuda​—mupasi wakue Leeza wakamiinua “pa kila musango wa mubili.” Keekio kyalangilila nangue musita uleepele wapitile ntaanzi ya kufikiliziiwa kwa bukabika bwakue Yoeli.

16. Mupasi wakue Leeza waakwasiizie siani miilo ya kusimikila mu miaka mia (100) ya ku ntendeko, ale leenu uli wakwasia siani?

¹⁶ Mu miaka mia (100) ya ku ntendeko, miilo  ya kusimikila yatendekele kuya ku ntaanzi mu nzila ikata saana kisia kumiinua kwa mupasi utakatiifu wakue Leeza. Musita mutumua Paulo lwaleembele mukanda wakue ku Bakolosai mu muaka wa makumi sita na kamo (61) eevi Yesu wasyavyelue, walondoluele nangue mpunda yaafikile mpaka kule saana, i kulanda nangue yasimikiilue “mu bibumbua byonse pensina muulu.” (Bakol. 1:23) Mu nsiku yakue Paulo, milandu “bibumbua byonse” yaali yamanikile nangue ni kyalo kyaali kyaendelamo Paulo ni bantu bange. Kupitila kukwasiiwa na mupasi utakatiifu wakue Yehova uli ni buviinde, miilo ya kusimikila yakila kusalanghana enu nsiku​—“mpaka ku mpela ya kyalo”!​—Miilo 13:47; mona kisanduku “ Nakaba Kumiina Mupasi Wane.”

17. Kunvua kwetu kwa bukabika buli mu kitabu kya Yoeli palua baluzie kwakyaluluka siani?

¹⁷ Ni kiki kyakyaluluka? Loonu, twamana buino saana bukabika buli mu Yoeli 2:7-9. Kakiine, eezi milongo, te ili mukulandila palua miilo yeetu ya kusimikila kwa mute, inzi miilo ya balukale Bababiloni baainoonene muzi wa Yerusalemu mu muaka wa mia sita ni saba (607) Yesu tanavyalue.

18. Ni kiki kisyakyaluluka palua bantu bakue Yehova?

¹⁸ Ni kiki kisyakyaluluka? Bantu bakue Yehova batwaliliile kusimikila mpunda iweeme mu nkeende yonse, bali mukubombia bufundi bonse eevi baviinde kusimikila. (Mat. 24:14) Kukaniiwa na buteeko mu nzila yonse tekuviinda kutwanzia kubomba miilo yeetu itupeelue ya kusimikila. Kabili, kupitila mpaalo yakue Yehova, tuli mukubomba saana kupita musita unge onse, twasimikila twakinkimeene mpunda iweeme ya Bukolo! Tutwaliliile kumuketekela Yehova twaikefiizie eevi atutungulule kunvua bukabika, twaswapiile nangue pa musita upalile, wakaba kututungulula “mu kisinka kyonse”!​—Yoane 16:13.