Julani

Lutani pa vo ve mukati

NKHANI YAKUSAMBIRA YA NAMBALA 14

Asilikali wo Anguyukiya Kutuliya Kunkhondi!

Asilikali wo Anguyukiya Kutuliya Kunkhondi!

“Mtundu wakwere kucharu changu.”—​YOELE 1:6.

SUMU 95 Ukweru Uŵaliyaŵaliya

VO TISAMBIRENGI MU NKHANI IYI *

1. Kumbi Mubali Russell ndi anyaki agwiriskiyanga ntchitu nthowa wuli pakusambira Bayibolu, ndipu ntchifukwa wuli yeniyi yenga nthowa yamampha?

VYAKA vakujumpha 100 vo vajumpha, Mubali C. T. Russell ndi ŵanthu anyaki amanavi wo asambiranga Mazu ngaku Chiuta, angwamba kukumana pamoza. Yiwu akhumbanga kuvwisa vo Bayibolu lisambiza vakukwaskana ndi Yehova Chiuta, Yesu Khristu, vo vichitika asani munthu wafwa ndipuso sembi. Abali yaŵa agwiriskiyanga ntchitu nthowa yipusu pakusambira. Munthu yumoza wafumbanga fumbu ndipu wosi pamoza asandanga lemba lelosi lo likoliyana ndi nkhani yo munthu wafumba. Pakumaliya alembanga vo asaniya. Yehova wanguwovya Akhristu akugomezgeka ŵenaŵa kuvwisa fundu zinandi zauneneska zo teche kuzigomezga mpaka msanawale.

2. Kumbi ntchinthu wuli cho chingachitiska kuti nyengu zinyaki tileki kuwuvwisa umampha uchimi wa mu Bayibolu?

2 Kweni pati pajumpha nyengu yimanavi, abali yaŵa anguziŵa kuti kuvwisa vo uchimi ung’anamuwa nkhwakusuzga ukongwa kuphara kuvwisa vo Bayibolu lisambiza pa nkhani yinyaki. Chifukwa wuli? Chifukwa chimoza ntchakuti mauchimi nga mu Bayibolu kanandi titingavwisa umampha asani ngafiskika kali pamwenga asani nge mukati mwakufiskika. Kweni pe so chifukwa chinyaki. Kuti uchimi tiwuvwisi umampha, tikhumbika kuŵanaŵaniya nkhani yosi. Asani tingaŵanaŵaniya chigaŵa chimoza cha uchimi ndi kusulaku ŵaka vigaŵa vinyaki, tingagomezga vaboza. Viwoneka kuti venivi ndivu vinguchitika ndi uchimi unyaki wo we mubuku la Yoele. Tiyeni tikambiskani so uchimi uwu kuti tiwoni vifukwa vo tikhumbikiya kusintha mo tivwiya pasonu panu.

3-4. Kumbi kali takambanga kuti uchimi wa pa Yoele 2:7-9 ukamba vaka yani?

3 Ŵerengani Yoele 2:7-9. Yoele wangukambiya limu kuti azombi azamunanga charu cha Isirayeli. Azombi yaŵa ŵenga ndi minyu ndi vibwanyu nge va nkharamu ndipu angurya vakume vosi mucharu! (Yoele 1:4, 6) Kwa vyaka vinandi, takambanga kuti uchimi uwu ukonkhoska mo Akaboni aku Yehova achitiya ntchitu yawu yakupharazga. Yiwu aleka cha kupharazga nge gulu la azombi lo likanizgika cha. Taŵanaŵananga kuti ntchitu iyi yipweteka “charu” pamwenga kuti ŵanthu wo alongozgeka ndi alongozgi a visopa. *

4 Asani tingatore vo tiŵerenga pa Yoele 2:7-9, mbwenu vo takonkhoska pachanya yapa vauneneska. Kweni asani tingaŵanaŵaniya nkhani yosi, tiwonengi kuti tikhumbika kusintha mo tivwiya uchimi uwu. Tiyeni tikambiskani vifukwa vinayi vo tikambiya viyo.

VIFUKWA VINAYI VO TIKHUMBIKIYA KUSINTHA

5-6. Kumbi tingajifumba fumbu wuli asani taŵerenga (a) Yoele 2:20? (b) Yoele 2:25?

5 Chakwamba, wonani vo Yehova wangukamba vakukwaskana ndi azombi. Iyu wanguti: “Munthu [azombi] wa kunkhondi, ndazakumudikisiya kutali ndi yimwi.” (Yoele 2:20) Asani azombi amiya Akaboni aku Yehova po avwiya dangu laku Yesu lakupharazga ndi kusambiza ŵanthu kuti aŵi akusambira, ntchifukwa wuli Yehova wangukamba kuti wazakuŵadikisiya kutali? (Ezeki. 33:7-9; Mate. 28:19, 20) Yehova wangaŵadikisiya kutali cha ateŵeti ŵaki akugomezgeka, kweni chinthu pamwenga munthu munyaki yo walimbana ndi ŵanthu ŵaki.

6 Chachiŵi, wonani vo lemba la Yoele 2:25 likamba. Pa lemba ili Yehova wangukamba kuti: “Ndazakukuweziyanipu mbewu zinu mwakukoliyana ndi vyaka vo zinguryika ndi chigulu cha azombi, azombi ambula mapapa, azombi anja kweniso azombi akusakaza, asilikali ŵangu anandi wo ndingutuma pakati pinu.” Wonani kuti Yehova wangulayizga kuti ‘wazamuweziyapu’ vo azombi angunanga. Asani azombi amiya apharazgi a Ufumu, mbwenu vesi ili ling’anamuwa kuti uthenga wo apharazga unanga vinthu. Kweni uthenga uwu utaska ŵanthu ndipu ungachitiska kuti ŵanthu aheni alapi. (Ezeki. 33:8, 19) Uku kungaŵa kunanga vinthu cha!

7. Kumbi mazu ngakuti “pavuli paki” ngo nge pa Yoele 2:28, 29, ngatitiwovya kuvwisanji?

7 Ŵerengani Yoele 2:28, 29. Chifukwa chachitatu ndi ndondomeku ya mo vinthu vo vikonkhoskeka mu uchimi uwu vinguchitikiya. Wonani kuti pa vesi 28, Yehova wangukamba kuti: “Pavuli paki, ndazamupunguliya mzimu wangu.” Venivi ving’anamuwa kuti Yehova wangupunguwa mzimu waki pavuli pakuti azombi amaliza ntchitu yo angupaskika. Asani azombi mbapharazgi a Ufumu, ntchifukwa wuli Yehova waŵapunguliyengi mzimu waki pavuli pakuti amaliza ntchitu yakupharazga? Uneneska ngwakuti, kwambula mzimu waku Chiuta yiwu angalutirizga cha kupharazga kwa vyaka vinandi chinanga kuti asuskika pamwenga kukanizgika ndi boma.

Mubali J. F. Rutherford kweniso abali anyaki akusankhika apharazga mwachiganga kuti Chiuta wazamuyeruzga mugonezi uheni uwu (Wonani ndimi 8)

8. Kumbi azombi wo akambika pa Chivumbuzi 9:1-11, amiya ayani? (Wonani chithuzi cho che pachikonkhombi.)

8 Ŵerengani Chivumbuzi 9:1-11. Sonu tiyeni tiwoni chifukwa chachinayi. Kali tagomezganga kuti azombi wo akonkhoskeka mu buku laku Yoele amiya ntchitu yakupharazga yo tichita. Tagomezganga viyo chifukwa cha uchimi wakuyanana waka wo we mu buku la Chivumbuzi. Uchimi uwu ukonkhoska va azombi wo visku vawu vawonekanga nge visku va ŵanthu ndipuso pamitu yawu penga tinthu ‘takuwoneka nge tivisoti tagolidi.’ (Chivu. 9:7) Azombi ŵenaŵa angutombozga ‘ŵanthu [arwani aku Chiuta] wo alivi chidindu chaku Chiuta pavisku vawu’ kwa myezi yinkhondi. Myezi yinkhondi yeniyi ndiyu azombi ajaliya ndi umoyu. (Chivu. 9:4, 5) Uchimi uwu uwoneka kuti ukonkhoska va Akhristu akusankhika. Yiwu apharazga mwachiganga kuti Chiuta wazamuyeruzga mugonezi uheni uwu. Uthenga wenuwu utiŵaŵaŵa ukongwa ŵanthu wo ŵe kuchigaŵa cha charu.

9. Kumbi pe mphambanu wuli pakati pa azombi wo Yoele wanguwona ndi wo Yohane wangukamba?

9 Mbuneneska kuti pe vinthu vinyaki vo viyanana pakati pa uchimi wa mu buku la Chivumbuzi ndi uchimi waku Yoele. Kweni pe vinthu vinyaki vo vipambana. Ŵanaŵaniyani ivi: Mu uchimi waku Yoele, azombi angunanga vakume. (Yoele 1:4, 6, 7) Mu chiwona chaku Yohane, azombi “angukambirika kuti angananganga cha vakume vapacharu.” (Chivu. 9:4) Azombi wo Yoele wanguwona angutuliya kunkhondi. (Yoele 2:20) Kweni azombi wo Yohane wanguwona, angutuliya kuchizenji. (Chivu. 9:2, 3) Azombi wo Yoele wangukonkhoska angudikiskika. Penipo azombi a mu chiwona chaku Yohane angudikiskika cha kweni anguzomerezeka kumaliza ntchitu yawu. Mu Bayibolu, palivi po palongo kuti azombi wo Yohane wangukamba, Yehova wangukondwa nawu cha.—Wonani bokosi lakuti “ Mauchimi Ngakukwaskana ndi Azombi, Ngayanana Kweni Ngapambana.”

10. Kambani chakuyeruzgiyapu cha mu Malemba cho chilongo kuti azombi wo Yoele ndi Yohane angukonkhoska angang’anamuwa vinthu vakupambana.

10 Kupambana kwa mauchimi ngaŵi yanga, kutitiwovya kuvwisa kuti mauchimi yanga ngakamba vinthu vimoza cha. Kumbi yapa ting’anamuwa kuti azombi wo Yoele wangukonkhoska ayanana cha ndi azombi wo akambika mu buku la Chivumbuzi? Hinya. Mu Bayibolu, chinthu chimoza chingang’anamuwa vinthu vakupambana mwakukoliyana ndi nkhani yo yikambika. Mwakuyeruzgiyapu, pa Chivumbuzi 5:5, Yesu wadanika kuti “nkharamu ya fuku laku Yuda,” penipo pa 1 Peturo 5:8, pakamba kuti Dyaboli ndi “nkharamu yakukoroma.” Vifukwa vinayi vo takambiskana yapa, vilongo kuti uchimi waku Yoele ung’anamuwa vinthu vinyaki. Kumbi ung’anamuwanji?

KUMBI UCHIMI WAKU YOELE UNG’ANAMUWANJI?

11. Kumbi pa Yoele 1:6 ndi 2:1, 8, 11, patitiwovya wuli kuziŵa vo azombi amiya?

11 Asani tingasanda mwakuphwere, uchimi waku Yoele ulongo kuti mchimi uyu wakambanga zakuyukiya kwa asilikali. (Yoele 1:6; 2:1, 8, 11) Yehova wangukamba kuti wazamugwiriskiya ntchitu ‘asilikali ŵaki anandi’ (asilikali a ku Babiloni) kuti walangi Ayisirayeli ambula kuvwiya. (Yoele 2:25) Mphakwenere kuti asilikali yaŵa adaniki kuti “munthu wa kunkhondi” chifukwa ŵanthu a ku Babiloni anguyukiya Ayisirayeli kutuliya kunkhondi. (Yoele 2:20) Asilikali ŵenaŵa atiŵayeruzgiya ndi azombi. Pakukamba va asilikali yaŵa, Yoele wangukamba kuti: “Munthu weyosi [msilikali] watenda panthowa yaki. . . . [Yiwu] atchimbiriya mutawuni, atchimbiya pampanda. Akwera panyumba, asere munyumba kuziya mumawindu nge munkhungu.” (Yoele 2:8, 9) Kumbi mwawona vo vichitika? Asilikali ŵe peposi ndipu palivi po munthu wangabisama. Palivi yo wangapona lipanga la asilikali a ku Babiloni!

12. Kumbi uchimi waku Yoele wakukwaskana ndi azombi ungufiskika wuli?

12 Nge azombi, asilikali a ku Babiloni (Akadiya) anguyukiya tawuni ya Yerusalemu mu 607 B.C.E. Bayibolu likamba kuti: “Fumu ya Akadiya yo yingubaya anyamata ŵawu ndi lipanga. . . , yinguchitiya lisungu weyosi cha kwali ndi mnyamata, mwali, akukota pamwenga akutama. Chiuta wangupereka chechosi mu manja mwaki. Yinguwotcha nyumba yaku Chiuta wauneneska, yingubwanganduwa mpanda wa Yerusalemu, yinguwotcha tinyumba tosi takuthopoka takukho, kweniso yingunanga chinthu chechosi chakuzirwa.” (2 Miko. 36:17, 19) Ŵanthu a ku Babiloni ŵati amaliza kuyukiya charu cha Isirayeli, ŵanthu angukamba kuti: “Charu ichi chanangika, mulivi ŵanthu kweniso vinyama ndipu chaperekeka mu manja mwa Akadiya.”—Yere. 32:43.

13. Konkhoskani vo lemba la Yeremiya 16:16, 18 ling’anamuwa.

13 Pati pajumpha vyaka 200 kutuliya po Yoele wangukambiya uchimi wenuwu, Yehova wangugwiriskiya ntchitu Yeremiya kuti waloske chinthu chinyaki chakukwaskana ndi kuyukiya kwenuku. Iyu wangukamba kuti asilikali wo azamuyukiya Ayisirayeli, azamupenja munthu weyosi yo wachitanga vinthu viheni ndipu azakumuko. Yeremiya wangukamba kuti: “‘Awonani, ndidana alovi anandi,’ Yehova ndiyu wakamba, ‘Ndipu azakuŵapenja ndi kuŵako. Pavuli paki ndazamudana achiŵinda anandi, ndipu azakuŵaŵinga muphiri lelosi, mumtunthu wewosi kweniso mumphaku za majalawi. . . . Ndazakuŵaweze mwakukwana chifukwa cha kunanga kwawu kweniso ubudi wawu.’” Ayisirayeli ambula kulapa azamuthaŵa cha asani ŵanthu a ku Babiloni aziŵayukiya ndipu kwazamuŵavi kwekosi ko azamubisama.—Yere. 16:16, 18.

KUWEZGIYAPU

14. Kumbi uchimi wa pa Yoele 2:28, 29 ungufiskika zukwanji?

14 Nkhani yakukondwesa njakuti Yoele we ndi uthenga wamampha. Mucharu mwazamuja so vakurya vinandi. (Yoele 2:23-26) Asani pazijumpha nyengu, mwazamukuŵa so chakurya chinandi chauzimu. Yehova wangukamba kuti: “Ndazamupunguliya mzimu wangu pa chamoyu chechosi, ndipu ŵana ŵinu anthulumi ndi ŵana ŵinu anthukazi azamukamba mauchimi . . . ndipuso . . . ndazamupunguliya so mzimu wangu pa akapolu ŵangu anthulumi kweniso akapolu ŵangu anthukazi.” (Yoele 2:28, 29) Chiuta wanguŵapunguliya mzimu waki Ayisirayeli ŵati awe waka ku Babiloni cha. Mumalu mwaki, wanguchita venivi pati pajumpha nyengu yitali, pa Pentekositi mu 33 C.E. Kumbi tiziŵa wuli venivi?

15. Mwakukoliyana ndi Machitidu 2:16, 17, kumbi ndi mazu nanga pa Yoele 2:28, ngo Peturo wangusintha? Nanga venivi ving’anmuwanji?

15 Wakutumika Peturo wangukamba mazu nga pa Yoele 2:28, 29, pakukonkhoska vinthu vakuziziswa vo vinguchitika pa Pentekositi mu 33 C.E. Cha m’ma 9 koloku ndi mulenji pa zuŵa lenili, mzimu wakupaturika ungupungulika mwakuziziswa pa ŵanthu 120. Ŵanthu yaŵa ŵati alonde mzimu uwu, angwamba kuŵereŵeta “vinthu vikulu vaku Chiuta.” (Machi. 2:11) Mwakulongozgeka ndi mzimu wakupaturika, Peturo wangukamba mazu ngakupambanaku kamanavi ndi ngo Yoele wangukamba. Kumbi mwawona mazu nganyaki ngo Peturo wangusintha? (Ŵerengani Machitidu 2:16, 17.) Mumalu mwakwamba ndi mazu ngakuti “pavuli paki,” Peturo wangukamba kuti: “Ndipu mu mazuŵa ngakumaliya.” Pa lemba ili, “mazuŵa ngakumaliya,” ngang’anamuwa mazuŵa ngakumaliya nga mgonezi wa Ayuda. Pa nyengu yeniyi, Chiuta wangupunguliya mzimu waki “pa chamoyu chechosi.” Ivi ving’anamuwa kuti uchimi waku Yoele ungufiskika pati pajumpha nyengu yitali.

16. Kumbi mzimu waku Chiuta unguwovya wuli pa ntchitu yakupharazga mu nyengu ya akutumika, nanga utovya wuli mazuŵa nganu?

16 Ntchitu yakupharazga yingwamba kuluta panthazi ukongwa Chiuta wati wapunguliya mzimu waki pa Akhristu a mu nyengu ya akutumika. Pa nyengu yo Paulo walembiyanga kalata Akhristu a ku Kolose cha m’ma 61 C.E., iyu wangukamba kuti uthenga wamampha wapharazgika “ku chakulengeka chechosi pacharu chapasi.” (Ako. 1:23) Pakukamba mazu ngakuti “chakulengeka chechosi,” Paulo wang’anamuwanga malu ngosi ngo iyu ndi anyaki angufikaku. Ndi nthazi ya mzimu wakupaturika waku Yehova, ntchitu yakupharazga yichitika muvyaru vinandi mazuŵa nganu kuphara kali. Yichitika pa “charu chosi.”—Machi. 13:47; wonani bokosi lakuti ‘ Ndazamupunguwa Mzimu Wangu.

KUMBI NDI VINTHU WULI VO VASINTHA?

17. Kumbi sonu titiwuvwa wuli uchimi waku Yoele wakukwaskana ndi azombi?

17 Kumbi ndi vinthu wuli vo vasintha? Sonu tawuvwisa umampha ukongwa uchimi wo we pa Yoele 2:7-9. Uchimi uwu ukamba va ntchitu yidu yakupharazga cha. Kweni ukamba kuyukiya Yerusalemu ko asilikali a ku Babiloni anguchita mu 607 B.C.E.

18. Kumbi ndi vinthu wuli vo valeka kusintha vakukwaskana ndi ŵanthu aku Yehova?

18 Kumbi ndi vinthu wuli vo valeka kusintha? Ŵanthu aku Yehova ŵeche kupharazga uthenga wamampha kwekosi. Yiwu agwiriskiya ntchitu nthowa zakupambanapambana pakuchita ntchitu yeniyi. (Mate. 24:14) Tingaleka cha kupharazga chinanga boma lingatikaniza. Ndipu chifukwa chakuti Yehova watititumbika, sonu ndipu tichita phamphu ukongwa kupharazga mwachiganga uthenga wamampha wa Ufumu! Mwakujiyuyuwa, tilutirizga kuthemba Yehova kuti watiwovyi kuvwisa mauchimi nga mu Bayibolu chifukwa tiziŵa kuti pa nyengu yakwenere iyu ‘wazakutilongozga mu uneneska wosi’!—Yoha. 16:13.

SUMU 97 Mazu Ngaku Chiuta Ngatitipasa Umoyu

^ ndimi 5 Kwa vyaka vinandi tagomezganga kuti uchimi wo we pa Yoele chaputala 1 ndi 2 ukamba va ntchitu yakupharazga yo tichita mazuŵa nganu. Kweni pe vifukwa vinayi vakuvwika vo tikambiya kuti titenere kusintha mo tivwiya uchimi waku Yoele wenuwu. Kumbi vifukwa vaki ndi nivi?

^ ndimi 3 Mwakuyeruzgiyapu, wonani nkhani ya mutu wakuti “Chilengedwe Chimasonyeza Nzeru za Yehova” mu Chigongwi cha Alinda cha Chichewa cha April 15, 2009, ndimi 14-16.