Skip to content

Skip to table of contents

CHIIYO 14

Kulwanwa Kuzwa Kunyika!

Kulwanwa Kuzwa Kunyika!

“Kwanjila cisi munyika yangu.”—JOEL. 1:6.

LWIIMBO 95 Mumuni Uyaabumwekesya

ZITAYIIGWE *

1. Njiili nzila yakali kubelesegwa aMukwesu Russell abeenzinyina alubo nkamboonzi niyakazwidilila?

KWAMINYAKA yinda ku100 yakayinda, Mukwesu C. T. Russell abeenzinyina bakatalisya kabunga kabasikwiiya Jwi lyaLeza. Bakali kuyanda kwiiya nziliyiisya Bbayibbele atala aJehova Leza, Jesu Kristu, chiimo chabafwide achinunuzyo. Nzila njibakali kubelesya yakali nguba. Umwi wakali kubuzya mubuzyo mpawo kabunga koonse kakali kulanguula magwalo ayendelana ankani eeyo. Mpawo nzibajana bakali kuzilembaansi. Kwiinda mukugwasigwa aJehova, bakwesu aba basyomeka bakajana kasimpe kamuBbayibbele kayandikana loko nkitusyoma mazubaano.

2. Niinzi chikonzya kupa kuti bupolofita bwamuBbayibbele tubumvwisisisye munzila itali njiyo?

2 Mukuya kwachiindi, basikwiiya Bbayibbele bakabona kuti nkuyumu kumvwisisisya bupolofita bwamuBbayibbele kwiinda kumvwisisisya zimwi njiisyo. Nkamboonzi nikuli oobo? Nkaambo bupolofita bumvwisisika kabotu chiindi nibuli kuzuzikizigwa naakuti nibwazuzikizigwa. Pesi kuli kamwi kaambo. Kuti tumvwisisisye bupolofita, tweelede kulanga-langa makani abuzyungulukide. Kuti twalanga-langa bupolofita luzutu twaleka kulanga makani abuzyungulukide, tulakonzya kumvwisisisya zintu zitali nzizyo. Kweelede kuti nzizyo zyakachitika kubupolofita buli mubbuku lyaJoeli. Atubulange-lange bupolofita oobu mpawo tubone kuti nkamboonzi nikuyandikana kuti tubambulule mbutwakali kubumvwisisisya chiindi.

3-4. Twakali kulumvwisisisya biyeni lugwalo lwa Joeli 2:7-9?

3 Bala Joeli 2:7-9. Joeli wakapulofita kuti nsozi zyiingi zyakali kuyoonyonyoona chisi chaIsrayeli. Nsozi eezi zili amenyo amiyaya ili mbuli yamulavu alubo zyakali kuyoolya zilyo zyoonse muchisi chaIsrayeli. (Joel. 1:4, 6) Kwaminyaka myiingi, twakali kumvwisisisya bupolofita oobu kuti bwakali kwiiminina bakombi baJehova bakali kukambawuka makani mabotu mbuli nsozi zyiingi zitakonzyi kwiimikizigwa. Alubo twakali kumvwisisisya kuti mulimu ooyu wakali kunyonyoona ‘nyika’ naakuti bantu bali muzikombelo zyakubeja. *

4 Kuti twabala Joeli 2:7-9 luzutu, tulakonzya kubonaanga mbutwakali kubumvwisisisya bupolofita oobu chiindi kwakali kabotu. Pesi kuti twabala makani abuzyungulukide tulakonzya kubona kuti kweelela bumbi bupanduluzi. Atubone twaambo tuli 4 tupa kuti twaambe oobo.

TWAAMBO TULI 4 TUPA KUTI TUBAMBULULE

5-6. Nguuli mubuzyo ngutukonzya kubaawo kuti twalanga-langa (a) Joeli 2:20? (b) Joeli 2:25?

5 Kaambo kakusaanguna kajanika mumajwi Jehova ngaakaamba atala ansozi zyiingi. Wakati: “Muntu wakunyika [nsozi] ndiyoomutandila kulamfwu andinywe.” (Joel. 2:20) Kuti nsozi eezi kazyiiminina Bakamboni baJehova baswiilila mulawu waJesu wakuti kabakambawuka akuchita bantu kuti babe basikwiiya, nkamboonzi Jehova nanga ulasyomezya kubatanda? (Ezk. 33:7-9; Mt. 28:19, 20) Zilaantanganana kuti Jehova takwe nayootanda bantu bakwe basyomeka pesi uyootanda zimwi zintu naakuti bamwi bantu bapenzya bakombi bakwe.

6 Kaambo kachibili kajanika muli Joeli 2:25. Jehova wakati: “Ndiyoomujolela zintu nzimwakasweekelwa mumyaka iilya nocakalya cikwikwi, cisozi citakwe mababa, cisozi cilya kapati, alimwi acikwikwi cinyonyoona, impi yangu mpati njindakatuma akati kanu.” Bona kuti awa Jehova wakasyomezya ‘kubbadala’ zintu zyakanyonyoonwa ansozi. Kuti nsozi kazyiiminina bakambawusi baBwaami, nga zyaamba kuti mulumbe ngutukambawuka ulanyonyoona. Pesi mulumbe ooyu upa buumi alubo upa kuti basizibi bachinche. (Ezk. 33:8, 19) Kuti basizibi bachincha banooli bachita kabotu!

7. Majwi ajanika muli Joeli 2:28, 29 aakuti “kuzwa waawo” atugwasya kumvwisisisyaanzi?

7 Bala Joeli 2:28, 29. Kaambo kachitatu kali atala ambuzitobelana zintu zyakaambwa aJoeli. Jehova wakati: “Kuzwa waawo ndiyootila muuya wangu,” chaamba chiindi nsozi zyaakumaninsya mulimu wazyo. Kuti nsozi kazyiiminina bakambawusi baBwaami bwaLeza, nkamboonzi Jehova natazoobape muuya usalala kabali bamaninsya mulimu wakukambawuka? Tazichiti pe kuti bakombi baJehova bayande muuya uusalala kabali bamaninsya mulimu wabo nkaambo bali kugwasigwa amuuya uusalala kuti bakonzye kukambawuka kwaminyaka myiingi akuti balisimye chiindi nibali kukasigwa akukazigwa.

Mukwesu J. F. Rutherford abamwi maKristu bananikidwe bakali kuzulwida, chakutayoowa bakaambilizya kuti nyika eeyi izoonyonyoonwa (Langa fuka 8)

8. Mbaani bayimininwa ansozi zipandulwidwe muli Ciyubunuzyo 9:1-11? (Langa chifanikisyo chili achivumbyo.)

8 Bala Ciyubunuzyo 9:1-11. Lino atubone kaambo kakumamanino. Twakali kukozyanisya nsozi zyiingi zyakaambwa aJoeli amulimu wesu wakukambawuka akaambo kabupolofita bufanana bujanika muli Ciyubunuzyo. Bupolofita oobu bupandulula nsozi zyiingi zifenene abantu kumeso alubo ‘kumitwe yazyo kwakali zyakali kulibonya mbuli misini yangolida.’ (Ciy. 9:7) Zyakapenzya “bantu [basinkondonyina baLeza] aabo batajisi ciganto ca Leza ankumo zyabo” kwamyeezi ili 5 chaamba buumi nsozi mbwiikonzya kupona. (Ciy. 9:4, 5) Kweelede kuti eezi zyaamba maKristu bananikidwe. Chakutayoowa baambilizya atala akunyonyoonwa kwanyika eeyi mbi zipa kuti bantu bali kulubazu lwayo bakataazikane.

9. Nguuli musiyano uliwo akati kansozi zyakabonwa aJoeli azyakapandululwa aJohane?

9 Nisimpe kuti kuli kufanana kuliwo akati kabupolofita buli muli Ciyubunuzyo abuli muli Joeli. Pesi kuli kusiyana kupati kuliwo. Mubupolofita bwaJoeli muli nsozi zyakanyonyoona zilyo. (Joel. 1:4, 6, 7) Pesi muchilengaano chaJohane, nsozi zyakabuzigwa kuti ‘zitanyonyooni zimena ansi.’ (Ciy. 9:4) Nsozi nzyaakabona Joeli zyakali kuzwa kunyika naakuti kunorth. (Joel. 2:20) Pesi nzyaakabona Johane zyakali kuzwa mumulindi uutagoli. (Ciy. 9:2, 3) Alubo nsozi zyakaambwa aJoeli zyakatandwa. Pesi muli Ciyubunuzyo takwe nizyakatandwa pe pesi zyakazumizigwa kuti zimaninsye mulimu wazyo. Bbayibbele takwe mpulitondeezya kuti Jehova taakali kuziyanda pe nsozi eezi.—Langa kabbokesi kati “ Bupolofita Buli Atala Ansozi—Busiyene Biyeni?”

10. Aamba zikozyano zizwa muMagwalo zitondeezya kuti nsozi zyakapandululwa aJoeli azyakapandululwa aJohane zyaamba zintu zisiyene?

10 Kusiyana kupati kwabupolofita oobu kwapa kuti tubone kuti tabupandululi chintu chimwi pe. Eezi zyaamba kuti nsozi zyakaambwa aJoeli zilisiyene na ansozi zyaambidwe mubbuku lyaCiyubunuzyo? Iiyi. MuBbayibbele, chikozyano chilakonzya kwaamba zintu zisiyene kuti chabelesegwa munzila iisiyene. Muchikozyano muli Ciyubunuzyo 5:5, Jesu waambwa kuti “Syuumbwa [mulavu] wamusyobo wa Juda,” pesi muli 1 Petro 5:8, Dyabbulosi waambwa kuti “syuumbwa wabutambo uuvwuluma.” Kweendelana amibuzyo iliko atala ambutuli kubumvwisisisya bupolofita bwaJoeli, tweelede kuyanduula bumbi bupanduluzi bwabupolofita oobu. Butyeni bupanduluzi oobo?

BWAAMBAANZI BUPOLOFITA OOBU?

11. Lugwalo lwa Joeli 1:6; 2:1, 8, 11 lutugwasya biyeni kubona zyiimininwa aansozi?

11 Nitwakalangisisya bupolofita bwaJoeli amakani abuzyungulukide twakabona kuti bwakali kwaambilizya atala ankondo. (Joel. 1:6; 2:1, 8, 11) Jehova wakaamba kuti uyoobelesya “impi [yakwe] mpati” [masoja akuBbabbiloni] kuti basubule maIsrayeli bataswiilili. (Joel. 2:25) Masoja aaya akali kutegwa “muntu wakunyika” nkaambo bantu bakuBbabbiloni bakali kuyoolwana maIsrayeli kuzwa kunyika. (Joel. 2:20) Masoja aaya akozyanisigwa ansozi zyiingi. Joeli wakati: “Umwi aumwi uluujisi kuya kumbele munzila yakwe. . . . Balawuumuka kunjila mumunzi, balabalika abwaanda. Balatanta aamaanda, balainda mumawindo mbuli mubbi.” (Joel. 2:8, 9) Bona eezi kazilookuchitika, masoja alizwide koonse-koonse, takwe nkukonzya kuyubila pe alubo takwe muntu uukonzya kuchija masoja akuBbabbiloni.

12. Bupolofita bwaJoeli buli atala ansozi bwakazuzikizigwa biyeni?

12 Mbuli nsozi, bantu bakuBbabbiloni naakuti baKkasidi bakalwana chisi chaJerusalemu mu607 B.C.E. Bbayibbele lyaamba kuti: “Mwami waba Kasidi, iwakajaya balombwana babo apanga . . . tanaakafwida muntu luzyalo, abe mulombwana naba nakalindu, uucembeede naa uutabukili bulo. Leza wakazyaaba zintu zyoonse mumaanza aakwe. Wakaumpa ŋanda ya Leza mwini-mwini, wakamwaya bulambo bwa Jerusalemu, wakaumpa ngazi zyanguwo zikwabilidwe zyoonse akunyonyoona zintu zyoonse ziyandisi.” (2 Mak. 36:17, 19) Chiindi masoja akuBbabbiloni nibakamaninsya kulwana akunyonyoona Jerusalemu, bantu bakaamba kuti: “Ma! Cisi eeci matongo buyo aatakwe muntu naba munyama, alimwi caabwa mumaanza aaba Kasidi.”—Jer. 32:43.

13. Pandulula nzilwaamba lugwalo lwa Jeremiya 16:16, 18.

13 Nikwayinda minyaka iili 200 kuzwa Joeli naakapolofita, Jehova wakabelesya Jeremiya kuti aambe zimbi atala akulwanwa ooku. Wakaamba kuti kulwanwa ooku kwakali kuswaanizya kuyanduula maIsrayeli boonse bakali kuchita zibi akubajata. “‘Mpaawa lino ndiita bazubi banji,’ mbwaamba Jehova, ‘eelyo bayoobazuba. Mpoonya ndiyakwiita bavwimi banji, eelyo bayoobavwima mumalundu oonse amutulundu toonse alimwi amung’anzi [mumyaanzi] zyamyala. . . . Ndiyoobapa cisubulo ceelene acinyonyoono cabo alimwi acibi cabo.’” Takwe lwizi naakuti lusaka lwakali kukonzya kusisa maIsrayeli batachinchi kuzwa kukulwanwa amasoja akuBbabbiloni.—Jer. 16:16, 18.

KUBAMBULULA

14. Lugwalo lwa Joeli. 2:28, 29 lwakazuzikizigwa lili?

14 Joeli wakaambuula atala amakani mabotu. Chisi chakali kuyoobota lubo. (Joel. 2:23-26) Alubo mukuya kwachiindi, chakulya chamubukombi chakali kuyoovula. Jehova wakati: “Ndiyootila muuya wangu amuntu uuli woonse, eelyo bana banu basankwa abasimbi bayoosinsima . . . Alimwi naaba abazike bangu basankwa abasimbi ndiyootila muuya wangu.” (Joel. 2:28, 29) Jehova taakabapa muuya uusalala ooyu nibakabweeda kuchisi chabo kuzwa kuBbabbiloni. Pesi wakazoobapa kakuli kwayinda minyaka myiingi loko, muPentekkoste yamu33 C.E. Tuzizi biyeni eezi?

15. Majwi aPetro ali muli Milimo 2:16, 17, asiyene biyeni amajwi ali muli Joeli 2:28 alubo atondeezyaanzi?

15 Mwaapostolo Petro wakazulwidwa amuuya usalala kuti abelesye lugwalo lwa Joeli 2:28, 29 kuchigambyo chakachitika mubuzuba bwaPentekkoste. Kuma 9 kuseeni, kwakachitika chigambyo chipati. Basikwiiya bakatambula muuya usalala mpawo bakaamba “kujatikizya milimo mipati ya Leza.” (Mil. 2:11) Kazulwidwa amuuya usalala, Petro wakabelesya majwi asiyene naakazubula majwi aamupolofita Joeli. (Bala Milimo 2:16, 17.) Wawubona na musiyano uliko? Muchiindi chakuti abelesye mabala akuti “kuzwa waawo” Petro wakaamba kuti: Kumazuba aakumamanino,” Leza wakali kuyoopa muuya wakwe “amuntu uuli woonse.” Mamanino akali kwaambwa aPetro, mamanino aachiindi chamaJuda. Eezi zitondeezya kuti kwakayinda chiindi chilamfu bupolofita bwaJoeli kabutanazuzikizigwa.

16. Niinzi zyakachitika kumulimu wakukambawuka chiindi maKristu nibakatambula muuya usalala alubo utugwasya biyeni mazubaano?

16 Kuzwa chiindi Leza naakabapa muuya uusalala maKristu aakusaanguna, mulimu wakukambawuka wakatalika kuzwidilila. Chiindi mwaapostolo Pawulu naakalembela maKristu bakuKkolose mu61 C.E., wakaamba kuti makani mabotu “aakakambaukwa kuzilenge zyoonse zili ansi aajulu.” (Kol. 1:23) Muchiindi chaPawulu, majwi akuti “kuzilenge zyoonse” akali kwaamba masena ngibakali basika. Kwiinda mukugwasigwa aamuuya usalala, mazubaano mulimu wakukambawuka wayungizya “kusikila kumagolelo aanyika.”—Mil. 13:47; Langa kabbokesi kati “ Ndiyootila Muuya Wangu.”

NIINZI CHAKACHINCHA?

17. Niinzi chakachincha kukumvwisisisya bupolofita bwaJoeli buli atala ansozi?

17 Niinzi chakachincha? Lino twakabumvwisisisya kabotu bupolofita bujanika muli Joeli 2:7-9. Mubufwiifwi mavesi aaya taawambi kukambawuka chabusungu nkutuchita pe, pesi aamba zyakachitwa amasoja akuBbabbiloni chiindi naakanyonyoona Jerusalemu mu607 B.C.E.

18. Niinzi chitachinchide atala abakombi baJehova?

18 Niinzi chitachinchide? Bakombi baJehova bayinkilila kunembo kukambawuka makani mabotu kababelesya nzila zisiyene-siyene. (Mt. 24:14) Takwe mfulumende ikonzya kutukachizya kukambawuka. Jehova ulikutugwasya kuti tuzumanane kuba basungu akuba achibindi chakukambawuka makani mabotu aaBwaami. Tuli kuzumanana kusyoma Jehova kuti atugwasye kumvwisisisya bupolofita buli muBbayibbele, katuli achoonzyo chakuti muchiindi cheelede uyootugwasya kuti ‘tumvwisisye kasimpe koonse.’—Joh. 16:13.

LWIIMBO 97 Tuponena Jwi lya Leza

^ par 5 Kwaminyaka myiingi twali kusyoma kuti bupolofita bujanika mubbuku lyaJoeli chaandaano 1 a 2 bwaamba mulimu wesu wakukambawuka mazubaano. Nikuba boobo, kuli twaambo tune tupa kuti tubone kuti nkamboonzi nikuyandikana kubambulula mbutwakali kubumvwisisisya bupolofita bwaJoeli. Muchiiyo eechi tulalanga-langa twaambo ooto.

^ par 3 Muchikozyano bona chiiyo chiti “Busongo Mbwajisi Jehova Bulalibonya Muzyintu Nzyaakalenga” muNgazi Yamulindizi yamuApril 15, 2009, fuka 14-16.