1. Hi yihi a ndlela leyi makabye Russell ni vanghana vakwe va nga yi tirisa kasi ku gondza niku hikuyini yi nga hi yi nene?

KA MALEMBE yo hundza 100 ma hundzileko, makabye C. T. Russell ni vanghana vakwe va ntlawa wutsongwani wa zvigondzani zva Mhaka ya Nungungulu va no sangula ku tlhangana. Va wa lava ku wona lezvaku va nga zvi kota a ku tiva lezvi hakunene a Bhibhiliya gi zvi gondzisako xungetano hi Jehovha Nungungulu, hi Jesu Kristu, hi ciyimo ca vafileko, ni hakhelo ya kutlhatlhisa. A ndlela leyi va nga gondza hi yona yi wa olova nguvhu. A wokari i wa maha ciwutiso, a ntlawa wontlhe wu kambisisa a mitsalo yontlhe yi yelanako ni mhaka leyo. Hi magumo va tsala lezvi va zvi gondzileko. Hi ku katekisiwa hi Jehovha, a vavanuna lavo va polile a tigondzo to tala ta Bhibhiliya ta lisine leti ha ha ti nyikako nguvhu lisima kala nyamutlha.

2. Cini ci nga mahako lezvaku kuva ni kuzwisisa ka hava a cikhati hi zamako ku tiva a zviphrofeto zva Bhibhiliya?

² A zvigondzani lezvo zva Bhibhiliya zvi no tekela a ku pola lezvaku a ku zwisisa a zviphrofeto zva Bhibhiliya hi zvona zvi karatako nguvhu ku a ku hundza a ku zwisisa a tigondzo tshinya. Hikuyini? A co sangula hi ku a zviphrofeto zva Bhibhiliya a kutala ka zvikhati zvi zwisiseka khwatsi a cikhati leci zvi tatisekako kutani andzhako ka loku zvi tatisekile. Kanilezvi ku na ni cin’wani cigelo. Kasi ku zwisisa khwatsi a ciphrofeto co kari, a kutala ka zvikhati hi fanele a ku gondza a ciphrofeto contlhe. Loku hi veka kupima basi ka cipandze co kari ca ciphrofeto hi tsika lezvi zvin’wani, hi nga tshuka hiva ni kuzwisisa ka hava. Lezvo zvi wonekisa ku khwatsi hi zvona zvi humeleleko ka ciphrofeto  ca bhuku ga Joeli. A hi vhuxeteni a ciphrofeto leci hi tlhela hi bhula hi lezvi zvi mahako lezvaku kuva ni kucica ka mazwisisela ya hina.

3-4. Kala zvezvi, hi wahi a mazwisisela ya hina hi ciphrofeto ca Joeli 2:7-9?

³ Lera Joeli 2:7-9. Joeli i phrofetile hi khombo ga humbi yi nga wa ta lovisa a tiko ga Izrayeli. A zvidodwani lezvo zvi wa taga zva lomu masin’wini hi matino ni zvikwaha zva zvona zvo fana ni zva nghala! (Joe. 1:4, 6) Hi malembe yo tala, hi zwisisa lezvaku a ciphrofeto leci ci wa phrofeta xungetano hi vanhu va Jehovha va simamako va chumayela a ku khwatsi i butho ga humbi ga ku a gi nyimisiwi. Hi wa zwisisa lezvaku a ntiro wa kuchumayela wu na ni ntamu wa ku lovisa ‘tiko’ kutani vanhu lava va rangelwako hi varangeli va wukhongeli. *

⁴ Loku hi lera basi Joeli 2:7-9 hi nga wula lezvaku a mazwisisela lawa ma nene. Hambulezvo, loku hi kambisisa a ciphrofeto contlhe ca Joeli hi zwisisa lezvaku a ciphrofeto leci ci wula zvo hambana ni lezvo. Hikuyini? A hi woneni a mune wa zvigelo.

5-6. Ciwutiso muni ci vhukako loku hi kambisisa a) Joeli 2:20? b) Joeli 2:25?

⁵ A co ranga ka zvontlhe, wona a citsumbiso ca Jehovha xungetano hi khombo ga humbi: ‘Ndzi ta yi hlongola yiya kule [a humbi].’ (Joe. 2:20) Loku ku hi lezvaku a humbi yi yimela a Vakustumunyu va Jehovha lava va ingisako a cileletelo ca Jesu ca ku chumayela ni ku maha vapizani, hikuyini Jehovha a tsumbisako lezvaku i ta yi hlongola yiya kule? (Ezek. 33:7-9; Mat. 28:19, 20) Kunene, Jehovha a nga hlongoli a malandza yakwe yo tsumbeka kanilezvi i hlongola a nchumu kutani munhu loyi a kombisako wubihi ka vanhu vakwe.

⁶ A cigelo ca wumbiri, ehleketa hi lezvi zvi tsalilweko ka Joeli 2:25, laha Jehovha a nge: ‘Ndzi ta mu tlhelisela a malembe lawa ma nga giwa hi humbi, ni zvidodwani, ni zviwungwani, ni bhandzala, zvi nga hi yimpi ya mina leyi ndzi nga yi rumela cikari ka n’wina.’ Wona lezvaku Jehovha i tsumbisa a ku “tlhelisela” lezvi zvi gilweko hi humbi. Loku ku hi lezvaku a humbi yi yimela a vanhu va Jehovha lava va chumayelako Mufumo, lezvo zvi wa ta wula lezvaku a mahungu lawa va ma chumayelako ma vanga khombo. Kanilezvi a mahungu lawa ma ponisa a wutomi ma tlhela ma maha vanhu vokari va tiko legi go biha lezvaku va ti sola. (Ezek. 33:8, 19) Hi nga wona a makatekwa lawa va nga ma kumako!

7. A magezu ma nga Joeli 2:28, 29 yaku ‘andzhako ka lezvo’ ma hi vhuna ku zwisisa yini?

⁷ Lera Joeli 2:28, 29. A cigelo ca wunharu hi lezvi a zvimaho zva ciphrofeto zvi nga wa ta mahekisa zvona. U zvi wonile lezvaku Jehovha i: ‘Andzhako ka lezvo ndzi ta chulula a Moya wa mina’; lezvo hi ndzhako ka loku a humbi yi mbhetile a ntiro lowu yi nga nyikilwe. Loku ku hi lezvaku a humbi va chumayeli va Mufumo wa Nungungulu, hikuyini Jehovha a nga wa ta chulula a moya wakwe hehla kabye andzhako ka loku va mbheta a ntiro wabye? A lisine hi lezvaku loku va wa nga vhuniwi hi ntamu wa moya wa ku basa wa Nungungulu, na va nga tshukangi va zvi kota a ku simama va chumayela hi malembe yo tala hambu loku va vhukelwa kutani va betelwa a ntiro wabye.

8. A humbi leyi yi tlhamuselwako ka bhuku ga Kuvhululelwa 9:1-11 yi yimela vamani ke? (Wona mufota wa kapa.)

⁸ Lera Kuvhululelwa 9:1-11. Zvezvi a hi woneni a cigelo ca wumune. A kale hi wa zwisisa lezvaku a khombo ga humbi gi tlhamuselweko  hi Joeli gi yelana ni ntiro wa kuchumayela hi kota ya lezvi ku nga ni cin’wani ciphrofeto co fana ka bhuku ga Kuvhululelwa. A ciphrofeto leco ci tlhamusela a butho ga humbi gi nga ni tinghohe to fana ni ta vanhu ni “zvilo zvo fana ni zvidlodlo zva ouro” lomu tihlokweni. (Kuv. 9:7) A humbi leyo yi no xanisa “vanhu lava [valala va Nungungulu] va nga hava cifungo ca Nungungulu zvikandzeni zvabye” hi cipimo ca ntlhanu wa tihweti, ku nga cikhati leci a humbi yi hanyako. (Kuv. 9:4, 5) Lezvi zvo khwatsi zvi tlhamusela a malandza ya Jehovha ma totilweko. Ma tiya-hlanha ma chumayela a kulamula ka Nungungulu ka tiko legi go biha niku lezvo zvi maha ku vontlhe lava va gi seketelako va xaniseka.

9. Zvilo muni zva hombe zvi hambanako ka humbi leyi yi nga woniwa hi Joeli ni leyi yi tlhamuselweko hi Johani?

⁹ Hi lisine, zvi kona zvi fanako ka ciphrofeto ci tsalilweko ka Kuvhululelwa ni leci ca Joeli. Hambulezvo, ku na ni zvilo zva hombe zvi hambanako. Ehleketa hi lezvi: Ka ciphrofeto ca Joeli, a humbi yiga zva lomu masin’wini. (Joe. 1:4, 6, 7) Ka muwoniso wa Johani, a humbi yi “leletelwa lezvaku yi nga wonhi a byanyi ga misava”. (Kuv. 9:4) A humbi leyi Joeli a nga yi wona yi wata hi le N’walungu. (Joe. 2:20) Leyi yi nga woniwa hi Johani yi wa huma hi lomu ka nkele wo eta wo kala magumo. (Kuv. 9:2, 3) Leyi yi nga woniwa hi Joeli yi hlongoliwa yiya kule. Lomu ka bhuku ga Kuvhululelwa, a humbi a yi hlongoliwi kanilezvi yi tsikiwa yi  mbheta a ntiro wa yona. Ne a ku na nchumu lomu ka Bhibhiliya wu kombako lezvaku Jehovha a nga tsaki hi yona. — Wona a kwadru “ A zviphrofeto xungetano hi humbi — zva fana kanilezvi zvi hambene”.

10. Wula cikombiso ca lomu ka Mitsalo ci kombako lezvaku a humbi leyi yi tlhamuselweko hi Joeli na Johani yi nga yimela a zvilo zvo hambana.

¹⁰ A kuhambana loku ku nga kona cikari ka zviphrofeto lezvi zva zvimbiri ku hi maha hi chikelela a magumo ya lezvaku a zvi yelani. Xana hi lava ku wula ku a humbi leyi yi tlhamuselweko hi Joeli yi hambene ni humbi leyi ku wulawuliwako hi yona ka bhuku ga Kuvhululelwa? Ina. Lomu ka Bhibhiliya, ka zvikhati zvin’wani a nchumu walowu wa wun’we wu nga fananisa a zvilo zvo hambana. Hi cikombiso, ka Kuvhululelwa 5:5, Jesu i vitaniwa ku i “nghala ya lixaka la ka Judha”, kuveni ka 1 Pedro 5:8 Sathani i tlhamuselwa kota “nghala yi bhongako”. Kota lezvi a kuzwisisa ka hina ka kale ku vhuxileko zviwutiso, hi wonile lezvaku i chukwana ku lava wun’wani tlhamuselo wa ciphrofeto ca Joeli. Ku ngava wihi?

11. Joeli 1:6 ni cipimo 2:1, 8, 11 i hi vhunisa kuyini a ku zwisisa lezvaku a humbi ku wuliwa vamani?

¹¹ Loku hi kambisisa a man’wani mavhesi ya ciphrofeto ca Joeli, hi zwisisa lezvaku a ciphrofeto leci ci wa phrofeta xungetano hi yimpi. (Joe. 1:6; 2:1, 8, 11) Jehovha i wulile lezvaku i wa ta tirisa a “yimpi” yakwe (masochwa ya Bhabhuloni) kasi ku tsayisa a vaIzrayeli lava vo kala ku ingisa. (Joe. 2:25) A yimpi leyo yi ringanelwa khwatsi hi ku vitaniwa ku ya le ‘N’walungu’ hakuva a vaBhabhuloni va wa ta dhumela a tiko ga Izrayeli hi le n’walungu. (Joe. 2:20) A masochwa lawo ma fananisiwa ni butho ga humbi. Xungetano hi wona, Joeli i te ngalo: ‘A [musochwa] mun’we ni mun’wani i famba hi ndlela yakwe; . . . Va hangalaka mutini, va tsutsuma hi makhurisi, va nghena lomu tindlwini hi majanela khwatsi makhamba.’ (Joe. 2:8, 9) Wa zvi kota ku wona a ciyimo leco hi mahlo ya maalakanyo? Kontlhe ku na ni masochwa. A ku na ka ku fihlala. A nga kona a nga ponako a cipadha ca vaBhabhuloni.

12. A ciphrofeto ca Joeli xungetano hi humbi ci tatisekisile kuyini?

¹² A ku fana ni humbi, a vaBhabhuloni (kutani maKaldheya) va dhumele a dhoropa ga Jerusalema hi 607 Mahlweni ka Nguva ya Hina. A Bhibhiliya gi bika lawa: ‘A hosi ya maKaldheya, yi no daya majaha yabye hi matlhari . . . a nga nyenyeletelangi majaha, hambu ni vanhanyana, ne hambu zvikhosana zvi nga ni wuvhu; [Nungungulu] i no va nyikela vontlhe mandleni yakwe. Va no hisa a yindlu ya Nungungulu, va khungumula a ligingisi la Jerusalema, va hisa tontlhe tiyindlu ta wuhosi, va xakela zvontlhe zvilo zva malongo [lisima].’ (2 Kro. 36:17, 19) A cikhati leci a vaBhabhuloni va nga mbhetile a ku lovisa a tiko ga Jerusalema a vanhu va waku: ‘Ciwula, a ku na munhu hambu cihari ka gona, gi nyikelwe canjeni ga maKaldheya.’ — Jer. 32:43.

13. Nyika a tlhamuselo wa Jeremia 16:16, 18.

¹³ Andzhako ka cipimo ca 200 wa malembe Joeli na a wulile a ciphrofeto cakwe, Jehovha i no tlhela a tirisa Jeremiya lezvaku a phrofeta zvin’wani xungetano hi yimpi leyo. I wulile lezvaku a vaIzrayeli lava va mahako zvakubiha va wa ta hlotiwa hasi ni hehla va khomiwa va yisiwa wukhumbini. A ciphrofeto leco ci te: ‘Ndzi ta vitana a vakukuti vo hlaya, ku wula Jehovha, va ta va kukuta; zvonake ndzi ta vitana a vahloti vo tala, va ta va hlota zvitsungeni zvontlhe, ni ka yontlhe miganga, ni ka yontlhe a mikovotlo ya maribye.  . . . Ndzi ta va tlhelisela kambiri a kugoha kabye ni zviwonho zvabye.’ Hambu hi mabimbi kutani makhwati zvi wa nga ta zvi kota a ku fihla a vaIzrayeli lava  vo kala ku ti sola lezvaku va nga tsayisiwi hi Jehovha. — Jer. 16:16, 18.

14. Hi rini ku nga tatiseka Joeli 2:28, 29?

¹⁴ A co tsakisa hi ku Joeli i na ni mahungu ya ma nene xungetano hi kuvhuxetiwa. A tiko gi ta tlhela gi pwala a mihandzu. (Joe. 2:23-26) Niku hi ndlela yo kari ka cikhati ci tako, ku tava ni zvakuga zvo tala zva moya. Jehovha i te ngalo: ‘Ndzi ta chulula a moya wa mina hehla ka nyama yontlhe; a vafana va n’wina ni vanhanyana va n’wina va ta phrofeta . . . Ndzi ta chulula a moya wa mina kambe hehla ka malandza ya mina ya cinuna ni ya cisati.’ (Joe. 2:28, 29) A kuchululiwa loko ka moya wa Nungungulu a ku tekelangi ku maheka a cikhati leci a vaIzrayeli va nga suka Bhabhuloni va tlhela tikweni gabye. Kanilezvi, lezvo zvi mahekile andzhako ka malembe yo tala, hi Pentekosta ya 33 Nguveni ya Hina. Hi zvi tivisa kuyini?

15. Hi kuya hi Mitiro 2:16, 17, kucica muni loku Pedro a ku mahileko ka mutsalo wa Joeli 2:28 niku lezvo zvi komba yini?

¹⁵ Na a susumetiwa hi moya wa ku basa, mupostoli Pedro i tirisile Joeli 2:28, 29 ka cimaho co hlamalisa ci mahekileko hi siku lego ga Pentekosta. Kwalomu ka ma 9 hora ya ni mixo, ku no maheka a cihlamaliso ca kuchululiwa ka moya wa ku basa wa Nungungulu lowu wu nga maha ku lava va nga wu amukela va wulawula “hi mitiro ya ntamu ya Nungungulu”. (Miti. 2:11) Hi ku susumetiwa hi moya lowo, Pedro i tirisile a magezu ya ku hambana ni lawa ya ciphrofeto ca Joeli. U zvi polile lezvi a nga cica? (Lera Mitiro 2:16, 17.) Wutshan’wini ga ku sangula hi ku wula magezu lawa yaku ‘andzhako ka lezvo’, Pedro i te: “Masikwini yo gumesa” — ka mongo lowu, masiku yo gumesa mahlweni ka ku lovisiwa ka Jerusalema ni tempeli — a moya wa Nungungulu wu wa ta chululiwa  ka “tixaka tontlhe”. Lezvi zvi komba lezvaku ku hundzile a cikhati co nyawula a ciphrofeto ca Joeli na ci nga se tatiseka.

16. A moya wa ku basa wu vhunisile kuyini ntirweni wa kuchumayela ka zana ga malembe go sangula niku wu vhunisa kuyini nyamutlha?

¹⁶ Ku vile andzhako ka cimaho co hlamalisa ca kuchululiwa ka moya wa ku basa wa Nungungulu hi zana ga malembe go sangula laha a ntiro wa kuchumayela wu nga sangula ku andza nguvhu wu eneta a misava yontlhe. A ka cikhati leci mupostoli Pawule a nga tsala hi cona a papilo gakwe gi ngaya ka va le Kolosi, kwalomu ka va 61 Nguveni ya Hina, i wulile lezvaku a kuchumayela ku wa andzile nguvhu laha kaku a “zvivangwa zvontlhe laha misaveni” zvi wa chumayelwe. (Kol. 1:23) A cikhati leci Pawule a nga ku a “zvivangwa zvontlhe” i wa wula a matshamu lawa yena ni van’wani va nga zvi kota ku ma endzela. Hi ku vhuniwa hi ntamu wa moya wa ku basa wa Jehovha, a ntiro wa kuchumayela wu andzile nguvhu a masikwini ya hina — “kala magemeta-musi ya misava”! — Miti. 13:47; wona a kwadru ‘ Ndzi ta chulula a moya wa mina’.

17. Zvini zvi cicileko ka mazwisisela ya hina ya ciphrofeto ca Joeli?

¹⁷ Zvezvi ha ci zwisisa khwatsi a ciphrofeto ci nga ka Joeli 2:7-9. A mavhesi lawa ma wulawula hi ntiro wa masochwa ya Bhabhuloni wa ku lovisa a Jerusalema hi 607 Mahlweni ka Nguva ya Hina na ku nga hi ntiro wa hina wa kuchumayela.

18. Zvini zvi nga kala ku cica xungetano hi vanhu va Jehovha?

¹⁸ Lisine lezvaku a mazwisisela ya hina a ciphrofeto Joeli 2:7-9 ma cicile, kanilezvi a ku hiseka ka hina ntirweni wa kuchumayela a ku cicangi. A vanhu va Jehovha va simama va chumayela a mahungu ya ma nene ka matshamu wontlhe na va tirisa a tindlela to hambanahambana. (Mat. 24:14) A ku na mufumo wu nga zvi kotako a ku hi betela a ku maha a ntiro wa hina wa kuchumayela. Niku hi ku katekisiwa hi Jehovha, zvezvi hi hiseka nguvhu a ku hundza kale, hi tiya-hlanha hi chumayela a mahungu ya ma nene ya Mufumo! Hi simama hi ti koramisa hi rindzela Jehovha a hi vhuna a ku zwisisa a zviphrofeto zva Bhibhiliya na hi tsumba lezvaku hi cikhati ci nene i ta hi rangela “lisineni lontlhe”! — Joh. 16:13.