1. Ona rẹ uyono vọ yen Oniọvo Russell vẹ usun rọyen vwo ruiruo, kẹ erere vọ yen nuro rhe?

Ọ VRẸ ikpe ujorin ọvo re, rẹ Oniọvo C. T. Russell vẹ usun rọyen, kọyen ẹmẹko rẹ ihwo ri yono Baibol na vwọ ton omẹvwa phiyọ. Ayen guọnọ riẹn oborẹ Baibol na ghini yono kpahen Jihova Ọghẹnẹ, Jesu Kristi, ẹdia rẹ ihwo ri ghwuru hepha, kugbe ọtanhirhe na. Ona rẹ uyono rayen na pha lọlọhọ. Ohwo ọvo da nọ onọ, ẹko na ejobi me hiẹ guọnọ ẹkpo ri Baibol re kpahenphiyọ onọ na. Ukuotọ rọyen, ayen mi si oborẹ ayen hiẹ mrẹ na phiyotọ. Womarẹ ukẹcha ri Jihova, eshare yena ri fuevun na da rhe hiẹ mrẹ uyota ri Baibol buebun rẹ avwanre nẹ ghanghanre rhi duvwun nonẹna.

2. Die yen sa nẹrhẹ e vwo ẹruọ rẹ aroẹmrẹ ri Baibol vwẹ idjerhe ro jẹ gba?

² O kriri-i, emọ-uyono ri Baibol na de rhi noso nẹ ọ lọhọre re vwo vwo ẹruọ rẹ iyono ri Baibol vrẹ re vwo vwẹ ẹruọ rẹ aroẹmrẹ ri Baibol. Diesorọ ọ vwọ dia ọtiọyen? Kidie e se vwẹ ẹruọ rẹ aroẹmrẹ ri Baibol ọke rẹ ayen de ruẹ gba re yẹrẹ ọke rẹ ayen de rugba nu. Jẹ emu ọfa je herọ. E se vwo vwo ẹruọ rẹ aroẹmrẹ ri Baibol gbagba, ofori nẹ a nabọ fuẹrẹn eta re riarierẹphiyọ. Avwanre se vwo ẹruọ rẹ aroẹmrẹ vwẹ idjerhe ro jẹ ẹgba siẹrẹ a da tẹnrovi ẹbẹre ọvo rẹ aroẹmrẹ na jẹ ẹbẹre rọ chekọ na vwo. Ọhọhọre nẹ ọnana yen obo re phiare kpahen aroẹmrẹ ọvo rọhẹ ọbe ri Joẹl. E gbe jẹ a rhoma fuẹrẹn aroẹmrẹ yena je ta ota kpahen oboresorọ re vwo ru ewene phiyọ ẹruọ rẹ avwanre vwo kpahọn jovwo.

3-4. Mavọ yen avwanre vwo ẹruọ rẹ aroẹmrẹ rọhẹ Joẹl 2:7-9 na wan jovwo?

³ Se Joẹl 2:7-9. Joẹl mraro nẹ igurube cha so oghwọrọ  vwẹ otọ rẹ Izrẹl. Igurube na cha re ekankọn rehẹ otọ na eje kidie ayen vwo akon re họhọ e rẹ ikpohrokpo! (Joẹl 1:4, 6) Vwẹ ikpe buebun re wanre na, avwanre tare nẹ aroẹmrẹ yena shekpahen idibo ri Jihova ri ruiruo rẹ aghwoghwo rayen kerẹ igurube ra cha sa da ji-i. Avwanre ji ke vwo ẹruọ rọyen nẹ iruo nana so oghwọrọ ọgangan vwẹ “otọ” na yẹrẹ kẹ ihwo rehẹ otọ rẹ usuon rẹ ilori rẹ ẹga. *

⁴ Avwanre de se eta rehẹ Joẹl 2:7-9 na ọvo, e se roro nẹ ẹruọ ri jovwo na gbare. Ẹkẹvuọvo, siẹrẹ a da fuẹrẹn aroẹmrẹ na eje, ka cha mrẹ nẹ ẹruọ ri jovwo na guọnọ ọkpọvi. E gbe jẹ a fuẹrẹn iroro ẹne re sorọ re vwo wene ẹruọ ri jovwo na.

5-6. Onọ vọ yen vwomaphia vwo nẹ ẹfuẹrẹn rẹ (a) Joẹl 2:20? (b) Joẹl 2:25?

⁵ Ẹsosuọ eje, jokaphiyọ oborẹ Jihova tare kpahen ọtiekọ rẹ igurube na: “Ki mi che bi ohwo rọ hẹ obohwẹre ọnre [igurube na] nẹ uwe oma.” (Joẹl 2:20) Ọ da dianẹ igurube na Iseri ri Jihova ri ruẹ nene iji ri Jesu re vwo ghwoghwo ji gbe idibo, kẹ diesorọ Jihova vwọ tanẹ ọyen che bi yẹrẹ djẹ ayen? (Izi. 33:7-9; Mat. 28:19, 20) O phẹnre nẹ ọ dia idibo ri Jihova re fuevun ga yen ọ cha djẹ na-a, ẹkẹvuọvo, ohwo yẹrẹ orọnvwọn rọ vwọso ihwo rọyen.

⁶ Iroro rivẹ, roro kpahen obo re si phiyọ Joẹl 2:25. Vwẹ etiyin, Jihova da ta: “Ke me cha rhan ikpe na rhivwi, ikpe rẹ igurube na vwọ ghwọrọ na, ebaka na, igbogbo na, emegbọ na, unuofovwi mẹ rode na, ri mi ji rhe ohri rẹ ovwan na.” Jokaphiyọ nẹ Jihova veri nẹ ọyen “cha rhan” yẹrẹ hwosa rẹ oghwọrọ rẹ igurube na soro. Igurube na da dia ihwo ri Jihova ri ghwoghwo Uvie na, kọyen o mudiaphiyọ nẹ ovuẹ rayen na so oghwọrọ. Ẹkẹvuọvo, ovuẹ ro sivwin arhọ rẹ ayen ghwoghwo na sa nẹrhẹ orumwemwu kurhẹriẹ. (Izi. 33:8, 19) Ọyena ghini uvi rẹ ebruphiyọ vwọ kẹ ayen!

7. Vwẹ Joẹl 2:28, 29, die yen eta na “ọke de rhi te vwẹ ukuko rọye re” chọn avwanre uko vwọ mrẹvughe?

⁷ Se Joẹl 2:28, 29. Roro kpahen iroro rerha rọ dia oborẹ erọnvwọn phiare okpokpahọn wan vwẹ aroẹmrẹ na. Wo niroso nẹ Jihova tare nẹ: “Ọke de rhi te vwẹ ukuko rọye re, ki mi che ku [“ẹwẹn,” NW ] mẹ ku ihwo,” kọyen ọke rẹ igurube na de ruiruo rayen nu? Igurube na da dia ihwo ri ghwoghwo Uvie rẹ Ọghẹnẹ, diesorọ rọ vwọ dianẹ ọke rẹ ayen vwo ruiruo rayen nu yen Jihova ki ku ẹwẹn rọyen ku ayen? Vwọrẹ uyota, ayen che se ruiruo aghwoghwo rẹ ayen ruẹ vwẹ ikpe buebun re na ababọ rẹ ukẹcha rẹ ẹwẹn ọfuanfuon rẹ Ọghẹnẹ-ẹ, dede nẹ a dobọ rẹ iruo rayen jẹ ji muẹkpahen ayen.

8. Amono yen ebaka rẹ Ẹvwọphia 9:1-11 djisẹ rọyen? (Ni uhoho rọhẹ opharo ọbe na.)

⁸ Se Ẹvwọphia 9:1-11. E gbe jẹ e roro kpahen iroro rẹne. Avwanre ka vwẹ ọtiekọ rẹ igurube ri Joẹl djisẹ rọyen na vwo dje iruo rẹ aghwoghwo na fikirẹ aroẹmrẹ ọfa rọ họherọ ra mrẹre vwẹ ọbe rẹ Ẹvwọphia. Aroẹmrẹ nana djisẹ rẹ ebaka yẹrẹ igurube ri vwo opharo rẹ ohworakpọ re je vwẹ ‘erhu rọ họhọ oro’ vwo tughẹ. (Ẹvwọ. 9:7) Ayen kpokpo  “ihwo [ivwighrẹn rẹ Ọghẹnẹ] ri jẹ oka rẹ Ọghẹnẹ na evwo vwẹ arhare rayen” vwẹ uvwre rẹ emeranvwe iyorin rọ dia ọke rẹ ebaka yẹrẹ igurube dia akpọ te. (Ẹvwọ. 9:4, 5) Ọhọhọre nẹ ọnana djisẹ rẹ idibo ri Jihova rọ jẹreyọ. Ayen fiudugberi ghwoghwo ẹdjọeguo rẹ Ọghẹnẹ kpahen akpọ rẹ umwemwu na, ọtiọyena, ẹwẹn ko kpokpo ihwo ri ka ẹbẹre rẹ akpọ na.

9. Erọnvwọn kiriguo vọ yen igurube ri Joẹl mrẹre vwọ fẹnẹ e rẹ Jọn mrẹre?

⁹ Ọyen uyota nẹ aroẹmrẹ rọhẹ ọbe rẹ Ẹvwọphia vẹ ọ rẹ ọbe ri Joẹl na vwo erọnvwọn evo họhọ ohwohwo. Ẹkẹvuọvo, o ji vwo erọnvwọn kiriguo rẹ ayen vwọ fẹnẹ. Gbe jẹ e roro: Vwẹ aroẹmrẹ ri Joẹl na, igurube yẹrẹ ebaka na ghwọrọ ekankọn na. (Joẹl 1:4, 6, 7) Vwẹ emramrẹ ra vwọ nẹ Jọn na, a ta kẹ ebaka yẹrẹ igurube na nẹ, “ayen ria odi rẹ akpọ na-a.” (Ẹvwọ. 9:4) Obohwẹre rẹ ọnre yen igurube ri Joẹl mrẹre na nurhe. (Joẹl 2:20) Ukpotọ ro jẹ oba evwo yen e rẹ Jọn mrẹre na nurhe. (Ẹvwọ. 9:2, 3) A djẹ igurube ri Joẹl mrẹre na. Ẹkẹvuọvo, a vwẹ uphẹn kẹ ebaka yẹrẹ igurube rehẹ Ẹvwọphia na nẹ ayen ruiruo rayen re. O vwo emu vuọvo ro djerephia vwẹ Baibol na nẹ ivun rayen miovwo Jihova-a.—Ni ekpeti na “Aroẹmrẹ rẹ Igurube—E Họhọ Ohwohwo Dedena Ayen Fẹnẹre.”

10. Udje ri Baibol vọ yen djerephia nẹ igurube ri Joẹl djisẹ rọyen na vẹ ọ rẹ Jọn djisẹ rọyen na se mudiaphiyọ erọnvwọn sansan?

 ¹⁰ Erọnvwọn kiriguo rẹ aroẹmrẹ ivẹ nana vwọ fẹnẹ ohwohwo na chọn avwanre uko vwọ riẹn nẹ ọ dia emu vuọvo yen ayen ta ota kpaha-an. Kọyen avwanre tanẹ igurube ri Joẹl djisẹ rọyen na vẹ ọ rẹ ọbe rẹ Ẹvwọphia na fẹnẹre? E. Vwẹ Baibol na, a sa vwẹ emu ọvo ru udje ro de mudiaphiyọ erọnvwọn sansan vwẹ ẹdia sansan. Kerẹ udje, vwẹ Ẹvwọphia 5:5, e se Jesu “Okpohrokpo rẹ orua ri Juda,” e de rhe djisẹ rẹ Idẹbono kerẹ “okpohrokpo rọ guan” vwẹ 1 Pita 5:8. Iroro ẹne ra ta ota kpahen re na vẹ enọ re vwomaphia na nẹrhẹ a mrẹvughe nẹ ofori e vwo wene ẹruọ rẹ avwanre vwori jovwo kpahen aroẹmrẹ ri Joẹl na. Die yen ẹruọ kpokpọ na?

11. Mavọ yen Joẹl 1:6 vẹ 2:1, 8, 11 vwọ vwẹ ukẹcha kẹ avwanre vwọ riẹn oborẹ igurube na mudiaphiyọ?

¹¹ A da nabọ fuẹrẹn aroẹmrẹ ri Joẹl na, a cha mrẹvughe nẹ ọ ta ota kpahen otuofovwin re cha rhe họnre. (Joẹl 1:6; 2:1, 8, 11) Jihova tare nẹ ọyen cha reyọ “unuofovwi” rọyen (isodje ri Babilọn) vwọ vwẹ oja re ihwo rẹ Izrẹl ri nyẹme-e. (Joẹl 2:25) E se otuofovwin re cha kpare ohọnre rhe na “ohwo rọ hẹ obohwẹre ọnre” kidie obohwẹre ọnre yen ihwo ri Babilọn che nurhe rhe họnre Izrẹl. (Joẹl 2:20) A vwẹ otuofovwin na vwo dje igurube re nabọ choma rẹ oghwọrọ. Ni oborẹ Joẹl ta kpahen ayen: “Ọ [isodje vuọvo] vuẹ idjerhe rọye re gba yan; . . . Ayen pho muẹ orere na, ayen djẹ vwẹ enu rẹ igbẹhẹ na; ayen yerẹ kpo evun rẹ iwevwi ayen wan evakpo rua uwevwi kerẹ oji.” (Joẹl 2:8, 9) Wọ sa vwẹ ẹwẹn roro obo re phia na? Isodje vọn asan eje. O vwo asan vuọvo re de se siomanu-u. O vwo ohwo vuọvo rọ sa djẹ vabọ rẹ isodje ri Babilọn na-a!

12. Mavọ yen aroẹmrẹ rẹ igurube ri Joẹl mrẹre na rugba wan?

¹² Kerẹ igurube, isodje ri Babilọn (yẹrẹ Kaldia) kpare ofovwin rhe orere ri Jerusalẹm vwẹ ukpe ri 607 B.C.E. Baibol na da ta: “Ovie ri Kaldia rhe vwọ so ayen, rọ vwẹ oda nyavwe imighene rayen hwe . . . , o rhe nẹ arodọvwẹ kẹ imighene na-a, emeshare eyẹ emetobẹ, ekpako eyẹ emare; o de phi ayen ejobi phihọ obọ rọye. Ayen da torhẹ uwevwi rẹ Ọghẹnẹ, ayen de kporo igbẹhẹ ri Jerusalẹm te otọ, ayen da vwẹ erhanre torhẹ ighẹn rọye ejobi, ọ da guọghọ ekuakua esiri rọye ejobi.” (2 Ikun 36:17, 19) Isodje ri Babilọn vwọ ghwọrọ otọ na nu, ọna kọyen oborẹ ihwo ta: “Ofefe ghevweghe ro vwo ohwo-o eyẹ eranvwe-e na ke phio phihọ abọ rẹ ihwo ri Kaldia.”—Jer. 32:43.

13. Die yen eta rehẹ Jerimaya 16:16, 18 mudiaphiyọ?

¹³ Omarẹ ikpe 200 vwọ wan nu vwo nẹ ọke ri Joẹl vwọ mraro na, Jihova da womarẹ Jerimaya mraro ọfa kpahen ofovwin na. Ọ tare nẹ a cha nabọ guọnọ ihwo rẹ Izrẹl ri vwobọ vwẹ umwemwu mrẹ, ji mu ayen. “Nighe, mi ji ikọn re se ihwiyeri buebu, eriyin Ọrovwohwo tare, ihwiyeri na ki che mu ayen; ukuko rọye ki mi ji re se irhuẹ rhe, kẹ ayen cha bẹrẹ ibefi nẹ ugbenu ọvo re te ugbenu rivẹ, ji te eghogho rẹ eragha na. . . . Me hwa osa rẹ orukuruku vẹ imwemwu rayen kpahe kẹ ayen.” Ihwo rẹ Izrẹl re rhọnvwe kurhẹriẹ-ẹ che se siomanu kẹ  isodje ri Babilọni-i, owenẹ ọ dia evunrẹ urhie yẹrẹ oghwaghwo.—Jer. 16:16, 18.

14. Ọke vọ yen aroẹmrẹ rọhẹ Joẹl 2:28, 29 vwo rugba?

¹⁴ Enẹna, Joẹl de rhi ghwoghwo iyẹnrẹn esiri. Emu buebun cha rhoma vọn otọ na. (Joẹl 2:23-26) Vwẹ obaro obọ, oyerinkugbe rẹ ihwo na vẹ Ọghẹnẹ cha nabọ rhe ganphiyọ. Jihova da ta: “Ki mi che ku [“ẹwẹn,” NW] mẹ ku ihwo ejobi; te emeshare wẹn te emetẹ wẹn ke cha mraro . . . vwevwe rẹ idibo rẹ emeshare vẹ emetẹ keye mi che ku [“ẹwẹn,” NW] mẹ ku.” (Joẹl 2:28, 29) Ọ dia ugege rẹ ihwo rẹ Izrẹl vwo rhivwin nẹ Babilọn kpo yen Ọghẹnẹ vwo ku ẹwẹn rọyen ku aye-en. Ukperẹ ọtiọyen, ikpe ujorin buebun wanre tavwen ọyena ke phia vwẹ Pẹntikọst 33 C.E. Mavọ yen e ru riẹn?

15. Vwo nene eta rehẹ Iruo Rẹ Iyinkọn Na 2:16, 17, ewene vọ yen Pita ruru kpahen eta rehẹ Joẹl 2:28, die yen ọnana djephia?

¹⁵ Ẹwẹn ọfuanfon na mu ọyinkọn Pita vwọ tanẹ aroẹmrẹ rọhẹ Joẹl 2:28, 29 na yen rugba vwẹ irueru rọ phiare vwẹ ẹdẹ ri Pẹntikọst na. Omarẹ ughọjọ irhirin rẹ urhiọke rẹ ẹdẹ yena, Ọghẹnẹ de ku ẹwẹn ọfuanfon rọyen ku ihwo vwẹ idjerhe rẹ igbevwunu, ọnana ko mu ayen ta ota rẹ “iruo egangan rẹ Ọghẹnẹ.” (Iruo 2:11) Ẹwẹn ọfuanfon na mu Pita vwọ reyọ eta re fẹnẹre emerha vwo ruiruo ọke rọ vwọ ta eta rẹ aroẹmrẹ ri Joẹl na. Wo vwo oniso rẹ ewene na? (Se Iruo Rẹ Iyinkọn Na 2:16, 17.) Ukpe rọ vwọ tọn ota na phiyọ vẹ eta na “ọke de rhi te vwẹ ukuko rọye re,” Pita da ta: “Oba rẹ ọke na de rhi tere,” Ọghẹnẹ che ku ẹwẹn rọyen ku “ihwo ejobi.” Vwẹ ẹdia nana, oba rẹ eyeren rẹ ihwo ri Ju yen Pita ta ota kpahan.  Ọnana djephia nẹ ọke evo wanvrẹ nu tavwen aroẹmrẹ ri Joẹl na ki rugba.

16. Mavọ yen ẹwẹn ọfuanfon Ọghẹnẹ nẹrhẹ iruo aghwoghwo na yan obaro vwẹ ẹgbukpe ujorin rẹsosuọ, kugbe ọke rẹ avwanre na?

¹⁶ Ọghẹnẹ ku ẹwẹn ọfuanfon rọyen ku ihwo vwẹ ẹgbukpe ujorin rẹsosuọ nu tavwen iruo rẹ aghwoghwo na ke nabọ yan obaro. O rhi vwo te ọke rẹ ọyinkọn Pọl vwo si ileta rọyen rhe iniọvo ri Kọlose vwẹ omarẹ ukpe ri 61 C.E., kọ sa ta kpahen iyẹnrẹn esiri na nẹ e ghwoghwiro “kẹ akpọ na ejobi re.” (Kọl. 1:23) Vwẹ ọke ri Pọl, “akpọ na ejobi” mudiaphiyọ ẹbẹre rẹ akpọ na ri Pọl vẹ ihwo efa sa yan te. Womarẹ ukẹcha rẹ ẹwẹn ọfuanfon rẹ Ọghẹnẹ, iruo rẹ aghwohwo na da rhe hẹrephiyọ re te “oba rẹ akpọ na” vwẹ ọke rẹ avwanre na!—Iruo 13:47; ni ekpeti na “Mi Che Ku [“Ẹwẹn,” NW] Mẹ Ku Ihwo.”

17. Ẹruọ vọ yen avwanre vwo kpahen aroẹmrẹ rẹ igurube ri Joẹl ta ota kpahen na enẹna?

¹⁷ Die yen weneri? Avwanre nabọ rhi vwo ẹruọ rẹ aroẹmrẹ rọhẹ Joẹl 2:7-9 na re. Ọ dia iruo aghwoghwo na yen Joẹl 2:7-9 na ta ota kpaha-an, ẹkẹvuọvo oborẹ isodje ri Babilọn re rhe ghwọrọ Jerusalẹm vwẹ ukpe ri 607 B.C.E. ruru, yen ọ ta ota kpahen.

18. Die yen ji rhi wene-e kpahen ihwo ri Jihova?

¹⁸ Die yen ji rhi wene-e? Ihwo ri Jihova ji ghwoghwo iyẹnrẹn esiri na vwẹ kasan kasan, ayen reyọ kona kona vwo ruiruo. (Mat. 24:14) Igọmẹti cha sa dobọ avwanre ji e vwo je ghwoghwo-o. Womarẹ ukẹcha ri Jihova, avwanre muomaphiyọ iruo aghwoghwo na vrẹ obo ri jovwo, avwanre fiudugberẹ ghwoghwo iyẹnrẹn esiri rẹ Uvie na! Avwanre vwẹroso Jihova nẹ ọ cha cha avwanre uko vwo vwo ẹruọ rẹ aroẹmrẹ ri Baibol, vẹ imuẹro nẹ vwẹ ọke ro fori, o che sun avwanre vwọ “riẹn uyota na ejobi”!—Jọn 16:13.