1. Aˬ dui yawˬ gʼaˬ na luꞈ aˬ jeˬ ya jahˇ˗eu nga?

 Nawˇ naˇ luꞈ ngeh hawˇ˗eu gʼaˬ jiˇ laˇ taˬ˗euˬ ngeh, shaˬ dui dui˗eu cehˆ ceh ceh˗eu jeˬ jaˆ˗eu lehˇ ya siˬ naˇ, nawˇ cehˆ˗iˇ ma loˇ? Maˬ iˇ˗eu paˬ. Gʼaˬ kʼehˇ Pawˇluˆ nymˬ˗mˇ Ka li zaˬ deuˬ yawˬ gʼaˬ na luꞈ cehˆ ceh ceh luꞈ˗eu meh lehˇ ehˇ˗eu meh. (Heˬbyehˇ 12:1) Aˬ dui aˇ kʼoꞈ kʼawˆ laˇ˗euˬ deuˬ maˬ ehˇ, maˬ kʼawˆ laˇ˗euˬ deuˬ maˬ ehˇ, gʼaˬ kʼaˆ˗eu deuˬ maˬ ehˇ, gʼaˬ jiˇ laˇ taˬ˗euˬ deuˬ maˬ ehˇ, Yeˬhawˇbaˬ neh biꞈ˗euˬ laꞈ sawˬ˗ahˇ za mawꞈ naˇ, aˇ saˬ saˬ leˇ ngeh keuˆ ni ya cehˆ˗eu meh.—Maꞈtehˬ 24:13.

2. 2 Tiˆmoˇseˬ 4:7, 8-ahˇ ehˇ taˬ˗euˬ gaˇ haw ngeh, Pawˇluˆ aˬ jeˬ miˇ neh gaˇ kawˆ heu˗ahˇ nui noeˬ nui duˇ biꞈ nya˗eu nga?

² Pawˇluˆ gaˇ kawˆ heu˗ahˇ nui noeˬ nui duˇ biꞈ nya˗eu heu naˇ, aˬ yawꞈ ‘aˇ saˬ saˬ ngeh keuˆ ni cehˆ˗euˬ’ miˇ neh meh. (2 Tiˆmoˇseˬ 4:7, 8-ahˇ gui) Pawˇluˆ aˬ joˆ˗ehˇ gʼeh˗eu cehˆ ceh ceh˗eu jeˬ˗ahˇ ehˇ luꞈ nga?

3. Pawˇluˆ ehˇ˗eu cehˆ ceh ceh˗eu jeˬ heu naˇ aˬ jeˬ nga?

³ Pawˇluˆ gaˇ hu Gaˇliˇ saˇ ka˗ahˇ˗euˬ cehˆ ceh ceh˗eu jeˬ˗ahˇ zmˬ˗awˇ, aˇ yeˇ huiˬ˗eu gaˇ kawˆ mehˬ˗eu meh. (1 Gawˇliˬtu 9:25-27; 2 Tiˆmoˇseˬ 2:5) Yaw myaˬ poˆ aˬ yawꞈ Ka li zaˬ˗euˬ dehꞈ ziˇ˗ahˇ cehˆ ceh ceh˗eu jeˬ nehˬ˗ehˇ sheu cehˆ taˬ˗euˬ meh. (1 Gawˇliˬtu 9:24; Piˇliˇpiˆ 2:16) Tsawˇ haˬ tiˬ gʼaˬ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ a nehˬ˗awˇ iˇ cuꞈ shawˇ ngeh, “cehˆ ceh ceh˗eu jeˬ” dahˬ beh laˇ˗eu meh. (1 Beˬtuˆluˆ 3:21) Aˬ yawꞈ Yeˬhawˇbaˬ neh biꞈ˗euˬ mˬ maˬ maˬ byaˆ zaˇ ziˇ dehꞈ˗eu jeˬ pyeuꞈ˗eu laꞈ sawˬ za ngeh, cehˆ keuˆ duˬ˗ahˇ cehˆ keuˆ˗eu jeˬ pyeuꞈ meh.—Maꞈtehˬ 25:31-34, 46; 2 Tiˆmoˇseˬ 4:8.

4. Aˬ dui heu kawˆ laꞈ kʼoeˇ aˬ jeˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ ja sawˇ˗eu nga?

⁴ Ka li zaˬ˗euˬ dehꞈ ziˇ hawˇ˗eu gaˇ mahˇ kaˬ gaˇ cehˆ ceh ceh˗eu jeˬ duˇ leˇ˗eu yaw myaˬ jeˬ jaˆ˗eu meh. Aˬ dui duˇ leˇ˗eu 3 jeˬ˗ahˇ haw kaˇ˗euˇ. (1) Aˬ dui tsaˬ˗eu kahˇ˗ahˇ ya cehˆ. (2) Aˬ dui cehˆ keuˆ duˬ˗ahˇ ya haw tsoˆ taˬ. (3) Gaˇ pehˇ˗ahˇ shaˬ zahˬ ya puˬ kʼawꞈ ya cehˆ daˆ leꞈ.

5. Aˬ dui aˬ geu kahˇ˗ahˇ ya jawˇ˗eu nga, aˬ jeˬ miˇ neh?

⁵ Cehˆ ceh ceh˗eu deuˬ laꞈ sawˬ za˗eu gʼaˇ duˬ, aˬ cawˬ neh lehˬ hmˬ  nehˬ taˬ˗euˬ gaˇ ma˗ahˇ ya cehˆ˗eu meh. Teu gaˇ duˇ ni aˬ dui mˬ maˬ maˬ byaˆ zaˇ ziˇ dehꞈ˗eu laꞈ sawˬ za mawꞈ naˇ, aˬ dui Ka li zaˬ˗euˬ gaˇ ma˗ahˇ ya jawˇ˗awˇ, Ka li zaˬ tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ˗eu loꞈ˗ehˇ ya dehꞈ˗eu meh. (Gʼaˬkʼehˇ 20:24; 1 Beˬtuˆluˆ 2:21) Saˬdaˬ hawˇ˗eu aˬ yawꞈ˗euˬ mehˬ nah caw teh˗eu deuˬ aˬ dui˗ahˇ gaˇ ma teu kahˇ˗ahˇ maˬ bi cehˆ mawꞈ˗eu uˬ taꞈ, aˬ dui˗ahˇ aˬ yawꞈ maꞈ loꞈ˗ehˇ “kʼaˇ dehꞈ mawꞈ˗eu dehꞈ gaˇ” bi keuˬ laˇ mawꞈ˗eu meh. (1 Beˬtuˆluˆ 4:4) Kʼoeˇ uˬ taꞈ, aˬ yawꞈ maꞈ aˬ dui˗euˬ Ka li zaˬ˗euˬ gaˇ ma˗ahˇ ja bu˗awˇ, aˬ yawꞈ maꞈ˗euˬ gaˇ ma naˇ yawˬ ha˗euˬ nui kʼahˇ geuꞈ nya˗eu miˇ neh muiˬ dzehˬ ma lehˇ ehˇ˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ aˬ yawꞈ maꞈ ehˇ˗eu teu naˇ, tsaˬ˗eu jeˬ maˬ ngeuˇ˗a.—2 Beˬtuˆluˆ 2:19.

6. Aˬ dui Baˬ˗laiˇ˗amˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ neh aˬ jeˬ ya siˬ˗eu nga?

⁶ Saˬdaˬ˗euˬ nui kʼahˇ mˇ˗eu deuˬ nehˬ˗ehˇ cehˆ˗eu deuˬ, gʼawˬ myahˇ maˬ gʼeh˗ehˇ aˬ yawꞈ maꞈ cehˆ luꞈ˗eu gaˇ ma teu naˇ, yawˬ ha naꞈ˗i geuꞈ nya˗eu gaˇ ma maˬ ngeuˇ nya, zaˬ kʼaˆ bi pyeuꞈ˗iˇ law hawˇ nyaˬ lehˇ ya siˬ˗eu meh. (Loˇmaˆ 6:16) Aˬ dui Baˬ˗laiˇ˗amˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ haw ma. Aˬ yawꞈ˗euˬ aˬ da aˬ ma aˬ yawꞈ˗ahˇ nyiˇ ngeh neh, Ka li zaˬ˗euˬ gaˇ ma˗ahˇ jawˇ ni caw ba˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ aˬ yawꞈ zaˬ guˬ guˬ laˇ ngeh, heu loꞈ˗ehˇ dehꞈ˗eu heu naˇ maˇ diˇ laˬ kʼaˬ cehˇ meh laˬ leˇ heu lehˇ noeˬ laˇ˗awˇ, aˇ nah naˇ Saˬdaˬ˗euˬ nui kʼahˇ mˇ luꞈ˗eu deuˬ nehˬ˗ehˇ cehˆ˗iˇ˗euˬ meh. Baˬ˗laiˇ˗amˬ “Ngaˬ neh yawˬ ha naꞈ˗i ya geuꞈ ma lehˇ noeˬ˗euˬ kʼoeˇ˗aˬ, ngaˬ˗ahˇ zaˬ kʼaˆ paˇ bi pyeuꞈ˗iˇ nyaˬ” lehˇ ehˇ˗awˇ, “Aˇ nah naˇ ngaˇ ya piˇ, ya maˇ, jiˇ baˬ lawˬ muˇ dawˇ laˇ˗awˇ, dehꞈ bahˬ dehꞈ muˆ˗euˬ ma. Teu gaˇ neh yaw myaˬ kʼoꞈ naˇ, ngaˇ gʼawˬ mya jeˬ paˇ dzaˬ paˇ dawˇ kʼaˆ laˇ˗awˇ, yaw dehꞈ dehꞈ nya˗eu gʼaˇ duˬ ahˬ˗eu jiˇ paˇ ahˬ laˇ˗euˬ maˬ” lehˇ jiˇ paˇ ehˇ˗eu meh. Uˬ duˬ duˬ leˇ ngeh˗aˬ, aˬ yawꞈ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ tsaˬ˗eu dawˇ˗eu zahˇ˗ahˇ dehꞈ caw ma lehˇ noeˬ tsehˆ˗euˬ meh. Baˬ˗laiˇ˗amˬ tsaˬ˗eu gaˇ ma˗ahˇ paˇ cehˆ kʼoꞈ laˇ˗awˇ, 2001 kʼoꞈ˗ahˇ iˇ cuꞈ shawˇ˗euˬ meh. Nymˬ˗mˇ naˇ aˬ yawꞈ Ka li zaˬ˗euˬ gaˇ ma˗ahˇ laˬ kʼaˬ tiˬ cehˇ cehˆ luꞈ meh. b

7. Maꞈtehˬ 7:13, 14-ahˇ haw ngeh, aˬ dui ya tseˇ˗eu aˬ jeˬ˗euˬ gaˇ ma nyiˬ kahˇ jaˆ˗eu nga?

⁷ Tsaˬ˗eu gaˇ ma˗ahˇ cehˆ˗eu lehˇ tseˇ˗eu heu naˇ, aˇ yeˇ huiˬ dui dui˗eu meh. Saˬdaˬ aˬ dui yawˬ gʼaˬ na luꞈ˗ahˇ “dehꞈ˗eu saꞈ laˇ” biꞈ˗eu suꞈ dui dui˗eu gaˇ ma˗ahˇ maˬ cehˆ ni bi naˬ leˇ mawꞈ˗eu meh. Aˬ yawꞈ aˬ dui˗ahˇ cehˆ˗eu yaw awˬ uˬ taꞈ, aˬ suˇ gʼaˬ kʼawꞈ cehˆ˗eu jeˇ dui dui gaˇ ma˗ahˇ bi cehˆ paˇ˗iˇ mawꞈ˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ, teu naˇ “luˬ˗iˇ seˇ˗iˇ˗eu gaˇ ma” pyeuꞈ meh. (Maꞈtehˬ 7:13, 14-ahˇ gui.) Aˬ dui tsaˬ˗eu gaˇ ma˗ahˇ cehˆ daˆ leꞈ nya˗awˇ, yawˬ jeˬ yawˬ˗ahˇ maˬ baˇ˗iˇ˗eu gʼaˇ duˬ, aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ nui ma ya taˬ˗awˇ aˬ yawꞈ˗euˬ ehˇ dawˬ ya naˇ haˬ˗eu meh.

8. Cehˆ ceh ceh˗eu deuˬ sahꞈ tiꞈ tiꞈ naˇ aˬ jeˬ jahˇ˗eu nga?

⁸ Gaˇ mahˇ kaˬ gaˇ cehˆ ceh ceh˗eu deuˬ, sahˬ tiꞈ maˬ ya tiꞈ˗eu gʼaˇ duˬ gaˇ ma˗ahˇ ya haw˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ cehˆ ceh ceh˗eu deuˬ tiˬ poˆ na tiˬ gʼaˬ tiˇ gʼaˬ  maˬ yehꞈ maˇ yehꞈ˗ehˇ pehˆ toˆ nya˗awˇ, duˬ kʼawꞈ˗ahˇ jiˇ sahꞈ tiꞈ tiꞈ laˇ nya˗eu meh. Aˬ yawꞈ maꞈ ga coˬ naˇ jiˇ kawˇ ma˗ehˇ tsawˬ tuˇ˗awˇ cehˆ tawꞈ˗eu meh. Aˬ yawꞈ maꞈ sahˬ tiꞈ aˬ jeˬ˗ahˇ tiꞈ nyaˬ lehˇ shaˇ noeˬ shaˇ noeˬ˗ehˇ maˬ jawˇ˗a, cehˆ keuˆ duˬ hawˇ˗eu laꞈ sawˬ˗ahˇ noeˬ tsoˆ taˬ˗eu meh.

9. Aˬ dui sahˬ tiꞈ tiꞈ naˇ, aˬ jeˬ jahˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu nga?

⁹ Dehꞈ˗eu jeˬ˗euˬ gʼaˇ duꞈ cehˆ ceh ceh luꞈ ngeh, yawˬ haˇ yawˬ ha sahˬ tiꞈ yaw myaˬ poˆ tiꞈ laˇ nya˗eu meh. Aˬ dui mehˬ boeˬ hawˇ˗eu laꞈ neh mˇ bahˬ nya˗eu uˬ taꞈ, aˬ dui nehˬ˗ehˇ cehˆ luꞈ˗eu mehˇ nmˇ deuˬ jiˇ aˬ dui˗ahˇ laˆ naˇ laˇ nya˗eu meh. Heu naˇ zahˬ leˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu jeˬ maˬ ngeuˇ˗a. Aˬ dui yawˬ gʼaˬ na luꞈ maˬ byah kuꞈ˗eu tsawˇ haˬ pyeuꞈ˗eu laꞈ kʼoeˇ, dehꞈ˗eu jeˬ biꞈ˗eu suꞈ˗eu gaˇ ma˗ahˇ cehˆ luꞈ˗eu miˇ neh, tiˬ gʼaˬ tiˇ gʼaˬ maˬ yehꞈ maˇ yehꞈ˗ehˇ coeˬ tahˬ laˇ nya˗awˇ, nui ma maˬ muiˬ ni pyeuꞈ nya˗eu meh. Pawˇluˆ jiˇ tiˬ poˆ na aˬ dui aˬ cawˬ “iˬ baˇ taˬ kʼaˇ za” ni jahˇ˗awˇ, aˬ cawˬ jiˇ tiˬ poˆ na aˬ dui˗ahˇ teu loꞈ˗ehˇ jahˇ˗eu meh lehˇ ehˇ˗eu meh. (Gawˇlawˇsehˇ 3:13) Aˬ dui sahˬ tiꞈ tiꞈ naˇ, aˬ jeˬ miˇ tiꞈ laˇ˗eu nya lehˇ shaˇ noeˬ shaˇ noeˬ˗ehˇ jawˇ ngeh to˗aˬ, mehˬ hu paw jaˆ˗eu laꞈ sawˬ˗ahˇ haw tsoˆ taˬ˗eu laꞈ kʼoeˇ kawˇ ma˗ehˇ tsawˬ tuˇ˗awˇ ya cehˆ gʼeh˗eu meh. Aˬ dui nui ma pehˇ˗eu maˬ taˬ leˇ ni, maˬ tsawˬ tuˇ laˇ ni toˆ˗ehˇ gʼeh naˇ, cehˆ keuˆ duˬ˗ahˇ maˬ le keuˆ nya˗eu uˬ taꞈ, laꞈ sawˬ jiˇ maˬ za nya˗a. Kʼoeˇ uˬ taꞈ, aˬ dui maˬ tuˇ laˇ ni teu gaˇ ga naˇ, dehꞈ˗eu jeˬ biꞈ˗eu suꞈ˗eu gaˇ ma˗ahˇ leh jeh˗awˇ cehˆ luꞈ˗eu deuˬ˗ahˇ laˆ tsoeˬ˗eu jeˬ jiˇ pyeuꞈ meh.

10. Aˬ dui ‘yawˬ ha˗euˬ cawˬ Ka li zaˬ deuˬ˗ahˇ sahˬ tiꞈ maˬ bi tiꞈ’˗eu gʼaˇ duˬ aˬ joˆ˗ehˇ yahˇ nya˗eu nga?

¹⁰ Aˬ dui ‘yawˬ ha˗euˬ cawˬ Ka li zaˬ deuˬ˗ahˇ sahˬ tiꞈ maˬ bi tiꞈ’ ni yahˇ nya˗eu dzaˇ˗iˬ tiˬ jeˬ naˇ, aˬ dui mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ yawˬ ha loꞈ˗ehˇ bi noeˬ˗eu maˬ leh jeh ni, aˬ yawꞈ maꞈ neh noeˬ tsehˆ˗euˬ loꞈ˗ehˇ bi geuꞈ˗eu heu meh. (Loˇmaˆ 14:13, 19-21; 1 Gawˇliˬtu 8:9, 13) Aˬ dui maˇ diˇ gaˇ ma˗ahˇ cehˆ ceh ceh˗eu deuˬ˗ahˇ maˬ duˇ˗a. Cehˆ ceh ceh˗eu deuˬ naˇ, laꞈ sawˬ˗ahˇ yawˬ ha za˗eu gʼaˇ duˬ yawˬ ha gʼaˇ duˬ tehꞈ˗ehˇ shaˇ noeˬ˗awˇ, aˬ jeˬ kʼawꞈ jahˇ˗eu meh. Cehˆ ceh ceh ngeh aˬ yawꞈ jeˬ hu ya jawˇ˗eu gʼaˇ duˬ, aˬ cawˬ˗ahˇ coeˬ tahˬ˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ aˬ dui naˇ teu˗ahˇ maˬ duˇ, aˬ dui maˬ mˇ ceh ceh. (Gaˬlaˬtiˆ 5:26; 6:4) Aˬ dui neh aˇ pyaˇ daˬ taˬ˗euˬ jeˬ naˇ, yawˬ gʼaˬ na luꞈ cehˆ keuˆ duˬ˗ahˇ cehˆ keuˆ nya˗awˇ, dehꞈ˗eu jeˬ pyeuꞈ˗eu laꞈ sawˬ za ni tiˬ gʼaˬ tiˇ gʼaˬ caw ba˗eu heu ma. Aˬ dui Pawˇluˆ neh Miˬyehˇ sheuˬ gʼeh˗eu laꞈ kʼoeˇ “yawˬ ha gʼaˇ duˬ tehꞈ˗ehˇ maˬ shaˇ noeˬ ni, aˬ cawˬ gʼaˇ duˬ shaˇ noeˬ˗awˬ” lehˇ boꞈ taˬ˗euˬ dawˬ˗ahˇ kʼaˇ gʼeh nya gaˇ neh mˇ caw˗eu gʼaˇ duˬ leh jeh˗eu ma.—Piˇliˇpiˆ 2:4.

11. Cehˆ ceh ceh˗eu deuˬ aˬ gaˇ haw˗eu nga? Aˬ yawꞈ aˬ jeˬ miˇ neh toˆ˗ehˇ jahˇ˗eu nga?

 ¹¹ Cehˆ ceh ceh˗eu deuˬ, gaˇ ma˗ahˇ haw˗eu uˬ taꞈ cehˆ keuˆ duˬ˗ahˇ jiˇ haw tsoˆ taˬ˗eu meh. Teu ngeh aˬ yawꞈ cehˆ keuˆ duˬ˗ahˇ maˬ haw mawˇ nya kʼawꞈ, cehˆ keuˆ duˬ˗euˬ aˇ baˇ aˬ yawꞈ˗euˬ iˇ nmꞈ laꞈ kʼoeˇ jaˆ˗awˇ, aˬ yawꞈ cehˆ keuˆ duˬ˗ahˇ cehˆ keuˆ˗awˇ laꞈ sawˬ yuˇ˗eu aˇ baˇ˗ahˇ noeˬ mawˇ˗eu meh. Toˆ˗ehˇ jahˇ˗eu heu naˇ, aˬ yawꞈ˗ahˇ cehˆ tawꞈ gʼeh˗eu gʼaˬ ahˇ ni caw ba nehˬ˗eu meh.

12. Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ aˬ jeˬ biꞈ˗eu nga?

¹² Dehꞈ˗eu jeˬ˗euˬ gʼaˇ duꞈ cehˆ ceh ceh ngeh, Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ˗euˬ tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ cehˆ keuˆ duˬ˗ahˇ cehˆ keuˆ naˇ, mˬ taˆ˗ahˇ maˬ ehˇ, miˇ tsaˬ˗ahˇ maˬ ehˇ, mˬ maˬ maˬ byaˆ zaˇ ziˇ dehꞈ˗eu jeˬ pyeuꞈ˗eu laꞈ sawˬ biꞈ ma lehˇ saˇ jaˇ dzaˬ taˬ˗euˬ meh. Jaˇliꞈ aˬ dui˗ahˇ aˬ dui za˗eu lehˇ gʼeh˗eu dehꞈ˗eu jeˬ laꞈ sawˬ teu aˇ naˆ ni muiˬ˗eu aˇ baˇ˗ahˇ mawˇ laˇ ni caw ba nehˬ˗eu meh. Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ neh saˇ jaˇ dzaˬ taˬ˗euˬ mehˬ hu paw˗euˬ noeˬ tmˬ˗eu jeˬ˗ahˇ ngehˬ˗ehˇ shaˇ noeˬ naˇ ngehˬ˗ehˇ oˇ coeˇ laˇ˗awˇ, sahꞈ tiꞈ tiꞈ˗awˇ maˬ bi cehˆ tawꞈ leꞈ ni laˆ tsoeˬ laˇ˗eu jeˬ˗ahˇ jiˇ gʼaˬ leˇ˗eu meh.

13. Aˬ dui cehˆ ceh ceh˗eu deuˬ taꞈ˗ehˇ aˬ joˆ˗ehˇ maˬ gaˇ dzehˬ˗eu nga?

¹³ Gaˇ hu Gaˬliˇ˗euˬ saˇ ka˗ahˇ cehˆ ceh ceh˗eu deuˬ, gʼawˬ mya jeˬ˗ahˇ ya tahˬ puˬ˗eu meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, aˬ yawꞈ maꞈ gʼaˬ doeˇ doeˇ˗awˇ gʼawˇ mawˇ naˇ dui dui nya˗eu meh. Aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ caw ba nehˬ˗eu jeˬ naˇ, teu˗euˬ jeˬ hu neh yaw muiˬ˗ehˇ cehˆ dzaw taˬ˗awˇ, mawˇ do laˆ gʼahˇ taˬ˗eu heu tehꞈ meh. Aˬ dui jiˇ aˬ joˆ˗ehˇ ya cehˆ˗eu lehˇ ya dzaw˗euˬ ma. Ehˇ kʼawꞈ aˬ dui naˇ Yeˬhawˇbaˬ jawˇ gaˇ neh dui dui˗eu maˬ baw˗eu baoˬ za nya˗eu miˇ neh, aˬ yawꞈ maꞈ naˆ maˬ tseˇ maˬ gaˇ dzehˬ˗eu meh. Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ gʼoe naˇ, aˬ yawꞈ aˬ dui˗ahˇ mehˬ˗eu tehꞈ˗ehˇ maˬ gʼaˬ ni, aˬ dui˗ahˇ gʼaˬ kʼaˆ ni jiˇ caw ba nehˬ˗eu meh.—1 Beˬtuˆluˆ 5:10.

14. 2 Gawˇliˬtu 12:9, 10 Jaˇliꞈ heu deuˆ, aˬ dui˗ahˇ shaˬ zahˬ˗ahˇ kamˬ daˬ coeˇ ni aˬ joˆ˗ehˇ caw ba nehˬ˗eu nga?

¹⁴ Pawˇluˆ shaˬ zahˬ gʼawˬ mya jeˬ˗ahˇ ya tahˬ puˬ˗eu meh. Aˬ yawꞈ aˬ cawˬ neh haw teˬ gaˇ hawˇ˗eu kʼehˬ laˇ kʼaˆ laˇ gaˇ ya daˬ˗eu meh. Kʼoeˇ uˬ taꞈ, yaw myaˬ poˆ aˬ yawꞈ gʼaˬ baˬ˗awˇ “gʼawˇ mawˇ˗ahˇ daˇ ceh tsawˆ” gaˇ ya daˬ nya lehˇ noeˬ˗eu meh. (2 Gawˇliˬtu 12:7) Ehˇ kʼawꞈ aˬ yawꞈ maˬ coˬ˗iˇ˗eu uˬ taꞈ, aˇ yamˬ heu naˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ nui ma taˬ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu aˇ yamˬ nga lehˇ noeˬ˗eu meh. (2 Gawˇliˬtu 12:9, 10-ahˇ gui.) Pawˇluˆ toˆ˗ehˇ noeˬ˗eu miˇ neh Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ˗ahˇ aˬ jeˬ shaˬ zahˬ keuˆ le kʼawꞈ aˬ myah luꞈ caw ba nehˬ˗eu meh.

15. Aˬ dui Pawˇluˆ˗ahˇ dzaw geuꞈ naˇ, aˬ jeˬ ya mawˇ˗eu nga?

¹⁵ Teu gaˇ duˇ ni aˬ dui kʼawꞈ nui jah baˬ da neh haw teˬ laˇ gaˇ maˬ ehˇ, kʼehˬ laˇ kʼaˆ laˇ gaˇ maˬ ehˇ, ya daˬ nya˗eu meh. Aˬ dui jawˇ saˇ maˬ doˆ˗eu kʼawꞈ pyeuꞈ nya˗awˇ, gʼaˬ doeˇ doeˇ laˇ˗awˇ gʼaˬ jiˇ laˇ taˬ˗euˬ kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh. Ehˇ kʼawꞈ aˬ dui Pawˇluˆ˗ahˇ dzaw geuꞈ naˇ, aˬ dui shaˬ zahˬ kʼaˇ puˬ ngeh, Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ caw ba˗eu jeˬ hawˇ˗eu nui gaˬ˗ahˇ ya mawˇ meh.

16. Nawˇ jawˇ saˇ maˬ doˆ kʼawꞈ aˬ jeˬ jahˇ nya˗eu nga?

¹⁶ Nawˇ laˆ lawˬ˗ahˇ ya nuiˇ luꞈ˗eu maˬ ngeuˇ naˇ, ja ciˬ˗ahˇ ya yuꞈ gaˇ keuˆ ni naˇ luꞈ de loˇ? Nawˇ myaˆ nuiˆ yaw kʼaˆ˗ehˇ maˬ muiˬ˗eu uˬ taꞈ, aˬ kuiˇ pawˬ tsuiꞈ jiˇ gʼaˬ maˬ ahˇ ni pyeuꞈ luꞈ de laˬ? Nawˇ dehꞈ˗eu jeˬ jaˆ gaˇ sheuˬ gʼeh˗eu gaˇ ma˗ahˇ, aˇ kʼoꞈ yaw nyiˇ deuˬ hawˇ˗eu jawˇ saˇ doˆ˗eu deuˬ nehˬ˗ehˇ tiˬ kawˆ loꞈ˗ehˇ cehˆ nya ma lehˇ noeˬ miˇ˗a laˬ? Cehˆ nya˗eu yaw duˬ baw meh. Aˬ dui mehˇ nmˇ laꞈ kʼoeˇ gʼawˬ mya gʼaˬ aˇ kʼoꞈ kʼawˆ laˇ˗euˬ kʼawꞈ, jawˇ saˇ jiˇ yaw kʼaˆ˗ehˇ maˬ doˆ kʼawꞈ, aˬ yawꞈ maꞈ dehꞈ˗eu jeˬ gaˇ ma˗ahˇ cehˆ luꞈ˗a siˬ. Aˬ yawꞈ maꞈ yawˬ ha˗euˬ gʼaˬ˗ahˇ gʼoe naˇ toˆ˗ehˇ maˬ jahˇ nya˗a. Aˬ yawꞈ maꞈ mehˬ bawˬ˗ahˇ naˬ gaˬ˗ahˇ neh naˇ haˬ gaˇ neh maˬ ehˇ, saꞈteˇ˗leˇmiˬ biˬdiˬoˬ˗ahˇ haw gaˇ neh maˬ ehˇ, Yeˬhawˇbaˬ jawˇ gaˇ neh gʼaˬ za˗eu meh. Kʼoeˇ uˬ taꞈ, aˬ yawꞈ maꞈ saˬ laˬ gʼoˬ hawˇ˗eu, naˇ gawˇ laˆ saˆ gaˇ caw ba deuˬ˗ahˇ maˬ ehˇ, yuiꞈ nyiˇ deuˬ˗ahˇ maˬ ehˇ tsaꞈ gaˬ˗eu meh.

17. Yeˬhawˇbaˬ jawˇ saˇ maˬ doˆ˗eu deuˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ noeˬ˗eu nga?

¹⁷ Nawˬ˗ahˇ Miˬyehˇ gaˇ˗ahˇ noeˬ taˬ˗euˬ loꞈ˗ehˇ maˬ mˇ nya nya lehˇ noeˬ naˇ, gʼaˬ taˬ baˬ siˬ, dehꞈ˗eu jeˬ jaˆ gaˇ sheuˬ gʼeh˗eu gaˇ ma˗ahˇ maˬ paˇ cehˆ coeˇ  miˬ˗a lehˇ taˬ noeˬ siˬ. Yeˬhawˇbaˬ nawˬ˗ahˇ nawˬ˗euˬ nui jah hawˇ˗eu nawˬ neh aˬ yawꞈ˗euˬ gaˇ˗ahˇ oˇ oꞈ˗awˇ gʼawˬ mya kʼoꞈ mˇ laꞈ˗euˬ jeˬ baˬ da neh gaˬ˗eu meh. Nymˬ˗mˇ nawˇ Yeˬhawˇbaˬ neh yaw beh naˆ maˬ tseˇ ya bi caw ba˗eu meh. Aˬ yawꞈ nawˬ˗ahˇ maˬ byehˇ dzeh˗a. (Ja ceuˬ 9:10) Yeˬhawˇbaˬ nawˬ nehˬ˗ehˇ paˇ gʼoeˇ dzehˬ laˇ˗aˬ siˬ. Jawˇ saˇ maˬ doˆ˗eu mehˇ nmˇ zaˬ miˬ aˬ buˇ tiˬ gʼaˬ ehˇ˗eu “Ngaˬ˗euˬ naˇ gawˇ tiˬ nah saˇ˗i tiˬ nah kʼaˆ laˇ˗eu miˇ neh, yaw kʼaˆ˗ehˇ maˬ paˇ tsaꞈ gaˬ˗iˇ nya miˬ˗a. Ngaˇ ui cuiˆ tehꞈ˗ehˇ mˇ nya kʼawꞈ, Yeˬhawˇbaˬ laˬ kʼaˬ cehˇ meh lehˇ ngaˇ siˬ nya ma. Teu miˇ neh, ngaˬ˗ahˇ laˬ kʼaˬ cehˇ miˇ˗a.” Nawˇ nui ma cawˆ˗awˇ gʼaˬ baˬ ngeh, yawˬ ha tehꞈ nya lehˇ taˬ noeˬ. Yeˬhawˇbaˬ nawˬ nehˬ˗ehˇ aˬ myah luꞈ jawˇ meh. Nawˇ Pawˇluˆ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ shaˇ noeˬ˗awˇ, aˬ yawꞈ neh ‘gʼaˬ baˬ˗eu jeˬ˗ahˇ, laˬ kʼaˬ cehˇ cehˇ˗ehˇ daˬ˗eu ma. Ngaˇ gʼaˬ baˬ˗eu kʼoeˇ˗aˬ, gʼaˬ kʼaˆ˗eu jeˬ pyeuꞈ˗eu ma’ lehˇ ehˇ˗euˬ gʼaˬ biꞈ˗eu dawˬ˗ahˇ noeˬ mawˇ luꞈ˗uˇ.—2 Gawˇliˬtu 12:10.

18. Mehˇ nmˇ tiˬ gʼaˬ na aˬ jeˬ˗euˬ shaˬ zahˬ˗ahˇ ya tahˬ puˬ˗eu nga?

¹⁸ Dehꞈ˗eu jeˬ jaˆ gaˇ sheuˬ gʼeh˗eu gaˇ ma˗ahˇ cehˆ luꞈ˗eu mehˇ nmˇ tiˬ gʼaˬ na˗aˬ, shaˬ zahˬ nui jeˬ˗ahˇ jiˇ ya tahˬ puˬ˗eu meh. Yaw myaˬ gʼaˬ aˬ cawˬ maˬ haw mawˇ nya˗eu, maˬ gʼoˆ shaw nya˗eu shaˬ zahˬ˗ahˇ ya tahˬ puˬ luꞈ˗eu meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ mˇ˗eu aˬ dui˗euˬ mehˇ nmˇ tiˬ gʼaˬ na˗aˬ, nui ma ga ka˗euˬ naˇ gawˇ maˬ ngeuˇ naˇ noeˬ shaˬ kʼahˬ lahˇ˗eu naˇ gawˇ naˇ luꞈ˗eu meh. Heu naˇ yaw˗ehˇ shaˬ˗eu jeˬ pyeuꞈ meh. Aˬ dui aˬ laꞈ yaw kʼehꞈ maˬ ngeuˇ naˇ laˆ lawˬ˗ahˇ nuiˇ luꞈ naˇ, aˬ cawˬ deuˬ kʼawꞈ aˬ dui˗euˬ shaˬ zahˬ˗ahˇ haw mawˇ nya˗awˇ caw ba mawꞈ˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ nui ma paw˗euˬ naˇ gawˇ pyeuꞈ luꞈ˗eu mehˇ nmˇ deuˬ naˇ, tiˬ jeˬ˗iˬ maˬ ngeuˇ˗eu loꞈ˗ehˇ duˇ kʼawꞈ, maˇ diˇ naˇ nui ma ga ka˗euˬ jeˬ hawˇ˗eu noeˬ shaˬ kʼahˬ lahˇ˗eu jeˬ heu naˇ, aˬ kuiˇ aˬ laꞈ kʼehꞈ˗eu deuˬ loꞈ˗ehˇ shaˬ zahˬ naꞈ˗awˇ naˇ˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ tiˬ gʼaˬ˗iˬ maˬ siˬ maˬ mawˇ˗eu miˇ neh, tiˬ gʼaˬ˗iˬ maˬ gʼoˆ shaw nehˬ maˬ caw ba nehˬ˗eu kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh.

19. Aˬ dui Meˬpiˇbawˇshehˆ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ neh aˬ jeˬ dzaw geuꞈ nya˗eu nga?

¹⁹ Nawˇ Miˬyehˇ gaˇ˗ahˇ noeˬ taˬ˗euˬ loꞈ˗ehˇ maˬ mˇ nya ni laˆ tsoeˬ laˇ˗eu shaˬ zahˬ tiˬ jeˬ na˗ahˇ ya tahˬ puˬ˗awˇ, aˬ cawˬ jiˇ maˬ gʼoˆ shaw nehˬ laꞈ nya lehˇ noeˬ naˇ, nawˇ Meˬpiˇbawˇshehˆ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ neh gʼaˬ yuˇ nya meh. (2 Saˬmeuˬlaˆ 4:4) Aˇ sehˇ maˬ muiˬ˗eu tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ˗eu Meˬpiˇbawˇshehˆ aˬ yawꞈ tiˬ jeˬ˗iˬ maˬ mˇ bahˬ˗euˬ kʼawꞈ, Daˬbiˇ neh bi noeˬ bahˬ˗awˇ maˬ tsaˬ maˬ dawˇ˗eu jeˬ mˇ nehˬ laꞈ gaˇ ya daˬ˗euˬ meh. Ehˇ kʼawꞈ Meˬpiˇbawˇshehˆ maˬ muiˬ˗eu paw noeˬ˗awˇ laꞈ poˆ mˇ koꞈ˗eu lehˇ maˬ noeˬ˗euˬ uˬ taꞈ, yaw muiˬ paw noeˬ˗awˇ aˬ yawꞈ˗ahˇ pyeuꞈ laˇ˗euˬ yaw muiˬ jeˬ˗ahˇ aˇ poeˬ taˬ baw˗eu meh. Aˬ yawꞈ aˬ yawꞈ˗ahˇ mˇ muiˬ nehˬ laꞈ haw˗euˬ Daˬbiˇ˗ahˇ guiˬ lahˬ huiˬ˗eu meh. (2 Saˬmeuˬlaˆ 9:6-10) Daˬbiˇ Meˬpiˇbawˇshehˆ˗ahˇ, maˬ tsaˬ maˬ dawˇ˗eu jeˬ˗ehˇ haw˗awˇ mˇ nehˬ ngeh, Meˬpiˇbawˇshehˆ gaˇ kawˆ deuˬ˗ahˇ gʼoˆ shaw˗eu meh. Daˬbiˇ neh mˇ˗euˬ jeˬ teu˗ahˇ maˬ tsaˬ maˬ dawˇ˗eu jeˬ pyeuꞈ kʼawꞈ, aˬ yawꞈ nui ma maˬ pehˇ˗euˬ uˬ taꞈ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ jiˇ maˬ  toˇ˗a. Aˬ yawꞈ Yeˬhawˇbaˬ neh tseˇ˗euˬ Daˬbiˇ˗ahˇ gʼaˬ biꞈ˗eu gʼaˇ duˬ aˬ jeˬ jahˇ nya nga lehˇ paˇ shaˇ noeˬ˗eu meh. (2 Saˬmeuˬlaˆ 16:1-4; 19:24-30) Yeˬhawˇbaˬ Meˬpiˇbawˇshehˆ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ aˬ dui bi dzaw geuꞈ˗eu gʼaˇ duˬ Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ bi boꞈ ahˇ taˬ˗euˬ meh.—Loˇmaˆ 15:4.

20. Noeˬ shaˬ kʼahˬ lahˇ˗eu jeˬ tiˬ gʼaˬ na˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ deuˬ˗eu nga? Ehˇ kʼawꞈ aˬ yawꞈ maꞈ aˬ jeˬ˗ahˇ jah ziꞈ nya˗eu nga?

²⁰ Aˬ dui˗euˬ mehˇ nmˇ tiˬ gʼaˬ na, yawˬ nah na luꞈ tsawˇ haˬ deuˬ nehˬ˗ehˇ ya ngeh cawˬ gaˇ kʼahˬ lahˇ dui dui˗awˇ, guˆ guˆ tsi tsi˗ehˇ nui kʼaˬ maˬ tsmˬ ni gʼeh˗eu meh. Aˬ yawꞈ maꞈ tsawˇ haˬ uiˬ gaˇ jawˇ˗eu yaw shaˬ kʼawꞈ, aˇ muˇ˗euˬ mehˬ bawˬ˗ahˇ maˬ ehˇ, huiˬ˗eu mehˬ bawˬ deuˬ˗ahˇ maˬ ehˇ, iˇ˗eu meh. Aˬ yawꞈ maꞈ maˬ siˬ maˬ suˇ˗eu deuˬ nehˬ˗ehˇ ngehˬ cawˬ˗eu yaw shaˬ kʼawꞈ, tsaꞈ gaˬ˗iˇ luꞈ˗eu meh. Nawˬ˗ahˇ toˆ˗ehˇ pyeuꞈ naˇ, nawˇ tiˬ gʼaˬ tehꞈ˗ehˇ gʼeh nya lehˇ taˬ noeˬ. Mehˇ nmˇ gʼawˬ mya gʼaˬ nawˇ loꞈ˗ehˇ pyeuꞈ luꞈ˗eu meh. Nawˇ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ kʼaˇ gʼeh nya gaˇ neh leh jeh˗eu miˇ neh, aˬ yawꞈ nawˬ˗ahˇ nui kʼahˇ shiˇ dui dui meh lehˇ noeˬ taˬ luꞈ˗uˇ. Nawˇ maˬ coˬ iˇ gaˇ haw ngeh, Yeˬhawˇbaˬ nawˬ˗ahˇ guiˬ lahˬ hawˇ˗eu gʼaˬ biꞈ luꞈ˗eu lehˇ siˬ laˇ˗eu meh. c (Piˇliˇpiˆ 4:6, 7; 1 Beˬtuˆluˆ 5:7) Nawˇ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ˗ahˇ nui ma paw maˬ ehˇ, gʼawˇ mawˇ paw maˬ ehˇ, jawˇ saˇ maˬ doˆ gaˇ neh leh jeh˗awˇ mˇ luꞈ naˇ, Yeˬhawˇbaˬ nawˬ˗ahˇ nui kʼahˇ shiˇ˗eu yaw duˬ baw meh lehˇ noeˬ taˬ luꞈ˗uˇ.

21. Yeˬhawˇbaˬ caw ba˗eu baˬ da neh, aˬ dui yawˬ gʼaˬ na luꞈ aˬ jeˬ jahˇ nya˗eu nga?

²¹ Aˬ dui Pawˇluˆ neh ngehˬ keuˆ taˬ˗euˬ cehˆ ceh ceh˗eu jeˬ heu naˇ, maˇ diˇ cehˆ ceh ceh˗eu jeˬ nehˬ˗ehˇ maˬ duˇ leˇ˗eu miˇ neh laˬ kʼaˬ cehˇ˗eu ma. Maˇ diˇ cehˆ ceh ceh˗eu jeˬ naˇ laꞈ sawˬ tiˬ gʼaˬ tehꞈ˗ehˇ za˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ Ka li zaˬ˗euˬ gaˇ ma˗ahˇ oˇ oꞈ˗awˇ saˇ jaˇ ziꞈ˗eu laꞈ kʼoeˇ cehˆ˗eu yawˬ gʼaˬ na luꞈ mˬ maˬ maˬ byaˆ zaˇ ziˇ dehꞈ˗eu jeˬ za˗eu meh. (Yoˇhaˬ 3:16) Maˇ diˇ cehˆ ceh ceh˗eu deuˬ naˇ, cehˆ ceh ceh˗eu yawˬ gʼaˬ na luꞈ gʼaˬ ya ahˇ˗awˇ jawˇ saˇ ya doˆ˗eu meh. Maˬ ngeuˇ naˇ tiˬ jeˬ gʼeh nehˬ˗iˬ maˬ gʼaˬ leˇ nya˗a. Ehˇ kʼawꞈ dehꞈ˗eu jeˬ jaˆ gaˇ sheuˬ gʼeh˗eu gaˇ ma˗ahˇ cehˆ luꞈ˗eu deuˬ naˇ, jawˇ saˇ maˬ doˆ kʼawꞈ oˇ oꞈ˗eu laꞈ kʼoeˇ cehˆ daˆ leꞈ nya˗eu meh. (2 Gawˇliˬtu 4:16) Yeˬhawˇbaˬ caw ba˗eu baˬ da neh, aˬ dui yawˬ gʼaˬ na luꞈ cehˆ keuˆ duˬ˗ahˇ cehˆ keuˆ˗eu yaw duˬ baw meh.