1. Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ maˬ keuˆ laˇ miˇ ehˇ taˬ dawˬ deuˬ, aˬ dui˗ahˇ aˬ jeˬ bi siˬ laꞈ˗eu nga?

 Gʼawˬ myahˇ maˬ gʼeh˗ehˇ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ aˬ jeˬ pyeuꞈ laˇ˗eu nga? Aˬ dui aˬ jeˬ pyeuꞈ laˇ˗eu lehˇ tsaˬ˗eu maˬ loˬ˗a. Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ maˬ keuˆ laˇ miˇ ehˇ taˬ dawˬ deuˬ, aˬ dui yawˬ gʼaˬ na luꞈ˗ahˇ pyeuꞈ laˇ˗eu gaˇ kawˆ kawˆ ma deuˬ˗ahˇ bi siˬ laꞈ˗eu meh. Maˬ keuˆ laˇ miˇ ehˇ taˬ dawˬ teu deuˬ laꞈ kʼoeˇ neh tiˬ dawˬ naˇ, miˇ tsaˬ kʼoeˇ taˆ neh baoˬ kʼaˇ huiˬ˗eu uˆ lahˇ˗eu aˇ maꞈ aˬ jeˬ jeˇ jahˇ˗eu lehˇ bi siˬ laꞈ˗eu meh. Maˬ keuˆ laˇ miˇ ehˇ taˬ dawˬ teu naˇ Daˬyeˬlaˇ yaw huiˬ 11 laꞈ kʼoeˇ ahˇ˗awˇ, teu laꞈ kʼoeˇ, laꞈ taˆ paw˗euˬ sahˬ paˬ hawˇ˗eu laꞈ oˆ paw˗euˬ sahˬ paˬ b heu nyiˬ gʼaˬ deuˆ ceh ceh˗eu gaˇ kawˆ˗ahˇ ngehˬ keuˆ taˬ˗euˬ meh. Maˬ keuˆ laˇ miˇ ehˇ taˬ dawˬ heu˗euˬ gaˇ kawˆ myaˬ tiˬ paˆ pyeuꞈ laˇ dzeuˇ˗euˬ miˇ neh, dzeˇ luꞈ˗eu gaˇ kawˆ deuˬ jiˇ maˇ diˇ pyeuꞈ laˇ˗eu yaw duˬ baw meh lehˇ aˬ dui ehˇ peuˬ˗eu ma.

2. Aˇdahˬbeh˗eu 3:15 hawˇ˗eu Pah mehˬ˗eu 11:7; 12:17-ahˇ ehˇ taˬ˗euˬ loꞈ˗ehˇ, aˬ dui Daˬyeˬlaˇ˗euˬ maˬ keuˆ laˇ miˇ ehˇ taˬ dawˬ˗ahˇ pyehˆ tseˇ ngeh, aˬ jeˬ˗ahˇ ya noeˬ taˬ˗eu nga?

² Daˬyeˬlaˇ yaw huiˬ 11 laꞈ kʼoeˇ˗euˬ maˬ keuˆ laˇ miˇ ehˇ taˬ dawˬ˗ahˇ gʼoˆ shaw˗eu gʼaˇ duˬ, dawˬ heu dawˬ naˇ Miˬyehˇ˗euˬ tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ muiˇ˗eu uˆ lahˇ˗eu aˇ maꞈ deuˬ hawˇ˗eu sahˬ paˬ sahˬ ma deuˬ˗ahˇ ngehˬ keuˆ taˬ˗euˬ meh lehˇ ya noeˬ taˬ˗eu meh. Miˬyehˇ˗euˬ tsawˇ haˬ deuˬ naˇ, miˇ tsaˬ kʼoeˇ taˆ˗euˬ tsawˇ haˬ deuˬ nehˬ˗ehˇ sheu cehˆ haw ngeh cuiˆ dui dui kʼawꞈ, uˆ lahˇ˗eu aˇ maꞈ deuˬ aˬ jeˬ miˇ neh Miˬyehˇ˗euˬ tsawˇ haˬ deuˬ jawˇ paw tehꞈ˗ehˇ ciˬ pyawˇ leꞈ˗eu nga? Aˬ jeˬ miˇ neh ehˇ naˇ, Saˬdaˬ hawˇ˗eu aˬ yawꞈ˗euˬ uˆ lahˇ˗eu uˬ moˆ jawˇ˗eu deuˬ, Yeˬhawˇbaˬ hawˇ˗eu Yeˬsuˇ˗euˬ gaˇ mˇ˗eu deuˬ˗ahˇ laˆ byoˆ˗eu lehˇ noeˬ tsoˆ taˬ˗euˬ miˇ neh meh. (Aˇdahˬbeh˗eu 3:15; Pah mehˬ˗eu 11:7; 12:17-ahˇ gui.) Kʼoeˇ naˇ, aˬ dui Daˬyeˬlaˇ˗euˬ maˬ keuˆ laˇ miˇ ehˇ taˬ dawˬ˗ahˇ gʼoˆ shaw˗eu gʼaˇ duˬ, dawˬ heu naˇ, Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ maˬ keuˆ laˇ miˇ ehˇ  taˬ dawˬ nui deuˬ nehˬ˗ehˇ ya tsaˬ leˇ meh lehˇ ya noeˬ taˬ˗eu meh. Maˇ diˇ naˇ aˬ dui dawˬ heu˗ahˇ gʼoˆ shaw tsaˬ˗eu gʼaˇ duˬ, Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ yawˬ tsahˇ yawˬ˗ahˇ jiˇ ya haw˗eu meh.

3. Aˬ dui heu kawˆ hawˇ˗eu nyaˆ taꞈ kawˆ˗ahˇ aˬ jeˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ ja sawˇ˗eu nga?

³ Nymˬ˗mˇ aˬ dui Daˬyeˬlaˇ 11:25-39-ahˇ ja sawˇ ma. Aˬ dui 1870 kʼoꞈ˗ahˇ neh 1991 kʼoꞈ˗ahˇ keuˆ ni laꞈ taˆ paw hawˇ˗eu laꞈ oˆ paw˗euˬ sahˬ paˬ aˬ suˇ gʼaˬ pyeuꞈ nga lehˇ haw˗awˇ, aˬ dui aˬ jeˬ miˇ neh maˬ keuˆ laˇ miˇ ehˇ taˬ dawˬ heu˗euˬ tiˬ kawˆ na˗ahˇ ya gʼoˆ shaw paˇ˗eu nga lehˇ jiˇ haw ma. Nyaˆ taꞈ kawˆ˗ahˇ aˬ dui Daˬyeˬlaˇ 11:40–12:1-ahˇ ja sawˇ˗awˇ, maˬ keuˆ laˇ miˇ ehˇ taˬ dawˬ heu˗euˬ dzeˇ luꞈ˗eu gaˇ kawˆ deuˬ, 1991 kʼoꞈ˗ahˇ neh Aˬmaˬgeˬdoˬ guiˇ˗ahˇ keuˆ ni pyeuꞈ laˇ˗eu gaˇ kawˆ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ aˬ jeˬ bi siˬ laꞈ˗eu nga lehˇ jiˇ ja sawˇ ma. Aˬ dui heu nyiˬ kawˆ˗ahˇ ja sawˇ ngeh, “Aˇ saˬ saˬ˗eu saˇ ka˗ahˇ mˇ ceh ceh˗eu sahˬ paˬ” lehˇ ehˇ˗eu aˇ baˇ˗ahˇ haw naˇ, gʼoˆ shaw dzehˬ laˇ˗eu meh. Nymˬ˗mˇ aˬ dui maˬ keuˆ laˇ miˇ ehˇ taˬ dawˬ teu laꞈ kʼoeˇ˗euˬ sahˬ paˬ teu nyiˬ gʼaˬ naˇ aˬ suˇ gʼaˬ nga lehˇ jeˬ hu ya siˬ nya˗eu meh.

4. Aˬ dui˗ahˇ laꞈ taˆ paw hawˇ˗eu laꞈ oˆ paw˗euˬ sahˬ paˬ aˬ suˇ gʼaˬ pyeuꞈ˗eu lehˇ siˬ laˇ ni caw ba nehˬ˗eu 3 jeˬ aˬ jeˬ nga?

⁴ ‘Laꞈ taˆ paw˗euˬ sahˬ paˬ’ hawˇ˗eu ‘laꞈ oˆ paw˗euˬ sahˬ paˬ’ lehˇ ehˇ˗eu heu naˇ, dahˬ beh ngeh˗aˬ, Iˇsaˬleˬlaˆ miˇ kʼahˬ˗euˬ laꞈ taˆ paw hawˇ˗eu laꞈ oˆ paw jaˆ˗eu miˇ kʼahˬ˗ahˇ uˆ lahˇ luꞈ˗eu sahˬ paˬ deuˬ˗ahˇ ehˇ mawꞈ˗eu meh. Aˬ dui aˬ joˆ˗ehˇ siˬ nya˗eu nga? Daˬyeˬlaˇ˗ahˇ dawˬ tsaꞈ tsaꞈ le˗euˬ mˬ taˆ gʼaˬ kʼehˇ˗euˬ dawˬ˗ahˇ haw ngeh siˬ laˇ˗eu meh. Mˬ taˆ gʼaˬ kʼehˇ “Aˬ kaˇ mehˬ hu paw nawˬ˗euˬ tsawˇ jeuˬ kʼoeˇ taˆ aˬ joˆ˗ehˇ pyeuꞈ laˇ˗eu gaˇ kawˆ nawˇ gʼoˆ shaw nya ni ngaˇ ja mehˬ le˗euˬ ma” lehˇ ehˇ˗eu meh. (Daˬyeˬlaˇ 10:14) A.D. 33 Beˬdeˬgoˇdeˬ aˇ nah˗ahˇ keuˆ ni Miˬyehˇ˗euˬ tsawˇ haˬ naˇ, Iˇsaˬleˬlaˆ tsawˇ jeuˬ pyeuꞈ meh. Ehˇ kʼawꞈ Beˬdeˬgoˇdeˬ aˇ nah˗ahˇ neh naˇ, Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ tsawˇ haˬ naˇ Yeˬsuˇ˗euˬ zaˬ lahˇ deuˬ pyeuꞈ laˇ˗euˬ lehˇ maˇ jawˆ ni siˬ laˇ˗eu meh. Teu miˇ neh, Daˬyeˬlaˇ yaw huiˬ 11 laꞈ kʼoeˇ˗euˬ maˬ keuˆ laˇ miˇ ehˇ taˬ dawˬ˗euˬ gaˇ kawˆ myaˬ tiˬ paˆ, Iˇsaˬleˬlaˆ˗euˬ tsawˇ jeuˬ˗ahˇ maˬ ngeuˇ˗eu Yeˬsuˇ˗euˬ zaˬ lahˇ˗ahˇ ehˇ keuˆ mawꞈ˗eu meh. (Gʼaˬkʼehˇ 2:1-4; Loˇmaˆ 9:6-8; Gaˬlaˬtiˆ 6:15, 16) Kʼoeˇ naˇ, aˇ yamˬ myahˇ laˇ ngeh, laꞈ taˆ paw hawˇ˗eu laꞈ oˆ paw˗euˬ sahˬ paˬ jiˇ paˇ˗iˇ luꞈ˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ maˬ paˇ˗iˇ˗eu tiˬ jeˬ na naˇ, (1) aˬ yawꞈ maꞈ Miˬyehˇ˗euˬ tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ muiˇ˗eu (2) sahˬ paˬ heu nyiˬ gʼaˬ Miˬyehˇ˗euˬ tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ mˇ nehˬ gaˇ haw ngeh, aˬ yawꞈ nyaꞈ maˇ maˇ ni gʼeh˗eu Miˬyehˇ˗ahˇ bye˗eu lehˇ siˬ laˇ˗eu (3) sahˬ paˬ heu nyiˬ gʼaˬ jawˇ duˬ lu ceh ceh˗eu heu meh.

5. A.D. 100 kʼoꞈ˗ahˇ neh 1870 kʼoꞈ heu kaˬ˗ahˇ keuˆ ni, laꞈ taˆ paw˗euˬ sahˬ paˬ hawˇ˗eu laꞈ oˆ paw˗euˬ sahˬ paˬ jawˇ ngaˇ laˬ?

⁵ A.D. 100-ahˇ neh heu paw dzaˬ˗ahˇ naˇ, Ka li zaˬ aˇ muˇ laꞈ kʼoeˇ Ka li zaˬ aˇ kʼawꞈ deuˬ myaˬ laˇ luꞈ˗eu meh. Aˬ yawꞈ maꞈ mehˬ bahˬ˗eu uˬ taꞈ, Jaˇliꞈ˗euˬ yaw tsaˬ yaw dawˇ˗ahˇ laˆ zaꞈ˗eu leh jeh˗eu meh. Teu ngeh neh naˇ 1870 kʼoꞈ˗ahˇ keuˆ ni, Miˬyehˇ˗euˬ tsawˇ haˬ deuˬ miˇ tsaˬ kʼoeˇ taˆ aˇ maꞈ aˇ muˇ lehˇ maˬ baw˗aˬ. Ka li zaˬ aˇ kʼawꞈ deuˬ deh yaˇ˗ahˇ dehꞈ˗eu shmˇ ma loꞈ˗ehˇ myaˬ laˇ tehˇ tehˬ luꞈ˗eu meh. Teu miˇ neh, teu ngeh Ka li zaˬ maˇ diˇ deuˬ˗ahˇ siˬ nya˗eu shaˬ dui dui˗eu meh. (Maꞈtehˬ 13:36-43) Gaˇ kawˆ heu˗ahˇ siˬ nya˗eu aˬ jeˬ miˇ neh aˇ yeˇ huiˬ˗eu nga? Gaˇ kawˆ heu naˇ, A.D. 100 kʼoꞈ˗ahˇ neh 1870 kʼoꞈ˗ahˇ keuˆ ni, laꞈ taˆ paw˗euˬ sahˬ paˬ hawˇ˗eu laꞈ oˆ paw˗euˬ sahˬ paˬ jawˇ˗eu lehˇ ehˇ˗eu heu naˇ, maˬ pyeuꞈ leˇ nya˗a lehˇ bi siˬ laꞈ˗eu meh. Aˬ jeˬ miˇ neh ehˇ naˇ, teu ngeh laꞈ taˆ paw˗euˬ sahˬ paˬ hawˇ˗eu laꞈ oˆ paw˗euˬ sahˬ paˬ deuˆ laˇ nya paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu Miˬyehˇ˗euˬ tsawˇ haˬ deuˬ˗euˬ aˇ maꞈ aˇ muˇ lehˇ maˬ baw˗eu miˇ neh meh. c Ehˇ kʼawꞈ aˬ dui 1870 kʼoꞈ˗ahˇ neh tiˬ kʼehˬ naˇ, laꞈ taˆ hawˇ˗eu laꞈ oˆ paw˗euˬ sahˬ paˬ doˆ laˇ˗eu yaw duˬ baw˗eu lehˇ siˬ nya˗eu ma. Aˬ joˆ˗ehˇ siˬ nya˗eu nga?

6. Miˬyehˇ˗euˬ tsawˇ haˬ deuˬ aˇ maꞈ aˇ muˇ lehˇ aˬ geu ngeh paˇ pyeuꞈ kʼoꞈ laˇ˗euˬ nga?

 ⁶ 1870 kʼoꞈ˗ahˇ neh naˇ Miˬyehˇ˗euˬ tsawˇ haˬ deuˬ aˇ maꞈ aˇ muˇ lehˇ baw laˇ˗euˬ meh. Teu kʼoꞈ˗ahˇ Caˇlawꞈ˗suiˬ Laˇseuˬ hawˇ˗eu cawˬ deuˬ, Jaˇliꞈ pyehˆ tseˇ˗eu gʼaˇ duˬ aˇ muˇ muˇ doˆ˗euˬ meh. Mehˇ nmˇ Laˇseuˬ hawˇ˗eu cawˬ heu deuˬ naˇ, Meˬsiˇya˗euˬ Miˇkʼahˬ beh laˇ˗eu lehˇ gʼeh ngeh ‘gaˇ ma laˆ saˆ’ taˬ meh lehˇ ehˇ taˬ˗euˬ jaˆ˗eu loꞈ˗ehˇ dawˬ tsaꞈ dawˬ dzawˇ mˇ˗eu gʼaˬ˗ahˇ duˇ˗eu meh. (Maˬlaˬkiˇ 3:1) Miˬyehˇ˗euˬ tsawˇ haˬ deuˬ aˇ maꞈ aˇ muˇ lehˇ tiˬ poˆ paˇ pyeuꞈ laˇ˗euˬ meh. Teu ngeh aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ yaw kʼaˆ˗ehˇ muiˇ˗eu uˆ lahˇ˗eu aˇ maꞈ aˬ geu maꞈ nga? Pyeuꞈ laˇ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ haw ma.

7. Miˇ tsaˬ Guiˇ dahˬ beh poˆ˗ahˇ keuˆ ni laꞈ oˆ paw˗euˬ sahˬ paˬ aˬ suˇ gʼaˬ pyeuꞈ˗eu nga?

⁷ 1870 kʼoꞈ˗ahˇ Biˇteˬ miˇ kʼahˬ naˇ miˇ tsaˬ kʼoeˇ taˆ baoˬ kʼaˇ huiˬ˗eu miˇ kʼahˬ pyeuꞈ˗eu uˬ taꞈ, uˆ lahˇ˗eu miˇ tsaˬ pehˇ tsahˇ jiˇ huiˬ dui dui˗awˇ, gʼaˬ kʼaˇ kʼaˆ˗eu guiˇ maꞈ jiˇ jawˇ˗eu meh. Daˬyeˬlaˇ˗euˬ maˬ keuˆ laˇ miˇ ehˇ taˬ dawˬ laꞈ kʼoeˇ uˬ coeˇ smˬ coeˇ˗ahˇ gʼaˬ leˇ˗euˬ uˬ coeˇ coeˇ zaˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ ngehˬ keuˆ taˬ˗euˬ meh. Uˬ coeˇ coeˇ zaˬ heu naˇ Biˇteˬ miˇ kʼahˬ pyeuꞈ˗awˇ, uˬ coeˇ smˬ coeˇ naˇ Paˇlaˬ, Saˆpeˆ, Neˇteuˇlehˬ miˇ kʼahˬ heu deuˬ pyeuꞈ meh. (Daˬyeˬlaˇ 7:7, 8) Biˇteˬ miˇ kʼahˬ naˇ, Miˇ tsaˬ Guiˇ dahˬ beh poˆ˗ahˇ keuˆ ni laꞈ oˆ paw˗euˬ sahˬ paˬ pyeuꞈ˗euˬ meh. Teu ngeh Aˬmeˬliˇkaˬ miˇ kʼahˬ naˇ, jeˬ gaꞈ jeˬ ka mˇ˗eu paw baoˬ huiˬ dui dui˗awˇ, miˇ tsaˬ kʼoeˇ taˆ smˇ muiˬ kʼaˇ muiˬ˗eu miˇ kʼahˬ pyeuꞈ laˇ˗euˬ uˬ taꞈ, Biˇteˬ miˇ kʼahˬ nehˬ˗ehˇ cawˬ cawˬ laˇ˗euˬ meh.

8. Aˇ saˬ saˬ˗eu aˇ yamˬ laꞈ kʼoeˇ aˬ myah luꞈ laꞈ oˆ paw˗euˬ sahˬ paˬ aˬ suˇ gʼaˬ pyeuꞈ˗eu nga?

⁸ Miˇ tsaˬ Guiˇ dahˬ beh poˆ ngeh yamˬ˗ahˇ, Aˬmeˬliˇkaˬ Biˇteˬ miˇ kʼahˬ nehˬ˗ehˇ guiˇ mˇ˗eu paw cawˬ cawˬ taꞈ˗eu baˬ da neh, aˬ yawꞈ maꞈ gʼaˬ kʼaˆ dui dui˗eu guiˇ maꞈ pyeuꞈ laˇ˗euˬ meh. Teu ngeh neh naˇ, Biˇteˬ miˇ kʼahˬ uˆ lahˇ˗eu uˬ moˆ jawˇ haw˗euˬ Aˬmeˬliˇkaˬ, Biˇteˬ nehˬ˗ehˇ Miˇ tsaˬ˗ahˇ uˆ lahˇ˗eu baoˬ jaˆ˗eu Eˬgaˬlamˬ hawˇ˗eu Aˬmeˬliˇkaˬ  pyeuꞈ laˇ˗euˬ meh. Heu naˇ, Daˬyeˬlaˇ neh sahˬ paˬ heu gʼaˬ “myaˬ˗eu guiˇ maꞈ maꞈ ma” jawˇ meh lehˇ maˬ keuˆ laˇ miˇ ehˇ taˬ˗euˬ loꞈ˗ehˇ maˇ diˇ pyeuꞈ laˇ˗euˬ meh. (Daˬyeˬlaˇ 11:25) Aˇ saˬ saˬ˗eu aˇ yamˬ laꞈ kʼoeˇ laꞈ oˆ paw˗euˬ sahˬ paˬ naˇ, Miˇ tsaˬ˗ahˇ uˆ lahˇ˗eu baoˬ jaˆ˗eu Eˬgaˬlamˬ hawˇ˗eu Aˬmeˬliˇkaˬ aˬ myah luꞈ pyeuꞈ gʼeh meh. d Toˆ˗ehˇ naˇ, laꞈ taˆ paw˗euˬ sahˬ paˬ aˬ suˇ gʼaˬ nga?

9. Laꞈ taˆ paw˗euˬ sahˬ paˬ aˬ myah doˆ laˇ˗euˬ nga? Daˬyeˬlaˇ 11:25-ahˇ˗euˬ maˬ keuˆ laˇ miˇ ehˇ taˬ dawˬ aˬ geu ngeh byah laˇ˗euˬ nga?

⁹ 1871 kʼoꞈ˗ahˇ Laˇseuˬ hawˇ˗eu aˬ yawꞈ˗euˬ cawˬ deuˬ Jaˇliꞈ pyehˆ tseˇ˗eu gʼaˇ duˬ aˇ muˇ muˇ doˆ laꞈ ngeh, laꞈ taˆ paw˗euˬ sahˬ paˬ jiˇ doˆ laˇ˗euˬ meh. Teu ngeh kʼoꞈ˗ahˇ Awˇtoꞈ paw Biˇsuiꞈmaꞈ˗kuiˬ, miˇ kʼahˬ deuˬ˗ahˇ laˆ uiˬ˗awˇ Jeˬmaˬniˬ miˇ kʼahˬ lehˇ laˆ pyeuꞈ˗euˬ meh. Paˇ˗laˇshahˬ˗euˬ sahˬ paˬ Gʼoeˇhehˬ dahˬ beh˗eu gʼaˬ, miˇ kʼahˬ teu˗euˬ sahˬ paˬ dahˬ beh˗eu gʼaˬ pyeuꞈ laˇ˗awˇ, aˬ yawꞈ Biˇsuiꞈmaꞈ˗kuiˬ˗ahˇ naˇ, Jeˬmaˬniˬ miˇ kʼahˬ˗ahˇ uˆ lahˇ˗eu aˇ maꞈ˗euˬ aˬ yuiꞈ aˇ beh beh˗eu gʼaˬ bi geuꞈ˗euˬ meh. e Teu gaˇ neh yaw myaˬ tseˇ kʼoꞈ naˇ, Jeˬmaˬniˬ Ehˇpa˗li kaˆ paw pyawˬ hawˇ˗eu Pehˆsiˇpiˬ iˬ ma laˆ shaˆ shaˆ ma˗ahˇ jaˆ˗eu miˇ kʼahˬ tiˬ deuˬ na˗ahˇ uˆ lahˇ˗awˇ, Biˇteˬ miˇ kʼahˬ naˆ maˬ tseˇ baoˬ jaˆ ni leh jeh˗eu meh. (Daˬyeˬlaˇ 11:25-ahˇ gui.) Jeˬmaˬniˬ miˇ kʼahˬ˗euˬ yehˇ guiˇ maꞈ huiˬ dui dui laˇ˗awˇ, iˇ cuꞈ paw˗euˬ guiˇ maꞈ jiˇ Biˇteˬ taꞈ˗ehˇ teˬ˗eu tehꞈ meh. Jeˬmaˬniˬ guiˇ maꞈ heu deuˬ˗ahˇ zmˬ˗awˇ Guiˇ dahˬ beh poˆ˗ahˇ muiˇ˗eu deuˬ nehˬ˗ehˇ deuˆ ceh ceh˗euˬ meh.

10. Daˬyeˬlaˇ 11:25, 26-ahˇ˗euˬ maˬ keuˆ laˇ miˇ ehˇ taˬ dawˬ, aˬ joˆ˗ehˇ maˇ diˇ pyeuꞈ laˇ˗euˬ nga?

¹⁰ Daˬyeˬlaˇ Jeˬmaˬniˬ miˇ kʼahˬ hawˇ˗eu aˬ yawꞈ pehˬ˗euˬ guiˇ maꞈ˗ahˇ aˬ jeˬ pyeuꞈ laˇ˗eu lehˇ ehˇ taˬ˗euˬ meh. Daˬyeˬlaˇ˗euˬ maˬ keuˆ laˇ miˇ ehˇ taˬ dawˬ˗ahˇ, laꞈ taˆ paw˗euˬ sahˬ paˬ “guiˇ maˬ deuˆ gʼaˬ nya˗a” lehˇ ehˇ taˬ˗euˬ meh. Aˬ jeˬ miˇ neh nga? “Tsawˇ gahˇ bi gahˇ gʼaˬ˗euˬ baˬ da neh meh.” “Aˬ yawꞈ˗euˬ dawˬ peh jawˇ˗awˇ aˬ yawꞈ˗ahˇ nui noeˬ nui duˇ biꞈ˗eu tsawˇ haˬ deuˬ aˬ yawꞈ cawˆ˗iˇ ni mˇ”˗eu miˇ neh meh. (Daˬyeˬlaˇ 11:25, 26) Daˬyeˬlaˇ˗euˬ saˇ ka˗ahˇ ‘sahˬ paˬ˗euˬ dzaˇ dzaˬ˗eu’ deuˬ naˇ, ‘sahˬ paˬ˗euˬ mehˬ shi ya le˗eu’ deuˬ jiˇ ni meh. (Daˬyeˬlaˇ 1:5) Toˆ˗ehˇ naˇ, maˬ keuˆ laˇ miˇ ehˇ taˬ dawˬ heu aˬ jeˬ˗ahˇ ehˇ mawꞈ˗eu nga? Maˬ keuˆ laˇ miˇ ehˇ taˬ dawˬ heu naˇ, Jeˬmaˬniˬ miˇ kʼahˬ˗ahˇ˗euˬ yaw huiˬ yaw mahˇ deuˬ˗ahˇ ehˇ mawꞈ˗eu meh. Teu laꞈ kʼoeˇ miˇ kʼahˬ teu˗euˬ guiˇ maꞈ aˬ yuiꞈ deuˬ hawˇ˗eu guiˇ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ nui noeˬ nui duˇ biꞈ˗eu deuˬ jiˇ keuˬ˗eu meh. Aˇ nah naˇ, miˇ kʼahˬ˗euˬ baoˬ tsawˇ haˬ teu deuˬ neh lu geuꞈ˗euˬ meh. f Daˬyeˬlaˇ˗euˬ maˬ keuˆ laˇ miˇ ehˇ taˬ dawˬ Jeˬmaˬniˬ miˇ kʼahˬ pyaˆ˗iˇ shaˆ˗iˇ˗eu gaˇ kawˆ˗ahˇ tehꞈ˗ehˇ naˬ ngeuˇ˗eu, laꞈ taˆ paw˗euˬ sahˬ paˬ hawˇ˗eu laꞈ oˆ paw˗euˬ sahˬ paˬ guiˇ deuˆ˗eu baˬ da neh pyeuꞈ laˇ˗eu jeˬ˗ahˇ jiˇ ehˇ nehˬ taˬ˗euˬ meh. Teu laꞈ kʼoeˇ laꞈ taˆ paw˗euˬ sahˬ paˬ˗ahˇ “Aˬ yawꞈ˗euˬ yehˇ gʼawˬ mya ni bi deuˆ sehꞈ˗awˇ, aˬ yawꞈ˗euˬ guiˇ maꞈ byoˆ˗iˇ tehꞈ˗a” lehˇ ehˇ taˬ˗euˬ meh. (Daˬyeˬlaˇ 11:26) Ehˇ loꞈ˗ehˇ Miˇ tsaˬ Guiˇ dahˬ beh poˆ˗ahˇ teu loꞈ˗ehˇ pyeuꞈ laˇ˗awˇ, Jeˬmaˬniˬ guiˇ maꞈ “byoˆ˗iˇ”˗awˇ, tsawˇ haˬ gʼawˬ mya gʼaˬ “bi deuˆ sehꞈ”˗euˬ meh. Teu ngeh miˇ tsaˬ kʼoeˇ taˆ guiˇ˗euˬ baˬ da neh tsawˇ haˬ teu myaˆ myaˆ˗ehˇ tiˬ jawˇ˗iˬ maˬ shiˇ haw˗aˬ siˬ.

11. Laꞈ taˆ paw˗euˬ sahˬ paˬ hawˇ˗eu laꞈ oˆ paw˗euˬ sahˬ paˬ aˬ jeˬ jahˇ˗euˬ nga?

¹¹ Daˬyeˬlaˇ˗euˬ maˬ keuˆ laˇ miˇ ehˇ taˬ dawˬ, Miˇ tsaˬ Guiˇ dahˬ beh poˆ˗euˬ jeˬ hu pyeuꞈ laˇ˗eu gaˇ kawˆ deuˬ˗ahˇ jiˇ ehˇ taˬ˗euˬ meh. Daˬyeˬlaˇ 11:27, 28-ahˇ laꞈ taˆ paw˗euˬ sahˬ paˬ hawˇ˗eu laꞈ oˆ paw˗euˬ sahˬ paˬ ‘hawˬ jeh tiˬ jeh˗ahˇ tehꞈ˗ehˇ dzaˬ taꞈ˗awˇ, tiˬ gʼaˬ tiˇ gʼaˬ jaˬ myawꞈ myawꞈ tehꞈ˗a’ lehˇ ehˇ taˬ˗euˬ uˬ taꞈ, laꞈ taˆ paw˗euˬ sahˬ paˬ “myawˬ gahˬ” jaˆ dui dui meh lehˇ jiˇ paˇ ehˇ taˬ˗euˬ meh. Ehˇ loꞈ˗ehˇ maˇ diˇ toˆ˗ehˇ pyeuꞈ˗eu meh. Jeˬmaˬniˬ maˬ ehˇ, Biˇteˬ maˬ ehˇ, nyiˬ pehˬ luꞈ miˇ kʼahˬ bi saˇ mawꞈ miˇ˗a  lehˇ ehˇ˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ 1914 kʼoꞈ˗ahˇ miˇ tsaˬ guiˇ pyeuꞈ laˇ ngeh, aˬ yawꞈ maꞈ˗euˬ dawˬ ja myawꞈ pyeuꞈ˗eu lehˇ maˇ jawˆ ni siˬ laˇ˗eu meh. 1914 kʼoꞈ keuˆ laˇ˗eu yaw myaˬ tseˇ kʼoꞈ ca ngeh, Jeˬmaˬniˬ smˇ muiˬ muiˬ laˇ tehˇ tehˬ luꞈ˗awˇ, 1914 kʼoꞈ keuˆ laˇ ngeh˗aˬ, miˇ tsaˬ kʼoeˇ taˆ neh smˇ muiˬ kʼaˇ muiˬ˗eu miˇ kʼahˬ deuˬ laꞈ kʼoeˇ neh naˬ ba nyiꞈ pyeuꞈ laˇ˗euˬ meh. Kʼoeˇ uˬ taꞈ, Daˬyeˬlaˇ 11:29 hawˇ˗eu yaw nyiˇ 30˗euˬ dahˬ beh dzaˬ˗ahˇ˗euˬ gaˇ kawˆ jiˇ maˇ diˇ pyeuꞈ laˇ˗euˬ meh. Jeˬmaˬniˬ laꞈ oˆ paw˗euˬ sahˬ paˬ nehˬ˗ehˇ deuˆ ceh ceh˗awˇ deuˆ smˇ˗euˬ meh.

12. Laꞈ taˆ paw˗euˬ sahˬ paˬ hawˇ˗eu laꞈ oˆ paw˗euˬ sahˬ paˬ Miˇ tsaˬ Guiˇ dahˬ beh poˆ˗ahˇ aˬ jeˬ jahˇ˗euˬ nga?

¹² 1914 kʼoꞈ˗ahˇ neh naˇ sahˬ paˬ heu nyiˬ gʼaˬ tiˬ gʼaˬ tiˇ gʼaˬ guiˇ yaw kʼaˆ˗ehˇ deuˆ˗awˇ, Miˬyehˇ˗euˬ tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ jiˇ deuˆ˗eu meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, Miˇ tsaˬ Guiˇ dahˬ beh poˆ˗ahˇ Jeˬmaˬniˬ hawˇ˗eu Biˇteˬ˗euˬ uˆ lahˇ˗eu aˇ maꞈ deuˬ, guiˇ maˬ deuˆ iˇ˗eu Miˬyehˇ˗euˬ tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ kʼehˬ˗eu meh. Aˬmeˬliˇkaˬ˗euˬ uˆ lahˇ˗eu aˇ maꞈ jiˇ tsaꞈ gaˬ˗eu gaˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ˗ahˇ tawˬ˗ahˇ nyehꞈ ahˇ˗eu meh. Kʼehˬ˗eu kʼaˆ˗eu jeˬ teu baˬ da neh Pah mehˬ˗eu 11:7-10 laꞈ kʼoeˇ˗euˬ maˬ keuˆ laˇ miˇ ehˇ taˬ dawˬ byah laˇ˗euˬ meh.

13. 1930 kʼoꞈ˗ahˇ hawˇ˗eu Guiˇ nyiˬ poˆ aˬ yawꞈ poˆ˗ahˇ laꞈ taˆ paw˗euˬ sahˬ paˬ aˬ jeˬ jahˇ˗euˬ nga?

¹³ Kʼoeˇ naˇ 1930 kʼoꞈ˗ahˇ neh naˇ, laꞈ taˆ paw˗euˬ sahˬ paˬ Miˬyehˇ˗euˬ tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ yaw kʼaˆ˗ehˇ kʼehˬ˗eu meh. Miˇ tsaˬ Guiˇ nyiˬ poˆ aˬ yawꞈ poˆ˗ahˇ ngehˬ˗ehˇ dzehˬ meh. Naˇziˬ Jeˬmaˬniˬ miˇ kʼahˬ˗ahˇ uˆ lahˇ luꞈ ngeh, Hiˇleuˬ hawˇ˗eu aˬ yawꞈ˗ahˇ gʼaˬ biꞈ˗eu deuˬ Miˬyehˇ˗euˬ tsawˇ haˬ deuˬ mˇ˗eu gaˇ˗ahˇ laˆ naˬ˗eu meh. Laꞈ taˆ paw˗euˬ sahˬ paˬ Miˬyehˇ˗euˬ tsawˇ haˬ 1,500 gʼaˬ ehˇ gʼaˬ ni˗ahˇ sehꞈ˗awˇ, gʼawˬ mya heˇ gʼaˬ˗ahˇ kaꞈ lahˇ˗eu taˆ˗ahˇ sha gʼeh˗euˬ meh. Gaˇ kawˆ heu naˇ, Daˬyeˬlaˇ neh maˬ keuˆ laˇ miˇ ehˇ taˬ loꞈ˗ehˇ maˇ diˇ pyeuꞈ laˇ˗euˬ meh. Laꞈ taˆ paw˗euˬ sahˬ paˬ “Uˬ duˬ tahˬ nymˇ nymˇ ma˗ahˇ laˆ jawꞈ”˗eu uˬ taꞈ, “yawˬ nah na luꞈ lawˇ˗eu shehˇ˗eu jeˬ maˬ bi mˇ ni, aˬ yawꞈ maꞈ laˆ tsoeˬ”˗awˇ, Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ mˇ zaˬ deuˬ Miˬyehˇ˗euˬ tsawˇ myahˇ˗ahˇ maˬ ciˬ huiˬ maˬ ciˬ mahˇ nya ni jahˇ˗eu meh. (Daˬyeˬlaˇ 11:30, 31) Hiˇleuˬ Jeˬmaˬniˬ miˇ kʼahˬ˗ahˇ Miˬyehˇ˗euˬ tsawˇ haˬ tiˬ gʼaˬ˗iˬ maˬ bi dzeˇ ni laˆ byoˆ jiˇ ma lehˇ saˇ jaˇ dzaˬ˗eu meh.

14. Miˇ tsaˬ Guiˇ nyiˬ poˆ aˬ yawꞈ poˆ jiˇ ngeh, laꞈ taˆ paw˗euˬ sahˬ paˬ aˬ geu gʼaˬ pyeuꞈ laˇ˗euˬ nga?

¹⁴ Miˇ tsaˬ Guiˇ nyiˬ poˆ aˬ yawꞈ poˆ jiˇ ngeh, Soˇbi˗yaˬ Yuˇni˗yamˬ˗euˬ Kawˇmyuˬniˬ uˆ lahˇ˗eu aˇ maꞈ, Jeˬmaˬniˬ uˆ lahˇ uˬ moˆ jawˇ haw˗euˬ miˇ kʼahˬ deuˬ˗ahˇ yuˇ geuꞈ˗awˇ, Soˇbi˗yaˬ Yuˇni˗yamˬ laꞈ taˆ paw˗euˬ sahˬ paˬ pyeuꞈ laˇ˗euˬ meh. Naˇziˬ˗euˬ haiˬ˗eu uˆ lahˇ˗eu jeˬ loꞈ˗ehˇ, Soˇbi˗yaˬ Yuˇni˗yamˬ jiˇ ni, aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ naˆ maˬ tseˇ maˇ maˇ ni gʼeh˗eu Miˬyehˇ˗ahˇ uˬ duˬ tahˬ˗awˇ ehˇ dawˬ naˇ haˬ˗eu deuˬ˗ahˇ kʼehˬ˗eu meh.

15. Miˇ tsaˬ Guiˇ nyiˬ poˆ aˬ yawꞈ poˆ jiˇ ngeh, laꞈ taˆ paw˗euˬ sahˬ paˬ aˬ jeˬ jahˇ˗euˬ nga?

¹⁵ Miˇ tsaˬ Guiˇ nyiˬ poˆ aˬ yawꞈ poˆ jiˇ˗awˇ tiˬ kʼehˬ naˇ, laꞈ taˆ paw˗euˬ sahˬ paˬ yaw shuiꞈ gʼaˬ pyeuꞈ laˇ˗euˬ Soˇbi˗yaˬ Yuˇni˗yamˬ hawˇ˗eu aˬ yawꞈ jawˇ paw pyawˬ˗eu deuˬ, Miˬyehˇ˗euˬ tsawˇ haˬ˗ahˇ yaw kʼaˆ˗ehˇ kʼehˬ laˇ˗euˬ meh. Heu naˇ Pah mehˬ˗eu 12:15-17-ahˇ maˬ keuˆ laˇ miˇ ehˇ taˬ loꞈ˗ehˇ pyeuꞈ laˇ˗euˬ meh. Sahˬ paˬ heu gʼaˬ aˬ dui˗euˬ tsaꞈ gaˬ˗eu gaˇ˗ahˇ laˆ naˬ˗awˇ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ tsawˇ haˬ gʼawˬ mya heˇ gʼaˬ˗ahˇ sha dzeh˗euˬ meh. Aˇ saˬ saˬ˗eu aˇ nah aˇ yamˬ laꞈ kʼoeˇ laꞈ taˆ paw˗euˬ sahˬ paˬ, Miˬyehˇ˗euˬ tsawˇ haˬ deuˬ mˇ˗eu gaˇ˗ahˇ bi naˬ leˇ˗eu lehˇ kʼehˬ˗eu jeˬ pyeuꞈ˗eu “iˇ jeuˬ jeuˬ ma”˗ahˇ zmˬ˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ tiˬ jeˬ gʼeh neh˗iˬ maˬ laˆ naˬ nya˗a. g

16. Soˇbi˗yaˬ Yuˇni˗yamˬ Daˬyeˬlaˇ 11:37-39-ahˇ˗euˬ maˬ keuˆ laˇ miˇ ehˇ taˬ dawˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ bi byah laˇ˗euˬ nga?

¹⁶ Daˬyeˬlaˇ 11:37-39-ahˇ gui. Maˬ keuˆ laˇ miˇ ehˇ taˬ dawˬ heu˗ahˇ, laꞈ taˆ paw˗euˬ sahˬ paˬ ‘aˬ poeˬ aˬ bawˇ deuˬ uˬ duˬ tahˬ˗euˬ Miˬyehˇ˗ahˇ myaˆ maˬ haw cawˬ ni jawˇ tehꞈ˗a’ lehˇ ehˇ taˬ˗euˬ meh. Ehˇ loꞈ˗ehˇ aˬ joˆ˗ehˇ pyeuꞈ laˇ˗euˬ nga? Soˇbi˗yaˬ Yuˇni˗yamˬ zahˇ˗euˬ aˇ maꞈ aˇ muˇ deuˬ˗ahˇ baoˬ maˬ  paˇ bi jaˆ ni jahˇ˗eu heu neh zahˇ deuˬ˗ahˇ laˆ byoˆ jiˇ˗eu lehˇ aˇ pyaˇ daˬ taˬ˗euˬ meh. Kʼoeˇ naˇ teu loꞈ˗ehˇ mˇ pyeuꞈ nya˗eu gʼaˇ duˬ, 1918 kʼoꞈ˗ahˇ neh naˇ Soˇbi˗yaˬ˗euˬ uˆ lahˇ˗eu aˇ maꞈ dzaw nymˇ doe ni Miˬyehˇ maˬ jawˇ˗eu gaˇ kawˆ˗ahˇ bi mehˬ laˇ˗euˬ meh. Kʼoeˇ naˇ laꞈ taˆ paw˗euˬ sahˬ paˬ “ziꞈ dah ni gʼeh˗eu taˆ deuˬ˗ahˇ haw piˇ˗eu miˬ yehˇ˗ahˇ aˬ yawꞈ yaw zeu” aˬ joˆ˗ehˇ taˬ˗euˬ nga? Soˇbi˗yaˬ Yuˇni˗yamˬ yawˬ ha˗euˬ baoˬ bi huiˬ laˇ˗eu gʼaˇ duˬ, guiˇ maꞈ beh gaˇ hawˇ˗eu guiˇ deuˆ˗eu keu ka nuˇkiꞈ˗liˬyaˬ jahˇ gaˇ, pyuˇ gʼawˬ mya ni zmˬ˗euˬ meh. Maˇ diˇ naˇ, laꞈ taˆ paw˗euˬ sahˬ paˬ hawˇ˗eu laꞈ oˆ paw˗euˬ sahˬ paˬ, tsawˇ haˬ aˇ heˇ lam gʼaˬ˗ahˇ neh sehꞈ nya˗eu guiˇ deuˆ˗eu keu ka jaˆ˗eu meh.

17. “Doeˇ dui dui˗eu nui daˆ daˆ laˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu jeˬ” heu naˇ aˬ jeˬ nga?

¹⁷ Laꞈ taˆ paw˗euˬ sahˬ paˬ aˇ yeˇ huiˬ˗eu gaˇ kawˆ tiˬ kawˆ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ, laꞈ oˆ paw˗euˬ sahˬ paˬ˗ahˇ gʼaˬ biꞈ˗eu meh. Aˬ yawꞈ maꞈ “ciˬ cuˇ ni bi pyeuꞈ˗iˇ˗eu doeˇ dui dui˗eu nui daˆ daˆ laˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu jeˬ kʼoeˇ gaˇ bi jaˆ” laˇ˗euˬ meh. (Daˬyeˬlaˇ 11:31, MS) “Doeˇ dui dui˗eu nui daˆ daˆ laˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu jeˬ” heu naˇ Miˇ kʼahˬ deuˬ˗ahˇ haw teˬ˗eu aˇ maꞈ pyeuꞈ meh.

18. Miˇ kʼahˬ deuˬ˗ahˇ haw teˬ˗eu aˇ maꞈ˗ahˇ aˬ jeˬ miˇ neh “doeˇ dui dui˗eu nui daˆ daˆ laˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu jeˬ” lehˇ kuˇ˗eu nga?

¹⁸ Miˇ kʼahˬ deuˬ˗ahˇ haw teˬ˗eu aˇ maꞈ “doeˇ dui dui˗eu nui daˆ daˆ laˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu jeˬ” lehˇ bi kuˇ˗euˬ teu naˇ, aˬ yawꞈ maꞈ miˇ tsaˬ˗ahˇ laˆ saˇ nya ma lehˇ ehˇ˗eu miˇ neh meh. Ehˇ kʼawꞈ maˇ diˇ naˇ Miˬyehˇ Miˇkʼahˬ tehꞈ˗ehˇ teu loꞈ˗ehˇ jahˇ nya˗eu meh. Maˬ keuˆ laˇ miˇ ehˇ taˬ dawˬ teu laꞈ kʼoeˇ, doeˇ dui dui˗eu nui daˆ daˆ laˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu jeˬ “ciˬ cuˇ ni bi pyeuꞈ˗iˇ” meh lehˇ jiˇ paˇ ehˇ˗eu meh. Aˬ jeˬ miˇ neh ehˇ naˇ, Miˇ kʼahˬ deuˬ˗ahˇ haw teˬ˗eu aˇ maꞈ heu maꞈ naˇ, zahˇ kʼawꞈ dawˬ tawˆ luꞈ˗ahˇ laˆ cawˆ gaˇ daˬ ma gʼaˬ pyeuꞈ˗eu miˇ neh meh.—“Aˇ saˬ saˬ˗eu saˇ ka˗ahˇ mˇ ceh ceh˗eu sahˬ paˬ” lehˇ ehˇ˗eu gaˇ kawˆ˗ahˇ haw.

19-20. (a) Aˬ dui aˬ jeˬ miˇ neh gaˇ kawˆ heu kawˆ˗euˬ gaˇ hu˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ ya siˬ nya˗eu nga? (b) Nyaˆ taꞈ kawˆ˗ahˇ aˬ dui aˬ jeˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗euˬ dawˬ kʼoꞈ za˗eu nga?

¹⁹ Aˬ dui gaˇ kawˆ heu kawˆ˗euˬ gaˇ hu˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ aˬ jeˬ miˇ neh ya siˬ nya nga lehˇ ngeuˇ naˇ, Daˬyeˬlaˇ neh laꞈ taˆ paw˗euˬ sahˬ paˬ hawˇ˗eu laꞈ oˆ paw˗euˬ sahˬ paˬ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ maˬ keuˆ laˇ miˇ ehˇ taˬ dawˬ 1870 kʼoꞈ˗ahˇ neh 1991 kʼoꞈ˗ahˇ maˇ diˇ pyeuꞈ laˇ˗euˬ lehˇ bi siˬ laꞈ˗eu miˇ neh meh. Teu miˇ neh, aˬ dui maˬ keuˆ laˇ miˇ ehˇ taˬ dawˬ heu˗euˬ dzeˇ luꞈ˗eu gaˇ kawˆ deuˬ jiˇ maˇ diˇ pyeuꞈ laˇ meh lehˇ jah nya meh.

²⁰ Soˇbi˗yaˬ Yuˇni˗yamˬ 1991 kʼoꞈ˗ahˇ pyaˆ˗iˇ shaˆ˗iˇ˗euˬ meh. Toˆ˗ehˇ naˇ nymˬ˗mˇ iˬ nah laꞈ taˆ paw˗euˬ sahˬ paˬ aˬ suˇ gʼaˬ nga? Nyaˆ taꞈ kawˆ˗ahˇ dawˬ kʼoꞈ heu za meh.