1. ?Ngue yɛ ndɛ kun mɔ Ɲanmiɛn nuan ijɔfuɛ Daniɛli kannin’n uka e naan y’a wun i wlɛ-ɔ?

?Ɔ KA kan’n, ngue sa yɛ ɔ́ wá jú Zoova i sufuɛ’m be su-ɔ? E kwlá dimɛn i nanwlɛ trele sa. Sanngɛ Biblu’n uka e naan y’a wun sa cinnjin wie m’ɔ ka kan bé wá jú’n, be wlɛ. Ɲanmiɛn nuan ijɔfuɛ’m be nun kun i ndɛ ng’ɔ kannin’n uka e naan y’a wun like nga mɛn siefuɛ nga be le kwlalɛ kpa’n bé wá yó’n i wlɛ. Ndɛ sɔ’n wo Daniɛl ndɛ tre 11 nun. * Ndɛ tre sɔ nun’n be kan famiɛn nɲɔn mɔ bé wá kún’n, be ndɛ. Famiɛn sɔ mun yɛle famiɛn ng’ɔ o nglo lɔ’n, ɔ nin famiɛn ng’ɔ o ngua lɔ’n. Ndɛ sɔ’n i bue w’a kpɛn su. Yɛ e si kɛ kannzɛ ɔ yo sɛ i bue ng’ɔ ka lɛ’n, ɔ́ kpɛ́n su wie.

2. ?Kɛ nga Bo Bolɛ 3:15 nin Sa Nglo Yilɛ 11:7; 12:17 be fa kan’n sa’n, sɛ e waan é wún ndɛ nga Daniɛli kannin’n i wlɛ kpa’n, ngue yɛ ɔ fataman kɛ e wla fi su-ɔ?

² Kɛ ɔ ko yo naan y’a wun ndɛ ng’ɔ o Daniɛl ndɛ tre 11 nun’n i wlɛ kpa’n, ɔ fataman kɛ e wla fi su kɛ famiɛn nga be sieli nvle nga Ɲanmiɛn i sufuɛ’m be sɔnnin lɛ’n annzɛ be kleli be yalɛ’n, be ngunmin be ndɛ yɛ ɔ kan-ɔn. Kannzɛ Ɲanmiɛn i sufuɛ’m b’a sɔnman’n, sanngɛ be yɛ kpɛ sunman’n mɛn siefuɛ’m be kle be yalɛ-ɔ. ?Ngue ti-ɔ? Afin Satan nin i minniɛn’m be kunndɛ kɛ bé núnnún be kwlaa nga be ti Zezi i sɔnnzɔnfuɛ mɔ be su Zoova’n. (An kanngan Bo Bolɛ 3:15 nin Sa Nglo Yilɛ 11:7; 12:17 nun.) Asa ekun’n, ɔ fata kɛ ndɛ nga Daniɛli kannin’n, ɔ nin Ɲanmiɛn nuan ijɔfuɛ onga’m be liɛ’n be ɔ  likawlɛ. Ɔ maan sɛ e waan é wún ndɛ nga Daniɛli kannin’n i wlɛ kpa’n, ɔ fata kɛ e fa e ɲin e sie i Biblu’n nun ndɛ uflɛ wie’m be su.

3. ?Like suanlɛ nga nin i sin liɛ’n be nun’n, ngue su yɛ é wá fá e ɲin é síe-ɔ?

³ Like suanlɛ nga nun’n, é wá fá e ɲin é síe i Daniɛl 11:25-39 su. É wá wún be nga afuɛ 1870 nin 1991 be afiɛn nun’n, be yoli famiɛn ng’ɔ o nglo lɔ’n nin famiɛn ng’ɔ o ngua lɔ’n. Kpɛkun é wá wún like nga ti yɛ ɔ fata kɛ e yiyi Daniɛli i ndɛ ng’ɔ kannin’n i bue kun nun uflɛ’n. Like suanlɛ nga i sin liɛ nun’n, é wá fá e ɲin é síe i Daniɛl 11:40–12:1 su. Kpɛkun é wá kán sa nga bé wá jú afuɛ 1991 lele m’ɔ́ fá jú Aamagedɔn alɛ nun’n be su ndɛ nga ndɛ mma sɔ’m be kan’n, be ndɛ. Like suanlɛ nɲɔn sɔ’m be nun’n, kuku nga be flɛ i kɛ “Famiɛn nɲɔn mɔ be kpli kwlalɛ mɛn’n i awieliɛ blɛ’n nun’n” wá úka e kpa. Sanngɛ maan e dun mmua fa e ɲin e sie i ninnge nga be kwla uka e naan y’a wun famiɛn nɲɔn sɔ’m be wlɛ’n, be su.

4. ?Ninnge nsan benin mun yɛ be kwla uka e naan y’a wun famiɛn ng’ɔ o nglo lɔ’n nin ng’ɔ o ngua lɔ’n be wlɛ-ɔ?

⁴ Laa’n, famiɛn ng’ɔ sie Izraɛli nvle’n i nglo lɔ lika’n yɛ be dun mmua be flɛli i kɛ “famiɛn ng’ɔ o nglo lɔ’n” niɔn. Kpɛkun ng’ɔ sie nvle sɔ’n i ngua lɔ lika’n yɛ be flɛli i kɛ “famiɛn ng’ɔ o ngua lɔ’n” niɔn. ?Ngue ti yɛ e se sɔ-ɔ? Afin anzi kun seli Daniɛli kɛ: “M bali kɛ ń wá fá like ng’ɔ́ wá jú ɔ nvle’n [Ɲanmiɛn i nvle’n] su blɛ ng’ɔ́ bá lɔ’n nun’n ń klé wɔ.” (Dan. 10:14) Kɛ ɔ fɛ i laa lele m’ɔ́ fá jú afuɛ 33 nun Pantekɔtu nun’n, nn Izraɛli nvle’n te yo Ɲanmiɛn i nvle. Sanngɛ kɛ ɔ fɛ i Pantekɔtu nun’n lele andɛ’n, Zoova kleli weiin kɛ Zezi i sɔnnzɔnfuɛ mun yɛ be ti i nvle’n niɔn. Ɔ maan ndɛ ng’ɔ o Daniɛl ndɛ tre 11 nun’n, i dan lika ti Zezi i sɔnnzɔnfuɛ’m be liɛ. (Yol. 2:1-4; Rɔm. 9:6-8; Gal. 6:15, 16) Kɛ blɛ’m bé sín’n, famiɛn ng’ɔ o nglo lɔ’n nin famiɛn ng’ɔ o ngua lɔ’n be kacikaci. Sanngɛ ninnge wie’m be o lɛ mɔ be kwlaa be yo-ɔ. Like klikli’n yɛle kɛ Ɲanmiɛn i sufuɛ kpanngban kpa be tran famiɛn sɔ’m be famiɛn diwlɛ’n nun. Ɔ maan famiɛn sɔ mun yɛ be sie be-ɔ. I nɲɔn su’n, yɛle kɛ ninnge nga famiɛn sɔ’m be fa yo Ɲanmiɛn i sufuɛ mun’n, ɔ kle kɛ be kloman Zoova kaan sa. Like nsan su’n yɛle kɛ famiɛn nɲɔn sɔ’m be kpli kwlalɛ’n.

5. ?Ngue ti yɛ e kwla se kɛ kɛ ɔ fɛ i afuɛ 101 nin 201 be afiɛn’n nun lele mɔ afuɛ 1800 sín’n, famiɛn ng’ɔ o nglo lɔ’n ɔ nin famiɛn ng’ɔ o ngua lɔ’n be nun wie fi w’a tranman lɛ-ɔ?

⁵ Afuɛ 101 nin 201 be afiɛn’n nun’n, be nga be tɔn be wun suɛn kɛ be ti Klisifuɛ’n, be wa wluli Klisifuɛ kpa’m be afiɛn. Kpɛkun be boli ninnge mɔ be takaman Ɲanmiɛn Ndɛ’n su’n be klelɛ bo. Kɛ ɔ fɛ i blɛ sɔ’n nun lele m’ɔ́ fá jú afuɛ 1800 nun’n, nn Zoova i Lalofuɛ’m be leman anuannzɛ asiɛ’n su wa. Blɛ sɔ’n nun’n, be nga be tɔn be wun suɛn kɛ be ti Klisifuɛ’n be wa sɔnnin kɛ ijre tɛ m’ɔ fu fie kun nun’n sa. Ɔ maan Klisifuɛ kpa’m be wlɛ wunlɛ wa yoli kekle. (Mat. 13:36-43) ?Ngue yɛ i sɔ’n kle e-ɔ? I sɔ’n kle e kɛ, kɛ ɔ fɛ i afuɛ 101 nin 201 be afiɛn’n nun lele mɔ afuɛ 1800 sín’n, famiɛn annzɛ awa nga be sieli nvle wie mun’n, be nun wie fi w’a yoman famiɛn ng’ɔ o nglo lɔ’n annzɛ ng’ɔ o ngua lɔ’n. Afin blɛ sɔ’n nun’n, Zoova i sufuɛ’m be leman anuannzɛ naan se kɛ bé klé be yalɛ. * Sanngɛ e kwla  se kɛ, kɛ afuɛ 1870 sinnin’n, famiɛn ng’ɔ o nglo lɔ’n annzɛ ng’ɔ o ngua lɔ’n be wa yili be wun nglo. ?Ngue ti yɛ e se sɔ-ɔ?

6. ?Blɛ benin nun yɛ Ɲanmiɛn i sufuɛ’m be bo yoli kun be yoli ninnge wie mun likawlɛ ekun-ɔn? An yiyi nun.

⁶ Kɛ ɔ fɛ i afuɛ 1870 nun’n, Ɲanmiɛn i sufuɛ’m be bo yoli kun be yoli ninnge wie mun. Yɛle kɛ Sali Risɛli nin i wiengu’m be wa boli Biblu’n nun like suanlɛ bo. Be yɛle “ndolo bofuɛ” nga Ɲanmiɛn Ndɛ’n seli kɛ ɔ́ bá ka naan Mesi’n w’a bo i famiɛn dilɛ bo’n. (Mal. 3:1) Kɛ ɔ yoli sɔ’n, be wa wunnin i wlɛ kɛ sran akpasua kun su Zoova kɛ ng’ɔ nin i fata’n sa. ?Sanngɛ blɛ sɔ’n nun’n, mɛn siefuɛ wie’m be o lɛ mɔ be kwla kle be yalɛ-ɔ? Maan e fa e ɲin e sie i sa wie’m be su naan y’a wun i wlɛ.

7. ?Lele mɔ afuɛ 1917 fá jú’n, wan yɛ ɔ yoli famiɛn ng’ɔ o ngua lɔ’n niɔn?

⁷ Ɲanmiɛn nuan ijɔfuɛ Daniɛli seli kɛ ɔ wunnin nnɛn wɛ kaan kun m’ɔ kwlali nnɛn wɛ nsan wie mun’n. Kɛ afuɛ 1870 juli’n, Angle yɛ ɔ ɲannin kwlalɛ mɛn wunmuan’n nun-ɔn. Yɛ i sonja’m be le wunmiɛn kpa. Ɔ maan, nnɛn wɛ kaan nga Daniɛli wunnin i’n yɛle Angle’n. Kpɛkun nnɛn wɛ nsan nga wɛ kaan’n kwlali be’n, be yɛle Aflansi, nin Ɛspaɲin, ɔ nin Peiba. (Dan. 7:7, 8) Ɔ maan lele mɔ afuɛ 1917 fá jú’n, nn Angle yɛ ɔ ti famiɛn ng’ɔ o ngua lɔ’n niɔn. Kusu blɛ sɔ’n nun’n, Etazinin nvle’n ɲannin sika trali mɛn wunmuan’n nun nvle’m be ngba. Ɔ maan ɔ nin Angle be bo wa yoli kun be yoli ninnge wie mun likawlɛ.

8. ?Blɛ kasiɛn nga nun’n, wan yɛ ɔ ti famiɛn ng’ɔ o ngua lɔ’n niɔn?

⁸ Alɛ Dan Klikli nun’n, Angle nin Etazinin be bo yoli kun yɛ be kunnin alɛ’n niɔn. Kɛ be yoli sɔ’n, be wa ɲannin kwlalɛ kpa  mɛn wunmuan’n nun. Kɛ nga Daniɛli fa kannin’n sa’n, famiɛn sɔ’n i sonja’m be sɔnnin kpa, yɛ be le wunmiɛn dan. (Dan. 11:25) Ɔ maan blɛ kasiɛn nga nun’n, Angle nin Etazinin yɛ be ti famiɛn ng’ɔ o ngua lɔ’n niɔn. * ?Sanngɛ wan yɛ ɔ yoli famiɛn ng’ɔ o nglo lɔ’n niɔn?

9. (1) ?Blɛ benin nun yɛ famiɛn ng’ɔ o nglo lɔ’n wa yili i wun nglo-ɔ? (2) ?Wafa sɛ yɛ ndɛ ng’ɔ o Daniɛl 11:25 nun’n kpɛnnin su-ɔ?

⁹ Kɛ Sali Risɛli nin i wiengu’m be boli Biblu’n nun like suanlɛ bo afuɛ 1871 nun’n, famiɛn ng’ɔ o nglo lɔ’n wa yili i wun nglo. Afuɛ sɔ’n nun’n, nvle nga be kan Aleman’n be nun kpanngban be bo wa yoli kun. Ɔ maan be wa kacili nvle kun m’ɔ le kwlalɛ kpa’n. Yɛ be flɛli nvle sɔ’n kɛ Alemaɲin. Kɛ ɔ yoli sɔ’n, be wa fali be sa sieli i Sran ble mɛn’n, ɔ nin Oseanin mɛn’n be nun nvle wie’m be su. Yɛ be yoli like kwlaa nga be kwla yo naan be kwlalɛ’n w’a tra Angle’m be liɛ’n. (An kanngan Daniɛl 11:25 nun ndɛ ng’ɔ o ja ngua lɔ’n nun.) * Asa ekun’n, Alemaɲin lɔ sonja’m be wa sɔnnin kpa. Ɔ ka kan naan b’a to Angle lɔ sonja liɛ mun. Ɔ maan Alɛ Dan Klikli nun’n, sonja sɔ mun yɛ be ko kunnin alɛ’n niɔn.

10. ?Wafa sɛ yɛ ndɛ ng’ɔ o Daniɛl 11:25b, 26 nun’n kpɛnnin su-ɔ?

¹⁰ Daniɛli kannin sa nga bé wá jú Alemaɲin nin i sonja’m be su’n, i ndɛ. Ɔ seli kɛ famiɛn ng’ɔ o nglo lɔ’n ɔ “su ɲanman jranwlɛ.” ?Ngue ti-ɔ? ‘Afin bé cící i wun ndɛ, yɛ be nga be nin i wla asa talie kunngba’n nun’n, bé yí i ase.’ (Dan. 11:25b, 26a) Daniɛli blɛ su’n, be nga be ‘di aliɛ nga famiɛn’n di’n mɔ be nɔn nzan ng’ɔ nɔn’n wie’n’ be nun wie’m be ‘di junman be mɛn i.’ (Dan. 1:5) ?Sanngɛ wan mun yɛ Daniɛli kan be ndɛ-ɔ? Alemaɲin lɔ sran dandan nga be yoli maan be famiɛn’n jasoli lɛ’n, be ndɛ yɛ Daniɛli kan-ɔn. Sran dandan sɔ’m be nun wie yɛle sonja’m be su kpɛnngbɛn mun nin alɛ dilɛ nun afɔtuɛ manfuɛ mun. * Sanngɛ nán famiɛn sɔ’n i tɔlɛ’n i ndɛ ngunmin yɛ Daniɛli kannin-ɔn. Kɛ ɔ nin famiɛn ng’ɔ o ngua lɔ’n bé wá kún alɛ’n, wafa nga i bo gúa’n, ɔ kɛnnin i ndɛ wie. Asa ekun’n, kɛ ɔ́ kán famiɛn ng’ɔ o nglo lɔ’n i ndɛ’n ɔ seli kɛ: “Bé kwlɛ́ i sonja mun, be nga bé wú’n, be su diman be yalɛ.” (Dan. 11:26b) Kɛ nga Daniɛli fa kannin sa’n, Alɛ Dan Klikli nun’n, Alemaɲin sonja mun nin sran kpanngban kpa be wuli. Alɛ fanunfanun nga be kunnin be laa nun’n, b’a kunman sran kɛ Alɛ Dan Klikli’n nun’n sa.

11. ?Ngue yɛ famiɛn ng’ɔ o nglo lɔ’n, ɔ nin famiɛn ng’ɔ o ngua lɔ’n be yoli-ɔ?

¹¹ Daniɛl ndɛ tre 11 i mma 27 nin 28 kannin sa nga bé wá jú ka naan Alɛ Dan Klikli’n w’a bo i bo’n, be ndɛ. Ɔ seli kɛ kɛ famiɛn ng’ɔ o nglo lɔ’n, ɔ nin famiɛn ng’ɔ o ngua lɔ’n “be wo aliɛ sin’n, ato ngunmin yɛ bé búa klé be wiengu-ɔ.” Ɔ seli ekun kɛ famiɛn ng’ɔ o nglo lɔ’n, ɔ́ ɲán “anyanbeun ninnge kpanngban kpa.” Ndɛ kwlaa nga Daniɛli kannin’n kpɛnnin su. Afin Angle nin Alemaɲin be seli be wiengu titi kɛ be kunndɛ kɛ anuansɛ tran be afiɛn. Sanngɛ kɛ be boli alɛ dilɛ bo afuɛ 1914 nun’n, i  sɔ’n kleli weiin kɛ be buali be wiengu ato. Ka naan afuɛ 1914 w’a ju’n, mɛn’n nun’n nvle nga be le aɲanbeun ninnge mun’n, Alemaɲin yɛ ɔ ti be nɲɔn su’n niɔn. Kɛ nga Daniɛl 11:29 nin i mma 30 i bue klikli’n, be fa kan’n sa’n, Alemaɲin nin famiɛn ng’ɔ o ngua lɔ’n be ko kunnin. Sanngɛ Alemaɲin w’a ɲanman jranwlɛ.

12. ?Alɛ Dan Klikli’n nun’n, ngue yɛ famiɛn ng’ɔ o nglo lɔ’n, ɔ nin famiɛn ng’ɔ o ngua lɔ’n be yoli-ɔ?

¹² Kɛ afuɛ 1914 sinnin’n, famiɛn nɲɔn sɔ’m be fali alɛ wlali be wiengu sin. Yɛ be kleli Ɲanmiɛn i sufuɛ’m be yalɛ trali laa’n. Yɛle kɛ Angle nin Alemaɲin be kleli Ɲanmiɛn i sufuɛ’m be yalɛ. Afin be waan be kunman alɛ’n wie. Amlɛnkɛn’m be kusu be wlali aniaan nga be dun jasin fɛ bolɛ junman’n i ɲrun mmua’n, be bisua. Yalɛ nga be kleli aniaan mun’n, ɔ yiali ndɛ ng’ɔ o Sa Nglo Yilɛ 11:7-10 nun’n i nuan.

13. ?Kɛ afuɛ 1933 sinnin’n ɔ nin Alɛ Dan Nɲɔn su’n nun’n, ngue yɛ famiɛn ng’ɔ o nglo lɔ’n yoli-ɔ?

¹³ Kɛ afuɛ 1933 sinnin’n, famiɛn ng’ɔ o nglo lɔ’n wa kleli Ɲanmiɛn i sufuɛ’m be yalɛ. I li Alɛ Dan Nɲɔn su’n nun’n, yɛ ɔ yoli tɛtɛ kpa-ɔ. Kɛ Itilɛɛ nin be nga be suɛn i bo’n be wa sieli Alemaɲin nvle’n, be tanninnin Ɲanmiɛn i sufuɛ’m be jasin fɛ bolɛ junman’n. Asa’n, be kunnin be nun sran kɔe 1.500. Yɛ be wlali be nun akpi kpanngban kpa ekun be bisua. Daniɛli kannin sa kwlaa sɔ’m be ndɛ. Famiɛn ng’ɔ o nglo lɔ’n tanninnin Ɲanmiɛn i sufuɛ’m be jasin fɛ bolɛ junman’n. I lɛ nun’n, ‘ɔ yoli Ɲanmiɛn i sua’n i fiɛn, yɛ tɛ nga be yi fa man Ɲanmiɛn cɛn kwlakwla’n, ɔ tanninnin i atin’n.’ (Dan. 11:30b, 31a) I kpa bɔbɔ’n, Itilɛɛ tali nda kɛ ɔ́ núnkún Ɲanmiɛn i sufuɛ kwlaa nga be o i nvle’n nun’n.

14. ?Kɛ Alɛ Dan Nɲɔn su’n wieli’n wan yɛ ɔ wa yoli famiɛn ng’ɔ o nglo lɔ’n niɔn?

¹⁴ Kɛ Alɛ Dan Nɲɔn su’n wieli’n, Iniɔn Sovietiki  *deli lika nga Alemaɲin i sa o su’n be nun sunman. Kɛ ɔ yoli sɔ’n, Iniɔn Sovietiki yɛ ɔ wa yoli famiɛn ng’ɔ o nglo lɔ’n niɔn. Kɛ Itilɛɛ nin be nga be suɛn i bo’n be sa’n, Iniɔn Sovietiki’n kusu kleli sran kwlaa ng’ɔ kunndɛ kɛ ɔ́ fá Ɲanmiɛn i sulɛ’n síe i like kwlaa ɲrun’n i yalɛ tɛtɛ kpa.

15. ?Kɛ Alɛ Dan Nɲɔn su’n wieli’n, ngue yɛ famiɛn ng’ɔ o nglo lɔ’n yoli-ɔ?

¹⁵ Kɛ Alɛ Dan Nɲɔn su’n wieli’n, w’a cɛman famiɛn ng’ɔ o nglo lɔ’n mɔ yɛle Iniɔn Sovietiki’n, ɔ boli Ɲanmiɛn i sufuɛ’m be yalɛ klelɛ bo. Sa Nglo Yilɛ ndɛ tre 12 i mma 15-17 fa yalɛ ng’ɔ kleli Ɲanmiɛn i sufuɛ mun’n sunnzunnin “nzue dan wie.” Kɛ nga ndɛ mma sɔ’n fa kan’n sa’n, famiɛn sɔ’n tanninnin Zoova i sufuɛ’m be jasin fɛ bolɛ junman’n. Kpɛkun ɔ fali be nun kpanngban kpa ɔli lika nga be flɛ i kɛ Siberi’n. Kusu lika sɔ’n nun tranlɛ’n leman ba. Ɔ maan kɛ mɛn’n i awieliɛ blɛ’n boli i bo’n, famiɛn ng’ɔ o nglo lɔ’n w’a yaciman Ɲanmiɛn i sufuɛ’m be yalɛ klelɛ le. Sanngɛ i kwlaa sɔ’n yoli ngbɛn. *

16. ?Ngue yɛ Iniɔn Sovietiki yoli naan Daniɛl 11:37-39 w’a kpɛn su-ɔ?

¹⁶ An kanngan Daniɛl 11:37-39 nun. ?Wafa sɛ yɛ famiɛn ng’ɔ o nglo lɔ’n kleli kɛ ‘i ɲin yiman amuin nga i nannan’m be sɔli’n niɔn’? Iniɔn Sovietiki kunndɛli kɛ ɔ́ núnnún Ɲanmiɛn sulɛ wafawafa kwlaa. I sɔ’n ti’n afuɛ 1918 nun’n, be fali ajalɛ kɛ suklu’m be  nun’n be kle suklu ba’m be kɛ Ɲanmiɛn nunman lɛ. ?Wafa sɛ yɛ famiɛn sɔ’n manmannin “fiawlɛ klɔ’m be amuɛn’n” niɔn? Kɛ ɔ ko yo naan w’a ɲan kwlalɛ dan’n ɔ fali sika kpanngban wlɛli i alɛ kunlɛ ninnge’m be yilɛ’n nun. Famiɛn ng’ɔ o nglo lɔ’n nin famiɛn ng’ɔ o ngua lɔ’n, be tiantiannin alɛ kunlɛ ninnge kpanngban mɔ be kwla kun sran miliaa kpanngban kpa’n be nuan kusu.

17. ?Ngue yɛle “like sacifuɛ’n i tete like’n”?

¹⁷ Kannzɛ famiɛn nɲɔn sɔ’m be kunnin alɛ cɛli kpa’n sanngɛ be bo wa yoli kun yɛ be kpɛli “like sacifuɛ’n i tete like’n” i ba-ɔ. (Dan. 11:31) “Tete like” sɔ’n yɛle Nvlenvle’m be Anuannzɛ nga be flɛ i kɛ ONU.

18. ?Ngue ti yɛ be fali Nvlenvle’m be Anuannzɛ’n be fa sunnzunnin “tete like” ɔ?

¹⁸ Ɲanmiɛn Ndɛ’n fa Nvlenvle’m be Anuannzɛ’n sunnzun “tete like.” Afin ɔ se i wun kɛ ɔ kwla yo like nga Ɲanmiɛn i Famiɛn dilɛ’n kunngba cɛ yɛ ɔ kwla yo’n. Yɛle kɛ i waan ɔ kwla yo maan fɔundi tran asiɛ’n su. Asa ekun’n, ɔ seli kɛ Nvlenvle’m be Anuannzɛ’n ti “like sacifuɛ” afin ɔ́ wá núnnún Ɲanmiɛn sulɛ wafawafa kwlaa nga be timan su’n.​—An nian kuku nga be flɛ i kɛ “Famiɛn nɲɔn mɔ be kpli kwlalɛ mɛn’n i awieliɛ blɛ’n nun’n” i nun.

 19-20. (1) ?Ngue ti yɛ ɔ fata kɛ e si ndɛ kwlaa sɔ mun-ɔn? (2) ?Kosan benin yɛ é wá tɛ́ su like suanlɛ nga i sin liɛ’n nun-ɔn?

¹⁹ Like nga ti yɛ ɔ fata kɛ e si ndɛ kwlaa sɔ mun’n, yɛle kɛ kɛ ɔ fɛ i afuɛ 1870 m’ɔ́ fá jú afuɛ 1991 nun’n, famiɛn ng’ɔ o nglo lɔ’n, ɔ nin famiɛn ng’ɔ o ngua lɔ’n be su ndɛ nga Daniɛli kannin’n, ɔ kpɛnnin su. Ɔ maan e kwla lafi su kɛ saan i bue ng’ɔ ka lɛ’n, ɔ́ kpɛ́n su.

²⁰ Afuɛ 1991 nun’n, Iniɔn Sovietiki’n tɔli. ?Ɔ maan andɛ’n, wan yɛ ɔ ti famiɛn ng’ɔ o nglo lɔ’n niɔn? Like suanlɛ nga i sin liɛ nun’n, é wá tɛ́ kosan sɔ’n su.