Rwa ḇeri ḇe roi swewar na

Rwa ḇeri ḇe sasyos sarser

FARKARKOR 19

Manseiso ”Raja Ḇar Wambrur” ro Awar Ḇepupes?

Manseiso ”Raja Ḇar Wambrur” ro Awar Ḇepupes?

”Ro awar ḇepupes, i [raja ḇar wambrur] ma raja ḇar wamires nari sufamfaḇri.”​—DAN. 11:40.

DOYA 150 Swewar Allah Insama Fyaspar Au

ROI NA KOFARKOR *

1. Rosai kofawi ro ḇardadi sfas ro Refo na?

KERO wer rosai nari ḇekur Yahwe kawasa Ḇyesi? Kofakfuken na wer ḇa. Ḇardadi ḇero Refo nafnoḇek ko fa kofawi sarisa ḇefandun nari kero wer nkur. Ḇardadi oso isya ikofenḇair rosai nari pamarenta ḇesambraḇ kaku ḇeḇeso ro supswan ine sifrur ya. Ḇardadi ine naisya ro Daniel fasal 11. Kowasya ro dia kada, raja risuru suisya sufamfaḇri isoine raja utara ma raja selatan. * Ḇar ḇeba ro ḇardadi ani ndarirya kwar. Inja, na kokyar kaku ḇar ḇedawer ḇesena nari ndarirya kako.

2. Imnis wos ro Kejadian 3:15, Fasasna 11:7 ma 12:17, rofyor kofarkor ḇardadi ḇero syap Daniel, roi risuru rosai fandun fa koswarepen na?

2 Insama kofawi pyum ḇardadi ḇero Daniel fasal 11, fandun fa koswarepen roi risuru. Ḇepon ya, pamarenta ḇero ḇardadi ine kyur monda ḇe pamarenta ḇepoik ma ḇewayam kaku Allah kawasa Ḇyesi ro sup moḇ sḇepoik ro ya. Komam barbor ro kawasa ḇero supswan ine kam, Allah kawasa Ḇyesi sima sibor ḇa. Imbape, rosai ḇefnai fa pamarenta sya sewayam ker Allah kawasa Ḇyesine? Kukro Setan ma ḇeso i sya simarisen kaku fa imbe smunpres snonggaku ḇefarmyan faro Yahwe ma Yesus su. (Wasya Kejadian 3:15 ma Fasasna 11:7; 12:17.) Roi ḇesuru ya, fandun fa ḇardadi ḇero syap Daniel namnis kuker ḇardadi ḇese ḇero Refo na. Inja, insama kofawi pyum ḇardadi ro syap Daniel ine, fandun fa komam kako mnuk-mnuk ḇese ro Refo na.

3. Rosai nari kawos ro farkarkor ine ma ḇerama ya?

3 Kirine, nari kofarkor Daniel 11:25-39 ya. Na kofarkor fa komam ro swaf taun 1870 isof ro 1991 ya, manseiso raja ḇar wambrur ma raja ḇar wamires ya. Nari komam kako rosai ḇefnai fa kofandun fawawi ḇesnaibos syadi ḇekur ḇardadi ine. Ro farkarkor ḇerama wer, nari komam kaku ḇardadi ḇero Daniel 11:40–12:1. Farkarkor ani nari ifnoḇek ko fa kofawi syadi rosai ḇejadi ro taun 1991 isof ro ras mamun Armagedon ya. Insama wafawi pyum farkarkor risuru suine, ipyum fa mam sonin ro syos ”Raja Risuru Ḇefamfaḇri ro Awar Ḇepupes.” Rarirya, rwama komam ḇepon manseiso raja risuru ḇero ḇardadi ine.

NYAN FA KOFAWI RAJA ḆAR WAMBRUR MA RAJA ḆAR WAMIRES

4. Insama kofawi manseiso raja ḇar wambrur ma raja ḇar wamires, roi rikyor rosai fandun fa komam kaku na?

4 Randak iwara, sḇuk nasan ”raja ḇar wambrur” ma ”raja ḇar wamires” faro raja ḇepoik ro ḇar wambrur ma wamires ro sup Israel. Kofawi na ro? Komam na ro rosai malaikat ikofen ḇe Daniel i: ”Yarama yafrur fa wafawi rosai nari ḇekur er bedi [Allah kawasa Ḇyesi] ro papupes swaf ani.” (Dan. 10:14) Er Israel ima Allah kawasa Ḇyesi isof ro ras Pentakosta taun 33 M. Mura ido, Yahwe fyasnaibos kawasa Ḇyesya siso snonggaku ḇesouser fa ḇeso Yesus i syakam. Inja, ḇardadi ono ḇero Daniel fasal 11 ya, nkurfasnai ḇe er Israel ḇa mboi Yesus manfamyan ḇyesi. (Kis. 2:1-4; Rm. 9:6-8; Gal. 6:15, 16) Ro fyor iwara isof baboine, manḇepoik ḇe raja ḇar wambrur ma raja ḇar wamires, sfadadwer ker. Rariryano, roi ḇeḇeso ro raja ansuine sumnis kam. Oser ya, suḇewayam Allah kawasa Ḇyesi. Ḇesuru ya, moḇ sufrur Allah kawasa Ḇyesi ndraya nfasnai suyayin kaku Allah ḇekaku, Yahwe I. Ma ḇekyor ya, raja ansuya sufamfaḇri insama oser ḇyepoik syadi ro sumin ya.

5. Ro swaf taun 100 M isof ro taun 1870, bisa fa kofawi raja ḇar wambrur ma raja ḇar wamires ansuya ke? Fasnaiḇair na.

5 Fafisu taun 100 M ya, snonggaku Kristen ḇekaku ḇa sisun mundum ḇe sidang Kristen. Sḇuk farkarkor ḇekaku ḇa ma kakaku ḇero Refo siyokef na. Ro taun anya isof ro indokada taun 1870, Allah kawasa Ḇyesi sḇe raryur oser ro supswan ine ḇa. Raris ampyampumber, snonggaku Kristen ḇekaku ḇa sisur fasaw kaku. Rarirya, samswen fa smambir manseiso snonggaku Kristen ḇekaku sya. (Mat. 13:36-43) Inema roi fandun fa kofawi kaku na kukro ine kyurfasnai ro swaf taun 100 M isof ro taun 1870, raja ḇar wambrur ma raja ḇar wamires suisya fa suḇepoik ḇa. Allah kawasa Ḇyesi sḇe raryur oser sisya fa suḇewayam si ḇa. * Imbape, fyoro ḇa ro taun 1870 ya, raja ḇar wambrur ma raja ḇar wamires sufasnai su wer. Kofawi na ro?

6. Fafisu risai insape Allah kawasa Ḇyesi sḇe raryur oser sisya wer? Fasnaiḇair na.

6 Ro taun 1870 ḇebo, insape Allah kawasa Ḇyesi sḇe raryur oser sisya wer. Taun anya, naek Charles T. Russell ma bati ḇyesya siryur fa sfarkor Refo. Naek Russell ma bati ḇyesine siso manwawan ḇefasos nyan rofyor Karajan Mesias dores ḇaime. (Mal. 3:1) Ine ḇyeḇair snonggaku ḇesyom Allah ro nyan ḇekaku ya sisya. Ro fafisu ani, pamarenta ḇewayam Allah kawasa Ḇyesi sisya ke? Rwama komame.

MANSEISO RAJA ḆAR WAMIRES?

7. Manseiso raja ḇar wamires isof ro Mamun Dunya I ya?

7 Ro taun 1870, Inggris isyadi ro sup ḇeba ḇese kukro ḇyepoik ro moḇ ḇebor, ma nya militer ḇesambraḇ kaku ro supswan ine. Ro Daniel ḇardadi ḇyena, doḇe knapur kasun isasyar ḇo ifrur fa knapur rikyor skopas. Knapur kasun ani kyur ḇe Inggris, ma knapur rikyor anskoya skoḇeḇair ḇe Prancis, Spanyol, ma Waranda. (Dan. 7:7, 8) Inja, Inggris ḇye raja ḇar wamires isof ro Mamun Dunya I. Ro fafisu anya kako, Amerika Serikat dakḇe sup ḇeba ḇenana ma ifararur kayam fnoḇek Inggris.

8. Manseiso raja ro ḇar wamires ro fafisu rasras ḇepupes?

8 Fafisu Mamun Dunya I, Amerika Serikat ma Inggris sufararur kayam ro mamun anya ma susambraḇ kaku. Mura, ro fafisu anya suiso sor ḇe Kuasa Dunya Inggris-Amerika. Raris Daniel ikofen ḇepon kwar na, raja anine nya ”sordade ḇeba ma ḇesambraḇ kaku”. (Dan. 11:25) Inja ro fafisu rasras ḇepupes, Inggris-Amerika iso raja ḇar wamires. * Ḇape, mansei ḇe raja ḇar wambrur ya?

RAJA ḆAR WAMBRUR ISASYAR WER

9. Fafisu risai raja ḇar wambrur isasyar wer, ma rariso Daniel 11:25 ryarirya?

9 Fafisu Naek Russell ma bati ḇyesi siryur fa sfarkor Refo anya, taun oser mura, ro taun 1871, raja ḇar wambrur ḇebabo isasyar wer. Fafisu anya, sup ḇeḇeso ro Eropa seoser ma sḇe sup ḇesambraḇ kaku sor ḇe Kekaisaran Jerman. Taun-taun nande mura, Jerman ifrur kafyo ma ḇyepoik kaku ro moḇ ḇebor ḇero sup Afrika ma Soren Ḇeba Pasifik. Ma syewar kaku fa ḇyepoik syadi ro Inggris. (Wasya Daniel 11:25.) Jerman nya sordade ḇeba ḇesambraḇ kaku, rya simnis ra Inggris. Ro Mamun Dunya I ya, Jerman ḇyuk samambraḇ militer ḇyedine fa ḇyukimun mbroḇ ḇyesi.

10. Rariso ḇardadi ro Daniel 11:25b, 26 ndarirya?

10 Daniel i kako ḇyardi rosai nari ḇekur Jerman ma samambraḇ militer ḇyena. Ḇardadi ani doḇe raja ḇar wambrur ”nari dores nako ḇa”. Kukro? ”Snonggaku sya nari sifrur aw fa smun i. Snonggaku ḇeyan roḇean ḇeyanggir ḇyena nari sifrur i fa isapi.” (Dan. 11:25b, 26a) Ro fafisu Daniel ikenem ya, snonggaku ḇeyan raja ”roḇean ḇeyanggir ḇyena” kyur kako ḇe snonggaku ḇefararur ro istana. (Dan. 1:5) Inja, wos ”snonggaku” ḇero ḇardadi ani kyur ḇe mansei? Ine kyur ḇe ḇena papoik ro pamarenta Jerman isoine jendral ma ḇeḇarara militer ḇefararur fanam kuker raja. Roi sifrur na nafnai fa raja ani dado ro nasan ḇyedi ma sifrur pamarenta ḇebabo ro Jerman. * Ḇardadi ani ikofen kako nari myamunmun kuker raja ro ḇar wamires ma rosai nari ismai na. Ḇardadi ani ikofen ḇekur raja ro ḇar wambrur radine: ”Sordade ḇyesi na seḇeki, ma ḇebor sya nari smun si.” (Dan. 11:26b) Raris ḇeḇardi kwar, ro mamun dunya oser, skafyo sordade Jerman ma smun snonggaku ḇebor. Mamun ani myun snonggaku ḇebor syadi ro mamun ḇesena.

11. Rosai raja ḇar wambrur ma raja ḇar wamires sufrur ya?

11 Daniel 11:27, 28 fyasnaiḇair roi nari ḇeḇejadi rofyor Mamun Dunya I ikpef ḇaim. Mnuk ani doḇe raja ḇar wambrur ma raja ḇar wamires nari ”sukain ro meja oser ḇo suyanggar su”. Roi nane ndarirya kaku. Jerman ma Inggris suyoḇe sumarisen faro aski ya, mboi fyor sumamun ro taun 1914, roi sukofen na naser anggarkar monda. Oso wer ido, raja ḇar wambrur nari iryur ”robebor nabore”. Indokada taun 1914, Jerman iso sup ḇesuru ḇenana kaku ro supswan ine. Raris Daniel 11:29 ma ḇar randak ro mnuk 30 ya, Jerman myamunmun kuker raja ḇar wamires mboi isusu.

RAJA ANSUYA SUWAYAM ALLAH KAWASA ḆYESI

12. Ro mamun dunya oser, rosai raja ḇar wambrur ma raja ḇar wamires sufrur ya?

12 Ro taun 1914 ḇebo, raja ansuya suḇembroḇ syadi su ma suwayam kaku Allah kawasa Ḇyesi. Imnis raris, ro mamun dunya oser, pamarenta Jerman ma Inggris sewayam Saksi-Saksi Yahwe ḇemewer ḇesowarpu ro mamun ya. Pamarenta Amerika kako sisun ḇar naek ḇefarkin fararur ḇaḇeḇaryas ḇe bui. Roi anine namnis kuker ḇardadi ḇero Fasasna 11:7-10.

13. Ro taun 1933 ma fafisu mamun dunya ḇesuru, rosai raja ḇar wambrur ifrur ya?

13 Ramnai, ro taun 1933 ma ḇepon syadi ro fafisu mamun dunya ḇesuru, raja ḇar wambrur ḇyewayam kaku Allah kawasa Ḇyesi. Rofyor partai Nazi sḇepoik kaku ro Jerman, Hitler ma ḇeso i sya sidwarek fararur ro Allah kawasa Ḇyesi. Raja ḇar wambrur anine myun Saksi Yahwe indokada se 1.500 fa simar, ma sisawen syaran syadi ḇe moḇ sor ḇe kamp konsentrasi. Nabi Daniel ikofen ḇepon sarisa nane kwar. Raja ḇar wambrur ifrur mamas moḇ ḇesren ma ḇye farsarser sḇuk ker na fa namnai rofyor idwarek fararur ḇaḇeḇaryas ro Allah kawasa Ḇyesi. (Dan. 11:30b, 31a) Hitler ikofen kaku imbe myun Allah kawasa Ḇyesi ro sup Jerman.

RAJA ḆAR WAMBRUR ḆEBABO

14. Fafisu mamun dunya ḇesuru imnai raposa, mansei ḇe raja ḇar wambrur? Fasnaiḇair na.

14 Mamun ḇesuru imnai raposa, pamarenta komunis Uni Soviet ḇyepoik ro moḇ Jerman ḇyepoik ḇepon ro na. Raris pamarenta Nazi ḇyepoik kuker rarmomen, Uni Soviet ma ḇesowarpu i sya sembroḇ kaku snonggaku ḇefakapon samsyom faro Allah ro soasuser faro sup sedi. Rarirya, sḇe raja ḇar wambrur ḇeuser wer.

15. Fafisu Mamun Dunya II imnai raposa, rosai raja ḇar wambrur ifrur na?

15 Mamun Dunya II imnai raposa, fyoro ḇa raja ḇar wambrur ḇebabo isoine Uni Soviet ma ḇeso i sya, sewayam Allah kawasa Ḇyesi. Ro Fasasna 12:15-17, ḇyair wayam ḇekur Allah kawasa Ḇyesi imnis ra ’warḇeki’. Raris ḇardadi ine, raja ḇar wambrur idwarek fararur ḇaḇeḇaryas koḇena ma isun Saksi Yahwe riyuta ḇe bui ḇero Siberia ma moḇ ḇesamswen kaku fa snonggaku sya sikenem ro na. Inja ro fafisu rasras ḇepupes, raja ḇar wambrur ḇyewayam syadi Allah kawasa Ḇyesi wer, mboi ismai bon oḇa. *

16. Rariso ḇardadi ro Daniel 11:37-39 ndarirya ro Uni Soviet ya?

16 Wasya Daniel 11:37-39. Raris ḇardadi anya, raja ḇar wambrur fyasnai ḇyesyowi sinan ḇepon siwara Allah sisyom ḇa ya. Kofawi na ro? Uni Soviet imbe ipyos ḇeri agama-agama na, inja syewar fa dun papoik ro organisasi agama nakam. Moḇsa ifrur na rai? Raris, ro randak taun 1918, iwan kaku insama ro rumfarkor na, sḇuk farkarkor snar Allah ima isya kaku ḇa. Rariso raja ḇar wambrur isandik allah adir-adir na rai? Uni Soviet ḇyuk kumpan nabor kaku fa fyasos sordade militer ḇyeja ma ifrur romamun nuklir nabor insama pamarenta ḇyeja syambraḇ. Raja ḇar wambrur ma raja ḇar wamires suna romamun nabor kaku fa suḇukimun snonggaku sya!

RAJA RISURU SUFARARUR KAYAM

17. Rosaiso ’roi ḇefrur ayin ḇeyun ḇe farmakakok’ ani?

17 Raja ḇar wambrur sufararur kayam kuker raja ḇar wamires fa sufrur roi ḇeba kaku oso, isoine ’suḇawes roi ḇefrur ayin ḇeyun ḇe farmakakok’. (Dan. 11:31) ’Roi ḇefrur ayin’ ani iso Perserikatan Bangsa-Bangsa (PBB).

18. Rosai ḇefnai fa sor PBB ḇe ’roi ḇefrur ayin’?

18 Organisasi PBB sor i ḇe ’roi ḇefrur ayin’ kukro Karajan Allah monda iso nari ḇeyun aski kurḇei doḇe iso nari ḇeyun aski. Ma ḇardadi ani doḇe roi ḇefrur ayin ’ḇeyun ḇe farmakakok’ kukro PBB iso nari myun ma kyakok agama ḇekaku ḇa nakam.​—Mam kotak ”Raja Risuru Ḇefamfaḇri ro Awar Ḇepupes.”

ROSAI ḆEFNAI FANDUN KAKU FA KOFAWI SARISA INE?

19-20. (a) Rosai ḇefnai fandun kaku kofawi sarisa nane? (b) Fakfuken rosai nari kawos ro farkarkor ḇerama ya?

19 Fandun fa kofawi marandan ro sarisa ine kukro nasnaibos ro swaf taun 1870 isof ro taun 1991, Daniel ḇardadi ḇyena ḇekur raja ro ḇar wambrur ma raja ro ḇar wamires ndarirya kwar. Inja, bisa kokyar ḇar ḇese ro ḇardadi anya nari ndarirya kako.

20 Uni Soviet isapi kwar ro taun 1991. Inja, ro baboine mansei ḇepoik ḇe raja ḇar wambrur? Farkarkor ḇerama ya nari kyarem fakfuken ine.

DOYA 128 Wamkuepen Isof ro Papupes

^ par. 5 Komambos kaku Daniel ḇardadi ḇyena ḇekur ”raja ḇar wambrur” ma ”raja ḇar wamires” nambran kaker fa ndarirya. Rosai ḇefnai fa kokyar faro roi ine? Ma rosai ḇefnai fandun kaku fa kofawi pyum ḇardadi anine?

^ par. 1 Ro farkarkor ine ḇesiper, apap ’raja utara’ kofarwei na ḇe ’raja ḇar wambrur’ ma ’raja selatan’ ḇe ’raja ḇar wamires’.

^ par. 5 Snar roi ine, bisa kokofen Kaisar Aurelianus ro Romawi (270-275 M) ima ”raja ḇar wambrur” risya ḇa ma Ratu Zenobia (267-272 M) ima ”raja ḇar wamires” risya ḇa. Fawawi ḇebabo nane nefadwer roi sikofen ḇepon kwar ro syap Perhatikanlah Nubuat Daniel! fasal 13 ma 14.

^ par. 10 Sifrur roi nabor ḇefnai fa pamarenta sedi isapi fasaw. Imnis raris, sisaramper raja ya wer ḇa, sfawar faro ḇesesya roi ḇekankunes ḇekur mamun ya, ma sidif raja ani fa isusu ro papoik ḇyedi.

^ par. 15 Imnis wos ro Daniel 11:34, ro swaf kawan ḇa, raja ḇar wambrur ḇyewayam snonggaku Kristen sya wer ḇa. Raris ro fafisu Uni Soviet isapi ro taun 1991 ya.