A ummi cazin ah kal

A ummi cazin ah kal

CAWN AWK CAPAR 19

Donghnak Caan i “Chaklei Siangpahrang”

Donghnak Caan i “Chaklei Siangpahrang”

“Donghnak caan ah thlanglei siangpahrang le chaklei siangpahrang cu an i engtai lai.”—DAN. 11:40, NW.

HLA 150 Khamhnak caah Pathian Kawl

LANGHTERNAK *

1. Baibal chimchungbia nih zei kong hngalh dingin dah a kan bawmh?

JEHOVAH salle cungah a rauhhlan ah zeidah a cang lai? Mah a phi kha kan hngalh khawh. Baibal chimchungbia nih a rauhhlan ah kan cungah a tlung dingmi kong kha a kan hngalhter. Mah chimchungbia nih hi vawlei ah a ṭhawng bikmi cozah cheukhat pawl nih an tuah dingmi kong kha a kan hngalhter. Daniel dal 11 ah langhtermi chimchungbia nih siangpahrang pahnih a simi chaklei siangpahrang le thlanglei siangpahrang an i doh lainak kong kha a langhter. Chimchungbia tam deuh cu a tlin cang caah a dang chimchungbia hna zong an tling lai tiah kan zumh khawh.

2. Genesis 3:15, Biathlam 11:7 le 12:17 ah a langhter bantukin Daniel chimchungbia kong kan hlathlai tikah zei a biapimi kong hna dah kan i cinken awk a si?

2 Daniel dal 11 i chimchungbia hngalhthiam khawh awkah uktu pawl le cozah pawl nih Pathian miphun cungah direct in huham an ngeih ning kha kan i cinken a hau. Pathian miphun cu vawlei minung pawl he tahchunh ahcun tlawmte lawng an si, asinain zeicah mah cozah hna nih hmuitinh ah chia in an doh hna? Zeicahtiah Satan le a mi pawl i an hmuitinh cu Jehovah le Jesuh rian a ṭuanmi hna hrawh kha a si. (Genesis 3:15 le Biathlam 11:7; 12:17 rel.) Daniel chimchungbia a hmaan ti kha Baibal chung i a dang chimchungbia hna nih an langhter. Cucaah Daniel chimchungbia ṭha tein kan hngalhthiam nakhnga a dang Baibal chimchungbia hna kha kan hlathlai a hau.

3. Hi capar le a changtu capar ah zei kong dah kan i ruah hna lai?

3 Atu Daniel 11:25-39 kha kan i ruah hna lai. 1870 in 1991 tiangah chaklei siangpahrang le thlanglei siangpahrang cu ahote dah an si timi kong kan hngalh hna lai. Cun mah chimchungbia he aa tlaiin kan hngalhthiam ning thlen a herhnak kong zong kha kan hngalh hna lai. A hnu capar ah Daniel 11:40–12:1 kong kan i ruah lai. Cun 1991 in Armageddon caan tiang a langhtermi chimchungbia cheukhat he aa tlaiin kan hngalhthiam ning kong zong kan i ruah hna lai. Mah capar pahnih na cawnmi nih “Donghnak Caan ah Aa Domi Siangpahrang Hna” timi kong hngalhthiam awkah aan bawmh lai. Hmasa bik ah mah chimchungbia i siangpahrang pahnih hna cu ahote dah an si ti kha kan hngalh a hau.

Chaklei Siangpahrang Le Thlanglei Siangpahrang Hngalh Khawh Ning

4. Zei a kong pathum nih dah chaklei siangpahrang le thlanglei siangpahrang cu ahote dah an si ti kha an kan hngalhter lai?

4 “Chaklei siangpahrang” le “thlanglei siangpahrang” nih Israel ram chaklei uktu le thlanglei uktu kha a langhter hna. Zeicah cutin kan chim khawh? Vancungmi nih Daniel sinah a chimmi kha i cinken, hitin a ti: “Ka ratnak cu hmailei ah na mi hna cungah zeidah a tlung lai ti chimh awkah a si.” (Dan. 10:14) AD 33, Pentekos ni tiang Israel mi cu Pathian miphun an rak si. Asinain AD 33, Pentekos ni thawkin Jehovah nih a miphun cu Khrih zultu pawl an si ti kha fiang tein a langhter. Cucaah Daniel dal 11 chung i chimchungbia tam deuh nih Israel miphun kha si loin Khrih zultu pawl kong kha a langhtermi a si. (Lam. 2:1-4; Rom 9:6-8; Gal. 6:15, 16) Chaklei siangpahrang le thlanglei siangpahrang cu a caan aa thlen ningin an i thleng lengmang ve. Asinain mah uktu hna cu an i lawhnak tampi a um. Pakhatnak, Pathian miphun pawl umnak ram kha an uk i anmah kha an doh hna. Pahnihnak, Pathian miphun pawl an pehtlaih hna ning nih a hmaanmi Pathian Jehovah an huat kha an langhter. Pathumnak, siangpahrang pahnih hna nih nawlngeihnak hmuh an duh caah pakhat le pakhat an i do.

5. Kum 100 le 1870 karah chaklei siangpahrang le thlanglei siangpahrang cu uktu an si maw? Fianter.

5 AD kumzabu pahnih lioah Khrihfabu chungah a hmaan lomi Khrihfa pawl an hung lut. A hmaan loin an cawnpiak hna i Baibal ah a ummi biatak kha an thuh. Mah caan thawkin Kumzabu 19 tiang vawleicung ah Pathian bupi a um lo. A hmaan lomi Khrihfa hna cu lo chung i belh bantukin an karh. Cucaah a hmaanmi Khrihfa hna cu ahote dah an si ti kha hngalh awkah a har. (Matt. 13:36-43) Zeicah mah kong hngalh cu a biapit? Zeicahtiah mah nih kum 100 in 1870 karah chaklei siangpahrang le thlanglei siangpahrang cu uktu asiloah siangpahrang an si lo ti kha a langhter. Anmah doh awkah Pathian miphun ah dirhmi phu a rak um lo. * Asinain 1870 hnuah chaklei siangpahrang le thlanglei siangpahrang cu an hung chuak ṭhan lai tiah kan i ruahchan khawh. Zeicah?

6. Pathian miphun nih zeitik ah dah phu an rak dirh? Fianter.

6 1870 thawkin Pathian miphun nih phu an hun dirh. Mah kum ah Charles T. Russell le a hawile nih Baibal cawnnak tinṭan an rak thawk. Unaupa Russell le a hawile nih Messiah Pennak dirh a si hlanah a lamkal bantukin ‘lam kha an rak sial.’ (Mal. 3:1) Mah tikah a hmaanmi lam in Jehovah a biami phu cu dirh a hung si ṭhan. Mah lio caan ah Pathian salle a ralchanhmi cozah an rak um maw? A tanglei kong hna hi zohhmanh hna u sih.

Thlanglei Siangpahrang Cu Ahodah A Si?

7. Vawilei Ralpi Inak ah thlanglei siangpahrang cu ahodah a si?

7 1870 kum thawkin Britain cu vawleicung ah nawlngei bik a hung si i vawleicung ah a ṭhawngmi ralkap tampi a ngei. Daniel chimchungbia cauk ah ki fate nih ki pathum a teinak kong a chim. Mah ki fate nih France, Spain le Netherland kha a aiawh hna. (Dan. 7:7, 8) Cucaah Britain cu Vawlei Ralpi Inak ah thlanglei siangpahrang a rak si. Mah caan chungah United States cu vawleicung ah a rum bikmi ram a hung si i Britain he hmunkhat ah rian an ṭuanṭi.

8. Donghnak caan chungah thlanglei siangpahrang cu ahodah a si lai?

8 Vawlei Ralpi Inak chungah United States le Britain cu ral an doṭi i an hung ṭhawng chinchin. Mah lio caan ah United States le Britain cu an ṭangṭi i vawleicung ah a ṭhawng bikmi ram an hung si. Daniel chimchungbia bantukin mah siangpahrang nih “ralkap tampi le bu nganpi” a ngeih hna. (Dan. 11:25) Donghnak caan tiang United States le Britain cu thlanglei siangpahrang an si zungzal lai. * Asinain ahodah chaklei siangpahrang cu a hung si lai?

Chaklei Siangpahrang Cu Ahodah A Si?

9. Chaklei siangpahrang cu zeitikah dah a chuah ṭhan, Daniel 11:25 bia cu zeitindah a tlin?

9 1871 hnuah Russell le a hawile nih Baibal cawnnak phu kha an hun dirh. Mah cu chaklei siangpahrang a chuah ṭhan caan ah a si. Mah kum ah Otto von Bismarck cu biaknak tampi he aa kom i Germany tiah auhmi a ṭhawng tukmi ram a hung si. Siangpahrang Wilhelm I cu Prussia siangpahrang a hung si i Bismarck kha hruaitu in a thim. * Caan tampi chung Germany nih Africa le Pacific Rili ti bantuk ram hna kha a uk hna i Britain nakin ṭhawn deuh awkah aa zuam. (Daniel 11:25 rel.) Germany nih Britain ralkap tluk dengmang in ralkap pawl kha a khomh hna. Vawlei ralpi pakhatnak lioah Germany nih mah a ralkap pawl kha hmangin ral pawl kha a rak doh hna.

10. Daniel 11:25b, 26 cu zeitindah a tlin?

10 Daniel nih German Empire le a dirhmi a ralkap cungah zeidah a cang lai timi kong zong a rak chimchung. Mah chimchungbia ah chaklei siangpahrang cu “a hmun lai lo” tiah a ti. Zeicah a hmunh lai lo? “Zeicahtiah mirawitu hna nih khan khuakhannak an tuah lai. Amah he rawl a ei ṭimi kha amah ṭhatlonak tuahtu an si lai.” (Dan. 11:25b, 26a) Daniel chan lioah “siangpahrang rian” a ṭuanmi hna cu “siangpahrang cabuai” ah rawl an ei ve. (Dan. 1:5) Mah chimchungbia ah a langhtermi cu ahote dah an si? Germany cozah, ralbawi ngan le siangpahrang he naih tein rian a ṭuanmi hna kha an si. Zeicahtiah annih nih siangpahrang nawlngeihnak a tlau nakhnga le Germany ah cozah thar a chuah nakhnga an i zuam caah a si. * Mah chimchungbia ah cozah a rawhnak kong lawng si loin thlanglei siangpahrang he an i doh tikah a cang dingmi a phichuak kong zong kha a rak langhter. Chaklei siangpahrang kong he aa tlaiin hitin a ti: “A ralkapbu cu hloh an si lai i raltuknak hmun ah mi tampi an thi lai.” (Dan. 11:26b) Mah chimchungbia nih a chim bantukin vawlei ralpi pakhatnak ah Germany ralkap pawl cu “hloh an si” i “mi tampi an thi.” Mah ralpi pakhatnak ah a thimi pawl cu mah hlan i raldohnak ah a thimi hna nakin an tam deuh.

11. Chaklei siangpahrang le thlanglei siangpahrang nih zeidah an tuah?

11 Daniel 11:27, 28 nih Vawlei Ralpi  Inak hlanah a cang dingmi thil kong kha a langhter. Mah ah chaklei siangpahrang le thlanglei siangpahrang cu “cabuai pakhat ah an ṭhu ko lai nain pakhat le pakhat cu lih in bia an i chim lai” tiah a ti. Cun chaklei siangpahrang nih “hranchaw” tampi kha a khomh lai ti zongin a ti. Mah cu a cang taktakmi a si. Germany le Britain nih pakhat le pakhat daihnak kan duh tiah an rak i ti. Asinain 1914 ah pakhat le pakhat an hun i doh tikah lihbia an chim ti kha a hung fiang. Mah lengah 1914 hlanah Germany cu vawleicung ah a rum bikmi ram hnihnak a hung si. Germany nih thlanglei siangpahrang kha a doh nain a sungh tikah Daniel 11:29 le 30a chung bia cu a hung tling.

Siangpahrang Hna Nih Pathian Miphun Pawl Kha An Doh Hna

12. Ralpi pakhatnak lioah chaklei siangpahrang le thlanglei siangpahrang nih zeidah an tuah?

12 1914 thawkin siangpahrang pahnih hna cu anmah le anmah an i do lengah Pathian miphun pawl zong kha fakpi in an doh hna. Tahchunhnak ah, vawlei ralpi pakhatnak ah Germany le Britain nih raltuk a duh lomi Pathian salle pawl kha an hrem hna. Cun US cozah zong nih phumgchim rian a ṭuanmi hruaitu pawl kha thong a thlak hna. Mah hrem an simi nih Biathlam 11:7-10 i chimchungbia kha a tlinter.

13. 1930 hnu le vawlei ralpi pahnihnak lioah chaklei siangpahrang nih zeidah a tuah?

13 1930 hnu le a hleiin vawlei ralpi pahnihnak lioah chaklei siangpahrang nih Pathian miphun pawl kha fakpi in a rak doh hna. Nazi party nih Germany a uk tikah Hitler le a mi pawl nih Pathian miphun pawl rianṭuannak kha an hun khenkham. Chaklei siangpahrang nih Jehovah miphun 1,500 hrawng kha an rak thah hna i mi thong tampi kha rianhrang ṭuannak thong ah an rak tlak hna. Mah thil sining hna kha Daniel nih a rak chimchung. Chaklei siangpahrang nih phungchimnak rian a khenkhamnak thawngin ‘hmunthiang le a kulhnak kha a thurhhnawmh’ i ‘pekchanh tawnmi raithawinak kha a hloh.’ (Dan. 11:30b, 31a) Germany hruaitu Hitler nih an ram ah a ummi Pathian miphun pawl kha ka thah dih hna lai tiah chiatserh in bia aa kam.

Chaklei Siangpahrang Thar

14. Vawlei ralpi pahnihnak a dih hnuah ahodah chaklei siangpahrang a hung si? Fianter.

14 Vawilei ralpi pahnihnak a dih hnuah Soviet Union cu chaklei siangpahrang a hung si. Mah tikah Germany kut tangah a ummi hmun tampi kha a hun uk hna. A puarhrang tukmi Nazi cozah bantukin Soviet Union zong nih an nunnak ah a hmaanmi Pathian biaknak hmasa bik ah a chiami pawl kha a rak hrem ve hna.

15. Vawlei Ralpi IInak a dih hnuah chaklei siangpahrang nih zeidah a tuah?

15 Vawlei ralpi IInak a dih hnu tlawmpal ah chaklei siangpahrang thar a simi Soviet Union le amah lei ah a ṭangmi ram pawl nih Pathian miphun pawl kha fakpi in an hun doh hna. Biathlam 12:15-17 i chimchungbia ningin mah siangpahrang nih kan phungchimnak rian kha a khenkham i Jehovah miphun thong tampi kha a ram in a ṭhawl hna. Ni hmanung bik caan chungah chaklei siangpahrang nih Pathian miphun pawl kha fakpi in a hrem chinchin hna, asinain an rianṭuannak tu cu a ngolter kho hna lo. *

16. Daniel 11:37-39 chimchungbia kha Soviet Union nih zeitindah a tlinter?

16 Daniel 11:37-39 rel. Chaklei siangpahrang nih “a pupa hna nih an rak biakmi pathian” zei ah a rel lo kha zeitindah a rak langhter? Soviet Union nih biaknak kha hloh a duh caah an nawlngeihnak kha hrawh awkah aa zuam. Mah a hmuitinh kha tlinter awkah 1918 thawklei ah Soviet cozah nih sianginn ah Pathian a um lo tiin nan cawnpiak hna lai tiah nawl a chuah. Chaklei siangpahrang nih “ralhau pathian” kha zeitindah upatnak a pek? Soviet Union nih a thazaang a ṭhawn deuh nakhnga tangka tampi dih in ralkap caah inn a sak i nuclear hriamnam thong tampi zong kha a ser. A donghnak ah chaklei siangpahrang le thlanglei siangpahrang cu mi nuai tampi thah awkah hriamnam a za in an ngei.

Siangpahrang Pahnih Rian An Ṭuanṭinak

17. “Ṭhionak a chuahtertu thil fihnung” cu zeidah a si?

17 Chaklei siangpahrang le thlanglei siangpahrang cu a biapimi thil pakhat tuah awkah hmunkhat ah rian an ṭuanṭi. Cucaah “ṭhionak a chuahtertu thil fihnung” kha an chuahter. (Dan. 11:31) Mah “thil fihnung” cu UN kha a si.

18. UN nih “thil fihnung” a si kha zeicah a langhter?

18 UN nih Pathian Pennak lawng nih vawleicung ah a chuahter khawhmi daihnak kha kan umter lai tiah a tinak thawngin “thil fihnung” a si kha a langhter. UN nih a hmaan lomi biaknak kha a doh lai i a hrawh lai caah chimchungbia ah “ṭhionak a chuahtertu” thil fihnung tiah a ti.—“Donghnak Caan ah Aa Domi Siangpahrang Hna” timi ah zoh.

Mah Kong Kha Zeicah Kan Hngalh A Herh?

19-20. (a) Mah tuanbia kong kha zeicah kan hngalh a herh? (b) A hnu capar ah zei biahalnak a phi dah kan theih hna lai?

19 Thlanglei siangpahrang le chaklei siangpahrang kong he aa tlaiin Daniel chimchungbia cu 1870 in 1990 ah a tlin caah mah tuanbia kong kha kan hngalh a hau. Cucaah a tling rih lomi chimchungbia hna zong a tling hrimhrim lai tiah kan zumh khawh.

20 1991 ah Soviet Union cu hrawh a si. Cucaah atu ah chaklei siangpahrang cu ahodah a si? A hnu capar ah mah biahalnak a phi kha kan theih hna lai.

HLA 128 A Dongh Tiang Fek Tein Um

^ cat. 5 “Chaklei siangpahrang” le “thlanglei siangpahrang” kong he aa tlaiin Daniel chimchungbia a tlin thluamahmi kha kan hmuh. Zeicah cutin kan chim khawh? Mah chimchungbia kong a dikthliar kha zeicah kan hngalhthiam a herh?

^ cat. 5 Rom Siangpahrang Aurelian (AD 270-275) cu “chaklei siangpahrang” a si i Siangpahrangnu Zenobia (AD 267-272) cu “thlanglei siangpahrang” a si tiah fiangte in cun kan chim kho lo. Zeicahtiah mah caan lioah a hmaanmi lam in Jehovah a biami phu an rak um lo. Mah kong kha remh ṭhanmi Daniel Chimchungbia Cauk [Myanmar], ṭhen 13 le 14 ah zoh.

^ cat. 9 1890 ah Germany siangpahrang Wilhelm II nih Bismarck a nawlngeihnak kha a lakpiak.

^ cat. 10 An cozah nawlngeihnak khulrang in a rawh nakhnga thil tampi an tuah. Tahchunhnak ah, siangpahrang kha an bawm ti lo, cun ral kong he aa tlaimi biathli kha an ral pawl sinah an chimh hna i siangpahrang zong kha a rian in i dinh awkah an forh.

^ cat. 15 Daniel 11:34 ah a langhter bantukin chaklei siangpahrang nih Khrihfa pawl a hremmi hna kha caan tlawmpal chung cu a ngol. Tahchunhnak ah, 1991 ah Soviet Union hrawh a si tikah cutin a rak cang.