1. Siulit­tuutinit Biibilimeersunit suna paasivar­put?

JEHOVAP in­nut­tai qanit­tuk­kut qanoq nalaataqas­sap­pat? Eq­qoriaasariaqan­ngilagut. Siulit­tuutini Biibilimeersuni erser­poq pingaarutilin­nik uagutsin­nut sun­niuteqar­tunik pisoqarumaar­toq. Ingam­mik siulit­tuum­mi aalajangersimasumi paasisin­naavar­put nunarsuarmi naalak­kersuisut pis­saaneqar­ner­paat ilaat sus­sanersut. Siulit­tuum­mi tamatumani, Danieli kapitali 11-miit­tumi, Avan­narliup kun­ngia aam­ma Kujal­liup kun­ngia oqalut­tuarineqar­put, taak­kulu akerleriip­put. Siulit­tuutip tamatuma ilarujus­sua eq­quutereer­poq, taamaat­tumik qularin­ngilar­put sin­nera aam­ma eq­quuk­kumaar­toq.

2. Mosesimik al­lak­kat siul­liit 3:15-imi, Saq­qum­mersitat 11:7-imi aam­ma 12:17-imi ersersin­neqar­tutut, Danielip siulit­tuutaa paasis­sagutsigu pingaarutil­lit suut eq­qaamasariaqar­pavut?

² Siulit­tuut Danieli kapitali 11-miit­toq paasiumal­lugu eq­qaamasariaqar­par­put naalak­kersuisut Guutip in­nut­taanut sun­niuteqar­tuin­naat eq­qar­tor­neqarmata. Guutip in­nut­tai silarsuarmi tamarmi inun­nut sanil­liul­lugit ikit­tuin­naap­put. Taavami sooq naalak­kersuisut taak­ku Guutip in­nut­taanik saas­sus­sisar­pat? Saatanip taas­sumalu silarsuaata tamarmi Jehovamut Jiisusimul­lu kif­far­tor­tut nungutin­nis­saat pingaar­ner­tut anguniagarigamik­ku. (1 Mosesi 3:15 aamma Saqqummersitat 11:7; 12:17 atuakkit). Aam­ma siulit­tuut Danielimi al­las­simasoq Guutip oqaasiani siulit­tuutinut al­lanut naaper­tuut­tariaqar­poq. Danielim­mi siulit­tuutaa aatsaat  Biibilip sin­neranut naleq­qiuk­kutsigu eq­qor­tumik paasisin­naavar­put.

3. Al­laaserisami matumani tul­liut­tumilu suut sam­mis­savavut?

³ Tamak­ku eq­qaamal­lugit maan­na Danieli 11:25-39 sam­mis­savar­put. 1870-imiit 1991-imut Avan­narliup kun­ngia aam­ma Kujal­liup kun­ngia kik­kuunersut aam­ma sooq siulit­tuutip tamatuma ilaanik paasin­nit­taatsitsin­nik al­lan­nguinersugut sam­mis­savavut. Al­laaserisami tul­liut­tumi sam­mis­savar­put Danieli 11:40-12:1, siulit­tuutil­lu tamatuma 1991-imiit sorsun­nis­sap Harmagedonip tungaanut eq­quun­neranik eq­quun­nis­saanil­lu paasin­nit­taaser­put erseq­qis­sas­savar­put. Al­laaserisat taak­ku marluk atuaq­qis­saar­neran­ni nalunaarsugaq “Naggatis­sap nalaani kun­ngit unam­mil­ler­tut” iluaqutigis­savat. Siul­lermil­li siulit­tuum­mi tamatumani kun­ngit marluk kik­kuuneri paasisariaqar­par­put.

4. Avan­narliup kun­ngia aam­ma Kujal­liup kun­ngia kinaas­susersiniarlugit pingasut suut eq­qumaf­figis­savavut?

⁴ “Avan­narliup kun­ngia” aam­ma “Kujal­liup kun­ngia” aal­laq­qaam­mut taaguutigitin­neqar­put naalak­kersuisut Israelip avan­naatungaaniit­tunut kujataatungaaniit­tunul­lu. Sooq taama oqarsin­naavugut? Malugiuk in­ngili Danielimut oqariar­tor­titaasoq ima oqar­toq: “Maan­nalu tikiup­punga ul­lus­sani kingul­lis­sani inuiaqatigiinnut [Guutip in­nut­taanut] nal­liuk­kumaar­tunik ilisimatik­kiar­torlutit.” (Dan 10:14) Ukiumi 33-mi piinsip ul­luata tungaanut Israelik­kut tas­saap­put Guutip in­nut­tai. Ul­lorli taan­na aal­lar­nerfigalugu Jiisusimut ajoqersuk­kat aalajaatsut Jehovap in­nut­tamisut isigilerlugit ersersip­paa. Taamaat­tumik siulit­tuutip Danieli kapitali 11-mi al­las­simasup ilarujus­sua inuian­nut Israelik­kun­nut at­tuumas­suteqar­nani Kristusip ajoqersugaanut tun­ngavoq. (ApS 2:1-4; Rom 9:6-8; Gal 6:15, 16) Aam­ma Avan­narliup kun­ngia aam­ma Kujal­liup kun­ngia kik­kuuneri pif­fis­sap ingerlanerani al­lan­ngor­put. Taamaak­kaluar­toq uku pingasut al­lan­ngun­ngil­lat: Siul­ler­tut, kun­ngit taak­ku nunani Guutip in­nut­taasa amerlasuut nunagisaan­ni naalak­kersuin­ngik­kunik taak­kunin­nga malersuisar­put. Aap­paat­tut, Guutip in­nut­taanik pin­neriaatsimik­kut ersersip­paat Guuti ilumoor­toq, Jehova, uumis­soritsik. Pingajuat­tul­lu, kun­ngit taak­ku marluk pis­saaneqar­niut­tar­put.

5. Ukiumiit 100-miit 1870-ip tungaanut Avan­narliup kun­ngia aam­ma Kujal­liup kun­ngia kinaas­susersisin­naavavut? Nas­suiaruk.

⁵ Kr.in.king. 100-kkut ingerlaneran­ni kristumiuunerar­tut amerliar­tuin­nar­tut ilagiin­nut kristumiunut ilumoor­tunut ilan­ngut­taler­put. Taak­kulu ajoqersuinerluutinik ajoqersuisaler­put sal­lusuis­sutil­lu Guutip oqaasianeersut iser­torlugit. Taamanimiil­lu 1870-ip tungaanut nunarsuarmi peqatigiis­sunik Guuti in­nut­taqan­ngilaq. Kristumiuunerar­tut naasupilut­tut siam­mar­put kristumiul­lu ilumoor­tut malun­narun­naarsil­lugit. (Matt 13:36-43) Sooq tamatuma ilisimanis­saa pingaaruteqar­pa? Tamatuman­nga ersermat pif­fis­sami ukiup 100-miit 1870-imut Avan­narliup kun­ngia aam­ma Kujal­liup kun­ngia pil­lugit siulit­tuut eq­quus­sin­naan­ngitsoq. Guutip in­nut­taanik peqatigiit­tunik saas­sutas­saqan­ngilaq. * Avan­narliul­li kun­ngia  aam­ma Kujal­liup kun­ngia 1870-ip kingunin­nguani tak­kuteq­qip­put. Taman­na qanoq nalun­ngilar­put?

6. Guutip in­nut­tai qanga kinaas­susersineqaq­qip­pat? Nas­suiaruk.

⁶ 1870-imiil­li Guutip in­nut­tai eqimat­tatut aaq­qis­sugaaq­qiler­put. Ukiumi tamatumani Charles T. Rus­sel­l peqatigisar­tagaalu Biibilimik atuaq­qis­saar­taler­put. Qatan­ngut Rus­sel­l ikin­ngutaalu tas­saap­put nalunaariar­tor­titaq siulit­tuutigineqar­toq Naalagaaf­fiup Mis­siarsimik kun­ngil­lip ‘aq­qutis­saanik iluarsaas­sisus­saq’. (Mal 3:1) Eqimat­tanik aaq­qis­sugaasunik Jehovamut eq­qor­tumik kif­far­tor­toqaq­qiler­poq! Taamanik­kut nunarsuarmi pis­saaneqar­toqar­pa Guutip kif­faanut sun­niuteqangaar­tunik? Misis­soriar­tigu.

7. Sorsun­nersuup siul­liup aal­lar­tereer­nerata tungaanut kina tas­saava Kujal­liup kun­ngia?

⁷ 1870-imi Tuluit Nunaat nunarsuarmi naalagaaf­fis­suuvoq an­ner­tuner­paaq sak­kutooqar­nik­kul­lu pis­saaneqar­ner­paajul­luni. Naalagaaf­fis­suaq taman­na nas­sut­tut mikisutut al­laatigineqar­poq, taas­sumalu nas­suit pingasut al­lat – Frankrigi, Spania Hol­landilu – ajugaaf­figai. (Dan 7:7, 8) Sorsun­nersuul­lu siul­liup aal­lar­tereer­nerata tungaanut Tuluit Nunaat tas­saavoq Kujal­liup kun­ngia. Pif­fis­sap tamatuma nalaani USA aningaasaqar­nik­kut pis­saaneqar­ner­paan­ngor­poq aam­ma Tuluit Nunaat qanimut suleqatigilerlugu.

8. Ul­lut kingul­liit aal­lar­tin­neran­niil­li Kujal­liup kun­ngia kinaava?

⁸ Sorsun­nersuup siul­liup nalaani USA aam­ma Tuluit Nunaat iligiilerlutik sak­kutooqar­nik­kut pis­saanilis­suup­put. Taamanik­kut Tuluit Nunaat aam­ma USA nunarsuarmi pis­saaneqar­ner­paajuler­put naalagaaf­fis­suan­ngorlutik.  Danielip siulit­tuineratut taan­na ‘amerlasoorsuar­nik sapiitsunik sak­kutooqar­poq’. (Dan 11:25) ‘Ul­luni kingul­ler­ni’ Tuluit Nunaata USA-l­lu naalagaaf­fis­suat tas­saavoq Kujal­liup kun­ngia. * Kinaavami Avan­narliup kun­ngia?

9. Qanga Avan­narliup kun­ngia tak­kuteq­qip­pa, aam­ma Danieli 11:25 qanoq eq­quup­pa?

⁹ 1871-imi, Rus­sel­lip peqataasalu eqimat­tatut Biibilimik atuaq­qis­saar­taler­nerisa aap­paaguani, Avan­narliup kun­ngia tak­kuteq­qip­poq. Ukiumi tamatumani Ot­to von Bismarckip naalagaaf­fiit arlal­lit kat­tutitim­magit naalagaaf­fis­suaqaler­poq Tysklandimik taaneqar­tumik. Wilhelm I kaasarin­ngoq­qaar­tuuvoq, taas­sumalu Bismarck kanslerin­ngoq­qaar­tip­paa. * Ukiut tul­liut­tut ingerlaneran­ni Tysklandi nunasiaatilit­tut pis­saanilis­suan­ngor­poq Afrikami Maneras­suarmilu nunat ilaat naalagaaf­figilerlugit, Tysklandilu Tuluit Nunaan­nit pis­saaneqar­neruler­niar­poq. (Danieli 11:25 atuaruk). Tysklandip naalagaaf­fis­sua sak­kutoor­pas­suaqaler­poq silarsuarmilu imaatigut sak­kutooqar­nermi pis­saaner­paamut tul­lin­ngorluni. Sak­kutoor­pas­suanilu sorsun­nersuarmi siul­lermi akeq­qaminut ator­pai.

10. Danieli 11:25b, 26-lu qanoq eq­quup­pat?

¹⁰ Taava Danielip siulit­tuutigaa Tysklandip naalagaaf­fis­sua sak­kutoor­pas­suilu qanoq pineqarumaar­tut. Siulit­tuum­mi al­las­simavoq Avan­narliup kun­ngia ‘sapersisin­neqas­sasoq’. Sooq? “Nerriviani nereqataasaraluar­tut peq­qusersiorfigis­sam­mas­suk. Pis­saaneerutitis­savaat.” (Dan 11:25b, 26a) Danielip nalaani “kun­ngip nerisarisar­tagaanik” nereqataasar­tut ilagaat atorfil­lit ‘kun­ngimut kif­far­tor­tut’. (Dan 1:5) Siulit­tuum­mi tamatumani kik­kut pineqar­pat? Pineqar­put Tysklandimi pis­saaneqar­tut – ilaatigut tas­saasut naalak­kersuisut ilaat, sak­kutuut naalagaat sak­kutooqarfim­milu atorfil­lit kun­ngimik qanimut suleqateqar­tut. Pis­saanil­lit taak­kua iliuusii pis­sutigalugit kun­ngi pis­saaneerup­poq Tysklandimilu naalak­kersueriaaseq al­lan­ngorluni. * Naalagaaf­fis­suup pis­saaneerun­nera siulit­tuutigineqaan­nar­nani aam­ma siulit­tuutigineqar­poq Kujal­liup kun­ngianut sorsun­neq qanoq kinguneqas­sanersoq. Avan­narliup kun­ngia pil­lugu ima al­las­simavoq: “[Sak­kutuui] sup­pus­saasutut peerutis­sap­put, inup­pas­suil­lu sorsuf­fim­mi toqutaas­sap­put.” (Dan 11:26b) Siulit­tuutigineqar­tutut sorsun­nersuarmi siul­lermi Tysklandip sak­kutuui ‘sup­pus­saasutut peerup­put’ inup­pas­suil­lu ‘toqutaal­lutik’. Sorsun­nermi aatsaat taama toqutaasoqar­tigaaq.

11. Avan­narliup kun­ngia Kujal­liul­lu kun­ngia sup­pat?

¹¹ Sorsun­nersuaq siul­leq sioq­qul­lugu pisut Danieli 11:27, 28-milu ima al­laatigineqar­put: Avan­narliup kun­ngia aam­ma Kujal­liup kun­ngia “nerrivim­mi is­siaqatigiis­sap­put im­min­nul­lu sal­loqit­tarsaaris­sal­lutik”. Aam­ma al­las­simavoq Avan­narliup kun­ngia “tiguagar­pas­suar­nik” katersis­sasoq. Taamatorluin­narlu pisoqar­poq. Tysklandi Tuluil­lu Nunaat eq­qis­seqatigiik­kusun­nerar­put, taak­kuali oqaasii sal­luusut 1914-imi sorsun­nersuaqalermat up­per­narsineqar­poq. 1914-ilu ukior­paalun­nik sioq­qul­lugu Tysklandi nunarsuarmi  aningaasaqar­nik­kut pigis­saarfiuner­paamut tul­lin­ngor­poq. Taava Danieli 11:29 aam­ma versip 30-p aal­laq­qaataa eq­quutsil­lugit Tysklandi Kujal­liup kun­ngianut sorsup­poq ajorsarlunili.

12. Sorsun­nersuarmi siul­lermi Avan­narliup kun­ngia aam­ma Kujal­liup kun­ngia sup­pat?

¹² 1914-imiit kun­ngit taak­kua marluk akerleriin­nerat Guutil­lu in­nut­taanik saas­sus­sisar­nerat sak­kor­tusip­put. As­sersuutigalugu sorsun­nersuarmi siul­lermi Tysklandimi Tuluil­lu Nunaan­ni naalak­kersuisut Guutip kif­faanik sak­kutuujujuman­ngitsunik malersuip­put. USA-milu naalak­kersuisut Guutip in­nut­taasa oqaluus­sineran­ni siut­tuusut par­naarus­saatip­paat. Taamatut malersuineq siulit­tuutip Saq­qum­mersitat 11:7-10 al­las­simasup eq­quun­neraa.

13. 1930-kkun­ni sorsun­nersuul­lu aap­paata nalaani Avan­narliup kun­ngia qanoq ilior­pa?

¹³ Taava 1930-kkun­ni ingam­mil­lu sorsun­nersuup aap­paata nalaani Avan­narliup kun­ngiata Guutip in­nut­tai naak­kit­taatsumik saas­sup­pai. Nazistit Tysklandimi aqutsilermata Hitlerip taas­sumin­ngalu malin­nit­tut Guutip in­nut­taasa suliaat iner­teq­qutaatiler­paat. Akerlilersuisut Jehovap in­nut­tai hundredelik­kuutaat toqup­paat tuusintilik­kuutaal­lu tigusanut katersuutsitsivin­nut pisil­lugit. Pisut tamak­ku Danielip siulit­tuutigai. Avan­narliup kun­ngiata oqaluus­sineq iner­teq­qutaatip­paa, taamaalior­nermigul­lu ‘il­ler­nar­tuut nalingin­naatip­paa ul­lul­lu tamaasa pil­liutaasar­tut atorun­naarsil­lugit’. (Dan 11:30b, 31a) Al­laal­lu siut­tuat, Hitler, oqar­poq Guutip in­nut­tai Tysklandimi nungutin­niarlugit.

14. Sorsun­nersuup aap­paata kingor­na kina tas­saaler­pa Avan­narliup kun­ngia? Nas­suiaruk.

¹⁴ Sorsun­nersuup aap­paata kingor­na Sovjetunionip kom­munistinit naalak­kersuif­figineqar­tup Tysklandip ilaa tiguarlugu aquler­paa tas­saalerlunilu Avan­narliup kun­ngia. Nazistit peq­qar­niitsut as­sigalugit Sovjetunionip inuit nunagisamik pingaar­nerutitsinatik Guutimik ilumoor­tumik pal­lorfigin­nit­tut kik­kul­luun­niit akeq­qersimaarfigai.

15. Sorsun­nersuup aap­paata kingor­na Avan­narliup kun­ngia sua?

¹⁵ Sorsun­nersuup aap­paata kingunin­ngua Avan­narliup kun­ngigiligaa, Sovjetunioni taas­sumalu iligisai, Guutip in­nut­taanik saas­sus­sip­put. Saq­qum­mersitat 12:15-17 siulit­tuum­mut naaper­tuut­tumik kun­ngip taas­suma oqaluus­siner­put iner­teq­qutaatip­paa Jehoval­lu in­nut­tai tuusintilip­pas­suit aal­larus­saatil­lugit. Ul­lus­sani kingul­ler­ni Guutip in­nut­taasa suliaat unitsin­niaraluarlugu Saatani, Avan­narliup kun­ngia atorlugu, malersuisitsivoq “kuus­suar­tut” it­tumik. *

16. Danieli 11:37-39 siulit­tuut Sovjetunionip qanoq eq­quutitip­paa?

¹⁶ Danieli 11:37-39 atuakkit. Qanoq Avan­narliup kun­ngiata ‘siuaasami guutigisaat soqutigin­ngilai’? Sovjetunionip, up­perisarsior­ner­nik nungusaaniar­tup, up­perisarsioqatigiitoq­qat pis­saaneerutitin­niasarivai. Taman­na anguniarlugu Sovjetunionimi naalak­kersuisut 1918-imi aalajangiin­nerat pis­sutigalugu guuteqan­ngin­neraaneq atuarfin­ni ilin­niar­titsis­sutigineqaler­poq. Avan­narliup kun­ngiata qanoq ‘pal­lit­taalisat guutiat  ataq­qivaa’? Sovjetunioni pis­saaneqar­nerulerumal­luni aningaasar­pas­suit atorlugit sak­kutooqar­nik­kut inerisaavoq atombombinil­lu tuusintilip­pas­suar­nik sanal­luni. Avan­narliup kun­ngia Kujal­liul­lu kun­ngia marluul­lutik im­mik­kut inun­nik mil­liardilik­kuutaanik toqutsisin­naasunik sak­kus­siaateqaler­put.

17. ‘Maajun­nar­toq aseruisoq’ suua?

¹⁷ Avan­narliup kun­ngiata Kujal­liup kun­ngia pingaarutilik­kut suleqatigaa, tas­sa peqatigiil­lutik ‘maajun­nar­toq aseruisoq’ pilersip­paat. (Dan 11:31) ‘Maajun­nar­toq’ taan­na tas­saavoq Naalagaaf­fiit Peqatigiit.

18. Sooq Naalagaaf­fiit Peqatigiit ‘maajun­nar­tutut’ al­laatigineqar­pat?

¹⁸ Naalagaaf­fiit Peqatigiit ‘maajun­nar­tutut’ al­laatigineqar­put Guutip naalagaaf­fiata kisimi naam­mas­sisin­naasaa, tas­sa nunarsuarmi eq­qis­sisitsineq, naam­mas­sisin­naaneraramik­ku. Siulit­tuum­milu al­las­simavoq maajun­nar­toq ‘aseruisuusoq’ Naalagaaf­fiit Peqatigiit up­perisarsior­nerit eq­qun­ngitsut saas­sul­lugil­lu piuneerutis­sam­magit. – Takuuk nalunaarsugaq “Naggatis­sap nalaani kun­ngit unam­mil­ler­tut”.

19-20. (a) Sooq oqalut­tuarisaaneq taman­na ilisimasariaqar­par­put? (b) Apeq­qut suna al­laaserisami tul­liut­tumi sam­mineqar­pa?

¹⁹ Tamak­ku ilisimasariaqar­pavut Avan­narliup kun­ngia aam­ma Kujal­liup kun­ngia pil­lugit Danielip siulit­tuutaata 1870-imiit 1991-imut eq­quun­neranut up­per­narsaataam­mata. Taamaat­tumik siulit­tuutip sin­nera aam­ma eq­quuk­kumaar­toq up­perisin­naavar­put.

²⁰ 1991-imi Sovjetunioni ajalusoor­poq. Taavami maan­na kina tas­saava Avan­narliup kun­ngia? Al­laaserisami tul­liut­tumi taman­na sam­mineqar­poq.