ARTIKLE YA KULONGOKA 19
“Mfumu ya Nord” na ntangu ya nsuka
“Na ntangu ya nsuka, mfunu ya Sud ke nwanisa [mfumu ya Nord], mpe ba ke banda kupuse bampangi.”—DAN. 11:40.
NZIMBU 150 Cherche Dieu pour être délivré
YINA BETO KE LONGOKA *
1. Yinki profesi ya Danyele 11 ke sadisa beto na kuzaba?
WAPI mambu ke kumina bisadi ya Yehova na bilumbu yina ke na kwizá? Beto ke kuzwa mvutu na kyuvu yayi. Baprofesi ya Biblia ke zonzilá deja mambu yina ke kumina bantu na bilumbu ke kwiza. Mpe ya ke na profesi mosi yina lenda sadisa beto na kuzaba mambu yina baguvernema yina me lutila ngolo na ntoto ke sala. Ba me sonika profesi yango na kikapu 11 ya buku ya Danyele. Ya ke na zonzilá bamfumu zole yina ke na nwaná, mpe ba me bokila bamfumu yango, mfumu ya Nord na mfumu ya Sud. Mambu mingi ya profesi yayi, me lunganá deja; na yawu, beto lenda ndima ti mambu ya nkaka ya profesi yina me bikana ke lungana.
2. Faso me lakisa Kubanda 3:15 mpe Luzabusu 11:7 na Luzabusu 12:17, wapi mambu ya mfunu yina beto zolá zimbana ve ntangu beto ke na longoka profesi ya Danyele?
2 Na kuzaba mbote profesi ya kikapu 11 ya buku ya Danyele, beto zolá zimbana ve ti profesi yayi ke na zonzilá bamfumu to baguvernema yina kwamisá bisadi ya Nzambi. Ata nombre ya bisadi ya Nzambi vandá ntete fioti na yinza nyonso, ba vandá na kati-kati ya mambu ya nene yina kuminá yinza. Kasi samu na yinki baguvernema yango ke tulá meso na bisadi ya Nzambi? Samu ti Satan na yinza nyonso ke kaka na dikanisi mosi na ntima: kubwisa to kumanisa ba yina ke sadilá Yehova na Yesu. (Tanga Kubanda 3:15 mpe Luzabusu 11:7; 12:17.) Dyaka, profesi ya Danyele ke na kwelaná na baprofesi ya nkaka ya Biblia. Na yawu, na kuzaba mbote-mbote mambu yina ke na profesi ya Danyele, beto me bonga na kulongoka profesi ya nkaka yina ke na kwelaná na yawu.
3. Yinki beto ke longoka na artikle yayi, mpe na yina ke landa?
3 Samu na yawu, beto ke longoka mambu yina ke na zonzilá Danyele 11:25-39. Mpe beto ke tala nani vandá mfumu ya Nord na mfunu ya Sud na bamvula 1870 tii 1991. Mpe beto ke tala samu na yinki ya ke mbote beto yidika faso ya beto ya kutadila profesi yayi. Na artikle yina ke landa, beto ke zonzila Danyele 11:40–12:1, mpe beto ke yidika faso ya beto ya kutadila mambu yina ke zonzilá profesi yango, na yina ke kumina yinza, katuka 1991 tii na Armagedon. Ntangu beto ke na longoká ba-artikle zole yayi, beto zimbana ve na kutala tablo “Bamfumu zole yina ke na wisaná ve na ntangu ya nsuka.” Ya ntete, beto ke na nsatu ya kuzaba ba nani ke bamfumu yina ke na zonzilá profesi yayi.
WA’ FASO BETO LENDA ZABA MFUMU YA NORD NA MFUMU YA SUD
4. Wapi bima tatu yina ke sadisa beto na kuzaba nani ke mfumu ya Nord mpe nani ke mfumu ya Sud?
4 Na ntama, ba vandá bokilá “mfumu ya Nord”, bamfumu yina vandá yala na babwala ya Nord ya Izraele, mpe “mfumu ya Sud,” bamfumu yina vandá yala na babwala ya Sud ya Izraele. Samu na yinki beto me zonza faso yina? Samu Ange zonzá na Danyele ti: “Mu me kwiza sadisa nge na kuzaba mambu yina ke kumina dikanda ya Nzambi na kitini ya nsuka ya bilumbu ya mansukina.” (Dan. 10:14) Tii na Pentecote 33 N.B., bana ya Izraele vandá dikanda ya Nzambi. Kasi mingi ya mambu yina ke zonzá Danyele kikapu 11, me tadila Izraele ya kimpeve, bakristo ya tsyeleka yina ke bilandi ya Yesu. (Bis. 2:1-4; Rom. 9:6-8; Gal. 6:15, 16) Mpe na manima ya bamvula, bamfumu to baguvernema mingi baká kisika ya mfumu ya Nord mpe ya mfumu ya Sud. Kasi, bamfumu zole yayi salá bima mingi yina ke faso mosi. Ya ntete, bamfumu zole yayi vandá nyokola bisadi ya Nzambi. Ya zole, faso ba vandá nyokola bawu, vandá lakisa ti bavanda yiina Yehova, Nzambi ya tsyeleka. Mpe ya tatu, bamfumu zole yayi ke nwaná samu na kuyala na zulu ya mpangi.
5. Katuka mvula 100, to siekle ya zole, tii mvula 1870, ya vandá kwandi na mfumu ya Nord na mfumu ya Sud na zulu ya ntoto? Zonzila yawu.
5 Ntangu fioti kaka, na manima ya mvula 100 na siekle ya zole, bakristo mingi ya luvunu fuluká na kati ya kimvuka ya matsyeleka. Ba vandá sadila malongi ya mabuundu ya luvunu, samu na kuzimbisa matsyeleka yina ke na kati ya Biblia. Katuka siekle yina tii na siekle 19, Nzambi vandá ve na kimvuka ya bantu yina yandi vandá twadisa awa na ntoto mpe yina yandi vandá sadila. Na yawu, bakristo ya luvunu fuluká na ntoto faso matiti na kati ya bilanga. Mpe, samu na yawu, ya kumá mpasi na kuzaba, ba nani ke bakristo ya tsyeleka (Mat. 13:36-43) Samu na yinki ya ke mfunu na kuzaba yawu? Samu ti mambu yina ke zonzilá mfumu ya Nord to mfumu ya Sud me tadila ve baguvernema to bamfumu yina yalá ntoto, banda mvula 100, tii mvula 1870. Na ntangu yina, Yehova vandá dyaka ve na kimvuka ya bantu yina mfumu ya Nord to mfumu ya Sud zolá nwanisa. * Kasi ntangu fioti na manima ya mvula 1870 (to siekle19), mfumu ya Nord na mfumu ya Sud zolá talana dyaka. Wa’ faso beto me zaba yawu?
6. Wapi ntangu Nzambi bandá dyaka kusadila mpe kutwadisa kimvuka ya bantu? Zonzila yawu.
6 Banda mvula 1870, Nzambi bandá dyaka kusadila mpe kutwadisa kimvuka ya bantu. Ni na mvula yina, Charles Taze Russell na bampangi ya yandi, bandá kulongoka Biblia. Russell na bampangi ya yandi, salá kisalu ya kinati-nsangu, yina zolá kwiza bongisa nzila avant Kimfumu ya Nzambi banda kuyala. (Mal. 3:1) Kuna, Nzambi kumá dyaka na kimvuka ya bantu yina yandi bandá dyaka kusadila mpe kutwadisa! Na ntangu yina, ya vandá kwandi na baguvernema to bamfumu yina zolá nyokola bisadi ya Nzambi? Beto zonzila yawu.
NANI KE MFUMU YA SUD?
7. Nani kumá mfumu ya Sud na Guerre Mondiale ya Ntete?
7 Banda mvula 1870, Grande-Bretagne (Angleterre), kumá bwala ya kulutila nene, mpe kumá na minduki mpe basoda ya kulutila ngolo na ntoto nyonso. Profete Danyele zonzilá korne mosi ya fioti yina bwisa bakorne tatu ya nkaka. Korne ya fioti yina ke ni Angleterre, mpe bakorne tatu ya nkaka kele: France, Espagne na Pays-Bas. (Dan. 7:7, 8) Mpe na Guerre Mondiale ya Ntete, Angleterre vandá mfumu ya Sud. Mpe kaka na bantangu yina, États-Unis, kumá bwala yina me lutila mbongo na ntoto nyonso. Mpe États-Unis na Angleterre, tungá kindiku ya ngolo mpe banda kusala kintwadi.
8. Na ntangu ya mansukina, nani ke mfumu ya Sud?
8 Na Guerre Mondiale ya Ntete, États-Unis na Angleterre vukaná mpe salá bumosi samu na kunwana na ba-enemi ya bawu. Ba kumá dyaka ngolo ya kulutila. Na ntangu yina, Angleterre na koloni ya yandi, États-Unis, kumá bayinsi yina me lutila ngolo na ntoto nyonso. Faso zonzá Danyele, bayinsi yina me lutila ngolo na ntoto nyonso États-Unis na Angleterre, “vukisá basoda mingi ya kulutila ngolo.” (Dan. 11:25) Mpe na ntangu ya mansukina, mfumu ya Sud ke kaka, États-Unis na Angleterre bayinsi yina me lutila ngolo na ntoto nyonso. * Kasi, nani kumá mfumu ya Nord?
NANI KE MFUMU YA NORD?
9. Na wapi ntangu mfumu ya Nord ya malu-malu basiká, mpe wa’ faso Danyele 11:25 lunganá?
9 Kaka mvula mosi lutá ntangu Russell na bampangi ya nkaka, salá kimvuka ya kulongoka Biblia, na 1871, mfumu ya Nord ya malu-malu basiká. Na mvula yina, Otto von Bis marck vukisá bayinsi mingi na yinsi kaka mosi ya ngolo na nkumbu ya Germanie (Allemagne). Wilhelm 1er, Empereur ya Prusse, kumá mfumu ya ntete na kuyala Allemagne, mpe yandi solá Bismarck na kuvanda mfumu to chancelier ya guvernema yango. * Mpe na bamvula kuluta 10, Allemagne bandá kuyala bakoloni na Afrike, na Océan Pasifike, mpe sosá kuyala na zulu ya Angleterre. (Tanga Danyele 11:25.) Allemagne mpe tungá armée ya ngolo, kumá na babato ya guerre mingi faso Angleterre. Na Guerre Mondiale ya Ntete, Allemagne sadilá basoda mpe minduki ya yandi na kunwanisa ba-enemi ya yandi.
10. Wa faso Danyele 11:25b, lunganá?
10 Profete Danyele zonzilá mpe mambu yina zolá kumina Empire ya Allemagne na basoda ya yandi. Profesi me zonza ti mfumu ya Nord “ke lenda ve.” Samu na yinki? “Samu Ba ke sala bakomplo samu na kunwanisa yandi. Mpe bantu yina ke kudyá madya ya yandi ya kitoko ke bwisa yandi.” (Dan. 11:25b, 26a) Na bilumbu ya Danyele, na kati ya ba yina vandá kudya “madya ya kitoko ya mfumu”, vandá ba yina vandá salá “kisalu ya mfumu.” (Dan. 1:5) Kasi awa, profesi yayi ke na zonzilá ba nani? Ya ke na zonzilá bantu ya zulu mpe ya ngolo ya empire ya Allemagne, ba-general, ba-officier ya nene yina ke salá pene-pene na empereur. Bantu ya ngolo yayi, salá nyonso samu na kubwisa empereur mpe guvernema ya malu-malu bandá kuyala empire ya Allemagne. * Profesi yango zonzilá ve kaka faso empire zolá kubwa, kasi ya zonzilá mpe faso guerre na mfumu ya Sud zola manisa. Profesi me zonza ti: “kasi basoda ya yandi, ba ke kombola bawu mpe mingi na kati ya bawu ke kubwa mpe ke kufwa.” (Dan. 11:26b) Mpe faso Danyele zonzilak’ yawu, na Guerre Mondiale ya Ntete, ba “kombolá” mpe ba “bwisá basoda mingi ya Allemagne.” Na baguerre nyonso yina salamá deja na ntoto, guerre yayi me kufwa bantu mingi ya kulutila.
11. Yinki mfumu ya Nord na mfumu ya Sud salá?
11 Danyele 11:27, 28, zonzilá bima yina zolá salama avant Guerre Mondiale ya Ntete, ntangu ya me zonza ti mfumu ya Nord na mfumu ya Sud “ke vanda na table mosi mpe ke vuna bampangi.” Yandi zonzá dyaka ti mfumu ya Nord ke kuzwa “bima mingi.” Ni yawu mpe salamá. Allemagne na Angleterre, zonzá bawu zole ti, ba ke na nsatu ya kizunu; kasi guerre yina ba bandá na 1914, lakisá ti ba vandá vuna kaka bampangi. Mpe na bamvula kuluta 10 avant 1914, Allemagne kumá yinsi ya zole yina me lutila mbongo mpe bimvwama na yinza nyonso. Dyaka Danyele 11:29, na 30, lunganá ntangu Allemagne nwaná na mfumu ya Sud, yina bwisak’ yandi.
BAMFUMU KE NA KWAMISÁ BISADI YA NZAMBI
12. Na Guerre Mondiale ya Ntete, yinki mfumu ya Nord na mfumu ya Sud salaka?
12 Katuka 1914, bamfumu zole yayi ke na nwana mpe ke na nwanisa mingi bisadi ya Nzambi. Na kifwani, na Guerre Mondiale ya Ntete, Allemagne na Angleterre banda kunyokola bisadi ya Nzambi yina mangá kubaka minduki samu na kunwana. Mpe États-Unis tulá na boloko, bampangi yina vandá na yintu ya kisalu ya predikasion. Bankwamusu yina lungisa profesi ya Luzabusu 11:7-10.
13. Na manima ya bamvula 1930, mpe na ntangu ya Guerre Mondiale ya Zole, yinki mfumu ya Nord salaka?
13 Na manima ya bamvula 1930 mpe na ntangu ya Guerre Mondiale ya Zole, mfumu ya Nord na mfumu ya Sud, nyokolá bisadi ya Nzambi na faso mosi ya yimbi. Ntangu parti Nazi bandá kutwadisa Allemagne, Hitler na bilandi ya yandi, niminá kisalu ya predikasion. Mfumu ya Nord kufwá bisadi ya Yehova “kuluta 1500”, mpe filisá mingi, na baboloko yina ba vandá nyokola bawu. Danyele zonzilá mpe mambu nyonso yayi. Ntangu mfumu ya Nord niminá kisalu ya predikasion, “yandi pesá ve buzitu na kisika ya santu” mpe yandi “katulá munkayulu yina ba ke pesá ntangu nyonso” (Dan. 11:30b, 31a) Hitler mfumu ya Allemagne, salá promese ya kuzimbisa mpe ya kumanisa batemwe ya Yehova nyonso ya bwala ya yandi.
MFUMU YA NORD YA MALU-MALU ME BASIKA
14. Nani kumá mfumu ya Nord na manima ya Guerre Mondiale ya Zole? Zonzila yawu.
14 Na manima ya Guerre Mondiale ya Zole, URSS (Union soviétique) yina bandá kuyala na zulu ya bayinsi yina yandi botolá na Allemagne, kumá mfumu ya Nord. Mpe faso guvernema ya Nazi yina vandá sala mambu na nko, URSS mpe bandá kunyokola ba yina nyonso vandá tula na kisika ya ntete na luzingu ya bawu, kindiku ya bawu na Nzambi ya tsyeleka.
15. Na manima ya Guerre Mondiale ya Zole, yinki mfumu ya Nord salá?
15 Kaka ntangu fioti na manima ya Guerre Mondiale ya Zole, mfumu ya Nord ya malu-malu, URSS na bilandi ya yandi bandá kukwamisa bisadi ya Nzambi. Faso me zonza Luzabusu 12:15-17, mfumu ya Nord niminá kisalu ya predikasion mpe filisá batemwe mingi na boloko na Sibérie. Na bilumbu ya mansukina, mfumu ya Nord natiná na bisadi ya Yehova, bankwamusu ya ngolo faso maza “ya fleuve,” samu na kukanga kisalu ya predikasion, kasi yandi lendá ata fioti ve. *
16. Wa’ faso URSS lungisá profesi ya Danyele 11:37-39?
16 Tanga Danyele 11:37-39. Profesi yayi lunganá ntangu mfumu ya Nord “pesá ve buzitu na Nzambi ya batata ya yandi.” Na wa’ faso? Samu URSS vandá na nsatu ya kuzimbisa mabuundu nyonso na bwala ya yandi, yandi vandá sosa kumanisa ngolo ya mabuundu. Na kulungisa nsatu ya yandi, na 1918, URSS pesá musiku ya kulonga na balekole nyonso ti Nzambi ke ve (Athéisme). Wa’ faso mfumu ya Nord pesá “nkembo na Nzambi ya bayinzo ya ngolo”? URSS basisá mbongo mingi na kutunga armée ya ngolo, mpe na kuyidika babombe nucléaire na minduki mingi ya nkaka ya ngolo. Ya vanda mfumu ya Nord to mfumu ya Sud, bawu zole yidiká mpe kutiká babombe na minduki mingi ya ngolo, yina lenda kufwa bamilion na bamilion ya bantu!
MFUMU YA NORD NA MFUMU YA SUD MASE SALA KINTWADI
17. “Kima ya nganzi yina ke natá lufwa ke yinki”?
17 Mfumu ya Nord na mfumu ya Sud me vukana na États-Unis samu na kusala kima mosi: “Ba me tula kima ya nganzi yina ke natá lufwa.” (Dan. 11:31) “Kima ya nganzi yango ni ONU (Organisation des Nations Unies)”
18. Samu na yinki ba me bokila ONU, “kima ya nganzi”?
18 Ba me bokila ONU, “kima ya nganzi” samu ya ke zonzá ti ya lenda sala kima yina kaka Kimfumu ya Nzambi lenda sala: kunata kizunu na ntoto. Profesi me zonza ti kima ya nganzi yina “ke natá lufwa”, samu ti ni ONU ke mwangisa mabuundu ya luvunu. Tala tablo, “Bamfumu zole yina ke na wisaná ve na ntangu ya nsuka.”
SAMU NA YINKI BETO KE NA NSATU YA KUZABA MAMBU YA DISOLO YAYI?
19-20. a) Samu na yinki beto ke na nsatu ya kuzaba disolo yayi? b) Na wapi kyuvu beto ke kuzwa mvutu na artikle ke landa?
19 Beto ke na nsatu ya kuzaba disolo yayi samu, ya ke na lakisá beto ti, katuka 1870 tii na 1991, profesi ya Danyele ya mfumu ya Nord na mfumu ya Sud, ke kaka na lunganá. Mpe beto lenda vanda na kiminu ti mambu ya nkaka ya profesi ya Danyele ke lungana kaka.
20 Na 1991, URSS mwanganá. Kasi bubu yayi, nani ke mfumu ya Nord? Beto ke kuzwa mvutu na kyuvu yayi na artikle yina ke landa.
NZIMBU 128 Endure jusqu’à la fin
^ par. 5 Beto ke na talá na meso ya beto ti, profesi ya Danyele yina ke zonzilá “mfumu ya Nord” na “mfumu ya Sud” ke na lunganá tii bubu yayi. Wa’ faso beto me zabila yawu? Mpe samu na yinki beto ke na nsatu ya kuzaba mambu nyonso yina ke na zonzilá profesi yayi?
^ par. 5 Samu na barezon yina beto me zonzila, beto lenda zonza dyaka ve ti, Empereur Aurelien yina yalá na Rome na bamvula (270-275 N.B.), vandá “mfumu ya Nord”, to Reine Zenobi yina vandá mfumu ya Palmyre (na Syrie) na bamvula (267-272 N.B.), vandá “mfumu ya Sud”, samu ti ba vandá yala na ntangu yina vandá ve na bisadi ya Nzambi ya tsyeleka (yina ba zolá nyokola). Malongi ya malu-malu yayi me change malongi yina beto pesá na kikapu 13 na 14 ya buku, Prêtons attention à la prophetie de Daniel!
^ par. 9 Na 1890, Empereur Wilhelm 2 katulá Bismarck na kimfumu
^ par. 10 Ba salá bima mingi yina salá ti empire kubwa na mbangu. Na kifwani, ba biká kusadisa mfumu, ba basisá basekre ya guerre na bayinsi ya nkaka, mpe na ngolo nyonso, ba natá empereur na kukatuka na kimfumu.
^ par. 15 Faso ke lakisak’ yawu Danyele 11:34, mfumu ya Nord bikilá bisadi ya Yehova mwa ntangu fioti ya kizunu na kisalu ya predikasion. Mwa kizunu yayi talaná ntangu URSS mwanganá na 1991.
