Olupe wihina wone muselu dhilimo

Olupele muselu wogwaddela

OHUDHERA 19

‘Mwene oonorti’ mudhidhi wookuthula

‘Mwene oonorti’ mudhidhi wookuthula

Mudhidhi wookuthula, mwene oosul onere ohiddana nuuliye [mwene oonorti] wihina ethikane.’ — DAN. 11:40.

JHIBO 150 Procurem a Deus para obter livramento

MUSELU NNAFUNIHU OSUZA *

1. Dhovuhulela dhiri mBibliyani, dhinanikavihera ni makalelo baani?

NLOGO na Yehova nnajhehera ddi osogolo? Yojhehera eyo, kahiyo ethu yowanganyedha. Dhovuhulela dha mBibliyani dhinonikavihera onona dhopadowa dhotikiniha dhinaanifwanye iyo atene. Motajhiha, ehikalawo yovuhulela enanitonyihedha ethu enafuna werana anamathonga a kopolo amwilaboni. Yovuhulela eyo, eri va Daniel kapitulu 11. Yovuhulela ela nnafunihu wonelamo muwari mwa yohudhera ela, enawagana makuru menddi aanyakoddo owiddana: Mwene oonorti ni mwene oosul. Epaddi yowinjhiva ya yovuhulela ela, ehimala wakwanela. Bumwahaya kannanganyedha wi epaddi ehanle enere wakwanela osogolo.

2. Ninga munawogela Génesis 3:15 ni Apocalipse 11:7, 12:17, dhithu baani bili, dhinahoweleya ohidduwala wihina nonelemo pama yovuhulela ya Daniel?

2 Wihina niwedhe wonelamo yovuhulela enafwanyeya va Daniel kapitulu 11, enohoweleya onona dhithu bili. Yoroma: Yovuhulela ela enawagana amwene ni anamathonga enaharahara nlogo na Mulugu. Ebaribari sowi, nlogo na Mulugu nihiyeva naliganihiwa ni athu a mwilaboni, mbwenye podi dhigarive ndo aliwa enoharahariwa dila dhowinjhivadhene ni anamathonga. Mwahaya bwaddi? Mwaha wi Saddana ni elabo yaye, anafuna aatolose, woona wi aliwa enamulabela Yehova ni Yesu. (Omwileri Génesis 3:15 ni Apocalipse 11:7; 12:17.) Yanabili. Yovuhulela ya Daniel enowiwanana ni dhovuhulela dhimodha dhiri muwari mwa madhu a Mulugu. Mwebaribarene, wihina noonelamo pama yovuhulela ya Daniel, enohoweleya oliganiha ni dholebela dhimodha dha mBibliyani.

3. Muwari mwa yohudhera ela ni ohudhera wa sumaneyo, nnafuna nihudhere muselu baani?

3 Wodhela dhithu ndha bili nonilihu, nnere opendda livuru na Daniel 11:25-39. Nnere omunona mwene oonorti ni mwene oosul, a yaka ya 1870 ofiyedha yaka ya 1991. Ohiya eyeneve, nnere woona mwahaya bwaddi egahoweleya orugunusa mubuwelo wehu wodhela epaddi modha ya yovuhulela ela. Teto, ohudhera wa sumana enaharela, nnere opendda yolebela ya Daniel 11:40–12:1. Nerana ndo, nnere wonelamo pamadhene epaddi ela ya yovuhulela makalelo eniwananiwa ni mudhidhi wa 1991 vamodha ni koddo ya Armajedo. Vasogolova, nnere wonelamo epaddi baani ya monelo wehu enahoweleya osaddula wodhela yovuhulela ela. Waasuzaga dhohudhera ndha biili, oharihege ni kwaduru “Amwene owiddana mudhidhi wokuthula.” Kwaduru eyo, enere wukavihera vanlubale. Mbwenye movanene kabeni naabihe wanona amwene ala abili a yovuhulela ya Daniel.

NNAMUNONE ADDI MWENE OONORTI NI MWENE OOSUL

4. Dhithu baani tharu, dhinanikavihera omunona mwene oonorti ni mwene oosul?

4 Madhu ala owi “mwene oonorti”, yagiwana amwene yathongesa elabo yo Ezarayeli murudda woonorti. Madhu owi “mwene oosul”, yagiwana ale yathongesa elabo yo Ezarayeli murudda woosul. Ki eyo nnone addi? Osugwe ele awogile mungero aadhilena muthenga vano anoonvaha Daniyeli; oliye ahisoriha egi: ‘Gidhele wufihidha pama ele enaapadduwe ni nlogo nawo yafiya malabo ookuthula, mwaha wi ela yowona ya malabo oosogolo.’ (Dan. 10:14) Mudhidhi yole, nlogo na Mulugu aarani? Ofiyedha o pentekoste  33 M.W., Ezarayeli daali nlogo na Mulugu. Pentekoste nuuvira, Yehova ahitonyihedha pamadhene wihina nlogo naye, thinikuru naanamahara oororomeleya a Yesu. Bumwahaya, epaddi yowinjhiva ya yovuhulela eri va Daniel Kapitulu 11, kinamwagana Ezarayeli, mbwenye enawagana anamahara oororomeleya a Kiristu. (Atos 2:1-4; Rom. 9:6-8; Gál. 6:15, 16) Vano nuuvira mudhidhi, anamathonga owinjhiva yahithukula ndina na mwene oonorti ni mwene oosul. Naari dhigarive ndo, iyo podi wanona amwene yayo enagiwa, wodhela dhithu tharu: (1) Amwene yayo, yeeddiha nlogo na Mulugu ni makalelo abure. (2) Makalelo oweddiha nlogo na Mulugu, yootonyihedha wi aliwa kiyanna odhivela ni Yehova Mulugu. (3) Amwene yayo, yahitatamula koddo ewanelaga othonga.

5. Yaka 100 M.W. ofiyedha yaka ya 1870, yowandeya omunona mwene oonorti ni mwene oosul? Kawogamo.

5 Nuuvira yaka 100 M.W., mulogo wa makiristawu ebaribari, mwahinjhivana makiristawu owoota, yasaddula ebaribari yamBibliyani ni dhohudhiha dhowoota. Obajha mudhidhi yoyo, ofiyedha yaka ya 1870, mwilaboni kanaaliwo nikuru naadhari a Mulugu. Ninga ntaajhe nnamela mmunddani yaavi, ofiyedha opitha ele edhaliwe, makiristawu owoota yahithabwa winjhivana. Mwaha wa yeyo, yorusa vanlubale wanona makiristawu eebaribari. (Mat. 13:36-43) Mwahaya bwaddi edhe ekalege yathima onona muselu ola? Muselu ola bwathima, mwaha onowoniha pamadhene wihina kaavo namathonga a yaka 100 ofiyedha yaka 1870 afwanelela withaniwa mwene oonorti obe mwene oosul. Mudhidhi yole, kanaaliwo nikuru nodhuwanyeya naadhari a Mulugu naaharahariwe ni amwene yayo. * Mbwenye nuuvira yaka ya 1870, yowandeya omunona mwene oonorti ni mwene oosul. Mwahaya bwaddi?

6. Mudhidhi baani, adhari a Mulugu yaakumeleliwa dila bili? Kawogamo.

6 Obajha yaka ya 1870, nlogo na Mulugu nahambela okala nikuru nowegeredheya. Yaka yeyo, Charles T. Russell vamodha naakwaye yahegeredha nikuru wihina emusuzege Bibliya. Ddibila Russell vamodha naakwaye, yaherana dhithu ninga anerana mwimeleli, awogiwe wi ‘onere wegeredha dila’ wihina okalewo Omwene wa Mesiya. (Mal. 3:1) Mwaha wa yeyo, nlogo na Mulugu neere okumelela dila bili! Ki mudhidhi yole, ahikalawo namathonga aawedhe wawerela obure adhari a Mulugu? Kabeni noone dhopadduwa dha muselu yola.

MWENE OOSUL BAANI?

7. Koddo yoroma ya elabo yatene ewaniwaga, mwene oosul aarani?

7 Yaka ya 1870, elabo yo Grã-Bretanha , yaali elabo yathonga dhilabo dhatedhene. O Grã-Bretanha , yahikalawo anyakoddo owinjhiva ni akopolo. Namavuhulela Daniyeli, ahithana onamathonga wula egi, enakala ninga inyaga ning’ono naandile ogonjhiha manyaga mararu — França, Espanha ni elabo yo Holanda. (Dan. 7:7, 8) Grã-Bretanha aali mwene oosul mudhidhi wa koddo yamulimawu (koddo yoroma ya elabo yatene) ewaniwaga. Mudhidhi yole, elabo yo Estados Unidos da América wahikala dhoorela dhowinjhiva. Mwaha wa yeyo, Estados Unidos da América, ahibajha osayela malango wihina aandane ni elabo yo Grã-Bretanha.

8. Obajha mudhidhi wa koddo yoroma ya elabo yatene ofiyedha peeno, mwene oosul baani?

8 Mudhidhi ewanihiwaga Koddo yoroma ya elabo yatene, Estados Unidos ni Grã-Bretanha , yawaniha vamodha koddo ofiyedha aliwa okala annya nviha a kopolo. Mudhidhi yole wa koddo yoroma, Grã-Bretanha ni Estados Unidos da América, ahikunga onamathonga onithaniwa Potência Mundial Anglo-Americana. Yovuhulela ya Daniel, enatonya onamathonga wula aliganihaga ni mwene anaatugumanya ‘anyakoddo aye owinjhiva ni akopolo.’ (Dan. 11:25) Malabo ookuthula a elabo ela yowopiha, Potência Mundial Anglo-Americana di mwene oosul. * Ki vano, mwene oonorti baani?

MWENE OONORTI AHIKUMELELA DILA BIILI

9. Mwene oonorti akumelele yaka baani, ki vano Daniel 11:25 akwanele avi?

9 Ninga nonilihu, nikuru naaliba omuhudhera Bibliya, nikumelele yaka ya 1870. Yaka yoharela, 1871, mwene oonorti ahikumelela dila biili. Yaka yele, mulobwana ithaniwa Otto von Bismarck, ahilibihera wihina egeredhe onamathonga onithaniwa Império Alemão. Mwene a elabo yo Porusia ithaniwa Wilhelm I, ahimusakula Bismarck wihina akale Musadoro. * Yaka dhoharela, Alemanha otikitera onamathonga waaye, vano othongaga dhilabo dha mwa África ofiyadha murudda dho Oceano Pacífico. Mwaha wa yeyo, oroma opokiha elabo yo Grã-Bretanha. (Omwileri Daniel 11:25.) Vasogolova, onamathonga wo Alemanha wahatugumana anyakoddo a kopolo, teto, mudhidhi yole Alemanha osadduwa okala elabo yanabili yanna abarku owinjhiva akoddo opitha elabo dhimodha. Nuwambela owanihiwa koddo yoroma ya elabo yatene, Alemanha ahilabihedha kopolo dhaye dhatedhene wihina awane ni amwiddani aye.

10. Yolebela ya Daniel 11:25b, 26 yakwanele aavi?

10 Daniyeli ohoniha dhithu dhaapadduwe osogolo ni onamathonga wo Alemanha vamodha ni anyakoddo aye owinjhiva akopolo aweegeredhiiye. Yovuhulela ela enosoriha wi mwene oonorti ‘kanaagonjhihe.’ Mwahaya bwaddi? Mwaha wi enere ‘omwiwananela omwerela obure. Ale enajha dhopiya dhewa enere omusaddula wihina akale nddebe.’ (Dan. 11:25b, 26a) Mudhidhi wa Daniyeli, anamathonga ‘yamulaba mwene.’, yovahiwa ‘dhoojha dhapiyeliwa mwene.’ (Dan. 1:5) Ki yovuhulela ela enawagana aani? Enawagana anamathonga anlubale a elabo yo Alemanha — anamasogolela koddo. Anamathonga ala yoowiwanana wihina mwene munlubale, ayelele othonga waaye, ni yowiwanana wihina elabo yo Alemanha ehiye withonga yekiwa. * Yovuhulela ya Daniel kinasoriha baahi ele emwereyele Império Alemão, mbwenye enosoriha dhego dhikumelele mwaha wa koddo aawanihe Alemanha ni mwene oonorti. Yovuhulela enosorihave yegi: ‘Anyakoddo aye, enmadha etolosiwe, owinjhiva enere opiwa.’ (Dan. 11:26b) Mwebaribarene siyeyo epadduwe, mudhidhi ewaniwaga koddo yoroma ya elabo yatene. Anyakoddo owalemanya yahimala ‘otolosiwa’, teto,athu owinjhiva yahimala ‘opiwa.’ Naliganiha ni koddo dhimodha dhiwaniwe, ela sithabwile waapa athu owinjhiva.

11. Ethu baani erilena mwene oonorti ni mwene oosul?

11 Yovuhulela ela, enosoriha wodhela mudhidhi ehinatatamuliwe koddo yoroma ya elabo yatene. Daniel 11:27, 28 onosoriha egi: Mwene oonorti ni mwene oosul ‘enere okarati vamodha vameza, ni enere olekethana.’ Vasogolava yovuhulela enosorihave yegi: Mwene oonorti onere wugela ‘dhoreela dhowinjhiva.’ Madhu ala a yovuhulela ehimala wakwanela. Mudhidhi ehinatatamuliwe koddo yoroma ya elabo yatene , Alemanha ni Grã-Bretanha yowoga vamodha esorihaga wi nnafuna omurenddele mmodha ni mukwaye. Mbwenye, nuutatamuliwa koddo yaka ya 1914, yahoneya wi madhu ala kiyari eebaribari. Yaka ya 1914 ehinafiye, Alemanha ahikanna dhoreela vanlubale ofiyedha okala elabo yanabili yathabwile oreela wapela elabo yatene. Ninga munawogela Daniel 11:29 ni omambelelo wa versu 30, nuutatamuliwa koddo, Alemanha ahimothihiwa ni mwene oosul.

AMWENE ENOHARAHARA NLOGO NA MULUGU

12. Mudhidhi ewaniwaga koddo yoroma ya elabo yatene, mwene oonorti ni mwene oosul, yerilena ethu baani?

12 Obajha yaka ya 1914, amwene ala abili, yahambelave owana aliweneve, wula eharaharaga nlogo na Mulugu. Motajhiha, nubajha koddo yoroma ya elabo yatene, onamathonga wo Alemanha ni wo Grã-Bretanha , woharahara nlogo na Mulugu, mwaha aliwa yokodda odhowa okoddoni. Mwene o EUA ahavolosiha mukambura addibila yasogolela mabasa oolaleya. Oharahariwa wula, wihakwaneliha yovuhulela eri va Apocalipse 11:7-10.

13. Yaka ya 1930 nubajha koddo yanabili ya elabo yatene, ethu baani erilena mwene oonorti?

13 Vano nuufiya yaka ya 1930, thabwathabwa mudhidhi wa koddo yanabili ya elabo yatene, mwene oonorti ahirijha nlogo na Mulugu ahikalele thagaraga. Vano akudda nazista nuwambela omuthonga Alemanha, Hitler ni anamahara aye ahikoddiha mabasa a nlogo na Mulugu. Anamona a Yehova owakwana 1.500 yahipiwa, teto, owinjhiva yahithukuleliwa mburo dhodhari. Dhopadduwa ndha, Daniyeli ahivuhulela. Yovuhulela ya Daniel, yahiwoga wi mwene oonorti eere ‘otakaliha mburo wotxena’, ni eere ‘ovenyihavo mukutho wamalabweene.’ Eyo ehipadduwa mwaha Alemanha ookoddiha nuubure mabasa oolaleya. (Dan. 11:30b, 31a) Namasogolela Hitler, ahilibela wihina atolose nlogo na Mulugu elabo yo Alemanha.

MWENE MUXA ANADHELA OONORTI

14. Koddo yanabili ya elabo yatene nuuvira, mwene oonorti aarani? Kawogamo.

14 Nuuvira koddo yanabili ya elabo yatene, mwene oonorti ahikumelela. Dhilabo dhimlubale dhathongiwesa ni Alemanha, dhahipwehiwa mmadani mwa União Soviética. União Soviética alaba ninga akudda nazismo alemão. Aliwa yowakukusa athu atene wihina yawiwelelege baahi anamathonga. Bumwahaya, muthu di muthu afuna omwiwelela Mulugu, ooharahariwa ni anamathonga.

15. Nuuvira koddo yanabili ya elabo yatene, ethu baani erilena mwene oonorti?

15 Koddo yanabili ya elabo yatene nuuvira, mwene muxa oonorti ahirijha nlogo na Mulugu. União Soviética vamodha naakwaye, yahambela wakoddiha mabasa oolaleya, ofiyedha wamaga ni wavokera mukambura matxikwi ni matxikwi aadhari a Yehova. Eyo ehakwaneliha yovuhulela eri va Apocalipse 12:15-17. Mwebaribarene, mudhidhi waatene wa malabo ookuthula, Saddana onamulabihedha mwene oonorti wihina aharahare nlogo na Mulugu ninga ‘manjhe’ ookuthuliwa. Naari dhigarive ndo, kawo ethu enaathukulele adhari a Yehova osukuma mabasa oolaleya. *

16. União Soviética aakwanilihe ni makalelo baani madhu eri va Daniel 11:37-39?

16 Omwileri Daniel 11:37-39. Yovuhulela enosoriha wi mwene oonorti ‘kanaamurihege Mulugu aababe.’ Ki madhu ala yakwanele aavi? Ni munigwa womariha webedha webaribari, União Soviética ahixixa okwerebiyiha kopolo dha nikuru nowebedha .Wihina aande werana yeyo, yaka ya 1918 União Soviética ahithonga wihina webedha onithaniwa ateísmo ahudheriwege mmaskola. Yovuhulela ya Daniel enowogave wi mwene oonorti, ‘onere wathithimiha amulugu amwipwathapwathani.’ Eyo epadduwile ni makalelo baani? União Soviética ahilabihedha korowa dhowinjhiva wihina awegeredhe anyakoddo aye ni asasanya bomba nuclear wihina enjherere kopolo dhaye. Mwene oonorti ni mwene oosul yahiwedha wegeredha futhi dhowinjhiva wihina yaapena matxikwi ni matxikwi aathu!

MAKALELO OWIWANANA AVAYEKIWA

17. ‘Ethu yotakala enadhana makathamiho’ enamwagana aani?

17 Mwene oonorti ni mwene oosul, ehapara vamodha mabasa athima. Aliwa ehifiyedha ‘okunga ethu yotakala enadhana makathamiho.’ (Dan. 11:31) ‘Ethu yotakala’ enamwagana ONU, Organização das Nações Unidas.

18. Mwahaya bwaddi ONU agaliganihiwa ni ‘ethu yotakala’?

18 ONU onooliganihiwa ni ‘ethu yotakala’, mwaha oliye onowoga wi onoowedha werana ethu eneriwana baahi ni Omwene wa Mulugu— odhana murenddele waapela elabo yatene. Yovuhulela enosorihave wi ethu yotakala ela, enodhana, ‘makathamiho’ mwaha wi ONU onere orijha ni ogujhula webedha wowoota. — Osugwe kwaduru “Amwene owiddana mudhidhi wokuthula.”

MWAHAYA BWADDI NIGAHOWELA ONONA DHITHU DHENDHA?

19-20. a) Mwahaya bwaddi nigahowela onona dhithu dhendha? b) Nikoho baani nnaakuliwe muwari mwa yohudhera enaharela?

19 Iyo nnohowela onona dhithu ndha mwaha wi, obajha yaka ya 1870 ofiyedha omambelo wa yaka ya 1990, yovuhulela ya Daniel wodhela mwene oonorti ni mwene oosul epaddi yowinjhiva ehimala wakwanela. Eyo enonivaha nroromelo wihina dhatedhene wodhela yovuhulela ela dhinere wakwanela.

20 União Soviética oohiya okalawo yaka ya 1991. Ki peno, mwene oonorti baani? Yohudhera enaharela enere waakula nikoho nna.

JHIBO 128 Persevera até o fim

^ paragarafu 5 Livuru na Daniyeli, nihikanna yovuhulela wodhela ‘mwene oonorti’ ni ‘mwene oosul.’ Dhihikalawo dhego dhinoniha wi yovuhulela ela enna wakwanela. Nnande addi okanna ebaribari? Ki mwahaya bwaddi egahoweleya wi nnone dhithu dhatedhene wodhela yovuhulela ela?

^ paragarafu 5 Mwaha wa ela enasorihiwa muwari mwa ddima ela, nnowona wi namathonga a elabo yo Roma ithaniwa Aureliyano (aathongile yaka ya 270-275 M.W.) kahiyo ‘mwene oonorti’, obe musano ithaniwa Zenóbia (aathongile yaka ya 267-272 M.W.) kahiyo ‘mwene oosul.’ Ela, enosaddula moonelo wehu wodhela ele elaleyiwe va kapitulu 13 ni 14 muwari mwa livuru Preste atenção à profecia de Daniel!

^ paragarafu 9 Yaka ya 1890, Kaiser Wilhelm II ahimwakiha Bismarck onamathonga.

^ paragarafu 10 Aliwa yahimoriha mowaguva onamathonga wule ni makalelo ohiyana-iyana. Motajhiha, aliwa yahisukuma okavihera othonga wavahiwe Kaiser ofiyedha ovaviha muselu dhihinaddeliwa muthu bure-bure wodhela koddo, teto, yahimuwadda Kaiser wihina ahiye onamathonga.

^ paragarafu 15 Daniel 11:34, onosoriha wi mwene oonorti amala othonga, makistawu enakalewo malabo yayo enere ovumela oharahariwa. Eyo epadduwile yaka ya 1991 União Soviética nuumala opwaramwasua.