Ges-y sẽn be pʋgẽ wã

Ges-y sẽn be sebrã pʋgẽ

ZÃMSGÃ YĨNGA 19

“Rɩtg rĩmã,” saabã wakate

“Rɩtg rĩmã,” saabã wakate

‘La wakat ning b sẽn yãk tɩ yaa sɛɛbã wakatã sã n ta, Ezɩpt rĩmã [goabg rĩmã] na n zaba ne rɩtg rĩmã.’—DÃN. 11:40.

YƖƖLL 150 Bao-y Wẽnnaam, n paam fãagre

D SẼN NA N Yà Wà*

1. Biiblã bãngr-goamã sõngda tõnd tɩ d bãng bõe?

BÕE n na n paam a Zeova nin-buiidã ka la bilfu? D tõe n bãnga rẽ. Biiblã bãngr-goamã sõngda tõnd tɩ d bãng bõn-kãsems nins sẽn na n paam-dã. Bãngr-gomd a ye n wilgd tõnd dũniyã goosneema kẽer sẽn tar pãngã sẽn na n maan bũmb ningã. Dãniyɛll sak 11 wã gomda rĩm-dãmb a yiib sẽn sɩng n zabd ne taab hal sẽn kaoose. Yaa rɩtg rĩmã la goabg rĩmã *. Bãngr-gomdã zãng la bal zoe n pidsame. Dẽnd d tõe n basa d yam t’a na n pids n baasame.

2. Wa Sɩngr 3:15 la Vẽnegr 11:7; 12:17 sẽn yetã, d sã n wa zãmsd a Dãniyɛll bãngr-gomdã, bõe la d segd n ning d yamẽ?

2 D sã n dat n wʋm Dãniyɛll sak 11 bãngr-gomdã võor sõma, d segd n ninga d yamẽ tɩ yaa rĩm-dãmb la goosneema-rãmb sẽn soog wall sẽn nams Wẽnnaam nin-buiidã yell bal la b gomda. B sã n dɩk Wẽnnaam nin-buiidã sõor n mak ne dũniyã gill neb sõore, b pa zem baa fʋɩ ye. La baa ne rẽ, goosneema-kãens baoome n na n weoog Wẽnnaam nin-buiidã. Bõe yĩnga? Bala, a Sʋɩtãan ne a dũniyã raab yaa b menes neb nins sẽn tũud a Zeova ne a Zeezi wã. (Karm-y Sɩngr 3:15 la Vẽnegr 11:7; 12:17.) Sẽn paase, Dãniyɛll sebrã bãngr-gomdã ne Biiblã bãngr-goam a taabã pa segd n kɩɩs taab ye. Sɩd me, d sã n dat n wʋm a Dãniyɛll bãngr-gomdã võor sõma, yaa tɩlɛ tɩ d ges Biiblã zĩis a taaba.

3. Bõe yell la d na n gom sõs-kãngã la sẽn pʋgdã pʋgẽ?

3 Dẽnd sõs-kãngã pʋgẽ, d na n wɛgsa Dãniyɛll 11:25-39 wã. D na n bao n bãnga rɩtg rĩmã la goabg rĩmã sẽn da yaa b rãmb yʋʋmd 1870 n tãag yʋʋmd 1991 wã. Sẽn paase, d na n yãa bũmb ning sẽn kɩt tɩ d segd n dems d sẽn da wʋmd bãngr-gom-kãngã võor to-to wã. Sõsg ning sẽn pʋgdã pʋgẽ, d na n goma Dãniyɛll 11:40–12:1 wã yelle, la d maneg n kõ vẽenem bãngr-gomdã sẽn yet bũmb ning yʋʋmd 1990 n tãag Armagedõ zabrã wɛɛngẽ. Y sã n wa zãmsd sõs-kãensa b yiibã, bɩ y ges zĩ-gũbrã gom-zug sẽn yaa: “Rĩm-dãmb sẽn wagsd taab saabã wakate.” Pipi, rẽnda d bao n bãng rĩm-kãensã b yiibã sẽn yaa b rãmb bãngr-gomdã pʋgẽ.

RƖTG RĨMÃ LA GOABG RĨMÃ SẼN YAA B RÃMBA

4. D sã n wa rat n bãng rɩtg rĩmã la goabg rĩma sẽn yaa b rãmba, bũmb a tãab la d segd n bao n bãnge. Yaa bʋse?

4 Sɩngrẽ wã, naam yʋy nins sẽn yaa “rɩtg rĩmã” la “goabg rĩmã” yaa yʋy b sẽn da kõ Israyɛll tẽngã nug rɩtg la a nug goabg rĩm-dãmbã. Bõe yĩng tɩ d yet woto? Ad koɛɛg ning malɛkã sẽn taas a Dãniyɛllã: ‘Mam waame n na n wilg foom bũmb ning sẽn na n wa paam fo nebã yaoolem wakatã.’ (Dãn. 10:14) Hal n tãag yʋʋmd 33 Pãntekotã, Israyɛll nin-buiidã n da yaa a Zeova nebã. La sẽn sɩng ne yʋʋm-kãnga, a Zeova wilga vẽeneg tɩ yaa a Zeezi karen-biis hakɩɩkã n lebg yẽ nin-buiidu. Rẽ n so tɩ Dãniyɛll sak 11 wã bãngr-gomdã zãng la bal gomd neb nins sẽn sak a Zeezi wã yell lakae, pa Israyɛll nin-buiidã yell la a gomd ye. (Tʋʋ. 2:1-4; Rom. 9:6-8; Gal. 6:15, 16) Hal pĩnd n tãag masã, rĩm-dãmb toor-toor n lebg rɩtg rĩmã la goabg rĩmã, n ledg taaba. La baa ne rẽ, bũmb wʋsg la b maan tɩ wõnd taaba. Pipi, rĩm-kãensã fãa la bal soogame, wall b nams Wẽnnaam nin-buiidã hal sõma. Yiibu, b fãa sẽn tall manesem ning ne Wẽnnaam nebã wilgame tɩ b kisa Wẽnnaam sɩd-sɩd a Zeova. La tãabo, b fãa ra wagsda taab naamã poorẽ.

5. Sẽn sɩng ne yʋʋmd 100 soabã poor n tãag yʋʋmd 1870 tɛkã, rẽ yĩnga d tõe n yeelame tɩ rɩtg rĩmã la goabg rĩmã ra beeme bɩ? Wilg-y y leoorã võore.

5 Yʋʋmd 100 soabã poore, kiris-neb ne yʋʋrã sõor wa n yɩɩda kiris-neb hakɩɩkã. Nin-kãens ra zãmsda nebã yɛl sẽn pa sɩd Wẽnnaam zugu, la b ra solgd sɩdã sẽn be Wẽnnaam Gomdã pʋgẽ wã. Wakat kãng n tãag yʋʋmd 1870 wã, Wẽnnaam da pa tar neb sull sẽn sigl tẽng zug ye. Kiris-neb ne yʋʋrã b sẽn mak ne nadensã piuugame n pid zĩig fãa, tɩ lebg toog tɩ b bãng kiris-neb hakɩɩkã n welge. (Mat. 13:36-43) Bõe yĩng tɩ rẽ bãngr tar yõodo? Wilgdame tɩ rɩtg rĩmã la goabg rĩmã pa rĩm-dãmb sẽn dɩ naam sẽn sɩng yʋʋmd 100 soabã poor n tãag yʋʋmd 1870 tɛkã ye. Wẽnnaam ra pa tar neb sull sẽn sigl tẽng zug b sẽn tõe n nams ye. * Baasgo, d tõe n yeelame tɩ rɩtg rĩmã la goabg rĩmã ra na n wa lebg n puka yʋʋmd 1870 wã poor bilfu. Wãn to la d mi rẽ?

6. Wakat bʋg la b ra tõe n le bãng Wẽnnaam nin-buiidã n bak yɛsa? Wilg-y y leoorã võore.

6 Yʋʋmd 1870 wã tɛka, Wẽnnaam nin-buiidã sɩnga siglgu. Yaa yʋʋm-kãng la a Charles Russell ne a tʋmd-n-taasã maan sull n sɩng Biiblã zãmsgo. Saam-biig a Russell ne a tʋmd-n-taasã yɩɩ koe-togsdã b sẽn da pĩnd n yeel t’a na n wa reng n ‘manega sorã’ tɩ Mesi Rĩungã yaool n wa luglã. (Mal. 3:1) B ra tõe n le bãnga Wẽnnaam nin-buiidã n bak yɛsa. Rẽ yĩnga, wakat kãng tɩ dũni pãn-soaadb ra beeme, n tall yel-manesem ne Wẽnnaam nin-buiidã tɩ sek togsg bɩ? D na n goma rẽ yelle.

GOABG RĨMÃ YAA ÃND SOABA?

7. Hal n tãag yʋʋmd 1917 wã, ãnd n da yaa goabg rĩmã?

7 Yʋʋmd 1870 wã tɛka, Gãrãnd Bertayn lebga dũni gill pãn-soaada, t’a soolmã yalem la a sodaarã pãng ra ka to ye. B maka soolem-kãng ne yɩɩn-bil sẽn zab n tõog yɩɩl a tãabo. Yɩɩn-kãens yaa: Fãrense, Ɛspayn ne Peyiba. (Dãn. 7:7, 8) Yaa soolem-kãng n yɩ goabg rĩmã hal n tãag yʋʋmd 1917. Wakat kãng me tɩ Etazĩni soolmã yidga laogã wɛɛngẽ n yɩɩd tẽnsã fãa, la a sɩng me n tar zood sõma ne Gãrãnd Bertayn.

8. Yaoolem wakatã fãa sasa, ãnd n yaa goabg rĩmã?

8 Dũni gill pipi zabrã wakate, Etazĩni ne Gãrãnd Bertayn naaga taab n paam pãng wʋsg sodaarã wɛɛngẽ. Wakat kãnga, Gãrãnd Bertayn ne Etazĩni lebga dũni gill pãn-soaadã. Wa a Dãniyɛll sẽn da reng n togsã, rĩm-kãng paama “tãb-bi-kʋʋng sẽn tar pãnga.” (Dãn. 11:25) Yaoolem wakatã fãa, Gãrãnd Bertayn ne Etazĩni naaga taab n yaa goabg rĩmã. * La ãnd n da yaa rɩtg rĩmã?

 

RƖTG RĨMÃ YAA ÃNDA?

9. Wakat bʋg la rɩtg rĩmã lebg n puki, la wãn to la Dãniyɛll 11:25 wã pids-yã?

9 Yʋʋmd 1871 wã, a Russell ne a tʋmd-n-taasã sẽn sɩng b Biiblã zãmsgã sull tɩ yʋʋmde, rɩtg rĩmã pukame. Yaa yʋʋm-kãng la a Otto Von Bismark naag tẽns toor-toor tɩ lebg Alemayn soolmã. Piris rĩm a Wilhelm pipi soabã lebga soolem-kãng pipi naaba, t’a yãk a Bismark t’a yɩ a goosneemã taoor soaba. * Tarẽ-n-tarẽ, Alemayn wa n yãmba tẽn-zẽms Afirik la Pasifik ko-sʋk tẽnse. Sẽn paas me, Alemayn sɩngame n wagsd ne Gãrãnd Bertayn. (Karem-y Dãniyɛll 11:25.) Sodaarã pãng wɛɛngẽ, Alemayn n da pʋgd Gãrãnd Bertayn. Alemayn tũnuga ne pãn-kãng n zab ne a bɛɛbã dũni gill pipi zabrẽ wã.

10. Wãn to la Dãniyɛll 11:25b, 26 goam pids-yã?

10 A Dãniyɛll leb n wilga bũmb ning sẽn na n paam Alemayn soolmã ne a sodaasã. Bãngr-gomdã yetame tɩ rɩtg rĩmã “ka na n tõog ye.” Bõe yĩnga? ‘B na n sɩɩga taab noor n maan-a wẽnga. Yaa neb nins sẽn dɩt a rɩ-noodã n na n sãam-a.’ (Dãn. 11:25b, 26a, Wẽnnaam Sebre, 1983) A Dãniyɛll wakatẽ wã, rĩmã kug-zĩidb sẽn “tʋmd dĩmã tʋʋmã” naaga neb nins sẽn “dɩt a rɩ-noodã.” (Dãn. 1:5) B sẽn gomd b rãmb yell bãngr-gomdã pʋgẽ wã makda ãnd rãmb yaoolem wakatã? Yaa Alemayn goosneemã nin-bɛda, soda-nanambs la sodaas a taab sẽn da tʋmd ne soolmã naabã. Yaa bãmb manesmã n baas n lub naabã. * Bãngr-gomdã pa togs soolmã lʋɩɩs bal ye. A leb n wilga soolmã ne goabg rĩmã zabr sẽn na n baas to-to. Ad a sẽn yet rɩtg rĩmã wɛɛngẽ: “Zabrã na n yɩɩga tãb-biisã pãnga, la wʋsg na n kiime.” (Dãn. 11:26b) Dũni gill pipi zabrã sasa, wa bãngr-gomdã sẽn da togsã, ‘zabrã yɩɩga’ Alemayn tãb-biisa pãnga, tɩ ‘wʋsg ki.’ Hal n tãag wakat kãnga, zabr zɩ n kʋ ãdem-biis wʋsg woto ye.

11. Bõe la rɩtg rĩmã la goabg rĩmã maan-yã?

11 Dãniyɛll 11:27, 28 bilga yɛl sẽn zĩnd nand tɩ dũni gill pipi zabrã sɩnge, n yeel tɩ rɩtg rĩmã ne goabg rĩmã na n “zĩnd n dɩɩ ne taaba,” ‘n gom zĩrẽ goam ne taaba.’ B leb n yeelame tɩ rɩtg rĩmã na n wʋka “arzɛgs wʋsgo.” Sɩd yɩɩ woto kɛpɩ. Alemayn ne Gãrãnd Bertayn ra yeta taab tɩ b rata laafɩ, la gom-kãens ra yaa ziri, bala b yika zabr ne taab yʋʋmd 1914. La sẽn deng yʋʋmd 1914, Alemayn paama arzɛk wʋsgo, hal tɩ dũniyã gill zugu, ra yaa tẽn-yɛng bal n da yɩɩd-a ne arzɛka. Alemayn zaba ne goabg rĩmã n pa tõoge, tɩ woto pids bãngr-gomd ning sẽn be Dãniyɛll 11:29 ne vɛrse 30 pipi babgã.

RĨM-DÃMBÃ ZABDA NE WẼNNAAM NIN-BUIIDÃ

12. Dũni gill pipi zabrã sasa, yaa bõe la rɩtg rĩmã la goabg rĩmã maan-yã?

12 Yʋʋmd 1914 tɛka, rĩm-dãmb a yiibã zabrã ne taabã la ne Wẽnnaam nin-buiidã maneg n kengame. Wala makre, dũni gill pipi zabrã sasa, Alemayn goosneemã ne Gãrãnd Bertayn goosneemã namsa Wẽnnaam nin-buiidã, b sẽn zãgs tɩ b kõn kẽes b toog zabrẽ wã yĩnga. Etazĩni goosneemã yõga saam-biis nins sẽn da lʋɩt koɛɛgã mooneg taoorã n page. Namsg a woto pidsa bãngr-gomd ning sẽn be Vẽnegr 11:7-10.

13. Yʋʋmd 1930 wã tɛka, la dũni gill zabr a yiib-n-soabã sasa, yaa bõe la rɩtg rĩmã maan-yã?

13 Sẽn sɩng ne yʋʋmd 1930 wã, sẽn tɩ yɩɩd fãa dũni gill zabr a yiib-n-soabã sasa, rɩtg rĩmã namsa Wẽnnaam nin-buiidã ne wẽnem wʋsgo. Nazi-rãmbã sẽn wa n deeg naamã Alemayn tẽngẽ wã, a Hitlɛɛr ne a poorẽ dãmbã yiisa noor n gɩdg koe-moonegã. Rɩtg rĩm-kãng kʋʋ a Zeova Kaset rãmbã sẽn zẽk n ta bãmb kobse, la b tall bãmb tusa n kẽng kã de kõnsãntrasiyõ rãmbẽ. Yel-kãensã yɩɩ wa a Dãniyɛll sẽn da pĩnd n togsã. Rɩtg rĩmã gɩdga Wẽnnaam nin-buiidã tɩ b ra moon a yʋʋrã ye. A sẽn maan woto wã, a rẽgma “zĩ-sõngã” la a “gɩdg tɩ b ra leb n maan daar fãa maoongã” ye. (Dãn. 11:30b, 31a) B taoor soab a Hitlɛɛr pʋd n wẽename t’a a na n kʋʋ Wẽnnaam nin-buiidã tɩ b menem Alemayn tẽngã.

RƖTG RĨM-PAALG N PUKI

14. Dũni gill zabr a yiib-n-soabã poore, ãnd n lebg rɩtg rĩmã? Wilg-y y leoorã võore.

14 Dũni gill zabr a yiib-n-soabã poore, Iniyõ Sovietik lebga rɩtg rĩmã. A reega tẽn-yalems Alemayn sẽn da yãmbe. Wa nazi-rãmbã sẽn da rɩt b naamã ne toomã, Iniyõ Sovietik me maana beem wʋsg ne neb nins sẽn sakd Wẽnnaam sɩd-sɩdã n yɩɩd b tẽngã.

15. Dũni gill zabr a yiib-n-soabã poore, yaa bõe la rɩtg rĩmã maan-yã?

15 Dũni gill zabr a yiib-n-soabã poor bala, rɩtg rĩm-paalgã sẽn yaa Iniyõ Sovietik ne a poorẽ dãmbã yãka yam n na n zab ne Wẽnnaam nin-buiidã. Wa bãngr-gomd ning sẽn be Vẽnegr 12:15-17 sẽn wilgdã, rĩm-kãng yiisa noor n gɩdg tõnd koɛɛgã moonego, la a tall a Zeova nin-buiidã sẽn na ta bãmb tusa n kẽng hal zĩ-zãrgẽ. Togs sɩda, yaoolem wakatã fãa pʋgẽ, rɩtg rĩmã waa ne nams-toaag sẽn yaa wa “kʋɩlg” koom, n na n gɩdg Wẽnnaam nin-buiidã tʋʋmde, la a pa tõog ye. *

16. Bõe la Iniyõ Sovietik maan-yã, tɩ pids Dãniyɛll 11:37-39 bãngr-gomdã?

16 Karm-y Dãniyɛll 11:37-39. Rɩtg rĩmã sẽn pa “tol n waoog a yaab-rãmbã wẽnnaam-dãmbã,” a sɩd pidsa bãngr-gomdã. Wãn to? Iniyõ Sovietik raab sẽn da yaa a sãam tũudmã, a makame n na n gɩdg tũudmã siglsã la b tʋʋmã. Rẽ n so tɩ goosneemã ra zoe n yiis noor yʋʋmd 1918 tɩ b sɩng kambã zãmsg lekoll-dãmbẽ wã tɩ Wẽnd kae ye. Wãn to la rɩtg rĩmã “waoog tẽms nins sẽn gũbg ne lals wẽnnaamã”? Iniyõ Sovietik yiisa ligd wʋsg n na n paas a sodaarã pãnga, la a maan zab-te-bɛd wʋsg n na n paas a soolmã pãnga. Rɩtg rĩmã ne goabg rĩmã fãa wa n tigma zab-te-bɛd sẽn tõe n kʋ neb milyaar-dãmba!

BƐƐB A YIIB SẼN NAAG TAAB N TƲMDẼ

17. ‘Sãoong bõn-wẽngã’ yaa bõe?

17 Rɩtg rĩmã ne goabg rĩmã naaga taab n maan bõn-kãseng a ye. B lugla ‘sãoong bõn-wẽngã.’ (Dãn. 11:31, Wẽnnaam Sebre, 1983) ‘Sãoong bõn-wẽngã’ yaa Nasiõzĩni wã.

18. Bõe yĩng tɩ Biiblã yetẽ tɩ Nasiõzĩni wã yaa ‘bõn-wẽnga’?

18 Biiblã yeelame tɩ Nasiõzĩni wã yaa ‘bõn-wẽnga’, bala, a yetame t’a tõe n maana bũmb Wẽnnaam Rĩungã bal sẽn tõe n maane, rat n yeel tɩ tõog tɩ laafɩ zĩnd dũniyã gill zugu. Bãngr-gomdã paasame tɩ bõn-wẽngã wata ne ‘sãoongo,’ bala, yaa Nasiõzĩni wã n na n sãam ziri tũudmã fãa.—Ges-y zĩ-gũbr ning gom-zug sẽn yet tɩ: “Rĩm-dãmb sẽn wagsd taab saabã wakate.”

BÕE YĨNG TƖ D SEGD N BÃNG YEL-KÃENSÃ?

19-20. a) Bõe yĩng tɩ d segd n bãng yel-kãensã? b) Sok-bʋg la d na n leok sõsg ning sẽn pʋgdã pʋgẽ?

19 D segd n bãnga yel-kãensã, bala wilgdame t’a Dãniyɛll bãngr-gomdã sẽn gomd rɩtg rĩmã la goabg rĩmã yellã pidsa yʋʋmd 1870 n tãag yʋʋmd 1991. Rẽnd d tõe kɩsa sɩd tɩ bãngr-gomdã bũmb nins sẽn ketã me na n pidsame.

20 Yʋʋmd 1991 wã, Iniyõ Sovietikã lʋɩɩme. Rẽnd ãnd n yaa rɩtg rĩmã rũndã-rũndã? D na n leoka sok-kãngã sõsg ning sẽn pʋgdã pʋgẽ.

YƖƖLL 128 Tõog toog n tãag saabã

^ sull 5 D nee vẽeneg t’a Dãniyɛll bãngr-gomd ning sẽn gomd “rɩtg rĩmã” la “goabg rĩmã” yellã ket n pidsdame. Bõe yĩng tɩ d tõe n kɩs sɩd ne rẽ? La bõe yĩng tɩ d segd n bao n wʋm bãngr-gom-kãngã võor sõma?

^ sull 1 Sõs-kãnga ne sẽn pʋgd-a wã pʋgẽ, Dãniyɛll sak 11 wã pʋgẽ, d toeema “Ezɩpt rĩmã” tɩ lebg “goabg rĩmã” sẽn na yɩl tɩ zems ne a Dãniyɛll sẽn da gʋls-a to-to sɩngrẽ wã.

^ sull 5 Woto yĩnga, pa zems tɩ d yeel tɩ Rom naab a Oreliyẽ (sẽn dɩ naam yʋʋmd 270 n tãag 275) ra yaa rɩtg rĩma, wall tɩ rĩm-poak a Zenobi (sẽn dɩ naam yʋʋmd 267 n tãag 272) ra ya goabg rĩm ye. Woto remsda b sẽn yeel tɩ be Prêtons attention à la prophétie de Daniel! sebrã sak 13 n tãag 14 pʋgẽ.

^ sull 9 Yʋʋmd 1890 wã, rĩm a Wilhelm yiib-n-soabã sika a Bismark a naamẽ wã.

^ sull 10 Yɛl wʋsg la b maan n kɩt tɩ soolmã lʋɩ tʋʋll-tʋʋlle. Wala makre, b basa soolmã naab teelgo, n dɩk zabrã yɛl n togs bɛɛbã, la b modg rĩmã t’a bas naamã.

^ sull 15 Wa Dãniyɛll 11:34 sẽn wilgdã, kiris-neb nins sẽn da vɩ rɩtg rĩmã soolmẽ wã paama yolsg wakat bilf yĩnga. Wala makre, Iniyõ Sovietik naamã sẽn wa n ta a tɛk yʋʋmd 1991 wã, yols-kãng sɩd waame.