Ir al contenido

Ir al índice

ARTÍCULO ÑA̱ KAʼVIYÓ 19

¿Ndáana ni̱xa̱a̱ ndu̱u “ta̱ rey ña̱ norte” tiempo nu̱ú ndíʼi?

¿Ndáana ni̱xa̱a̱ ndu̱u “ta̱ rey ña̱ norte” tiempo nu̱ú ndíʼi?

“Ta tiempo nu̱ú ndíʼi, ta̱ rey ña̱ sur ndeéní kanitáʼanra xíʼin [...] ta̱ rey ña̱ norte” (DAN. 11:40).

YAA 150 Jehová kúú ta̱ sáka̱ku yóʼó

ÑA̱ KA̱ʼA̱NYÓ XA̱ʼA̱ *

1. ¿Ndáaña kúnda̱a̱-iniyó tíxa̱ʼvi ña̱ chíndeétáʼan profecía ña̱ va̱xi nu̱ú Biblia xíʼinyó?

¿NDÁAÑA kundoʼo na̱ ñuu Jehová chí nu̱únínu? Xa̱a̱ kúnda̱a̱va-iniyó xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo. Chi profecía ña̱ va̱xi nu̱ú Biblia chíndeétáʼanña xíʼinyó ña̱ kunda̱a̱-iniyó xa̱ʼa̱ ña̱ xa̱a̱ ku̱nu̱mí kundoʼoyó. Íyo iin profecía ña̱ náʼa̱ nu̱úyó ndáaña kúú ña̱ keʼé na̱ chíñu na̱ ndakúní na̱ íyo ñuyǐví yóʼo. Ta ña̱yóʼo va̱xiña nu̱ú Daniel capítulo 11, ta káʼa̱nña xa̱ʼa̱ ña̱ kanitáʼan u̱vi̱ na̱ rey: ta̱ rey ña̱ norte xíʼin ta̱ rey ña̱ sur. Ku̱a̱ʼání ña̱ káʼa̱n ña̱ profecía yóʼo xa̱a̱ ni̱xi̱nuña, xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo kivi kandíxayó ña̱ xi̱nu ndiʼika ña̱ káʼa̱nña.

2. Nda̱a̱ táki̱ʼva káchi Génesis 3:15, ta saátu Apocalipsis 11:7 xíʼin 12:17, ¿ndáaña xíniñúʼu kiʼinyó kuenta xíʼin tá káʼviyó profecía ta̱ Daniel?

2 Ña̱ va̱ʼa kunda̱a̱-iniyó xíʼin profecía ña̱ va̱xi nu̱ú Daniel capítulo 11, xíniñúʼu kunda̱a̱-iniyó ña̱ káʼa̱nña xa̱ʼa̱ iinlá kuití na̱ chíñu na̱ íxandi̱va̱ʼa xíʼin na̱ ñuu Jehová. Ni loʼoní kúú na̱ ndásakáʼnu Ndióxi̱ íyo nu̱ú ñuʼú yóʼo, soo tá kúu iin ña̱ʼa nda̱a̱ na̱yóʼo xóʼvi̱. ¿Nda̱chun? Saáchi ña̱ kúni̱ ta̱ Ndi̱va̱ʼa xíʼin na̱ ñuyǐví yóʼo kúú ña̱ sandíʼi-xa̱ʼa̱na na̱ káchíñu nu̱ú Jehová xíʼin ta̱ Jesús (kaʼvi Génesis 3:15; * Apocalipsis 11:7; * 12:17). * Ña̱ káʼa̱n profecía ta̱ Daniel xíniñúʼu kitáʼanña xíʼin inkaka profecía ña̱ va̱xi nu̱ú tu̱ʼun Ndióxi̱. Ña̱kán xíniñúʼu kaʼviyó inkaka táʼví ña̱ Biblia ña̱ va̱ʼa kunda̱a̱-iniyó xíʼin profecía yóʼo.

3. ¿Ndáaña sakuaʼayó nu̱ú ña̱ artículo yóʼo ta saátu nu̱ú ña̱ inka?

3 Nu̱ú ña̱ artículo yóʼo ka̱ʼa̱nyó xa̱ʼa̱ Daniel 11:25-39. Ka̱ʼa̱nyó xa̱ʼa̱ ndáana xi̱kuu ta̱ rey ña̱ norte xíʼin ta̱ rey ña̱ sur tá ku̱i̱ya̱ 1870 nda̱a̱ 1991, ta kotoyó nda̱chun kúú ña̱ xíniñúʼu nasamayó ki̱ʼva ña̱ kúnda̱a̱-iniyó xíʼin iin táʼví ña̱ profecía yóʼo. Nu̱ú ña̱ inka artículo ka̱ʼa̱nyó xa̱ʼa̱ Daniel 11:40-12:1, ta kunda̱a̱-iniyó ndáaña káʼa̱n ña̱ profecía yóʼo xa̱ʼa̱ ña̱ ki̱xáʼa kúu tá ku̱i̱ya̱ 1991 ta ndíʼiña nda̱a̱ ná ndiʼi ña̱ Armagedón. Tá ná kaʼviyó u̱vi̱ saá ña̱ artículo yóʼo, xíniñúʼu kotoyó na̱ʼná ña̱ naní “U̱vi̱ na̱ rey kánitáʼan xíʼin táʼan miína tiempo nu̱ú ndíʼi”. Soo siʼna xíniñúʼu kunda̱a̱-iniyó ndáana kúú na̱ u̱vi̱ rey na̱ káʼa̱n ña̱ profecía yóʼo xa̱ʼa̱.

NDÁA KI̱ʼVA KIVI KUNDA̱A̱-INIYÓ NDÁANA KÚÚ TA̱ REY ÑA̱ NORTE XÍʼIN TA̱ REY ÑA̱ SUR

4. ¿Ndáa u̱ni̱ ña̱ʼa chíndeétáʼan xíʼinyó ña̱ kunda̱a̱-iniyó ndáana kúú ta̱ rey ña̱ norte xíʼin ta̱ rey ña̱ sur?

4 Tá ya̱chi̱, na̱ xi̱ndisochíñu chí norte ña̱ ñuu Israel xi̱nanína “rey ña̱ norte” ta na̱ xi̱ndisochíñu chí sur xi̱nanína “rey ña̱ sur”. ¿Nda̱chun va̱ʼa kúnda̱a̱-iniyó ña̱yóʼo? Saáchi ta̱ ángel ta̱ ni̱xa̱ʼa̱n ni̱ka̱ʼa̱n xíʼin ta̱ Daniel, ni̱ka̱ʼa̱nra ña̱yóʼo: “Va̱xii̱ ka̱ʼi̱n xíʼún xa̱ʼa̱ ña̱ kundoʼo na̱ ñuún ki̱vi̱ nu̱ú ndíʼi” (Dan. 10:14). Nda̱a̱ tá Pentecostés ña̱ ku̱i̱ya̱ 33 na̱ ñuu Israel xi̱kuukana na̱ ñuu Ndióxi̱. Soo tándi̱ʼi, Jehová ni̱ka̱ʼa̱nra ña̱ na̱ ndíku̱n ta̱ Jesús kúú na̱ xa̱a̱ koo na̱ ñuura. Xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo, profecía ña̱ va̱xi nu̱ú Daniel capítulo 11 va̱ása káʼa̱nña xa̱ʼa̱ na̱ ñuu Israel na̱ ni̱xi̱yo tá ya̱chi̱, chi xa̱ʼa̱ na̱ ndíku̱n ta̱ Cristo káʼa̱nña (Hech. 2:1-4; Rom. 9:6-8; Gál. 6:15, 16). Ta saátu, tá yáʼaka tiempo xa̱a̱ síín síín na̱ chíñu xáa̱ ndúu ta̱ rey ña̱ norte xíʼin ta̱ rey ña̱ sur. Soo ni saá, íyo u̱ni̱ ña̱ʼa ña̱ inkáchi kéʼé na̱yóʼo. Ña̱ nu̱ú, íxandi̱va̱ʼana xíʼin na̱ ñuu Jehová. Ña̱ u̱vi̱, xa̱ʼa̱ ña̱ kéʼéna ña̱yóʼo náʼa̱na ña̱ sáa̱-inina xínina Ndióxi̱ ta̱ nda̱a̱. Ta ña̱ u̱ni̱, na̱ chíñu yóʼo kánitáʼan xíʼin táʼan miína.

5. ¿Á ni̱xi̱yo iin ta̱ rey ña̱ norte xíʼin ta̱ rey ña̱ sur tá siglo u̱vi̱ nda̱a̱ tá siglo xa̱ʼu̱n ku̱mí? Ka̱ʼa̱n xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo.

5 Tá siglo u̱vi̱ ña̱ tiempo vitin, ku̱a̱ʼání na̱ xi̱ka̱ʼa̱n ña̱ xi̱kuuna cristiano, ni̱ki̱ʼvina ti̱xin ñuu Ndióxi̱ ta xi̱sanáʼa̱na ña̱ vatá, ta va̱ása níxika̱ʼa̱nna xa̱ʼa̱ ña̱ nda̱a̱ ña̱ va̱xi nu̱ú Biblia. Xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo nda̱a̱ tá siglo xa̱ʼu̱n ku̱mí, va̱ása níxi̱yo iin tiʼvi na̱ xi̱ndasakáʼnu Ndióxi̱ nu̱ú ñuʼú yóʼo. Ta na̱ xi̱ka̱ʼa̱n ña̱ xi̱kuuna cristiano xa̱ʼnuna nda̱a̱ táki̱ʼva íyo ku̱ʼu̱ ña̱ va̱ása va̱ʼa, xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo va̱ása níkunda̱a̱ka-inina ndáana kúú na̱ cristiano na̱ nda̱a̱ (Mat. 13:36-43). ¿Nda̱chun ndáyáʼviní kunda̱a̱-iniyó xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo? Saáchi ña̱yóʼo náʼa̱ña ña̱ na̱ chíñu na̱ ni̱xi̱yo tá siglo u̱vi̱ nda̱a̱ tá siglo xa̱ʼu̱n ku̱mí, va̱ása níxi̱yona ta̱ rey ña̱ norte xíʼin ta̱ rey ña̱ sur. Chi tá tiempo saá, va̱ása níxi̱yo iin tiʼvi na̱ xi̱ndasakáʼnu Ndióxi̱ na̱ kivi ixandi̱va̱ʼana xíʼin. * Soo tá xa̱a̱ kúni̱ ndiʼi ña̱ siglo xa̱ʼu̱n ku̱mí ki̱xáʼa íyo ta̱ rey ña̱ norte xíʼin ta̱ rey ña̱ sur. ¿Nda̱chun va̱ʼa kúnda̱a̱-iniyó ña̱yóʼo?

6. ¿Ama kúú ña̱ ku̱nda̱a̱ tuku inina ndáana kúú na̱ ñuu Ndióxi̱, ta ndáa ki̱ʼva ke̱ʼéna ña̱yóʼo?

6 Nda̱a̱ tá ku̱i̱ya̱ 1870 ki̱xáʼa íyo na̱ ñuu Ndióxi̱. Tá ku̱i̱ya̱ saá, ta̱ Charles Russell xíʼin inkaka na̱ xi̱kitáʼan xíʼinra ki̱xáʼana ndákutáʼanna ña̱ va̱ʼa kaʼvina Biblia. Ta nda̱a̱ táki̱ʼva xa̱a̱ ni̱ka̱ʼa̱n ña̱ profecía, na̱yóʼo nda̱a̱ táki̱ʼva íyo na̱ nda̱kuná yichi̱ ña̱ va̱ʼa kixaa̱ ña̱ Reino Ndióxi̱ saá ni̱xi̱yona (Mal. 3:1). Tasaá ku̱nda̱a̱ tuku inina ndáana kúú na̱ ñuu Ndióxi̱. ¿Á ni̱xi̱yo iin na̱ chíñu na̱ kivi ixandi̱va̱ʼa xíʼinna tá tiempo saá? Ná ka̱ʼa̱nyó xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo.

¿NDÁANA KÚÚ TA̱ REY ÑA̱ SUR?

7. ¿Ndáana xi̱kuu ta̱ rey ña̱ sur tá xa̱a̱ íyo ña̱ Primera Guerra Mundial?

7 Tá ku̱i̱ya̱ 1870, na̱ Gran Bretaña xi̱kuumiína ku̱a̱ʼání na̱ soldado ta ku̱a̱ʼání ñuu xi̱ndisochíñuna xíʼin. Ta̱ Daniel chi̱táʼanra na̱yóʼo xíʼin iin ndiki̱ ña̱ loʼo ña̱ sa̱ndíʼi-xa̱ʼa̱ inka u̱ni̱ ndiki̱. Ña̱ ndiki̱ ña̱ loʼo yóʼo kúú ña̱ Gran Bretaña ta ña̱ inka u̱ni̱ ndiki̱ kúú Francia, España xíʼin Países Bajos (Dan. 7:7, 8). Na̱ Gran Bretaña xi̱kuu ta̱ rey ña̱ sur tá xa̱a̱ íyo ña̱ Primera Guerra Mundial. Tá tiempo saá, ki̱xáʼa ndu̱kúikání na̱ Estados Unidos de América ta ki̱xáʼana kítáʼanna xíʼin na̱ Gran Bretaña.

8. Tá xa̱a̱ ni̱ya̱ʼa ña̱ ki̱xáʼa ña̱ tiempo nu̱ú ndíʼi, ¿ndáana ni̱xa̱a̱ ndu̱u ta̱ rey ña̱ sur?

8 Tá ni̱xi̱yo ña̱ Primera Guerra Mundial, na̱ Estados Unidos xíʼin na̱ Gran Bretaña nda̱kutáʼanna ña̱ va̱ʼa ku̱ʼu̱nna nu̱ú ku̱a̱chi. Tasaá ni̱xa̱a̱na ndu̱una na̱ chíñu na̱ ndakúní iníísaá ñuyǐví. Nda̱a̱ táki̱ʼva ni̱ka̱ʼa̱n ta̱ Daniel, ta̱ rey yóʼo nda̱kayara “ku̱a̱ʼání na̱ soldado na̱ ndakúní” (Dan. 11:25). Tá xa̱a̱ ni̱ya̱ʼa ña̱ ki̱xáʼa ña̱ tiempo nu̱ú ndíʼi, saá nda̱kutáʼan na̱ Gran Bretaña xíʼin na̱ Estados Unidos ta ni̱xa̱a̱na ndu̱una ta̱ rey ña̱ sur. * Soo, ¿ndáana ni̱xi̱yo ta̱ rey ña̱ norte?

¿NDÁANA KÚÚ TA̱ REY ÑA̱ NORTE?

9. a) ¿Ndáa ku̱i̱ya̱ ki̱xáʼa íyo ta̱ rey ña̱ norte? b) ¿Ndáa ki̱ʼva ni̱xi̱nu ña̱ káʼa̱n Daniel 11:25?

9 Tá ku̱i̱ya̱ 1871, tá xa̱a̱ ni̱ya̱ʼa iin ku̱i̱ya̱ ña̱ nda̱kutáʼan ta̱ Russell xíʼin na̱ xi̱kitáʼan xíʼinra ña̱ kaʼvina Biblia, ki̱xáʼa íyo ta̱ rey ña̱ norte. ¿Ndáana ni̱xi̱yo ta̱yóʼo? Na̱ Alemania. Tá ku̱i̱ya̱ saá, ta̱ Otto von Bismarck nda̱chitáʼa̱nra ku̱a̱ʼá ñuu ta ni̱xa̱a̱na ndu̱una iin ñuu ña̱ ndakúní ña̱ naní Alemania. Ta̱ rey Guillermo I ña̱ Prusia ni̱xa̱a̱ra ndu̱ura emperador ta ta̱xira iin chiñu ña̱ káʼnuní ndaʼa̱ ta̱ Bismarck. * Tá ni̱ya̱ʼa tiempo, na̱ Alemania ki̱xáʼana xáʼndachíñuna nu̱ú país ña̱ íyo chí África xíʼin Pacífico ta xi̱kuni̱na ndakúka koona nu̱ú na̱ Gran Bretaña (kaʼvi Daniel 11:25). * Na̱ Alemania ku̱a̱ʼání na̱ soldado ni̱xa̱a̱na xi̱kuumiína ta ndakúní ni̱xi̱yona. Ta xi̱niñúʼuna ndiʼi ndee̱ ña̱ xi̱kuumiína ña̱ ka̱nitáʼanna ti̱xin ña̱ Primera Guerra Mundial.

10. ¿Ndáa ki̱ʼva ni̱xi̱nu ña̱ káʼa̱n Daniel 11:25b, 26?

10 Tasaá, ta̱ Daniel káʼa̱nkara xa̱ʼa̱ ña̱ kundoʼo na̱ Alemania xíʼin ndiʼi na̱ soldadona. Ta ni̱ka̱ʼa̱nra ña̱ ta̱ rey ña̱ norte va̱ása kuchiñura. ¿Nda̱chun? Ña̱ profecía káchiña: “Keʼéna ku̱a̱ʼání ña̱ va̱ása va̱ʼa xíʼinra. Ta na̱ xíxi ña̱ va̱ʼa ña̱ kúúmiíra sandíʼi-xa̱ʼa̱nara” (Dan. 11:25b, 26a). Tá tiempo ña̱ ni̱xi̱yo ta̱ Daniel, na̱ xi̱kuumií iin chiñu káʼnu nu̱ú ta̱ rey kúú na̱ xi̱xixi ña̱ va̱ʼa ña̱ xi̱kuumiíra (Dan. 1:5). Ta, ¿ndáana káʼa̱n ña̱ profecía yóʼo xa̱ʼa̱? Káʼa̱nña xa̱ʼa̱ na̱ xi̱kuumií iin chiñu káʼnu chí Alemania, tá kúú na̱ general á na̱ xi̱kiʼin kuenta xíʼin na̱ soldado, ta saátu na̱ xi̱ka̱ʼa̱n xíʼin ta̱ emperador ndáaña keʼé na̱ soldado tá ku̱a̱ʼa̱nna nu̱ú ku̱a̱chi, tá ni̱ya̱ʼa tiempo na̱yóʼo sa̱ndíʼi-xa̱ʼa̱na ña̱ xi̱xaʼndachíñu ta̱ emperador. * Ña̱ profecía yóʼo va̱ása níka̱ʼa̱n kuitíña xa̱ʼa̱ ña̱ ndiʼi-xa̱ʼa̱ ña̱ imperio kán, chi saátu ni̱ka̱ʼa̱nña ndáaña kundoʼona tá ná kanitáʼanna xíʼin ta̱ rey ña̱ sur. Ta káʼa̱nkaña xa̱ʼa̱ ña̱ kundoʼo ta̱ rey ña̱ norte: “Sandíʼi-xa̱ʼa̱na na̱ soldado na̱ kítáʼan xíʼinra ta ku̱a̱ʼánína kuvina” (Dan. 11:26b). Nda̱a̱ táki̱ʼva xa̱a̱ ni̱ka̱ʼa̱n ña̱ profecía, na̱ soldado ña̱ Alemania ndi̱ʼi-xa̱ʼa̱na tá ni̱xi̱yo ña̱ Primera Guerra Mundial. Ti̱xin ña̱ guerra yóʼo kúú nu̱ú ku̱a̱ʼáníka na̱ yiví ni̱xi̱ʼi̱.

11. Nda̱a̱ táki̱ʼva ni̱ka̱ʼa̱n Daniel 11:27-30, ¿ndáaña ke̱ʼé ta̱ rey ña̱ norte xíʼin ta̱ rey ña̱ sur?

11 Nu̱ú Daniel 11:27, 28 káʼa̱nña xa̱ʼa̱ ña̱ keʼé ta̱ rey ña̱ norte ta saátu ta̱ rey ña̱ sur tá kúma̱níka kixáʼa ña̱ Primera Guerra Mundial, ña̱yóʼo káchiña: “Kundoona nu̱ú mesa ta ka̱ʼa̱nna ña̱ vatá xíʼin táʼanna”. Ta saátu káʼa̱nña, ña̱ ta̱ rey ña̱ norte xa̱a̱ra kuumiíra “ku̱a̱ʼání ña̱ ku̱i̱ká”. Ta ña̱yóʼo kúú ña̱ ku̱uva. Na̱ Alemania xíʼin na̱ Gran Bretaña xi̱ka̱ʼa̱nna ña̱ xi̱kuni̱na ndakutáʼan viína, soo ña̱ vatá ni̱xi̱yo ña̱yóʼo, saáchi tá ku̱i̱ya̱ 1914 ki̱xáʼa ku̱a̱chi. Soo tá ku̱i̱ya̱ saá, na̱ Alemania xa̱a̱ kúikání ni̱xi̱yona. Ta nda̱a̱ táki̱ʼva xa̱a̱ ni̱ka̱ʼa̱n profecía ña̱ va̱xi nu̱ú Daniel 11:29 xíʼin iin táʼví ña̱ versículo 30, na̱ Alemania ki̱xáʼana kánitáʼanna xíʼin ta̱ rey ña̱ sur, soo va̱ása níkuchiñuna.

NA̱ REY YÓʼO KÁNITÁʼANNA XÍʼIN NA̱ ÑUU NDIÓXI̱

12. ¿Ndáaña ke̱ʼé ta̱ rey ña̱ norte ta saátu ta̱ rey ña̱ sur tá ni̱xi̱yo ña̱ Primera Guerra Mundial?

12 Nda̱a̱ tá ku̱i̱ya̱ 1914, u̱vi̱ saá na̱ rey yóʼo ndeéka ki̱xáʼana kánitáʼan xíʼin táʼan miína, ta saátu xíʼin na̱ ñuu Ndióxi̱. Tá ni̱xi̱yo ña̱ Primera Guerra Mundial na̱ chíñu ña̱ Alemania xíʼin ña̱ Gran Bretaña, ki̱xáʼana íxandi̱va̱ʼana xíʼin na̱ ñuu Ndióxi̱ xa̱ʼa̱ ña̱ va̱ása níxiinna ku̱ʼu̱nna nu̱ú ku̱a̱chi. Ta na̱ chíñu ña̱ Estados Unidos ta̱ánna na̱ xi̱niʼi yichi̱ nu̱ú na̱ ñuu Ndióxi̱ veʼeka̱a. Ta ña̱ ke̱ʼéna yóʼo sa̱xínuña profecía ña̱ va̱xi nu̱ú Apocalipsis 11:7-10.

13. ¿Ndáaña ke̱ʼé ta̱ rey ña̱ norte tá ku̱i̱ya̱ 1933 ta saátu tá ni̱xi̱yo ña̱ Segunda Guerra Mundial?

13 Tá ku̱i̱ya̱ 1933 ta saátu tá ni̱xi̱yo ña̱ Segunda Guerra Mundial ta̱ rey ña̱ norte i̱xandi̱va̱ʼara xíʼin na̱ ñuu Ndióxi̱. Tá ki̱xáʼa xáʼndachíñu na̱ nazi, ta̱ Hitler xíʼin na̱ xi̱kitáʼan xíʼinra va̱ása nítaxikana ndasakáʼnuna Ndióxi̱. Ta xa̱ʼnína ku̱a̱ʼání na̱ xi̱ndasakáʼnu Jehová ta inkana ta̱ánnana campo ña̱ concentración. Ta ta̱ Daniel xa̱a̱ ni̱ka̱ʼa̱nra xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo, ña̱ ta̱ rey ña̱ norte va̱ása ixato̱ʼóra veʼe Ndióxi̱, ta va̱ása taxikara keʼéna ña̱ xi̱keʼé ni̱ʼina, ña̱yóʼo kúni̱ kachiña ña̱ va̱ása taxikara natúʼunna xíʼin na̱ yiví xa̱ʼa̱ Ndióxi̱ (Dan. 11:30b, 31a). Ta nda̱a̱ ni̱ka̱ʼa̱n ta̱ Hitler ña̱ sandíʼi-xa̱ʼa̱ra na̱ ñuu Ndióxi̱ chí Alemania.

INKANA NI̱XA̱A̱ NDU̱U TA̱ REY ÑA̱ NORTE

14. ¿Ndáana ni̱xa̱a̱ ndu̱u ta̱ rey ña̱ norte tá ndi̱ʼi ña̱ Segunda Guerra Mundial, ta nda̱chun va̱ʼa kúnda̱a̱-iniyó xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo?

14 Tá ndi̱ʼi ña̱ Segunda Guerra Mundial, na̱ chíñu ña̱ Unión Soviética, nda̱kiʼinna ku̱a̱ʼání ñuʼú na̱ Alemania ta ki̱xáʼana xáʼndachíñuna nu̱úña. Nda̱a̱ táki̱ʼva ke̱ʼé na̱ chíñu nazi saá ke̱ʼé na̱ Unión Soviética xíʼin na̱ xi̱kitáʼan xíʼinna, chi i̱xandi̱va̱ʼana xíʼin ndiʼi na̱ xi̱ndasakáʼnu Ndióxi̱ xa̱ʼa̱ ña̱ va̱ása níxi̱kandíxana ndiʼi ña̱ káʼa̱n na̱ chíñu, tasaá ni̱xa̱a̱ na̱ Unión Soviética ndu̱una ta̱ rey ña̱ norte.

15. ¿Ndáaña ke̱ʼé ta̱ rey ña̱ norte tá ndi̱ʼi ña̱ Segunda Guerra Mundial?

15 Tá xa̱a̱ ni̱ya̱ʼa loʼo tiempo ña̱ ndi̱ʼi ña̱ Segunda Guerra Mundial na̱ Unión Soviética xíʼin na̱ xi̱kitáʼan xíʼinna, na̱ kúú ta̱ rey ña̱ norte, ki̱xáʼana íxandi̱va̱ʼana xíʼin na̱ ñuu Ndióxi̱. Ña̱ Apocalipsis 12:15-17 chítáʼanña ña̱ ke̱ʼé na̱yóʼo xíʼin iin yu̱ta. Nda̱a̱ táki̱ʼva káchi ña̱ profecía yóʼo, ta̱ rey ña̱ norte va̱ása nítaxikara ña̱ natúʼunna xa̱ʼa̱ Ndióxi̱, ta ku̱a̱ʼánína ta̱várana ñuuna ta chi̱ndaʼárana ku̱a̱ʼa̱nna inka ñuu. Ta saátu tiempo ña̱ ndóoyó vitin, ta̱ rey ña̱ norte ndákundeéra íxandi̱va̱ʼara xíʼin na̱ ñuu Ndióxi̱, soo ta̱ʼán kuchiñura kasira nu̱úna ña̱ keʼéna chiñuna. *

16. ¿Ndáa ki̱ʼva sa̱xínu na̱ Unión Soviética ña̱ káʼa̱n Daniel 11:37-39?

16 (Kaʼvi Daniel 11:37-39). * Nda̱a̱ táki̱ʼva káchi ña̱ profecía yóʼo, ta̱ rey ña̱ norte va̱ása ní ixato̱ʼóra Ndióxi̱ na̱ yivára. ¿Ndáa ki̱ʼva ke̱ʼéra ña̱yóʼo? Na̱ Unión Soviética xi̱kuni̱na kindaana ndee̱ ña̱ xi̱kuumií na̱ veʼe-ñu̱ʼu, saáchi xi̱kuni̱na sandíʼi-xa̱ʼa̱na ndiʼi religión. Xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo, tá ku̱i̱ya̱ 1918 na̱ chíñu ña̱ Unión Soviética ni̱ka̱ʼa̱nna ña̱ ná sanáʼa̱na ti̱xin escuela ña̱ kǒo Ndióxi̱ íyo. Ta, ¿ndáa ki̱ʼva nda̱sakáʼnura “ndióxi̱ ña̱ táxi ndee̱”? Ku̱a̱ʼání xu̱ʼún xi̱niñúʼuna ña̱ va̱ʼa kuumiína ku̱a̱ʼáka na̱ soldado, ta ke̱ʼéna ku̱a̱ʼání ña̱ʼa ña̱ kuniñúʼuna ña̱ kanitáʼanna, tasaá ndakúka xa̱a̱na koona. Tá ni̱ya̱ʼa tiempo, ta̱ rey ña̱ norte xíʼin ta̱ rey ña̱ sur ni̱xa̱a̱na xi̱kuumiína ku̱a̱ʼání ña̱ʼa ña̱ kivi sandíʼi-xa̱ʼa̱ yáʼaka millón na̱ yiví.

INKÁCHI KÁCHÍÑU U̱VI̱ SAÁ NA̱ REY YÓʼO

17. ¿Ndáaña kúú “ña̱ʼa kini ña̱ sándiʼi-xa̱ʼa̱”?

17 Ta̱ rey ña̱ norte xíʼin ta̱ rey ña̱ sur inkáchi ki̱xáʼana kéʼéna iin ña̱ʼa, ña̱ ka̱nindichina “ña̱ʼa kini ña̱ sándiʼi-xa̱ʼa̱” (Dan. 11:31). Ta ña̱ “ña̱ʼa kini” yóʼo kúú na̱ Organización de las Naciones Unidas.

18. ¿Nda̱chun káʼa̱nyó ña̱ na̱ Organización de las Naciones Unidas kúúna “ña̱ʼa kini ña̱ sándiʼi-xa̱ʼa̱”?

18 Ña̱ profecía káʼa̱nña xa̱ʼa̱ na̱ Organización de las Naciones Unidas ña̱ kúúna “ña̱ʼa kini”, saáchi kúni̱na taxina ña̱ vií koo na̱ yiví, soo iinlá Reino Ndióxi̱ kúú ña̱ kuchiñu keʼé ña̱yóʼo. Ta ña̱ profecía káʼa̱nkaña ña̱ kúúna na̱ “sándiʼi-xa̱ʼa̱”, saáchi na̱yóʼo kúú na̱ sandíʼi-xa̱ʼa̱ ndiʼi na̱ veʼe-ñu̱ʼu vatá (koto na̱ʼná ña̱ naní “U̱vi̱ na̱ rey kánitáʼan xíʼin táʼan miína tiempo nu̱ú ndíʼi”).

¿NDA̱CHUN XÍNIÑÚʼU KUNDA̱A̱-INIYÓ XA̱ʼA̱ NDIʼI ÑA̱YÓʼO?

19, 20. a) ¿Nda̱chun iin ña̱ va̱ʼa kúú ña̱ kunda̱a̱-iniyó xa̱ʼa̱ ndiʼi ña̱ ku̱u tá ya̱chi̱? b) ¿Ndáa pregunta kúú ña̱ ndakuiinyó nu̱ú inka artículo?

19 Iin ña̱ va̱ʼava kúú ña̱ kunda̱a̱-iniyó xa̱ʼa̱ ndiʼi ña̱ xa̱a̱ ku̱u tá ya̱chi̱, saáchi ña̱yóʼo náʼa̱ña ña̱ sava ña̱ káʼa̱n ña̱ profecía ta̱ Daniel xa̱ʼa̱ ta̱ rey ña̱ norte xíʼin ta̱ rey ña̱ sur xa̱a̱ ni̱xi̱nuña tá ku̱i̱ya̱ 1870 nda̱a̱ 1991. Xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo, kivi kandíxayó ña̱ xi̱nu ndiʼika ña̱ káʼa̱n ña̱ profecía yóʼo.

20 Soo na̱ Unión Soviética ndi̱ʼi-xa̱ʼa̱na tá ku̱i̱ya̱ 1991. Tá saá, ¿ndáana kúú ta̱ rey ña̱ norte tiempo vitin? Nu̱ú inka artículo ndakuiinyó ña̱ pregunta yóʼo.

YAA 128 Ndakúní ná koo iniyó nda̱a̱ nu̱ú ndíʼi

^ párr. 5 Íyo ña̱ náʼa̱ nu̱úyó ña̱ xínuka profecía ta̱ Daniel ña̱ káʼa̱n xa̱ʼa̱ “ta̱ rey ña̱ norte” xíʼin “ta̱ rey ña̱ sur”. ¿Nda̱chun kivi kandíxayó ña̱yóʼo? Ta, ¿nda̱chun ndáyáʼviní kunda̱a̱ káxi iniyó xa̱ʼa̱ ña̱ profecía yóʼo?

^ párr. 2 Génesis 3:15: “Taxii̱ ña̱ ná koún contra xíʼin ñá ñaʼá, ta na̱ se̱ʼún xíʼin na̱ se̱ʼe ñákán sa̱a̱-inina kunitáʼanna. Ta̱kán ku̱a̱ñi̱ndosóra á ku̱niʼnira xi̱níún ta yóʼó satukue̱ʼún xa̱ʼa̱ra”.

^ párr. 2 Apocalipsis 11:7: “Tá xa̱a̱ sa̱ndíʼina na̱túʼunna, tí kití yukú tí kíta va̱xi ini ña̱ ya̱vi̱ naá kanitáʼanrí xíʼinna, ta kuchiñurí xíʼinna ta kaʼnírína”.

^ párr. 2 Apocalipsis 12:17: “Tasaá tí dragón ni̱sa̱a̱nírí xíʼin ñá ñaʼá, ta ni̱xa̱ʼa̱nrí ka̱nitáʼanrí xíʼin na̱ se̱ʼeñá na̱ kíndo̱o. Na̱yóʼo kúú na̱ xíniso̱ʼo ña̱ káʼa̱n Ndióxi̱, ta kúúmiína chiñu ña̱ natúʼunna xa̱ʼa̱ ta̱ Jesús”.

^ párr. 5 Xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo, va̱ása káʼa̱nkayó ña̱ ta̱ chíñu ña̱ ñuu Roma ta̱ xi̱naní Aureliano (270-275 t.v.) xi̱kuu ta̱ “rey ña̱ norte” ta ñá reina Zenobia (267-272 t.v.) xi̱kuu “ta̱ rey ña̱ sur”. Chi nu̱ú libro ña̱ naní Prestemos atención a las profecías de Daniel capítulo 13 xíʼin 14 ni̱ka̱ʼa̱nña xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo, soo vitin na̱sama ña̱ kúnda̱a̱-iniyó xíʼinña.

^ párr. 9 Tá ku̱i̱ya̱ 1890 ta̱ chíñu Guillermo II ku̱a̱ʼá ña̱ʼa ke̱ʼéra ña̱ va̱ʼa sa̱ndákoo ta̱ Bismarck chiñura.

^ párr. 9 Daniel 11:25: “Ta ta̱yóʼo ndasandakúra-inira ña̱ va̱ʼa ku̱ʼu̱nra kanitáʼanra xíʼin ta̱ rey ña̱ sur ta saátu ku̱ʼu̱n ku̱a̱ʼání na̱ soldado xíʼinra, ta ta̱ rey ña̱ sur ixatu̱ʼvara miíra ña̱ ku̱ʼu̱nra kanitáʼanra ta ndakayara ku̱a̱ʼání na̱ soldado na̱ ndakúní. Soo ta̱ rey ña̱ norte va̱ása kuchiñura xíʼinra, saáchi na̱yóʼo keʼéna ku̱a̱ʼání ña̱ va̱ása va̱ʼa xíʼinra”.

^ párr. 10 Íyo ku̱a̱ʼá ña̱ ke̱ʼé na̱ xi̱kachíñu nu̱ú ta̱ emperador, ña̱kán ndi̱ʼi-xa̱ʼa̱ ña̱ xi̱xaʼndachíñura. Tá kúú, sa̱ndákoona ña̱ chindeétáʼanna xíʼinra, ta na̱túʼunna xíʼin inkana xa̱ʼa̱ ña̱ va̱ása xíniñúʼu natúʼunna xa̱ʼa̱ ña̱ guerra, ta i̱xandúxana xíʼinra ña̱ sandákoora ña̱ kaʼndachíñura.

^ párr. 15 Nda̱a̱ táki̱ʼva káchi Daniel 11:34, loʼo tiempo sa̱ndákoo ta̱ rey ña̱ norte ña̱ ixandi̱va̱ʼara xíʼin na̱ ñuu Ndióxi̱. Ta ña̱yóʼo ku̱uña, tá ndi̱ʼi-xa̱ʼa̱ ña̱ Unión Soviética tá ku̱i̱ya̱ 1991.

^ párr. 16 Daniel 11:37-39: “Ta va̱ása ixato̱ʼóra Ndióxi̱ na̱ yivára, ta ni va̱ása ixato̱ʼóra ña̱ kúni̱ ná ñaʼá, ta nda̱a̱ ni iin na̱ ndióxi̱ va̱ása ixato̱ʼóra, chi iinlá miíra kuni̱ ndukáʼnu nu̱ú ndiʼina. 38 Soo ña̱ naní ndióxi̱ ña̱ táxi ndee̱ ndasakáʼnura. Ta oro, plata xíʼin yu̱u̱ ña̱ liviní xíʼin inkaka ña̱ʼa ña̱ ndáyáʼvi, kuniñúʼura ña̱ ndasakáʼnura ndióxi̱ ña̱ va̱ása níndasakáʼnu na̱ yivára. 39 Keʼéra ña̱ kúni̱ miíra xíʼin na̱ ndakúní, ta na̱ chindeétáʼan xíʼinra koo ndióxi̱ na̱ inka ñuu. Ta ndasakáʼnura na̱ chindeétáʼan xíʼinra, ta taxira ña̱ ná kaʼndachíñuna nu̱ú ku̱a̱ʼánína. Ndataʼvíra ñuʼú xíʼinna ta na̱yóʼo chaʼvinaña ndaʼa̱ra”.