Wulu kɔ nuhua edwɛkɛ ne azo

Wulu kɔ nuninyɛne ne azo

EDWƐKƐ 19

“Sɔlɔ Belemgbunli Ne” Wɔ Awieleɛ Mekɛ Ne Anu

“Sɔlɔ Belemgbunli Ne” Wɔ Awieleɛ Mekɛ Ne Anu

Wɔ mekɛ mɔɔ li awieleɛ la anu, nyiakɛ belemgbunli ne bahɔzuhuzuhu . . . sɔlɔ belemgbunli ne.”​—DAN. 11:40.

EDWƐNE 150 Kpondɛ Nyamenle Na Nyia Ngoane

MƆƆ YƐBAZUKOA *

1. Duzu a Baebolo ngapezo maa yɛnwu ye a?

DUZU a ɔnrɛhyɛ biala ɔbado Gyihova menli a? Ɔngyia kɛ yɛbɔ yɛ ti anu yɛka. Baebolo ngapezo maa yɛnwu edwɛkɛ mgbole mɔɔ ɔnrɛhyɛ ɔbasisi mɔɔ ɔbaha yɛ muala la. Ngapezo ɛhye mɔ anu ko maa yɛnwu debie mɔɔ tumivolɛma mɔɔ bɛlɛ tumi kpalɛ wɔ azɛlɛ ye azo la bie mɔ bayɛ la. Edwɛkɛ zɔhane mɔɔ wɔ Daneɛle tile 11 la, maa yɛnwu sɔlɔ yɛɛ nyiakɛ arelemgbunli ne mɔ mɔɔ bɛko bɛtia bɛ nwo la. Ngapezo zɔhane foa dɔɔnwo ɛra nu dɛbadɛba, ɔti yɛbahola yɛanyia anwodozo kɛ foa ne mɔɔ ɛha la noko bara nu.

2. Kɛ mɔɔ Gyɛnɛsese 3:15 yɛɛ Yekile 11:7 nee 12:17 kile la, nɔhalɛ edwɛkɛ boni mɔ a ɔwɔ kɛ yɛkakye wɔ mekɛ mɔɔ yɛlɛsukoa Daneɛle ngapezo ne la ɛ?

2 Amaa yɛade ngapezo mɔɔ wɔ Daneɛle tile 11 abo la, ɔwɔ kɛ yɛkakye kɛ ɔfale arane nee tumivolɛma mɔɔ bɛnyia Nyamenle menli nwo zo tumi kpalɛ la angomekye anwo. Yɛɛ ɔwɔ nu kɛ Nyamenle menli anwo anzo wɔ ewiade ne anu, noko bɛdabɛ a edwɛkɛ titili mɔɔ si wɔ ewiade ne anu la ta fale bɛ nwo a. Duzu ati ɔ? Ɔluakɛ, Seetan nee ye ewiade ne lɛ bodane ko​—kɛ bɛtu bɛdabɛ mɔɔ bɛlɛsonle Gyihova nee Gyisɛse la abo. (Kenga Gyɛnɛsese 3:15 yɛɛ Yekile 11:7; 12:17.) Bieko, ɔwɔ kɛ ngapezo mɔɔ Daneɛle hɛlɛle la nee ngapezo gyɛne mɔɔ wɔ Nyamenle Edwɛkɛ ne anu la yia. Nɔhalɛ nu, amaa yɛade Daneɛle ngapezo ne abo la, kyesɛ yɛfa yɛtoto Ngɛlɛlera ne anu edwɛkɛ gyɛne mɔɔ ɛha la anwo.

3. Duzu a yɛbazuzu nwo wɔ edwɛkɛ ɛhye nee mɔɔ doa zo la anu a?

3 Mɔɔ ɛhye mɔ wɔ yɛ adwenle nu la, yɛbazuzu Daneɛle 11:25-39 anwo wɔ edwɛkɛ ɛhye anu. Yɛbanwu mɔɔ ɛnee sɔlɔ belemgbunli ne yɛɛ nyiakɛ belemgbunli ne gyi ɛkɛ maa ɔvi 1870 kɔdwu 1991 la, eza yɛbanwu deɛmɔti ɔwɔ kɛ yɛkakyi ndelebɛbo mɔɔ yɛlɛ ye wɔ ngapezo ɛhye foa bie anwo la. Wɔ edwɛkɛ bieko anu, yɛbazuzu Daneɛle 11:40–12:1 anwo, eza yɛbanwu mɔɔ ngapezo ne foa zɔhane ka ye wɔ ɔvi 1991 kɔdwu kenle mɔɔ Amagɛdɔn konle ne bara anwo la. Saa ɛlɛsukoa edwɛkɛ nwiɔ ɛhye mɔ a, nea ɛlɛka “Arelemgbunli Nwiɔ Mɔɔ Ko Tia Bɛ Nwo Wɔ Awieleɛ Mekɛ Ne Anu.” Noko mɔɔ limoa, ɔwɔ kɛ yɛnwu arelemgbunli nwiɔ ne mɔɔ bɛha bɛ nwo edwɛkɛ wɔ ngapezo ɛhye anu la.

KƐ ƆKƐYƐ NA YƐANWU SƆLƆ NEE NYIAKƐ ARELEMGBUNLI NE MƆ LA

4. Ninyɛne nsa boni mɔ a bamaa yɛanwu sɔlɔ yɛɛ nyiakɛ arelemgbunli ne mɔ a?

4 Bɛvale amodinli “sɔlɔ belemgbunli” yɛɛ “nyiakɛ belemgbunli” bɛhanle maanyɛlɛ tumivolɛma mɔɔ ɛnee wɔ Yizilayɛ maanle ne sɔlɔ nee nyiakɛ la anwo edwɛkɛ. Duzu ati a yɛka ye zɔ a? Yɛ edwɛkɛ mɔɔ anwumabɔvolɛ ne hanle hilele Daneɛle la nzonlɛ: “Mera kɛ memaa wɔade mɔɔ bado wɔ menli ne wɔ mekɛ mɔɔ li awieleɛ anu la abo.” (Dan. 10:14) Kolaa na Pɛntekɔso ɛvolɛ 33 Y.M. adwu la, ɛnee Yizilayɛma le Nyamenle menli. Noko ɔvi mekɛ zɔhane, Gyihova maanle ɔlale ali wienyi kɛ, Gyisɛse nɔhalɛ ɛdoavolɛma a bɛle ye menli a. Yemɔti, ngapezo mɔɔ wɔ Daneɛle tile 11 la anu dɔɔnwo fale Kelaese ɛdoavolɛma anwo na tɛ nwonane nu Yizilayɛma. (Gyi. 2:1-4; Wlo. 9:6-8; Gal. 6:15, 16) Yɛɛ ɔvi mekɛ mɔɔ kɔ mekɛ la, mɔɔ sɔlɔ nee nyiakɛ arelemgbunli ne mɔ gyi ɛkɛ ne maa la kakyi. Noko ninyɛne bie mɔ wɔ ɛkɛ ne mɔɔ ɔngakyi a. Mɔɔ limoa, arelemgbunli ne mɔ nyianle Nyamenle menli nwo zo tumi wɔ adenle titili zo. Mɔɔ tɔ zo nwiɔ, bɛluale kɛzi bɛ nee Nyamenle menli lile la azo bɛhilele kɛ bɛkpɔ nɔhalɛ Nyamenle Gyihova. Yɛɛ mɔɔ tɔ zo nsa, arelemgbunli nwiɔ ne pele tumililɛ nwo.

5. Yɛbahola yɛanwu sɔlɔ nee nyiakɛ arelemgbunli ne mɔ ɔvi ɛvolɛ 100 badwu 1870 ɔ? Kilehile nu.

5 Ɔradwule mekɛ bie wɔ ɛvoya nwiɔ Y.M. la, adalɛ Kilisienema mɔɔ kilehile adalɛ ngilehilelɛ la rale nɔhalɛ Kilisiene asafo ne anu na bɛmaanle Nyamenle Edwɛkɛ ne anu nɔhalɛ ne azo hedale. Ɔvi mekɛ zɔhane badwu ɛvoya 19 ne awieleɛ, ɛnee Nyamenle azonvolɛ ekpunli biala ɛnle ɛkɛ wɔ azɛlɛ ye azo. Adalɛ Kilisienema mɔɔ le kɛ ndile la nyinle ndɛndɛ hedale nɔhalɛ Kilisienema anwo zo. (Mat. 13:36-43) Duzu ati a edwɛkɛ ɛhye anwo hyia a? Ɛhye kile kɛ, mɔɔ yɛkenga ye wɔ sɔlɔ nee nyiakɛ arelemgbunli ne mɔ anwo la ɛnvale arane anzɛɛ tumivolɛma mɔɔ lile tumi wɔ ɛvolɛ 100 badwu 1870 la anwo. Ɔluakɛ ɛnee Nyamenle azonvolɛ ekpunli biala ɛnle ɛkɛ mɔɔ bɛbateta bɛ a. * Noko, yɛ nye bahola ala kɛ sɔlɔ nee nyiakɛ arelemgbunli ne mɔ bazia ara bieko wɔ ɛvoya 19 ne awieleɛ. Duzu ati a ɔle zɔ a?

6. Mekɛ boni a bɛnwunle Nyamenle menli ne bieko a? Kilehile nu.

6 Ɔvi 1870 mɔɔ ba la, bɛbɔle ɔ bo kɛ bɛhyehyɛ Nyamenle menli kɛ ekpunli. Ɛvolɛ zɔhane anu a Charles T. Russell nee ɔ gɔnwo mɔ dele Baebolo ɛzukoalɛ ekpunli ne a. Adiema Russell nee ɔ gɔnwo mɔ yɛle gyima kɛ ɛbɔfoɔ ne mɔɔ bɛbɔle ɔ nwo ɛwɔkɛ kɛ ‘ɔbalimoa yeaziezie adenle ne anu’ kolaa na bɛava Mɛzaya Belemgbunlililɛ ne bazie ɛkɛ la. (Mal. 3:1) Akee Nyamenle menli ne anwo lale ali bieko! Ɛnee ewiade tumivolɛma bie mɔ wɔ ɛkɛ mɔɔ bɛbabɔ mɔdenle kɛ bɛnyia Nyamenle azonvolɛ anwo zo tumi ɔ? Suzu edwɛkɛ ɛhye mɔ anwo nea.

NWANE A LE NYIAKƐ BELEMGBUNLI NE?

7. Ɔkadwu Ewiade Konle I anu la, ɛnee nyiakɛ belemgbunli ne a le nwane?

7 Ɔkadwu 1870 la, ɛnee Britain ɛrayɛ maanle mɔɔ lɛ tumi kpole wɔ azɛlɛ ye azo, na ɔnyianle sogyama mɔɔ anwo yɛ se kpalɛ. Tumililɛ zɔhane a gyi ɛkɛ ne maa mɛne ekyi ne mɔɔ dudule mɛne gyɛne nsa ne​—France, Spain, yɛɛ Netherlands​—vile bɛ bo zo ne la. (Dan. 7:7, 8) Na ɔlile gyima kɛ nyiakɛ belemgbunli ne ɔhɔdwule Ewiade Konle I la anu. Wɔ mekɛ ko ne ala anu, United States of America rayɛle maanle mɔɔ lɛ ezukoa kpalɛ, na ɔbɔle ɔ bo kɛ ɔ nee Britain fa agɔnwolɛ.

8. Wɔ awieleɛ mekɛ ye anu, nwane a le nyiakɛ belemgbunli ne?

8 Wɔ Ewiade Konle I la anu, United States yɛɛ Britain hanle bɔle nu na bɛnyianle sogyama mɔɔ bɛ nwo yɛ se kpalɛ. Mekɛ zɔhane, Britain yɛɛ United States mɔɔ ɛnee wɔ ɔ bo la hanle bɔle nu yɛle Anglo-America Ewiade Tumililɛ ne. Kɛ mɔɔ Daneɛle hanle dole ɛkɛ la, belemgbunli ɛhye nyianle “ɛlɔnema dɔɔnwo kpalɛ mɔɔ bɛ nwo yɛ se kpalɛ la.” (Dan. 11:25) Wɔ awieleɛ mekɛ ye anu, Anglo-America tumililɛ ne a gyi ɛkɛ ne maa nyiakɛ belemgbunli ne a. * Noko nwane a le sɔlɔ belemgbunli ne?

SƆLƆ BELEMGBUNLI NE YELE Ɔ TI BIEKO

9. Mekɛ boni a sɔlɔ belemgbunli ne yele ɔ ti a, na kɛzi Daneɛle 11:25 rale nu ɛ?

9 Mɔɔ Russell nee ɔ gɔnwo mɔ dele Baebolo ɛzukoalɛ ekpunli ne la, ye ɛvolɛ ko anzi wɔ 1871, sɔlɔ belemgbunli ne yele ɔ ti. Wɔ zɔhane ɛvolɛ ne, Otto von Bismarck boale kpalɛ maanle bɛdele Germany Tumililɛ ne. Belemgbunli Wilhelm I mɔɔ ɔvi Prussia la rayɛle ye maanle kpanyinli mɔɔ limoa na ɔkpale Bismarck kɛ amɛnlado mɔɔ limoa. * Mekɛ ekyi guale nu la, Germany rayɛle maanle mɔɔ lɛ tumi kpalɛ na ɔlile maanle mɔɔ wɔ Africa yɛɛ maanle mɔɔ gua Pacific Nyevile Kpole ne azo la azo na ɔbɔle ɔ bo kɛ ɔ nee Britain pele tumililɛ. (Kenga Daneɛle 11:25.) Germany Arane ne nyianle sogyama mɔɔ bɛ nwo yɛ ɛzulolɛ kpalɛ yɛɛ nyevile zo sogyama mɔɔ bɛ nwo zonle kɛ Britain ɛdeɛ ne la. Germany vale sogyama ɛhye mɔ honle tiale ye agbɔvolɛ wɔ ewiade konle mɔɔ limoa la anu.

10. Kɛzi Daneɛle 11:25b, 26 rale nu ɛ?

10 Akee Daneɛle hanle mɔɔ bado Germany Tumililɛ ne yɛɛ ye sogyama ne la anwo edwɛkɛ dole ɛkɛ. Ngapezo ne hanle kɛ, sɔlɔ belemgbunli ne ‘ɛnrɛhola gyinla.’ Duzu ati ɔ? “Ɔluakɛ bɛbava ɔ nwo adwenle ɛtane. Na bɛdabɛ mɔɔ bɛdi ye aleɛ sosɔɔ ne la bamaa yeadɔ aze.” (Dan. 11:25b, 26a) Wɔ Daneɛle mekɛ zo, ɛnee menli mɔɔ di “belemgbunli aleɛ sosɔɔ” ne la a le mgbanyima mɔɔ ‘sonle wɔ belemgbunli sua nu ɛkɛ la.’ (Dan. 1:5) Nwane mɔ a ngapezo ɛhye fale bɛ nwo a? Ɔfale maanle mgbanyima mɔɔ boka Germany Arane ne anwo, mɔɔ bie a le sogya mgbanyima yɛɛ folɛtuvolɛma mɔɔ nzinlii boale maanle bɛdule arane ne bɛguale la anwo. * Ngapezo ne hanle arane ne azedɔlɛ nee mɔɔ bavi nyiakɛ belemgbunli ne mɔɔ ɔ nee ye baho anu ara la anwo edwɛkɛ. Ɔhanle sɔlɔ belemgbunli ne anwo edwɛkɛ kɛ: “Na ye ɛlɔnema ne mɔ ɛdeɛ, bɛbapia bɛ bɛahɔ, na bɛbahu menli dɔɔnwo.” (Dan. 11:26b) Kɛ mɔɔ bɛhanle bɛdole ɛkɛ la, ‘bɛpianle’ Germany sogyama bɛhɔle, na ‘bɛhunle’ menli dɔɔnwo wɔ ewiade konle mɔɔ limoa la anu. Bɛhunle menli dɔɔnwo kpalɛ wɔ konle zɔhane anu bɛdɛlale konle biala mɔɔ ɛnee bɛho la.

11. Duzu a sɔlɔ yɛɛ nyiakɛ arelemgbunli ne mɔ yɛle a?

11 Ɔka ekyi na Ewiade Konle I abɔ ɔ bo la, Daneɛle 11:27, 28 hanle mɔɔ bazi la anwo edwɛkɛ kɛ, sɔlɔ nee nyiakɛ arelemgbunli ne mɔ bɛadɛnla “ɛkponle ko anwo bɛabɔ adalɛ bɛahile bɛ nwo.” Eza ɔka kɛ sɔlɔ belemgbunli ne banyia “ninyɛne dɔɔnwo kpalɛ.” Ɛhye pɛpɛɛpɛ a zile a. Germany nee Britain hanle hilele bɛ nwo kɛ bɛkpondɛ anzodwolɛ, noko ɛhye yɛle adalɛ edwɛkɛ wɔ mekɛ mɔɔ konle ne bɔle ɔ bo wɔ 1914 la. Yɛɛ kolaa na 1914 adwu la, Germany nyianle ezukoa kpalɛ, na ɔrayɛle maanle mɔɔ tɔ zo nwiɔ mɔɔ ye ezukoa gyinlabelɛ le kpalɛ a. Ɔti, Germany nee nyiakɛ belemgbunli ne honle na bɛlile ɔ nwo zo konim, ɛhye maanle Daneɛle 11:29 yɛɛ ngyɛnu 30 foa ne mɔɔ limoa la rale nu.

ARELEMGBUNLI NE MƆ KO TIA NYAMENLE MENLI

12. Wɔ ewiade konle mɔɔ limoa la anu, duzu a sɔlɔ nee nyiakɛ arelemgbunli ne mɔ yɛle a?

12 Ɔvi 1914 mɔɔ ba la, arelemgbunli nwiɔ ne ɛmia konle mɔɔ bɛko bɛtia bɛ nwo nee ɛkpɔlɛ mɔɔ bɛfa bɛba Nyamenle menli nwo zo la anu. Kɛ neazo la, wɔ ewiade konle mɔɔ limoa la anu, Germany yɛɛ Britain arane ne kpɔle Nyamenle azonvolɛ mɔɔ bɛangɔ konle ne bie la. Yɛɛ U.S arane ne guale menli mɔɔ li edwɛkɛhanlɛ gyima ne anyunlu la efiade. Edwɛkɛ ɛhye maanle ngapezo mɔɔ wɔ Yekile 11:7-10 la rale nu.

13. Wɔ 1930 ne anu yɛɛ wɔ ewiade konle mɔɔ tɔ zo nwiɔ la anu, duzu a sɔlɔ belemgbunli ne yɛle a?

13 Akee wɔ 1930 ne mɔ anu yɛɛ titili wɔ ewiade konle mɔɔ tɔ zo nwiɔ la anu, sɔlɔ belemgbunli ne tetale Nyamenle menli mɔɔ yeanze bɛ anwunvɔne a. Mɔɔ Nazi arane ne ralile tumi wɔ Germany la, Hitler nee ɔ sa zo ne mɔ vale bɛ sa dole gyima mɔɔ ɛnee Nyamenle menli ɛlɛyɛ la azo. Agbɔvolɛ ne mɔ hunle Gyihova menli dɔɔnwo na bɛguale bɛ nuhua apenle dɔɔnwo efiade. Daneɛle hanle ɛhye anwo edwɛkɛ dole ɛkɛ. Sɔlɔ belemgbunli ne ‘guale ɛzonlenlɛsua ne anwo evinli’ na ‘ɔyele afɔle ne mɔɔ bɛbɔ ye dahuu la ɔvile ɛkɛ,’ ɔlua fanwodi mɔɔ Nyamenle azonvolɛ lɛ fa ye Gyihova ayɛlɛ wɔ bagua nu mɔɔ ɔliele ɔvile bɛ sa nu la azo. (Dan. 11:30b, 31a) Hitler mɔɔ ɛnee li bɛ nyunlu la hanle ndane bɔbɔ kɛ, ɔbadu Nyamenle menli bo yeavi Germany.

SƆLƆ BELEMGBUNLI FOFOLƐ YELE Ɔ TI

14. Wɔ ewiade konle mɔɔ tɔ zo nwiɔ la anzi, nwane a rayɛle sɔlɔ belemgbunli ne a? Kilehile nu.

14 Wɔ ewiade konle mɔɔ tɔ zo nwiɔ la anzi, Soviet Union ne rayɛle sɔlɔ belemgbunli ne, na ɔbɔle ɔ bo kɛ ɔdi ɛleka ngakyile mɔɔ ɛnee wɔ Germany abo la azo. Le kɛ Nazi arane ne mɔɔ bɛ ti yɛ se la, Soviet Union ne vale ɛkpɔlɛ mɔɔ anu yɛ se la rale awie biala mɔɔ ɔkpale kɛ ɔbazonle nɔhalɛ Nyamenle ne angomekye la anwo zo.

15. Mɔɔ Ewiade Konle II rale awieleɛ la, duzu a sɔlɔ belemgbunli ne yɛle a?

15 Mɔɔ Ewiade Konle II rale awieleɛ la anzi mekɛ ekyi, sɔlɔ belemgbunli fofolɛ ne mɔɔ le Soviet Union ne nee ye boavolɛma tetale Nyamenle menli. Mɔɔ nee ngapezo mɔɔ wɔ Yekile 12:15-17 le ko la, belemgbunli ɛhye vale ɔ sa dole edwɛkɛhanlɛ gyima ne azo na ɔdule Gyihova menli apenle dɔɔnwo ɔvile maanle ne anu. Nɔhalɛ nu, wɔ awieleɛ mekɛ ɛhye anu, sɔlɔ belemgbunli ne ɛva ɛkpɔlɛ mɔɔ le kɛ “nzule” la ɛra Nyamenle menli nwo zo kɛ ɔmaa bɛagyakyi bɛ gyima ne noko ɔtɛkolale. *

16. Kɛzi Soviet Union ne maanle Daneɛle 11:37-39 rale nu ɛ?

16 Kenga Daneɛle 11:37-39. Kɛ mɔɔ ngapezo zɔhane hanle la, sɔlɔ belemgbunli ne ‘ambu ye papa mɔ Nyamenle ne.’ Kɛzi? Ɛnee Soviet Union ne kulo kɛ ɔye Nyamenle ɛzonlenlɛ ɔfi ɛkɛ kolaa. Amaa yeahola yeayɛ zɔ la, ɔlile mɛla wɔ 1918 kɛ bɛhilehile wɔ sukulu ne mɔ anu kɛ Nyamenle ɛnle ɛkɛ. Kɛzi sɔlɔ belemgbunli ɛhye ‘wulale aranemgbole nyamenle ne anyunlunyia’ ɛ? Soviet Union ne zɛkyele ezukoa kpole kpondɛle sogyama mɔɔ anwo yɛ se yɛɛ konle ninyɛne kɛ ɔmaa ye arane ne agyinla. Awieleɛ bɔkɔɔ ne, sɔlɔ nee nyiakɛ arelemgbunli ne mɔ boɔboale konle ninyɛne dɔɔnwo anloa kɛ bɛfa bɛahu menli mgbe dɔɔnwo!

ARELEMGBUNLI NWIƆ MƆƆ BƐNGA BƆLE NU YƐLE DEBIE

17. “Kyibadeɛ ne mɔɔ bɔ maanle la” a le duzu?

17 Sɔlɔ belemgbunli ne ɛboa nyiakɛ belemgbunli ne ɛmaa bɛli bodane ko anwo gyima; kɛ bɛfa “kyibadeɛ ne mɔɔ bɔ maanle la bɛazie ɔ bo zo ne.” (Dan. 11:31) Zɔhane “kyibadeɛ” ne a le Maamgbole Koyɛlɛ Eku ne.

18. Duzu ati a bɛfɛlɛ Maamgbole Koyɛlɛ Eku ne kɛ ɔle “kyibadeɛ” a?

18 Bɛfɛlɛ Maamgbole Koyɛlɛ Eku ne kɛ ɔle “kyibadeɛ,” ɔluakɛ ɔtu ɔ nloa anu kɛ ɔbahola yeayɛ debie mɔɔ Nyamenle Belemgbunlililɛ ne ala a bahola ayɛ la​—kɛ ɔfa anzodwolɛ yeara ewiade amuala. Ngapezo ne ka kɛ, kyibadeɛ ne “bɔ maanle” ɔluakɛ, Maamgbole Koyɛlɛ Eku ne bali gyima titili wɔ adalɛ ɛzonlenlɛ ɛzɛkyelɛ nu.​—Nea ɛlɛka “Arelemgbunli Nwiɔ Mɔɔ Ko Tia Bɛ Nwo Wɔ Awieleɛ Mekɛ Ne Anu.”

DUZU ATI A ƆWƆ KƐ YƐNWU TETEDWƐKƐ ƐHYE A?

19-20. (a) Duzu ati a ɔwɔ kɛ yɛnwu tetedwɛkɛ ɛhye a? (b) Kpuya boni a yɛbabua ye wɔ edwɛkɛ bieko anu a?

19 Ɔwɔ kɛ yɛnwu tetedwɛkɛ ɛhye ɔluakɛ ɔmaa yɛnwu kɛ ɔvi 1870 ne anu badwu 1990 ne mɔlebɛbo, Daneɛle ngapezo ne mɔɔ fale sɔlɔ nee nyiakɛ arelemgbunli ne mɔ anwo la ɛra nu. Yemɔti yɛbahola yɛanyia anwodozo kɛ ngapezo ne foa mɔɔ ɛha la noko bara nu.

20 Wɔ 1991, Soviet Union ne gule. Ɔti ɛnɛ, nwane a le sɔlɔ belemgbunli ne? Edwɛkɛ mɔɔ doa zo la babua kpuya ɛhye.

EDWƐNE 128 Gyinla Kpundii Kɔ Awieleɛ

^ ɛden. 5 Yɛnwu daselɛ mɔɔ kile kɛ, Daneɛle ngapezo mɔɔ fale “sɔlɔ belemgbunli ne” yɛɛ “nyiakɛ belemgbunli ne” anwo ɛlɛba nu la. Duzu ati a yɛka ye zɔ a? Na duzu ati a ɔwɔ kɛ yɛte mɔɔ ngapezo ɛhye kile la abo a?

^ ɛden. 5 Ɔlua ndelebɛbo ɛhye ati, yɛnrɛhola yɛnrɛha kɛ Wulomu Amɛnlado Aurelian (270-275 Y.M.) le “sɔlɔ belemgbunli ne” anzɛɛ Ɔbahyema Zenobia (267-272 Y.M.) le “nyiakɛ belemgbunli ne.” Yɛfa ɛhye yɛazie edwɛkɛ mɔɔ wɔ Pay Attention to Daniel’s Prophecy! buluku ne tile 13 yɛɛ 14 anu la agyakɛ anu.

^ ɛden. 9 Wɔ 1890, Kaiser Wilhelm II dule Bismarck vile ebia zo.

^ ɛden. 10 Bɛluale ndenle dɔɔnwo azo bɛmaanle arane ne dɔle aze. Kɛ neazo la, bɛamboa belemgbunli ne bieko, bɛhanle konle ne anwo fealeranu edwɛkɛ bɛhilele awie mɔ na bɛtinlitinlinle belemgbunli ne anwo zo kɛ ɔvi ebia ne azo.

^ ɛden. 15 Kɛ mɔɔ Daneɛle 11:34 kile la, Kilisienema mɔɔ ɛnee wɔ sɔlɔ belemgbunli ne tumililɛ bo la nyianle anzodwolɛ ekyi. Kɛ neazo la, ɛhye zile wɔ mekɛ mɔɔ Soviet Union ne gule wɔ 1991 la.