1. Kodi profesiya inagumanika pa Dhanyeli kapitulu 11 inatiphedza toera kudziwanji?

NDI pinthu pipi pinafuna kucitika mwakukhonda dembuka kuna atumiki a Yahova? Bhibhlya isatipanga pinthu pyakufunika kakamwe pinafuna kucitika mwakukhonda dembuka, pyakuti pinakhuya ife tonsene. Pana profesiya ibodzi inafuna kutiphedza toera kudziwa pinthu pinafuna kudzacita mautongi amphambvu pa dziko yapantsi. Profesiya ineyi isagumanika pa Danyele kapitulu 11. Iyo isalonga pya amambo awiri akuti asathimbana, pontho amambo anewa asacemerwa mambo wakunkwiriro na mambo wakunterero. Khundu ikulu ya profesiya ineyi yamala kukwanirisika, natenepa tiri na cinyindiro cakuti khundu idasala inadzakwanirisikambo.

2. Mwakubverana na Genesi 3:15 na Apokalipse 11:7 na Apokalipse 12:17, ndi pinthu pipi pinafunika ife kukumbuka mu ndzidzi unapfundza ife profesiya ya Dhanyeli?

² Toera kubvesesa profesiya inagumanika pa Danyele kapitulu 11, tisafunika kukumbuka kuti basi ene iyo isalonga pya amambo na mautongi anapomokera atumiki a Mulungu. Maseze atumiki a Mulungu ndi akucepa kakamwe tingaalandanisa na anthu onsene pa dziko yapantsi, kazinji kene iwo asakhuyiwa kakamwe na pinthu pinacita mautongi anewa. Thangwi yanji? Thangwi cifuno cikulu ca Sathani pabodzi na ale antowerera ndi kufudza atumiki a Yahova na a Yezu. (Lerini Genesi 3:15 na Apokalipse 11:7; 12:17.) Profesiya ya Dhanyeli isabverana na maprofesiya anango a m’Bhibhlya. Natenepa, ife tinakwanisa kubvesesa mwadidi profesiya ya Dhanyeli basi ene tingalandanisa na malemba anango a m’Bhibhlya.

3. Tinadinganji mu nsolo uno na unatowera?

 ³ Mu nsolo uno, ife tinadinga profesiya inagumanika pa Danyele 11:25-39. Tinaonambo kuti mbani akhali mambo wakunkwiriro na mambo wakunterero kutomera mu caka 1870 mpaka 1991, pontho tinaona mathangwi adidi adaticitisa kucinja kubvesesa kwathu profesiya ineyi. Mu nsolo unatowera tinadzadinga profesiya inagumanika pa Danyele 11:40–12:1, pontho iwo unadzapangiza khundu ya profesiya inalonga pya ndzidzi kutomera 1991 mpaka pa nkhondo ya Armajedhoni. Mu ndzidzi unapfundza imwe misolo ineyi, onani bokosi yakuti “Amambo Anathimbana mu Ntsiku Zakumalisa.” Mbwenye cakutoma tisafunika kudziwa amambo awiri analongwa mu profesiya ineyi.

4. Ndi pinthu pipi pitatu pinafuna kutiphedza toera kudziwa mambo wakunkwiriro na mambo wakunterero?

⁴ Pakutoma, mafala akuti ‘mambo wakunkwiriro’ akhaphatisirwa toera kulonga atongi a kunkwiriro kwa dziko ya Izraeli, pontho mafala akuti ‘mambo wakunterero’ akhaphatisirwa toera kulonga atongi a kunterero kwa dziko ya Izraeli. Thangwi yanji tisalonga tenepo? Thangwi anju alonga kuna Dhanyeli kuti: ‘Ine ndabwera toera kukudziwisa pinthu pinafuna kucitika kuna mbumba yako mu ntsiku zakumalisa.’ (Dan. 10:14) Mpaka pa Pentekoste 33 Pakumala Kubalwa kwa Kristu, dzindza ya Izraeli ikhali atumiki a Mulungu. Kutomera pa ndzidzi unoyu, Yahova apangiza pakweca kuti anyakupfundza akukhulupirika a Yezu ndiwo anafuna kukhala atumiki ace. Natenepa, khundu ikulu ya profesiya ya Dhanyeli kapitulu 11, isalonga pya anyakupfundza a Kristu, tayu pya dzindza ya Izraeli. (Mabasa 2:1-4; Aroma 9:6-8; Agal. 6:15, 16) Pontho atongi akusiyana-siyana adzakhala mambo wakunkwiriro na mambo wakunterero m’midzidzi yakusiyana. Ngakhale tenepo, ife tinakwanisa kuadziwa thangwi ya pinthu pitatu pinacita iwo. Cakutoma, iwo asatcinga atumiki a Mulungu. Caciwiri, kutcinga kwawo atumiki a Mulungu kusapangiza kuti iwo asaida Yahova. Pontho cacitatu, atongi anewa asathimbana unango na ndzace.

5. Kodi pikhali pyakukwanisika kudziwa mambo wakunkwiriro na mambo wakunterero kutomera mu pyaka 100 mpaka mu caka 1870? Fokotozani.

⁵ Pidapita pyaka 100, mpingo Wacikristu watoma kudzala na Akristu authambi. Iwo akhapfundzisa pinthu pyauthambi mbabisa undimomwene wa Mafala a Mulungu. Kutomera mu ndzidzi unoyu mpaka mu caka 1870, Mulungu nee akhali na nsoka pa dziko yapantsi. Akristu authambi adzathimizirika kakamwe ninga nyakasongole m’munda wa tirigu. Na thangwi ineyi, pikhali pyakunentsa kakamwe toera kudzindikira Akristu andimomwene. (Mat. 13:36-43) Thangwi yanji ndi pyakufunika kudziwa pyenepi? Thangwi pyenepi pisapangiza kuti atongi onsene akhatonga kutomera mu pyaka 100 mpaka caka 1870 nee mbadadziwika ninga mambo wakunkwiriro peno mambo wakunterero. Pontho nee pakhagumanika nsoka wa atumiki a Mulungu akuti mbadatcingwa na amambo anewa. * Mbwenye kutomera mu caka 1871, pyakwanisika kudziwa mambo wakunkwiriro na mambo wakunterero. Tisadziwa tani pyenepi?

6. Ndi caka cipi cidatoma atumiki a Mulungu kugumanyikana pontho ninga nsoka? Fokotozani.

 ⁶ Kutomera mu caka 1870, atumiki a Mulungu atoma kugumanyikana ninga nsoka. Mu caka ceneci, Charles T. Russell pabodzi na andzace akhazikisa nsoka wa anyakupfundza Bhibhlya. M’bale Russell pabodzi na andzace aphata basa ninga akwati mphangwa toera ‘kufungula njira’ kuti Umambo Waumesiya ukhazikiswe. (Mal. 3:1) Atumiki a Mulungu mbadakwanisa pontho kudzindikirwa! Kodi pa ndzidzi unoyu pakhali atongi akuti mbadakwanisa kupomokera atumiki a Mulungu? Tendeni tione.

7. Mpaka pa Nkhondo Yakutoma Ya Dziko Yonsene Yapantsi, mbani akhali mambo wakunterero?

⁷ Mu caka 1870, utongi wa Bhritanya wakunda madziko mazinji kakamwe, pontho ukhali na anyankhondo amphambvu kakamwe kupiringana anyankhondo a m’madziko anango. Profesiya ya Dhanyeli isalonga kuti utongi unoyu usaphiphiriswa na nyanga ing’ono yakuti yakunda nyanga zinango zitatu zakuti zisaimirira Fransa, Espanya na Holanda. (Dan. 7:7, 8) Natenepa, utongi wa Bhritanya wadzakhala mambo wakunterero mpaka pa Nkhondo Yakutoma Ya Dziko Yonsene Yapantsi. Mu ndzidzi ubodzi ene, dziko ya Estados Unidos yadzakhala yakupfuma kakamwe kupiringana madziko anango, pontho yatoma kucita uxamwali na dziko ya Bhritanya.

8. Kutomera pa nkhondo yakutoma ya dziko yonsene yapantsi, mbani mambo wakunterero?

⁸ Mu ndzidzi wa Nkhondo Yakutoma Ya Dziko Yonsene Yapantsi, Estados Unidos na Bhritanya amenya nkhondo pabodzi, pontho adzakhala na anyankhondo amphambvu kakamwe. Pa ndzidzi unoyu, Bhritanya na Estados Unidos adzakhala utongi ubodzi wamphambvu kakamwe pa dziko unacemerwa Anglo-Amerikana.  Dhanyeli alonga mwanyapantsi kuti mambo unoyu mbadagumanya ‘anyankhondo azinji na amphambvu kakamwe.’ (Dan. 11:25) Natenepa, mu ntsiku zakumalisa, utongi unoyu wa Anglo-Amerikana usacemerwa mambo wakunterero. * Mphapo mbani adzakhala mambo wakunkwiriro?

9. Kodi mambo wakunkwiriro aoneka lini, pontho lemba ya Danyele 11:25 yakwanirisika tani?

⁹ Mu caka 1871, pidamala Russel pabodzi na andzace kukhazikisa nsoka wa anyakupfundza Bhibhlya, adzaoneka mambo wakunkwiriro. Mu caka ceneci, Alemanya adzakhala utongi wamphambvu kakamwe. * Pontho mukupita kwa pyaka, utongi wa Alemanya watoma kutonga madziko anango a mu Afrika na anango a ku Oceano Pacífico, kusiyapo pyenepi, iwo watoma kugumanya anyankhondo amphambvu kakamwe kupiringana Bhritanya, pontho iwo wasasanya xitima ikulu kakamwe ya m’madzi toera kuiphatisira pa nkhondo. (Lerini Danyele 11:25, NM.) Pidatoma Nkhondo Yakutoma Ya Dziko Yonsene Yapantsi, Alemanya aphatisira anyankhondo ace toera kumenyana na anyamalwa ace.

10. Kodi lemba ya Danyele 11:25b, 26 yakwanirisika tani?

¹⁰ Profesiya ya Dhanyeli yalongambo mwanyapantsi pinthu pikhafuna kucitika kuna utongi wa Alemanya na anyankhondo ace amphambvu. Iyo yalonga kuti mambo wakunkwiriro ‘nee anadzakhala wakuwanga.’ Thangwi yanji? ‘Thangwi iwo anadzacita masasanyiro toera kunsandukira. Pontho ale anadya pyakudya pyace pyakukoma ndiwo anadzacitisa kufudzwa kwace.’ (Dan. 11:25b, 26a, NM.) Mu ntsiku za Dhanyeli, ale akhadya ‘pyakudya pyakukoma pya mambo’ akhaphataniza akulu a utongi akuti ‘akhaphata basa panyumba ya mambo.’ (Dan. 1:5) Kodi mbani analongwa mu profesiya ineyi? Iyo isalonga pya akulu a utongi wa Alemanya, kuphatanizambo anyankhondo na akulu anyankhondo akhaphata basa pabodzi na mambo. Pinthu pidacita anthu anewa pyacitisa kuti mambo akhale wakusowa mphambvu, mbutoma utongi unango mu Alemanya. * Profesiya ineyi yalongambo pinthu pikhafuna kucitika thangwi ya nkhondo ikhafuna kucita utongi wa Alemanya na mambo wakunterero. Iyo yalonga: ‘Azinji mwa anyankhondo ace anadzaphiwa mbafudzwa.’ (Dan. 11:26b) Ninga pidalonga profesiya, anyankhondo azinji a utongi wa Alemanya akundwa, pontho anthu azinji kakamwe aphiwa pa nkhondo yakutoma ya dziko yonsene yapantsi. Nkhondo ineyi yapha anthu azinji kakamwe kupiringana nkhondo zinango zidacitika.

11. Kodi mambo wakunkwiriro na mambo wakunterero acitanji?

¹¹ Bukhu ya Danyele 11:27, 28 isafokotoza pinthu pidacitika Nkhondo Yakutoma Ya Dziko Yonsene Yapantsi mbidzati kutoma. Iyo isalonga kuti mambo wakunkwiriro na mambo wakunterero ‘mbadakhala pa meza ibodzi ene mbalonga uthambi.’ Iyo isalongambo kuti mambo wakunkwiriro mbadagumanya ‘pinthu pizinji pyadidi.’ Mwandimomwene ndi pyenepi pidacitika. Utongi wa Alemanya na utongi wa Bhritanya acedza kuti asafuna kukhazikisa ntendere, mbwenye mafala awo aoneka pakweca kuti akhali authambi mu ndzidzi udatoma nkhondo mu caka 1914.  Pontho pyaka pingasi nduli mbacidzati kufika caka 1914, Alemanya ikhali dziko yaciwiri yakuti ikhadapfuma kakamwe. Ninga pinalonga lemba ya Danyele 11:29 na khundu yakutoma ya vesi 30, Alemanya amenya nkhondo na mambo wakunterero, mbwenye iye akundwa.

12. Ninji pidacita mambo wakunkwiriro na mambo wakunterero mu ndzidzi wa nkhondo yakutoma ya dziko yonsene yapantsi?

¹² Kutomera mu caka 1914, amambo anewa awiri apitiriza kuthimbana na kutcinga kakamwe atumiki a Mulungu. Mwacitsandzo, mu ndzidzi wa nkhondo yakutoma ya dziko yonsene yapantsi, utongi wa Alemanya na utongi wa Bhritanya ukhatcinga atumiki a Mulungu thangwi iwo akhakhonda kuenda kunkhondo. Pontho utongi wa Estados Unidos waikha nkaidi ale akhatsogolera basa yakumwaza mphangwa. Kutcingwa kweneku kwakwanirisa profesiya inagumanika pa Apokalipse 11:7-10.

13. Ninji pidacita mambo wakunkwiriro kutomera mu caka 1933 na mu ndzidzi wa nkhondo yaciwiri ya dziko yonsene yapantsi?

¹³ Kutomera mu caka 1933, makamaka mu ndzidzi wa nkhondo yaciwiri ya dziko yonsene yapantsi, mambo wakunkwiriro akhatcinga mwakuipa kakamwe atumiki a Mulungu. Mu ndzidzi udatoma nsoka wa Nazi kutonga dziko ya Alemanya, Hitler pabodzi na andzace akhondesa basa yakumwaza mphangwa. Mambo unoyu wakunkwiriro apha atumiki a Yahova cifupi na 1.500, pontho azinji aatumiza ku mazunde. Pinthu pyenepi pikhadalongwa kale na Dhanyeli. Mambo wakunkwiriro akhondesa basa yakumwaza mphangwa, munjira ineyi, iye ‘apswipisa nyumba ya Mulungu’ na ‘kumalisa pya ntsembe za ntsiku na ntsiku.’ (Dan. 11:30b, 31a) Hitler, wakuti akhali ntsogoleri wa Alemanya, adumbira kuti mbadapha atumiki onsene a Mulungu mu dziko ineyi.

14. Mbani adzakhala mambo wakunkwiriro pidamala nkhondo yaciwiri ya dziko yonsene yapantsi? Fokotozani.

¹⁴ Pidamala nkhondo yaciwiri ya dziko yonsene yapantsi, utongi wa União Soviética wadzakhala mambo wakunkwiriro. Utongi unoyu watoma kutonga madziko mazinji akuti kale akhatongwa na Alemanya. Ninga pikhacita utongi wa Nazi, utongi wa União Soviética ukhatcinga anthu onsene akhalambira Mulungu wandimomwene.

15. Ninji pidacita mambo wakunkwiriro pidamala Nkhondo Yaciwiri Ya Dziko Yonsene Yapantsi?

¹⁵ Ndzidzi ungasi pidamala Nkhondo Yaciwiri Ya Dziko Yonsene Yapantsi, mambo mupswa wakunkwiriro, União Soviética na andzace apomokera atumiki a Mulungu. Mwakubverana na profesiya inagumanika pa Apokalipse 12:15-17, mambo unoyu akhondesa basa yakumwaza mphangwa, pontho atumiza atumiki a Yahova azinji mu ubitcu ku Siberya. Mwandimomwene, mambo wakunkwiriro atoma kale kutcinga atumiki a Mulungu, mbwenye iye nee anakwanisa kupingiza basa yakumwaza mphangwa. *

16. Kodi utongi wa União Soviética wakwanirisa tani lemba ya Danyele 11:37-39?

¹⁶ Lerini Danyele 11:37-39, NM. Ndi munjira ipi mambo wakunkwiriro nee ‘atsalakana Mulungu wa ababace’? Utongi wa União Soviética watonga kufudza mauphemberi onsene. Natenepa, kutomera mu caka 1918, utongi unoyu wacita masasanyiro toera maxikola onsene apfundzise kuti Mulungu nee alipo. Ndi munjira ipi mambo wakunkwiriro ‘apasa  mbiri mulungu wa mbuto ya mipanda yakuwanga kakamwe’? Utongi wa União Soviética wabvunga kobiri izinji kakamwe toera kuthimizira anyankhondo na kusasanya mpfuti zizinji zikulu-zikulu toera utongi wawo ukhale wamphambvu. Natenepa, mambo wakunkwiriro na mambo wakunterero adzakhala na mpfuti zizinji toera kupha anthu azinji kakamwe!

17. Ninji ‘cinthu cakunyanyasa na cakufudza’?

¹⁷ Mambo wakunkwiriro aphata basa pabodzi na mambo wakunterero toera kucita cinthu cakufunika kakamwe. Iwo ‘akhazikisa cinthu cakunyanyasa na cakufudza.’ (Dan. 11:31) Cinthu ceneci ndi nsoka wa Nações Unidas.

18. Thangwi yanji nsoka wa Nações Unidas usacemerwa ‘cinthu cakunyanyasa’?

¹⁸ Nsoka wa Nações Unidas usacemerwa ‘cinthu cakunyanyasa’ thangwi usalonga kuti unakwanisa kukhazikisa ntendere pa dziko yonsene, pinthu pyakuti basi ene ndi Umambo wa Mulungu unakwanisa kupicita. Pontho profesiya isalonga kuti cinthu ceneci ndi ‘cakufudza’ thangwi nsoka wa Nações Unidas unadzaphatisirwa toera kufudza uphemberi wauthambi.—Onani bokosi yakuti “Amambo Anathimbana mu Ntsiku Zakumalisa.”

19-20. (a) Thangwi yanji tisafunika kudziwa mphangwa zenezi? (b) Ndi mbvundzo upi unafuna kudzatawirwa mu nsolo unatowera?

¹⁹ Ife tisafunika kudziwa mphangwa zenezi thangwi zisapangiza kuti profesiya ya Dhanyeli inalonga pya mambo wakunkwiriro na mambo wakunterero yakwanirisika kutomera mu caka 1870 mpaka mu caka 1991. Natenepa tinakwanisa kukhala na cinyindiro cakuti khundu idasala ya profesiya ineyi inadzakwanirisikambo.

²⁰ Nakuti utongi wa União Soviética wafudzika mu caka 1991, mphapo mbani mambo wakunkwiriro lero? Nsolo unatowera unadzatawira mbvundzo unoyu.