Go na content

Go na table of contents

STUDIE-ARTIKEL 19

„A kownu fu noordsei” na ini a ten fu a kaba

„A kownu fu noordsei” na ini a ten fu a kaba

„Na ini a ten fu a kaba, wan strei o de doronomo na mindri a kownu fu zuidsei nanga a kownu fu noordsei.”​—DAN. 11:40.

SINGI 150 Suku Gado fu kan kisi frulusu

SAN WI O LERI *

1. San den profeititori na ini Bijbel e meki wi kon sabi?

SAN o pasa nanga a pipel fu Yehovah na ini a ten di e kon? Bijbel e gi wi a piki. Den profeititori na ini Bijbel e sori wi sortu prenspari sani o pasa heri esi. Wan fu den profeititori e sori wi san den moro makti regering na grontapu o du. A profeititori dati skrifi na ini Danièl kapitel 11 èn a e taki fu tu kownu di ben o strei nanga makandra. A e kari den a kownu fu noordsei nanga a kownu fu zuidsei. Furu sani di skrifi na ini a profeititori kon tru kaba. Dati meki wi kan de seiker taki den tra pisi fu a profeititori o kon tru tu.

2. Soleki fa Genesis 3:15, Openbaring 11:7 nanga 12:17 e sori, dan san wi musu hori na prakseri te wi o luku a profeititori fu Danièl?

2 Efu wi wani frustan a profeititori na ini Danièl kapitel 11, dan wi musu hori na prakseri taki a profeititori e taki fu tiriman nanga regering di ben tiri wan kondre pe furu anbegiman fu Gado ben libi noso di ben frufolgu Gado en pipel. Den anbegiman fu Gado no furu te yu teki den gersi nanga ala tra sma na grontapu. Dan fu san ede den tiriman e frufolgu den? Fu di Satan nanga a grontapu fu en wani kiri ala den sma di e gi yesi na Yehovah nanga Yesus. (Leisi Genesis 3:15; Openbaring 11:7; 12:17.) Wan tra sani di wi musu hori na prakseri na taki a profeititori na ini Danièl musu kruderi nanga tra profeititori na ini Gado Wortu. Wi musu luku den tra pisi fu Bijbel fu man frustan san a profeititori fu Danièl wani taki.

3. San wi o luku na ini na artikel disi èn na ini a tra artikel?

3 Na ini na artikel disi wi o luku a profeititori na ini Danièl 11:25-39. Wi o si suma ben de a kownu fu noordsei nanga a kownu fu zuidsei na ini a pisi ten fu 1870 te go miti 1991. Wi o si tu fu san ede wi e fruklari wan pisi fu a profeititori disi tra fasi now. Na ini a tra artikel wi o taki fu Danièl 11:40–12:1. Wi o si san a pisi disi fu a profeititori e leri wi fu a pisi ten fu 1991 te go miti Armagedon èn fu san ede wi e frustan en tra fasi now. Te yu o studeri den tu artikel disi, dan a bun fu luku a faki „Tu kownu di e strei nanga makandra na a ten fu a kaba”. Ma wi o luku fosi fa wi kan kon sabi suma na den tu kownu disi.

FA WI KAN SABI SUMA NA A KOWNU FU NOORDSEI NANGA A KOWNU FU ZUIDSEI?

4. San na den dri sani di e yepi wi fu sabi suma na a kownu fu noordsei nanga a kownu fu zuidsei?

4 Na ini a ten fu Israel fu owruten a „kownu fu noordsei” nanga a „kownu fu zuidsei” ben de den kownu di ben de na a noordsei èn na a zuidsei fu a kondre Israel. Fu san ede wi e taki dati? Luku san na engel di ben tyari a boskopu gi Danièl ben taki: „Mi kon dyaso fu yepi yu fu frustan san o pasa nanga yu pipel” (Dan. 10:14). Teleki a Pinksterfesa fu a yari 33 den Israelsma ben de Gado pipel. Ma sensi a ten dati Yehovah sori krin taki den disipel fu Krestes ben de en pipel. Sobun, furu fu den sani na ini a profeititori na ini Danièl kapitel 11 no abi fu du nanga den Israelsma, ma nanga den disipel fu Krestes (Tori 2:1-4; Rom. 9:6-8; Gal. 6:15, 16). Difrenti tiriman noso regering ben de a kownu fu noordsei nanga a kownu fu zuidsei na ini a ten di pasa. Ma ala den tiriman disi ben du dri sani. A fosi sani na taki den ben tiri wan kondre pe furu anbegiman fu Gado ben libi noso den ben frufolgu Gado pipel. A di fu tu sani na taki den sani di den ben du nanga Gado pipel ben sori taki den no lobi a tru Gado Yehovah. A di fu dri sani na taki den tu kownu disi ben strei nanga makandra fu de a moro maktiwan.

5. Wan kownu fu noordsei nanga wan kownu fu zuidsei ben de na a pisi ten fu a yari 100 te go miti 1870? Fruklari disi.

5 Baka a yari 100 furu falsi Kresten kon na ini a Kresten gemeente. Den ben kon nanga falsi leri èn den ben meki taki sma no ben sabi moro san na den tru leri na ini Gado Wortu. A heri pisi ten dati teleki a yari 1870, Yehovah no ben abi wan organisâsi na grontapu. Den falsi Kresten ben kon furu neleki takru wiwiri na ini wan gron èn a ben muilek fu si suma ben de den tru Kresten (Mat. 13:36-43). Fu san ede a prenspari fu sabi a sani disi? A sani disi e sori taki na a pisi ten fu a yari 100 te go miti 1870, yu no ben abi wan kownu fu noordsei nanga wan kownu fu zuidsei. Na a pisi ten dati nowan tiriman ben man frufolgu Gado pipel fu di Gado no ben abi wan organisâsi na grontapu. * Ma syatu baka a yari 1870 yu ben abi wan nyun kownu fu noordsei nanga wan kownu fu zuidsei. Fu san ede wi kan taki dati?

6. O ten Gado ben abi wan organisâsi na grontapu baka? Fruklari disi.

6 Sensi a yari 1870 Gado ben abi wan organisâsi baka na grontapu. Na ini a yari dati Charles T. Russell nanga wan tu mati fu en bigin studeri Bijbel nanga makandra. Brada Russell nanga den mati fu en ben de a boskopuman di ben „sreka a pasi” fosi a Mesias Kownukondre seti (Mal. 3:1). Gado ben abi wan pipel na grontapu baka di ben anbegi en na a yoisti fasi. Ma yu ben o abi regering na a ten dati di ben o frufolgu Gado pipel? Meki wi go luku.

SUMA NA A KOWNU FU ZUIDSEI?

7. Suma ben de a kownu fu zuidsei teleki a yari 1917?

7 Na ini a yari 1870 Ingrisikondre ben abi furu kondre na ondro en makti èn a ben abi a moro tranga legre. Na ini a profeititori fu Danièl a kondre disi ben de wan pikin tutu di puru dri tra tutu fu den presi. Den dri tutu disi na Fransikondre, Spanyorokondre nanga Bakrakondre (Dan. 7:7, 8). Teleki 1917 Ingrisikondre ben de a kownu fu zuidsei. Na a ten dati Amerkankondre ben kon tron a moro gudu kondre èn a bigin wroko makandra nanga Ingrisikondre.

8. Suma na a kownu fu zuidsei na ini den lasti dei?

8 Na a ten fu a Fosi Grontapufeti Amerkankondre nanga Ingrisikondre ben wroko makandra èn den ben abi furu makti. Sensi a ten dati a kownu fu zuidsei na Ingrisikondre nanga Amerkankondre di e wroko makandra. * Soleki fa Danièl ben taki, a kownu fu zuidsei ben abi „wan bun bigi legre” (Dan. 11:25). Ma suma ben de kownu fu noordsei?

SUMA BEN DE A KOWNU FU NOORDSEI?

9. O ten yu ben abi wan nyun kownu fu noordsei èn fa Danièl 11:25 kon tru?

9 Na ini a yari 1871 yu ben abi wan nyun kownu fu noordsei. Dati na wán yari baka di Brada Russell nanga wan tu sma bigin studeri Bijbel. Suma ben de a kownu fu noordsei? Dati na Doisrikondre. A yari dati difrenti kondre na ini Europa bondru kon na wán èn den ben horibaka gi Doisrikondre. Baka wan pisi ten furu kondre na ini Afrika èn na ini a kontren fu a Grote Oceaan ben de na ondro a makti fu Doisrikondre. Doisrikondre ben pruberi fu kon abi moro makti leki Ingrisikondre. (Leisi Danièl 11:25.) Doisrikondre ben kon abi wan bigi legre. Baka Ingrisikondre den ben abi a moro tranga legre. Nanga a tranga legre disi den ben feti teige den feanti fu den na ini a Fosi Grontapufeti.

10. Fa Danièl 11:25b, 26 kon tru?

10 Danièl ben sori san ben o pasa nanga Doisrikondre nanga a bigi legre fu en. A profeititori e taki dati a kownu fu noordsei „no o man wini”. Fu san ede? „Fu di sma o meki mofo nanga makandra fu du ogri nanga en. Den srefi sma di o nyan a switi nyanyan fu en, o kiri en” (Dan. 11:25b, 26a). Wan tu fu den sma di ben nyan „a switi nyanyan fu [a kownu]” na den sma di ben „wroko gi Kownu” (Dan. 1:5). Suma na den sma disi? Den sma disi na den heihei man fu Doisrikondre nanga den legre-edeman di ben wroko nanga a kownu. Den sma disi meki taki a kownu lasi en makti èn den seti wan nyun regering na ini Doisrikondre. * A profeititori ben taki tu taki den ben o lasi a feti teige a kownu fu zuidsei. A profeititori e taki disi fu a kownu fu noordsei: „Neleki wan frudu, den o wai a legre fu en puru. Furu srudati fu en o lasi libi” (Dan. 11:26b). Doisrikondre ben lasi a Fosi Grontapufeti èn furu sma ben lasi den libi. Moro sma dede na ini a feti dati leki na ini ala tra feti na fesi.

11. Soleki fa Danièl 11:27-30 e sori, dan san a kownu fu noordsei nanga a kownu fu zuidsei du?

11 Danièl 11:27, 28 e taki fu sani di pasa fosi a Fosi Grontapufeti bigin. A profeititori e taki dati a kownu fu noordsei nanga a kownu fu zuidsei ben o ’sidon na wán tafra, ma na soso lei den ben o fruteri makandra’. A e taki tu dati a kownu fu noordsei ben o kon abi „bun furu gudu”. Na so sani ben waka tu. Doisrikondre nanga Ingrisikondre ben taigi makandra taki den ben wani taki freide de. Ma a ben de krin taki den ben lei di den bigin feti nanga makandra na ini 1914. Èn na ini den yari fosi 1914 Doisrikondre ben kon tron a moro gudu kondre na grontapu, baka Ingrisikondre. Soleki fa Danièl 11:29 nanga a bigin pisi fu vers 30 ben sori, dan Doisrikondre lasi a feti teige a kownu fu zuidsei.

DEN KOWNU E FETI NANGA GADO PIPEL

12. San a kownu fu noordsei nanga a kownu fu zuidsei ben du na a ten fu a Fosi Grontapufeti?

12 Sensi 1914 a feti na mindri den tu kownu disi ben kon moro hebi èn den ben frufolgu Gado pipel moro hebi tu. Fu eksempre, na a ten fu a Fosi Grontapufeti den tiriman fu Doisrikondre nanga den di fu Ingrisikondre ben frufolgu den anbegiman fu Gado fu di den no ben wani kiri sma na ini a feti. Èn soleki fa Openbaring 11:7-10 ben taki, dan den tiriman fu Amerkankondre ben poti den brada di ben teki fesi na ini a preikiwroko na strafu-oso.

13. San a kownu fu noordsei du sensi 1933 èn na a ten fu a Di Fu Tu Grontapufeti?

13 Sensi 1933 èn spesrutu na a ten fu a Di Fu Tu Grontapufeti, a kownu fu noordsei bigin frufolgu Gado pipel moro hebi. Di den Nazisma kon na makti na ini Doisrikondre, Hitler nanga den bakaman fu en tapu a wroko fu Gado pipel. Den kiri sowan 1500 Kotoigi èn den seni dusundusun trawan go na strafuman-kampu. Danièl ben taki na fesi taki den sani disi ben o pasa. A kownu fu noordsei ben tapu a preikiwroko. Na so a ’doti a santa presi’ èn a ’puru na ofrandi di ben musu tyari ibri dei’ (Dan. 11:30b, 31a). Hitler a tiriman fu Doisrikondre ben pramisi srefi taki a ben o kiri ala Kotoigi na ini Doisrikondre.

WAN NYUN KOWNU FU NOORDSEI

14. Suma ben tron a kownu fu noordsei baka a Di Fu Tu Grontapufeti? Fruklari disi.

14 Baka a Di Fu Tu Grontapufeti a komunist regering fu Sovyet-Unie ben tiri wan bigi pisi kontren di ben de fu Doisrikondre fosi. Neleki den Nazisma a Sovyet-Unie nanga ala den kondre di ben horibaka gi en, ben frufolgu ala sma di ben poti na anbegi fu a tru Gado na a fosi presi na ini den libi. Na so den tron a kownu fu noordsei.

15. San a kownu fu noordsei du baka a Di Fu Tu Grontapufeti?

15 Syatu baka a Di Fu Tu Grontapufeti, Sovyet-Unie nanga den kondre di ben horibaka gi en bigin frufolgu Gado pipel. Openbaring 12:15-17 e agersi a frufolgu di den frufolgu Gado pipel nanga wan „liba”. Soleki fa a profeititori ben taki, a kownu fu noordsei tapu a preikiwroko èn a dwengi dusundusun Kotoigi fu go na Siberia leki strafuman. Sobun, sensi den lasti dei bigin a kownu fu noordsei e frufolgu Gado pipel moro nanga moro. Ma noiti a ben man tapu den fu du a preikiwroko. *

16. Fa a Sovyet-Unie meki Danièl 11:37-39 kon tru?

16 Leisi Danièl 11:37-39. Soleki fa a profeititori e sori, dan a kownu fu noordsei no „poti prakseri na a Gado fu den afo fu en”. Fa so? A Sovyet-Unie no ben wani nowan kerki na ini a kondre. Dati meki den ben wani broko a makti fu den kerki di ben de langa ten kaba na ini a kondre. Fa den du a sani disi? Na ini 1918 den teki wan bosroiti di ben o meki taki te fu kaba pikin na skoro ben o leri taki wan Gado no de. Fa a kownu fu noordsei „gi glori na a gado fu den fortresi”? A Sovyet-Unie ben gebroiki furu moni fu kon abi wan bigi legre èn fu meki dusundusun kefalek fetisani di kan kiri furu sma. Den ben du den sani disi fu kisi moro makti na grontapu. Te fu kaba a kownu fu noordsei nanga a kownu fu zuidsei ben abi fetisani di ben man kiri milyardmilyard sma.

DEN TU KOWNU E WROKO MAKANDRA

17. San na „a tegu sani di e tyari pori kon”?

17 A kownu fu noordsei wroko makandra nanga a kownu fu zuidsei fu du wan prenspari sani. Den tu kownu disi „seti a tegu sani di e tyari pori kon” (Dan. 11:31). A „tegu sani” dati na den Verenigde Naties.

18. Fu san ede Bijbel e taki dati den Verenigde Naties na wan „tegu sani di e tyari pori kon”?

18 Bijbel e kari na organisâsi fu den Verenigde Naties wan „tegu sani”, fu di den e taki dati den kan tyari freide kon na grontapu. Ma disi na wan lei fu di na Gado Kownukondre wawan kan du a sani dati. A profeititori e taki tu dati ’a tegu sani e tyari pori kon’ fu di na den Verenigde Naties o go feti nanga den falsi kerki èn na den o pori den.​—Luku a faki „Tu kownu di e strei nanga makandra na a ten fu a kaba”.

FU SAN EDE WI MUSU SABI DEN SANI DISI?

19-20. (a) Fu san ede wi musu sabi san pasa na ini a ten di pasa? (b) Sortu aksi wi o luku na ini a tra artikel?

19 Wi musu sabi den sani disi fu di den e buweisi taki sensi 1870 te go miti 1991, a profeititori fu Danièl di e taki fu a kownu fu noordsei nanga a kownu fu zuidsei kon tru. Sobun, wi kan de seiker taki a tra pisi fu a profeititori o kon tru tu.

20 Na ini 1991 a Sovyet-Unie fadon. Sobun, suma na a kownu fu noordsei na ini a ten disi? Na ini a tra artikel wi o piki na aksi disi.

SINGI 128 Horidoro te na a kaba

^ paragraaf 5 A de krin fu si taki a profeititori di Danièl skrifi fu „a kownu fu noordsei” nanga „a kownu fu zuidsei” e kon tru na ini a ten disi tu. Fa wi du sabi dati? Èn fu san ede a prenspari taki wi frustan a profeititori disi?

^ paragraaf 5 Dati meki wi no e taki moro taki Grankownu Aurelianus fu Rome (a yari 270-275) na „a kownu fu noordsei” èn taki Umakownu Senobia fu Siria (a yari 267-272) na „a kownu fu zuidsei”. Disi e difrenti fu a fasi fa wi ben fruklari en na ini kapitel 13 nanga 14 fu a buku ¡Poti Prakseri na a Profeititori fu Danièl!

^ paragraaf 10 Den sma disi du furu sani di meki taki Doisrikondre lasi makti. Fu eksempre, den no ben horibaka gi a kownu moro, den meki den feanti kon sabi den inibere tori fu a feti èn den dwengi a kownu fu saka.

^ paragraaf 15 Soleki fa Danièl 11:34 e sori, dan fu wan syatu pisi ten a kownu fu noordsei no ben frufolgu den Kresten. Fu eksempre, disi pasa di a Sovyet-Unie fadon na ini 1991.